جشن غدیر در طول تاریخ
جشن هاى غدير[۱]
زنده نگه داشتن ياد غدير، مؤثرترين عامل در احياى محتواى آن است. در طول تاريخ يابودهاى مختلفى از غدير به چشم مى خورد كه اقوام و ملل مختلف مسلمان به فراخور حال خود و شرايطى كه در آن بوده اند، براى حضور غدير در جامعه خود بكار گرفته اند.
مرورى بر جشن هاى غدير در تاريخ
جشن هاى سراسرى غدير كه هر ساله در سالروز عيد غدير خم در هيجدهم ذى حجه برگزار مى شود از شاخص ترين آئينه اى يادبود غدير است و تأثير اجتماعى آن در حفظ محتواى غدير در اذهان عموم مردم فوق العاده است.
مجالس ساليانه غدير و برنامه هاى متنوعى كه بمناسبت آن اجرا مى شود نيز جلوه ديگرى از احياى غدير است. زيارت اميرالمؤمنين عليه السلام در غدير نيز تجديد خاطرهاى از غدير و دست بيعتى مجدد با صاحب غدير است. اين يابودها همه مظاهرى از حفظ نام غدير در جوامع معتقد به آن، و سنگر دفاعى از غدير در برابر مخالفين آن است. در سايه همين يادمانده است كه پس از چهارده قرن نام غدير بر پيشانى تاريخ اسلام مى درخشد و هزاران توطئه براى نابودى آن خنثى شده است.
همانگونه كه جشن يادبود غدير همه ساله در آسمان با اجتماع همه ملائكه برگزار مى شود، در زمين هم شيعيان يادبود آن روز را جشن مى گيرند.
اولين جشن غدير در همان بيابان غدير انجام شد كه سيل تبريک و تهنيت به پيشگاه پيامبر و اميرالمؤمنين صلوات اللَّه عليهما و آلهما جارى شد و مراسم پر شور و غيرقابل تكرارى در آن بيابان پياده شد.
بعد از آن، بيست و پنج سال غدير پشت درِ خانه آتش زده على و فاطمه عليهما السلام گريست، تا روزى كه صاحب غدير قدرت را به دست گرفت و اولين جشن غدير با حضور او در كوفه انجام شد.
روز جمعه مصادف با عيد غدير بود و اميرالمؤمنين عليه السلام در خطبه نماز بيانات مفصلى در عظمت غدير بيان كردند، و سپس همه مردم به اتفاق حضرت براى مراسم اطعام مخصوص غدير به منزل امام حسن مجتبى عليه السلام رفتند.
بعد از آن، شرايط اجتماعى زمينه اى براى جشن مفصل غدير فراهم نكرد تا روزى كه حضرت على بن موسى الرضا عليه السلام در خراسان عده اى از خواص اصحاب خود را براى افطار روزه عيد غدير دعوت نمود، و به منازل آنان هدايا و عيدى فرستاد و برايشان درباره فضايل روز غدير سخنان مفصلى بيان فرمود.[۲]
در زمان آل بويه در ايران و عراق و در حكومت فاطميان در شام و مصر و يمن جشن هاى غدير به طور مفصل گرفته مىشد و اهميت خاصى براى آن قائل بودند.[۳]
از زمان صفويه تا زمان ما همه ساله مراسم غدير با شور خاصى برگزار مى شود و در ايران، عراق، لبنان، پاكستان و هند جشن هاى مفصلى به اين مناسبت برگزار مى گردد.
اكنون ساليان متمادى است كه بزرگان علما و مقامات بلند پايه و قشرهاى مختلف مردم در روز غدير پيام هاى تبريک براى يكديگر مى فرستند و آن را گرامى مى دارند. جشن هاى غدير نيز از شهرهاى بزرگ گرفته تا دور افتاده ترين روستاها برگزار مى شود و حتى در همه كشورهاى جهان، هر جا كه چند نفر شيعه كنار هم باشند، از روز غدير بدون جشن نمى گذرند.
