اسماعیل بن ابراهیم بصری (ابوالبشر)
ابوبشر اسماعیل بن ابراهیم بن مقسم اسدی (۱۱۰–۱۹۳ ق) از فقیهان برجسته و اصحاب حدیث بصره بود که به دلیل علو اسانید، پیش از ۴۰ سالگی به عنوان مرجع حدیث شناخته شد و از استادان بزرگ حدیث چون محمد بن منکدر و عبدالله بن ابینجیح روایت کرده است. وی در اواخر خلافت هارون الرشید به بغداد رفت و منصب سرپرستی مظالم را به عهده داشت و تا هنگام وفاتش در سال ۱۹۳ ق در بغداد به تدریس و نقل حدیث فعال بود. از شاگردان او احمد بن حنبل و عبدالله بن وهب بودند و او از رجال صحیحین شمار میرود.
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابوبشر اسماعیل بن ابراهیم بن شهم بن مقسم اسدی بصری کوفی |
| سرشناسی | فقیه، محدث و قاضی برجسته قرن دوم هجری |
| تولد | ۱۱۰ ق، کوفه |
| وفات | ۱۹۳ ق، بغداد |
| محل دفن | بغداد |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمد بن منکدر مدنی، عبدالله بن ابینجیح مکی و دیگران |
| شاگردان | احمد بن حنبل، احمد بن منیع، ابوعبدالله احمد بن محمد بن ابیشیبه، و دیگران |
| تحصیلات | علوم حدیث و فقه در بصره و بغداد |
| مذهب | حنبلی |
| اطلاعات فرهنگی | |
| زمینه فعالیت | حدیث، فقه، قضاوت |
| علت شهرت | علو اسانید، مرجع حدیث و فقه، سرپرستی مظالم بغداد، حافظ حدیث |
زندگینامه
اسماعیل بن ابراهیم بن مقسم اسدی (۱۱۰–۱۹۳ ق) از فقیهان برجسته و اصحاب حدیث در قرن دوم هجری قمری بود. او از قبیله بنیاسد و اهل بصره بود و تحت حمایت مادرش به تحصیل حدیث و علوم دینی پرداخت. اسماعیل ابنعلیه از اساتیدی مانند محمد بن منکدر مدنی، عبدالله بن ابینجیح مکی و عبدالعزیز بن صهیب حدیث فراگرفت و پیش از ۴۰ سالگی به دلیل علو اسناد روایی خود به مرجع حدیث در بصره تبدیل شد. وی در دوران خلافت هارون الرشید و محمد امین در بغداد به سمت سرپرستی مظالم منصوب شد و در کنار فعالیتهای قضایی، به تدریس و حدیثگویی نیز اشتغال داشت. از شاگردان مهم او میتوان به احمد بن حنبل و عبدالله بن وهب مصری اشاره کرد. ابنعلیه از رجال صحیحین شمرده شده و آراء فقهی او ترکیبی از فقه بصرهای و نوعی گرایش به فقه کوفی داشت. علیرغم تأثیرگذاری فقهی و روایی، در دورانهای پسین آراء او تقریباً فراموش شد. همچنین وی در نقل روایات تاریخی، بهخصوص مقتل عثمان، نقش مهمی ایفا نموده است و مجموعهای از آثار متنوع فقهی و روایی به نام خود دارد. ابنعلیه در ۱۳ ذیقعده ۱۹۳ ق در بغداد درگذشت و فرزندانی چون ابواسحاق ابراهیم، حماد و ابوبکر محمد از او به یادگار ماندهاند
روایت حدیث غدیر[۱]
یکی از علما و بزرگان اهل سنت که حدیث غدیر را نقل کرده اسماعیل بن ابراهیم بن مقسم بصری اسدی، ابن عُلَیَّه، ابوالبشر، پسر خواهر حمید طویل (م ۱۹۳ ق) است. حافظ گنجی در «کفایة الطالب» حدیث غدیر را با اشاره به ماجرای غدیر از اسماعیل بن عُلَیَّه نقل کرده است.[۲] ذهبی و خطیب بغدادی و ابن حجر:[۳] او را توثیق کرده و ستودهاند. ابوداوود، ابن معین و یونس بن بکیر از شعبه: او را توثیق کرده و از او بسیار تعریف کردهاند.