امیرالمؤمنین سید اوصیاء

نَبِیُّکُمْ خَیْرُ نَبِیٍّ وَ وَصِیُّکُمْ خَیْرُ وَصِیٍّ وَ بَنُوهُ خَیْرُ الْاَوْصِیاءِ.

پیامبر شما بهترین پیامبر و وصیّ شما و فرزندان او بهترین اوصیاء هستند.

امیرالمؤمنین سید اوصیاء کلامی از پیامبر صلی الله علیه و آله در خطبه غدیر برای معرفی امیرالمؤمنین علیه السلام.

به‌گفته برخی شارحان^[۱] خطبه غدیر، این جمله از خطبه که می‌فرماید: «پیامبرِ شما از تمام انبیا و جانشینش از تمام اوصیا بهتر است و فرزندان او بهترین اوصیا هستند» سخنی است متین که، علاوه بر نقل در منابع اهل سنت،^[۲] بر شواهدی فراوان تکیه دارد؛ زیرا هنگامی که ثابت شد پیامبر والاترین و کامل‌ترین انبیاست، پس وصی او هم باید برترین اوصیا باشد.

اما افضل‌بودن رسول صلی الله علیه و آله امری مسلم است و در آن میان مسلمانان اختلافی نیست؛ زیرا آن حضرت علت غایی در اصل ایجاد است و حدیث قدسی «لَوْلَاک مَا خَلَقْتُ الْأَفْلَاک»^[۳] در شأن او گفته شده است. بلی، تمام انبیا مقدمه بودند برای آمدن آن حضرت؛ از این روست که او خاتم انبیا است. بر این اساس است که در روایتی فرموده است: «إِنَّ مُوسَی لَوْ أَدْرَکَنِی ثُمَّ لَمْ یُؤْمِنْ بِی وَ بِنُبُوَّتِی مَا نَفَعَهُ إِیمَانُهُ شَیْئاً؛ اگر برادرم موسی زمان مرا درک می‌نمود و به من و نبوتم ایمان نمی‌آورد، ایمانش سودمند نبود».^[۴]

وقتی این مطلب درباره رسول صلی الله علیه و آله ثابت شد، پس برای افضل‌بودن اوصیای او جای بحث باقی نمی‌ماند. بر این اساس، شیعه معتقد است که اوصیای پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله از انبیای سلف برترند و تنها کسی که افضل از آنهاست شخص رسول خدا صلی الله علیه و آله است. چگونه ممکن است چنین نباشد، در حالی که همه آنان نو واحدند و نور نبی از نور اوصیا و نور اوصیا از نور نبی جدا نیست.

همچنین حدیث مشهور «أَنَا وَ عَلِیٌّ مِنْ نُورٍ وَاحِدٍ؛ من و علی از نوی یگانه هستیم»^[۵] می‌رساند که این دو از یکدیگر جدایی ندارند و در واقع یک حقیقت در دو کالبد هستند. حال که نور آن دو یکی شد، پس فضیلت یکی فضیلت دیگری است و هرچه برای رسول صلی الله علیه و آله ثابت شود –غیر از مقام نبوت که از بحث خارج است– برای امیرالمؤمنین علیه السلام هم ثابت است، و آنچه برای امیرالمؤمنین علیه السلام ثابت شود برای اوصیای بعد از او نیز ثابت است.

علاوه بر این، بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله مبیّن احکام دین او و مفسر کتاب آسمانی و راهنمایان به طریق و سنت او اهل بیت عصمت و طهارت هستند؛ ائمه علیهم السلام معیار حق و نشانه‌های بارز توحید و مظاهر کامل اسما و صفات حق‌اند؛ چنان‌که امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «بِنَا عُبِدَ اللَّهُ، وَ بِنَا عُرِفَ اللَّهُ، لَوْلَانَا مَا عُبِدَ اللَّهُ وَ لَوْلَانَا مَا عُرِفَ اللَّهُ؛ به وجود ما خدا پرستش می‌شود و به وجود ما خدا شناخته می‌شود اگر مانبودیم، خدا عبادت نمی‌شد و اگر ما نبودیم، خدا شناخته نمی‌شد».^[۶]