جشن چهاردهمين قرن غدير
اكنون ساليان متمادى است كه بزرگان علما و مقامات بلند پايه و اقشار مختلف مردم در روز غدير پيام هاى تبريک براى يكديگر مى فرستند و آن را گرامى مى دارند. جشن هاى غدير نيز از شهرهاى بزرگ گرفته تا دور افتاده ترين روستاها برگزار مى شود و حتى در همه كشورهاى جهان، هر جا كه چند نفر شيعه كنار هم باشند، از روز غدير بدون جشن نمى گذرند.
در سال ۱۴۱۰ هجرى بمناسبت چهاردهمين قرن غدير، كنگره باشكوهى در شهر لندن برگزار شد كه چند روز ادامه داشت و گزارش آن بچاپ رسيد، و بار ديگر عظمت غدير در حد جهانى به نمايش گذاشته شد.
اين كنگره تحت عنوان «مهرجان الإمام على عليه السلام، بمناسبة مرور ۱۴ قرناً على يوم الغدير الأغرّ» طى سه روز ۲۱ / ۱۹ ذى حجة سال ۱۴۱۰ ق - ۱۳۶۸ ش - ۱۹۹۰ م در مركز شهر لندن برگزار شد.
اين يادبود چهاردهمين قرن غدير در پنج جهت زير فعاليت داشت:
الف) كنفرانس هاى علمى
اين كنفرانس ها به عنوان اجتماعى از آراء و افكار مختلف نيز بحساب مى آمد. مباحث تحقيقى كنفرانس درباره غدير تحت اين عناوين بود:
۱. غدير در احاديث نبوى، يا غدير در كتب سيره و صحاح.
۲. غدير در شعر عربى.
۳. غدير در مناظرات مذهبى.
۴. نقش غدير در حيات امت اسلامى، يا «اگر غدير اجرا مىگرديد چگونه مى شد»؟
۵ . غدير در عقل و نقل.
۶ . اهميت متن حديث غدير در عقايد شيعه.
۷. روز غدير در دولت هاى اسلامى زمان هاى مختلف.
۸ . اهميت كتاب «الغدير» علامه امينى.
۹. بررسى هاى تفسيرى درباره آيه تبليغ و آيه اكمال دين.
۱۰. اهميت مجالس عيد غدير.
۱۱. رسالت اسلامى از يوم الدار در مكه تا روز غدير.
۱۲. غدير در كتب مستشرقين.
ب) مجالس فرعى
اول: زندگانى اميرالمؤمنين عليه السلام از ولادت تا غدير به صورت صوتى و تصويرى.
دوم: شب شعر غدير، با حضور شعراى بزرگ عرب و ايرانى و شاعران اردو زبان.
سوم: مديحه خوانى به زبانهاى عربى و فارسى و اردو.
ج) نمايشگاه كتاب
نمايشگاهى كه در آن كتاب هاى تأليف شده درباره غدير از خطى و چاپى به هر زبانى كه باشد جمع آورى شده و به مدت يک هفته در معرض ديد عموم قرار گرفت.
د) مسابقه تأليف كتاب
يک مسابقه عمومى براى تأليف كتاب درباره غدير به چهار زبان عربى، فارسى، اردو و انگليسى قرار داده شد، و جوايز نفيسى براى نفرات اول تا چهارم از هر زبانى در نظر گرفته شد.
جالب اينجا است كه در مرحله ابتدايى بيش از سى كتاب براى مسابقه ارائه شد.
هـ) نمايشگاه فنى
به همين مناسبت نمايشگاهى از لوحه هاى خط عربى و كوفى و لوحه هاى تذهيب شده نقوش اسلامى و آثار معمارى و يادگارهاى فنى بر چوب و مس و نقره و شيشه برپا شد.
