آيه ۴۳ اعراف و غدیر

آیه ۴۳ سوره اعراف آیه‌ای در خطبه غدیر برای سپاس از بهشتی که به مؤمنان غدیر برای پذیرش ولایت ائمه علیهم السلام عطا می‌شود.

آیه ۴۳ اعراف و غدیر

مشخصات آیه
نام سوره	اعراف
شماره آیه	۴۳
جزء	۸
محتوای آیه
مکان نزول	مکه
ترتیل آیه ترجمه صوتی

موقعیت آیه ۴۳ سوره اعراف در متن خطبه غدیر توسط برخی محققان چنین تصویر شده است: در پایان خطبه غدیر سخن از انجام وظیفه‌ای به‌عنوان سپاس خداوند به‌میان آمد. در این آیه به توصیف اهل بهشت پرداخته شده که وقتی وارد بهشت می‌شوند سپاسی بر زبان می‌آورند که حاکی از هدایت الهی و اقرار به ارشاد اوست.

آیه ۴۳ سوره اعراف آیه‌ای بهشتی است که پیامبر صلی الله علیه و آله در خطابه غدیر آن را تفسیر ضمنی کرده است. محتوای این آیه تشکر از نعمتِ بهشت است که بازمی‌گردد به آنچه باعث آن است و آن همان چیزی است که در غدیر به مردم جهان تقدیم شد: ولایت معصومان علیهم السلام.

آیه‌ای مربوط به دستورات الهی دربارهٔ ولایت در غدیر

آیه ۴۳ سوره اعراف از جمله آیاتی است که در متن خطبه غدیر آمده است. بستر استفاده از این آیه چنین تصویر شده است: غدیر همان اندازه که یک اعتقاد بود یک دستور نیز بود؛ دستوری به گستردگی جوانب مختلف آن، که مجموعه‌ای از ایمان، اطاعت و پیمان در یک سو و حمد و سپاس از این نعمت در سوی دیگرِ آن به‌چشم می‌خورد. این فرامین خاص که در غدیر به مردم داده شد وظایف آنان را در آن مقطع خاص به‌عنوان مقدمه‌ای برای آینده تعیین کرد.

آیات پشتیبانِ اوامر غدیری مستقیماً در کلام پیامبر صلی الله علیه و آله آمده است. آیاتی که به این عنوان در غدیر به‌صورت ترکیب و تضمین در کلام حضرت دیده می‌شود ۱۰ آیه است.

یکی از این آیات آیه ۴۳ سوره اعراف است: وَ نَزَعْنا ما فِی صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهارُ وَ قالُوا الْحَمْدُ للَّه الَّذِی هَدانا لِهذا وَ ما کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّه، لَقَدْ جاءَتْ رُسُلُ رَبِّنا بِالْحَقِّ وَ نُودُوا أَنْ تِلْکُمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوها بِما کُنْتُمْ تعلمون؛ آنچه ناخالصی در سینه‌های آنان بود از میان برداشتیم و نهرها از زیر پای آنان جاری می‌شود و می‌گویند: سپاس خدایی را که ما را به این هدایت فرمود، و اگر خدا هدایت نمی‌کرد ما هدایت نمی‌شدیم. فرستادگان پروردگارت بر حق آمدند و ندا کردند که این بهشت را طبق آنچه انجام دادید به ارث بردید.

متن خطبه غدیر

متن خطبه غدیر که آیه ۴۳ سوره اعراف در آن آمده چنین گزارش شده است: مَعاشِرَ النّاسِ، قُولُوا الَّذى قُلْتُ لَكُمْ وَ سَلِّمُوا عَلى عَلِىٍّ بِامْرَةِ الْمُؤْمِنينَ …، وَ قُولُوا: «الْحَمْدُ للَّه الَّذِى هَدانا لِهذا وَ ما كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّه؛ اى مردم، بگوييد آنچه به شما گفتم و بر على به‌عنوان اميرالمؤمنين سلام كنيد…، و بگوييد: سپاس خدايى را كه ما را به اين هدايت فرمود، و اگر خدا هدايت نمى‌كرد ما هدايت نمى‌شديم.

موقعیت آیه در متن خطبه

موقعیت آیه ۴۳ سوره اعراف در متن خطبه غدیر توسط برخی محققان چنین تصویر شده است: در پایان خطبه غدیر سخن از انجام وظیفه‌ای به‌عنوان سپاس خداوند به‌میان آمد. این مهم با تضمین آیه ۴۳ سوره اعراف در کلام پیامبر صلی الله علیه و آله مطرح می‌شود. آنچه در کلام حضرت آمده قسمتی از وسط آیه است که در این مورد نیز قرآن با تعبیر «قالُوا» (گفتند) آورده و در کلام حضرت به‌عنوان امر به «قُولُوا» (بگویید) تغییر یافته است.

موقعیت قرآنی

در قرآن از آیه ۳۸ تا ۴۱ سوره اعراف خداوند به اهل جهنم می‌پردازد. در همین سوره از آیه ۴۲ به اهل بهشت پرداخته می‌شود که وقتی وارد بهشت می‌شوند تشکر و سپاسی بر زبان می‌آورند که حاکی از هدایت الهی و اقرار به ارشاد اوست.

تحلیل اعتقادی آیه: سپاس از نعمت هدایت غدیر

برخی محققان آیه ۴۳ سوره اعراف در متن خطبه غدیر را چنین تحلیل اعتقادی کرده‌اند: آیه ۴۳ آیه بهشتی است که پیامبر صلی الله علیه و آله در خطابه غدیر آن را تفسیر ضمنی کرده است. محتوای این آیه تشکر از نعمتِ بهشت است که بازمی‌گردد به آنچه باعث آن است و آن همان چیزی است که در غدیر به مردم جهان تقدیم شد: ولایت معصومان علیهم السلام.

پیامبر صلی الله علیه و آله با استشهاد به آیه ۴۳ سوره اعراف و مفهومی که از ترکیب آن با مجموع بخش ۱۱ خطبه به‌دست می‌آید سه نکته مهم را به ما فهمانده است:

• اول: ما نه تنها باید ولایت اهل بیت علیهم السلام را بپذیریم، که باید سپاسگزار این نعمت باشیم.
• دوم: خدا این نعمت را به ما ارزانی داشته و از این لطف خاص او برای همیشه باید شاکر باشیم.
• سوم: اگر خداوند ما را به این نعمت هدایت نمی‌کرد، خودمان هدایت نمی‌شدیم و این سپاس دو چندان را اقتضا می‌کند.

منابع

• اسرار غدیر؛ محمدباقر انصاری، تهران: نشر تک، ۱۳۸۴ش.
• غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.