پانویس

↑ شرح و تفسیر خطبه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در غدیر خم، ص۳۳۶–۳۳۸.
↑ العسل المصفی من تهذیب زین الفتی، ج۲، ص۳۹۰–۳۹؛ کفایة الطالب، ص۲۵۵؛ المناقب للخوارزمی، ص۳۱۲–۳۱۳، ح۳۱۳؛ مقتل الحسین علیه السلام، ج۱، ص۱۴۷، ح۲۴؛ فرائد السمطین، ج۱، ص۳۱۴؛ فرائد السمطین، ج۲، ص۸۵؛ ینابیع المودة، ج۲، ص۳۱۶؛ ینابیع المودة، ج۱، ص۳۴۳؛ ینابیع المودة، ج۳، ص۲۹۱؛ فضائل الثقلین من کتاب توضیح الدلائل، ص۱۵۷؛ فضائل الثقلین من کتاب توضیح الدلائل، ص۴۸۵.
↑ بحارالأنوار، ج۱۵، ص۲۸.
↑ جامع الاخبار، ص۹؛ الامالی للصدوق، ص۲۱۸؛ الاحتجاج، ج۱، ص۴۸؛ بحارالانوار، ج۱۶، ص۳۶۶، ح۷۲؛ بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۱۹، ح۱.
↑ معانی الاخبار، ص۵۶؛ علل الشرایع، ج۱، ص۱۳۴؛ الخصال، ج۱، ص۳۱؛ عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۵۸؛ الامالی للصدوق، ص۲۳۶؛ کشف الغمه، ج۱، ص۴۵۹؛ بحارالانوار، ج۱۵، ص۱۱، ح۱۲؛ بحارالانوار، ج۳۳، ص۴۸۰، ح۶۸۶؛ بحارالانوار، ج۳۵، ص۳۳، ح۳۱؛ بحارالانوار، ج۳۵، ص۸۴، ح۲۷؛ بحارالانوار، ج۳۸، ص۱۵۰، ح۱۲۰؛ بحارالانوار، ج ۳۹، ص۸۵، ح۱۵؛ بحارالانوار، ج۳۹، ص۲۶۷، ح۴۲.
↑ بصائر الدرجات، ص۶۱؛ بصائر الدرجات، ص۱۰۵؛ التوحید، ص۱۵۲؛ بحارالانوار، ج۲۵، ص۴، ح۷؛ بحارالانوار، ج۲۶، ص۱۰۷، ح۱۰؛ بحارالانوار، ج۲۶، ص۲۴۶، ح۱۴؛ بحارالانوار، ج۲۶، ص۲۶۰، ح۳۸.