در اين كنفرانس علما و دانشمندان بزرگ از سراسر جهان دعوت شدند و جشن چهاردهمين قرن غدير در باشكوه ترين شكل خود برگزار گرديد.
اكنون يكهزار و چهارصد و دهمين سالروز غدير را جشن مى گيريم و نام بلند غدير را گوشواره خورشيد مى كنيم و به آن افتخار مى نماييم و لبخند پيروزى غدير بر سقيفه را به تماشا مى نشينيم.
عيد تاريخى آل محمد عليهم السلام
روز غدير در واقع عيد آل محمد عليهم السلام و روز جشن اهل بيت عليهم السلام است، و به همين جهت تأكيد خاصى از سوى ائمه عليهم السلام بر جشن گرفتن و اظهار سرور و شادى در اين روز وارد شده است.
شخص يهودى كه در مجلس عمر حاضر بود گفت: اگر آيه «الْيَوْمَ اَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ...» (كه در روز غدير نازل شده) در امت ما نازل شده بود ما روز نزول آن را عيد مى گرفتيم![۴]
بدون شک عيد گرفتن غدير به معناى زنده نگه داشتن آن روز تاريخى در دل هاى شيعيان و احياى محتواى آن در مقابل دشمنان است، و به عنوان علامتى بزرگ بر صفحه تاريخ تشيع نقش بسته و نشان دائمى ولايت است.
همچنين در مراسم جشن هاى غدير، گذشته از سخنرانى و مداحى درباره آن، حفظ خطابه پيامبر صلى الله عليه و آله در غدير و اعطاى جوايز به حفظ كنندگان آن ساليانى است كه مرسوم شده و نتايج مثبتى داشته است.
در خاتمه پيشنهاد مى شود:
در مجالسى كه هر ساله به مناسبت عيد غدير برپا مى شود «خطبه غدير» و شرح مفصل واقعه غدير براى عموم بيان شود تا به اين شكل، وظيفه تبليغ اين مهم را كه پيامبر صلى الله عليه و آله دستور داده اند ايفا كرده باشيم، و با صاحبان ولايت مطلقه الهيه، پيامبر و اميرالمؤمنين و فاطمه زهرا و ائمه معصومين صلوات اللَّه عليهم اجمعين تجديدِ عهد و پيمان نموده باشيم.
جهانى شدن عيد غدير[۵]
با وجود اينكه عيد مبعث و عيد غدير خم دو نقطه عطف در جهان بشريت مى باشند، گرامى داشت آنها متأسفانه هنوز مناسب شأن آنها نيست. بايد تلاش كرد عيد مبعث حضرت خاتم الانبياء صلى الله عليه و آله و عيد غدير خم، نه تنها در ميان مسلمين مورد توجه بيشترى قرار گيرد، بلكه ابعاد جهانى داشته و بايد در سطح جهان گسترش پيدا كند.
همان گونه كه عيد ميلاد حضرت مسيح عليه السلام، على رغم اختلافاتى كه در ميان خود مسيحيان در تعيين روز آن وجود دارد، آنچنان از سوى جامعه مسيحيان جهانى شده كه حتى رؤسا و بزرگان كشورهاى اسلامى در موارد بسيارى به حاكمان كشورهاى مسيحى و جامعه مسيحيان تبريک مى گويند و به اين مناسبت پيام مى فرستند.
از اين رو بايد با صراحت گفت كه ما در اين زمينه قصور داشته و كم كارى كرده ايم. به طورى كه حتى در ايران خودمان هم، چنان ذوق و شوق و توجهى به اين دو عيد بزرگ نمى شود، و اين براى جامعه ما خسارت است.
آيا عيب نيست كه در مملكت شيعه، مردم با آن وسعت به عيد نوروز بپردازند و به اين مناسبت برنامه هاى روزمره زندگى خود را تغيير دهند و كارها را چند روز تعطيل كنند، اما عيد غدير را در يک مراسم چند دقيقه اى خلاصه كنند؟!