آيات ۱۰ تا ۲۵ بقره و غدیر

آیات ۱۰ تا ۲۵ سوره بقره وصف منافقان در عدم پذیرش غدیر دانسته شده است.

آیات ۱۰ تا ۲۵ بقره و غدیر

مشخصات آیه
نام سوره	بقره
شماره آیه	۱۰ تا ۲۵
جزء	۱
محتوای آیه
مکان نزول	مدینه
موضوع	وصف منافقان در عدم پذیرش غدیر

در بخشی از آیات ۱۰ تا ۲۵ سوره بقره، یکی از دلایل عدم پذیرش غدیر بیماری دل‌های منافقان دانسته شده است. گفته شده که با دیده‌شدن معجزات امیرالمؤمنین ‏علیه السلام پس از غدیر، قلوب منافقان بیماری بیشتری یافت، علاوه بر مرض حسدی که نسبت به پیامبر و علی علیهما السلام داشتند. در بخشی دیگر از این آیات شکنندگان بیعتِ غدیر اصلاح‌گران ظاهری و مفسدان واقعی شناسانده شده‌اند: زیرا خداوند حقیقت حال آنان، که به بندگان مستضعف خدا خود را مصلح معرفی می‌کردند افشا کرده و نشان‌داده که آنان نه تنها مصلح نیستند، بلکه به‌واسطه نفاقشان نسبت به غدیر مفسد هستند.

در بخشی دیگر از آیات ۱۰ تا ۲۵ سوره بقره طعنه منافقان به مؤمنان غدیر و پاسخ به آن آمده است: وقتی برگزیدگان مؤمنان، مانند سلمان، به بیعت‌شکنان می‌گفتند به حقیقت غدیر ایمان بیاورید و آنان در خفا آن مؤمنان را نادان می‌شمردند. خداوند در پاسخ به این طعنه منافقان، آنان را نادان خوانده است.

عدم پذیرش غدیر به‌دلیل بیماری دل

در آیات ۱۰ تا ۱۵ سوره بقره یکی از دلایل عدم پذیرش غدیر بیماری دل‌های آنان دانسته شده است. گفته شده که با دیده‌شدن معجزات امیرالمؤمنین ‏علیه السلام پس از غدیر، قلوب منافقین بیماری بیشتری یافت، علاوه بر مرض حسدی که نسبت به پیامبر و علی علیهما السلام داشتند: فی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ؛ در قلب آنان مرض است: یعنی در دل‌های این انسان‌های شک‌کننده، که بیعتی که برای علی بن ابی‌طالب گرفتی شکستند، مرضی ایجاد شد. فَزادَهُمُ اللَّهُ مَرَضاً؛ خداوند هم این مرض را بیشتر کرد به‌گونه‌ای که با دیدن این نشانه‌ها و معجزات دل‌های آنان متحیّر گشت: وَ لَهُمْ عَذابٌ اَلیمٌ بِما کانُوا یَکْذِبُونَ؛ و برای آنان عذاب دردناکی است به‌خاطر آنچه دروغ می‌پندارند؛ زیرا پیامبر صلی الله علیه و آله را تکذیب می‌کنند و در این سخنشان که می‌گویند «ما بر بیعت و پیمان خود ثابت هستیم» دروغ می‌گویند.

اصلاح‌گران ظاهری و مفسدان واقعی

گفته شده که آنگاه که به این شکنندگان بیعتِ غدیر گفته می‌شد که لا تُفْسِدُوا فِی الاَرْضِ؛ در زمین فساد نکنید با اظهار بیعت‌شکنی در برابر بندگان مستضعف خدا، برای ایجاد تزلزل در ایمان آنان می‌گفتند: قالُوا اِنَّما نَحْنُ مُصْلِحُونَ؛ می‌گویند ما اصلاح‌کنندگانیم زیرا ما نه به دین محمد و نه غیر آن اعتقادی نداریم و در مسئله دین متحیریم. ما در ظاهر رضایت خود به محمد را با اظهار قبول دین او نشان می‌دهیم، ولی در باطن طبق خواسته‌های خود عمل می‌کنیم. از امکانات زندگی استفاده می‌کنیم و نفس خود را از بندگی محمد آزاد می‌نماییم و از اطاعت پسر عمویش علی خود را رها می‌سازیم، به‌گونه‌ای که اگر در دنیا پیروزی یافت ما نزد او مورد توجه باشیم و اگر امر او به نابودی کشیده شد از اسیر شدن به‌دست دشمنانش سالم بمانیم.

در پاسخ به این نگاه خداوند می‌فرماید: اَلا اِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ؛ بدانید که آنان فسادکننده هستند؛ زیرا خداوند نفاق آنان را به پیامبرش شناسانده و او آنان را لعنت می‌نماید و به مؤمنان دستور لعن آنان را می‌دهد. دشمنان مؤمنان نیز دیگر به آنان اطمینان ندارند، چرا که می‌پندارند با آنان نیز منافقانه رفتار می‌کنند، همان‌گونه که با اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله با نفاق رفتار می‌کنند. از اینجاست که هیچ منزلتی برایشان نزد آنان وجود ندارد و به‌عنوان افرادی موثق در دل آنان جای ندارند.