منابع

الاحتجاج؛ احمد بن علی طبرسی، تحقیق: محمدباقر موسوی خرسان، مشهد: نشر المرتضی، ۱۴۰۳ق.
الامالی؛ محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، تحقیق: محمدباقر کمره‌ای، تهران: انتشارات کتابچی، ۱۳۷۶ش.
بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد؛ محمد بن حسن فروخ صفار قمی، تحقیق: محمد بن عباسعلی کوچه‌باغی، قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
التوحید؛ محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، تحقیق: سید هاشم حسینی طهرانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق.
جامع الاخبار؛ محمد بن محمد شعیری، نجف: المطبعة الحیدریة، بی‌تا.
الخصال؛ محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق.
شرح و تفسیر خطبه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در غدیر خم؛ محمدتقی نقوی، تهران: انتشارات منیر، ۱۳۷۴ش.
العسل المصفی من تهذیب زین الفتی فی شرح سورة هل أتی؛ احمد بن محمد عاصمی، محمدباقر محمودی، قم: مجمع إحیای فرهنگ اسلامی، ۱۴۱۸ق.
علل الشرایع؛ محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، قم: کتابفروشی داوری، بی‌تا.
عیون اخبار الرضا علیه السلام؛ محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، تحقیق: مهدی لاجوردی، تهران: انتشارات جهان، بی‌تا.
فرائد السمطین؛ ابراهیم بن محمد حموی جوینی، تحقیق: محمدباقر محمودی، بیروت: مؤسسة المحمودی، ۱۳۹۸ق.
فضائل الثقلین من کتاب توضیح الدلائل علی ترجیح الفضائل؛ احمد بن محمد ایجی، تحقیق: حسین حسنی بیرجندی، تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة، ۱۴۲۸ق.
کشف الغمة فی معرفة الأئمة؛ علی بن عیسی اربلی، تحقیق: جعفر سبحانی و سید هاشم رسولی محلاتی، تبریز:انتشارات بنی هاشمی، ۱۳۸۱ق.
کفایة الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب علیه السلام؛ محمد بن یوسف گنجی شافعی، تحقیق: محمدهادی امینی، تهران: دار إحیاء تراث أهل البیت علیهم السلام، ۱۴۰۴ق.
معانی الاخبار؛ محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۱ش.
مقتل الحسین علیه السلام؛ موفق بن احمد بکری مکی حنفی خوارزمی، قم: انتشارات أنوار الهدی، ۱۴۲۳ق.
المناقب؛ موفق بن احمد بکری مکی حنفی خوارزمی، تحقیق: مالک محمودی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۱ق.
ینابیع المودة لذوی القربی ؛ سلیمان بن ابراهیم قندوزی، قم: دار الأسوة للطباعة و النشر، ۱۴۲۲ق.

[1] شرح و تفسیر خطبه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در غدیر خم، ص۳۳۶–۳۳۸.

[2] العسل المصفی من تهذیب زین الفتی، ج۲، ص۳۹۰–۳۹؛ کفایة الطالب، ص۲۵۵؛ المناقب للخوارزمی، ص۳۱۲–۳۱۳، ح۳۱۳؛ مقتل الحسین علیه السلام، ج۱، ص۱۴۷، ح۲۴؛ فرائد السمطین، ج۱، ص۳۱۴؛ فرائد السمطین، ج۲، ص۸۵؛ ینابیع المودة، ج۲، ص۳۱۶؛ ینابیع المودة، ج۱، ص۳۴۳؛ ینابیع المودة، ج۳، ص۲۹۱؛ فضائل الثقلین من کتاب توضیح الدلائل، ص۱۵۷؛ فضائل الثقلین من کتاب توضیح الدلائل، ص۴۸۵.

[3] بحارالأنوار، ج۱۵، ص۲۸.

[4] جامع الاخبار، ص۹؛ الامالی للصدوق، ص۲۱۸؛ الاحتجاج، ج۱، ص۴۸؛ بحارالانوار، ج۱۶، ص۳۶۶، ح۷۲؛ بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۱۹، ح۱.

[5] معانی الاخبار، ص۵۶؛ علل الشرایع، ج۱، ص۱۳۴؛ الخصال، ج۱، ص۳۱؛ عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۵۸؛ الامالی للصدوق، ص۲۳۶؛ کشف الغمه، ج۱، ص۴۵۹؛ بحارالانوار، ج۱۵، ص۱۱، ح۱۲؛ بحارالانوار، ج۳۳، ص۴۸۰، ح۶۸۶؛ بحارالانوار، ج۳۵، ص۳۳، ح۳۱؛ بحارالانوار، ج۳۵، ص۸۴، ح۲۷؛ بحارالانوار، ج۳۸، ص۱۵۰، ح۱۲۰؛ بحارالانوار، ج ۳۹، ص۸۵، ح۱۵؛ بحارالانوار، ج۳۹، ص۲۶۷، ح۴۲.

[6] بصائر الدرجات، ص۶۱؛ بصائر الدرجات، ص۱۰۵؛ التوحید، ص۱۵۲؛ بحارالانوار، ج۲۵، ص۴، ح۷؛ بحارالانوار، ج۲۶، ص۱۰۷، ح۱۰؛ بحارالانوار، ج۲۶، ص۲۴۶، ح۱۴؛ بحارالانوار، ج۲۶، ص۲۶۰، ح۳۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]