آيه ۵۴ مائده و غدیر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | مائده |
| شماره آیه | ۵۴ |
| جزء | ۶ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مدینه |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
آیه ۵۴ سوره مائده آیه‌ای که هم در خطبه غدیر و هم در زیارت غدیریه امام هادی علیه السلام در شأن امیرالمؤمنین و یارانش دانسته شده است.
در خطبه غدیر پیامبر صلی الله علیه و آله با تکیه بر بخشی از آیه ۵۴ سوره مائده امیرالمؤمنین را معیار حق و باطل معرفی کرد که همراهی با او مساوی با هدایت و گمراهی از او مساوی با ضلالت است.
در زیارت غدیریه، از استناد امام هادی علیه السلام به آیه ۵۴ سوره مائده در شأن امیرالمؤمنین علیه السلام مطالب زیر برداشت شده است: امیرالمؤمنین عليه السلام سردسته گروهى است كه خدا را دوست دارند و خدا آنان را دوست دارد؛ او و یارانش در برابر مؤمنان فروتن و نسبت به كافران سخت گيرند؛ آنان در راه خدا جهاد مى‌كنند و از ملامت سرزنش‌كنندگان نمىهراسند؛ امیرالمؤمنین عليه السلام، پس از خدا و رسول، ولى مومنان است؛ پيروان امیرالمؤمنین «حزب اللَّه» هستند كه پیروز نهایی آنان هستند.
آیه‌ای در خطبه غدیر
چگونگی استفاده از قسمتی از آیه ۵۴ سوره مائده در رخداد غدیر چنین توصیف شده است: در قسمتی از مرحله سوم از خطبه غدیر، پيامبر صلى الله عليه و آله و پس از بيان علم امامان عليهم السلام، اشاره به ملاک قرار دادن حق و باطل و معرفى برپادارنده حق و باطل‌کننده باطل کرد: 
يُجاهِدُونَ فى سَبيلِ اللَّهِ وَ لا يَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ؛ در راه خدا جهاد مى‌كنند و از سرزنش هيچ ملامتگرى نمى‌ترسند 
کلام رسول الله صلی الله علیه و آله در منابع چنین نقل شده است: «مَعاشِرَ النّاسِ، لا تَضِلُّوا عَنْهُ وَ لا تَنْفِرُوا مِنْهُ وَ لا تَسْتَنْكِفُوا عَنْ وِلايَتِهِ، فَهُوَ الَّذى يَهْدى اِلَى الْحَقِّ وَ يَعْمَلُ بِهِ وَ يُزْهِقُ الْباطِلَ وَ يَنْهى عَنْهُ وَ لا تَأْخُذُهُ فِى اللَّهِ لَوْمَةُ لائِمٍ؛ اى مردم، از على به‌سوى ديگرى گمراه نشويد و از او روى برمگردانيد و از ولايت او سرباز نزنيد. اوست كه به حق هدايت نموده و به آن عمل مىكند، و باطل را ابطال نموده و از آن نهى مىنمايد، و در راه خدا سرزنش ملامتكنندهاى او را مانع نمىشود».[۱]
آیه‌ای در زیارت غدیریه
آیه ۵۴ سوره مائده در متن زیارت غدیریه هم مورد استفاده قرار گرفته و در شأن امیرالمؤمنین و یارانش دانسته شده است. استفاده از این آیه در متن این زیارت از سوی برخی پژوهشگران چنین تحلیل شده است: يكى از مفاهيم عميق در زيارت غديريه، رابطه آيات قرآن با ولایت، امامت و اميرالمؤمنين عليه السلام است. در این زیارت، امام هادی علیه السلام به واقعه غدير اشاره نموده و مىفرمايد: «لَقَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى فِيكَ مِنْ قَبْلُ وَ هُمْ كَارِهُونَ»: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ...؛ و حقاً كه خداى تعالى پيش از آن نيز درباره تو نازل فرموده بود در حالى كه آنان كراهت داشتند: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، هر كس از شما از دين خود برگردد... .
در این قسمت زیارت امام هادی علیه السلام با تکیه بر آیه ۵۴ سوره مائده چند نکته در شأن امیرالمؤمنین آورده است؛ از جمله:
- امیرالمؤمنین عليه السلام سردسته گروهى است كه خدا را دوست دارند و خدا آنان را دوست دارد؛
- امیرالمؤمنین عليه السلام و یارانش در برابر مؤمنان فروتن و نسبت به كافران سخت گيرند؛
- آنان در راه خدا جهاد مى‌كنند و از ملامت سرزنش‌كنندگان نمىهراسند؛
- امیرالمؤمنین عليه السلام، پس از خدا و رسول، ولى مومنان است؛
- پيروان امیرالمؤمنین «حزب اللَّه» هستند كه پیروز نهایی آنان هستند.
كراهت ديگران از نزول اين آيات در شأن اميرالمؤمنين عليه السلام را چنان بوده است که آنان جنگ‌هاى صدر اسلام را «جنگ ردّه» و طرفهاى درگیر این جنگ‌ها را «مرتدّين» ناميدند. تا ابتدای این آیه را درباره خود بدانند.[۲] آنان بسيار تلاش کردند تا آيه ولايت را -كه در حين صدقه‌دادن امیرالمؤمنین عليه السلام در حال ركوع نازل شد- در شأن حضرتش ندانند، كه کتاب‌های تفسيرى خلاف نظر آنان را گواهی می‌دهد. آنان براى «حزب اللَّه» معانى مختلفى پیشنهاد دادند؛ آن معانى جزئى از مصداق حزب اللَّه هستند، اما هيچ كدام جامعيت و شمول ندارد. تنها معنى جامع و مانع همان است كه امام هادى عليه السلام بيان نموده است.[۳]
پانویس
منابع
- سخنرانی استثنائی غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.
- نصوص الردة فى تاريخ الطبری؛ محمدحسن آل‌یاسین، بیروت: منشورات دار مکتبة الحیا‌ة، ۱۳۹۷ق.
- نگاهی بر زیارت غدیریه: زیارت امیرالمومنین علیه السلام در روز عید غدیر به بیان امام هادی علیه السلام؛ محمدحسین صفاخواه و عبدالحسین طالعی، تهران: انتشارات سهاره، ۱۳۸۰ش.
- واقعه قرآنی غدیر: گزارش سفر یک‌ماهه پیامبر برای اعلان ولایت در سایه آیات قرآنی؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.