طعنه منافقان به مؤمنان غدیر و پاسخ به آن

در قسمتی از آیات ۱۰ تا ۲۵ سوره بقره روایت طعنه منافقان به مؤمنان غدیر و پاسخ به آن آمده است: وَ اِذا قیلَ لَهُمْ آمَنُوا کَما آمَنَ النّاسُ قالُوا اَنُؤْمِنُ کَما آمَنَ السُّفَهاءُ، اَلا اِنَّهُمْ هُمُ السَّفَهاءُ وَ لکِنْ لا یَعْلَمُونَ؛ و هنگامی که به آنان گفته می‌شود شما هم مانند بقیه مردم ایمان آورید، می‌گویند: آیا مانند سفیهان ایمان بیاوریم؟ بدانید که آنان سفیهانند، ولی خودشان نمی‌دانند.

درباره این قسمت از آیات ۱۰ تا ۲۵ بقره و ارتباط آن با غدیر چنین گفته شده است: وقتی برگزیدگان مؤمنان، مانند سلمان، مقداد، ابوذر و عمار به این بیعت‌شکنان می‌گویند: «ایمان آورید به پیامبر و به علی که او را جای خود قرار داده و مقام خود را به او داده و در همه مصالح دین و دنیا او را ضابطه قرار داده است. شما هم مانند سایر مردم ایمان به این پیامبر آورید و در ظاهر و باطن تسلیم این امام شوید».

آنان به این مؤمنان پاسخی نمی‌دهند، زیرا جرأت ندارند جواب واقعی را به آنان بگویند؛ اما به منافقان مورد اعتمادشان می‌گویند: اَنُؤْمِنُ کَما آمَنَ السُّفَهاءُ؛ آیا ما هم مانند سفیهان ایمان بیاوریم. منظور منافقان از سفیهان سلمان و اصحاب او هستند که پیروان علی علیه السلام به‌شمار می‌روند. اینان را از آن جهت «سفهاء» می‌دانند که در برابر دشمنان پیامبر روش تندی دارند و هنگامی که امر او مضمحل شود دشمنانش آنان را نابود می‌کنند و سایر سردمداران و مخالفان محمد نیز آنان را هلاک می‌نمایند.

پاسخ به طعنه منافقان

به‌نقل از محققان، پاسخ طعنه منافقان به پیروان غدیر در آیات ۱۰ تا ۲۵ سوره بقره چنین آمده است: اَلا اِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهاءُ؛ بدانید که خودشان سفیهانند؛ زیرا در مسئله پیامبر صلی الله علیه وآله آن‌گونه که باید توجه نکرده‌اند تا به نبوت او معرفت پیدا کنند و صحت ضابطه نصب علی علیه السلام را در امر دین و دنیا دریابند. اینان با دقت‌نکردن به اتمام‌حجت‌های خدا جاهل مانده‌اند و از پیامبر صلی الله علیه و آله و یارانش و همچنین از مخالفانشان می‌ترسند؛ چرا که در صورت غلبه یکی، از دیگری در امان نیستند؛ بنابراین آنان نادانند به دلیل اینکه با نفاقشان نه محبت پیامبر صلی الله علیه و آله و مؤمنین و نه محبت یهود و سایر کافران برای آنان قابل تحقق است.

اینان منافقانه در برابر پیامبر صلی الله علیه و آله اظهار ولایت آن حضرت و برادرش علی علیه السلام و دشمنی با یهود و نصاری و ناصبیان می‌نمایند، همان‌گونه که در برابر این دشمنان اظهار دشمنی با پیامبر و علی علیهما السلام می‌نمایند. با این روش، دشمنان پیامبر صلی الله علیه وآله هم می‌پندارند که نفاق اینان در برابر آنان همانند نفاقشان با محمد صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام است. وَ لکِنْ لا یَعْلَمُونَ؛ ولی خود منافقان متوجه این حقیقت نیستند و خداوند پیامبرش را از اسرار آنان آگاه می‌کند و آنان را خوار می‌نماید و مورد لعنت قرار می‌دهد و بی‌ارزش تلقی می‌نماید.

کلام خداوند که می‌فرماید:وَ اِذا لَقُوا الَّذینَ آمَنُوا قالُوا آمَنّا، وَ اِذا خَلَوا اِلی شَیاطینِهِمْ قالُوا اِنّا مَعَکُمْ اِنَّما نَحْنُ مُسْتَهْزِؤُونَ. اللَّهُ یَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَ یَمُدُّهُمْ فی طُغْیانِهِمْ یَعْمَهُونَ؛ و هنگامی که ایمان‌آورندگان را ملاقات کنند می‌گویند ایمان آوردیم، ولی وقتی با شیاطینشان خلوت کنند می‌گویند: ما با شماییم و ما مؤمنان را مسخره می‌کردیم. خداوند آنان را به مسخره می‌گیرد و به آنان مهلت می‌دهد که در طغیان خود متحیر بمانند نیز درباره آن است که این بیعت‌شکنان، که بر مخالفت با علی علیه السلام، وقتی با مؤمنان روبه‌رو می‌شدند می‌گفتند: ما هم مانند ایمان شما ایمان آورده‌ایم.

منابع

• بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
• عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال؛ عبدالله بن نورالله بحرانی اصفهانی‏، تحقیق: محمدباقر موحد ابطحی اصفهانی‏، قم: مؤسسة الإمام المهدی علیه السلام، ۱۳۸۲ش.