بهره گیری از تکنیک ها و متدلوژی مناسب در خطبه غدیر
بهره گیری از تکنیک ها و متدلوژی مناسب در خطبه غدیر[۱]
در خطبه غدیر از شيوه و روش اقناعى - كه اثر بخش ترين و ماندگارترين شيوه گفتگو است - بهره گرفته شده است.
از جمله رويكردهاى به كار گرفته شده در اين شيوه است:
تكوين شخصيت افراد
فرمان الهى حتى بدون حضور مردم نيز عملى بود، ولى پیامبر صلی الله علیه و آله به جهت تكريم و ارجگذارى بر شخصيت مردم و آگاه سازى آنان از امر و فرمان مهم الهى دستور مى دهند همگان جمع شوند، تا شخصاً فرمان الهى را بشنوند و اعلام نظر نمايد.
پيامبر اسلام صلى الله عليه وآله در اجتماع صد و بيست هزار نفرى فرمان مهم الهى را با حضور همگان اعلام مى نمايند.
اجتماع چنين جمعيتى در دنياى امروز هم غير عادى است، و در تاريخ نبوت از شش هزار سال پيش تا آن روز هرگز چنين مجلس شكوه مندى براى سخنرانى تشكيل نشده بود.
اعلام رسمى ولايت امیرالمؤمنین عليه السلام
در اين بخش پيامبر صلى الله عليه و آله در اجتماع عظيم مردم فرمان قاطع الهى را - كه همان امامت و ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام بود - به طور رسمى اعلام مى نمايند، و مردم رسماً در جريان فرمان الهى از زبان پيامبر صلى الله عليه و آله قرار مى گيرند.
تأكيد بر توجه امت به مسئله امامت
در اين بخش پيامبر صلى الله عليه و آله صريحاً فرمود:
هر كس از امامت سرباز زند، اعمال نيكش نابود مى شود و هميشه در جهنم خواهد بود. سپس پيامبر صلى الله عليه و آله پس از ذكر پاره اى از فضائل امیرالمؤمنین عليه السلام مردم را از حسد ورزى و آثار آن بر حذر داشت، و متذكر شد كه از علل گمراهى و سرپيچى و مخالفت مردم با ائمه عليهم السلام حسد ورزى آنان است.[۲]
صراحت در معرفى امیرالمؤمنین عليه السلام
پيامبر صلى الله عليه و آله به منظور زدودن هر گونه شبهه اى، بازوان امیرالمؤمنین علیه السلام را گرفته و او را از جا بلند كرد و با بيان «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ» با صراحت كامل فرمودند:
آنچه گفتم درباره «اين على» و «اولاد اين على» است، و بدين ترتيب هر گونه شبهه اى را از ميان برداشت و جاى هيچ گونه ذهنيتى را براى مردم نگذاشت و حجت را بر آنان تمام ساخت.
فراخوانى به بيعت، پيمان گرفتن از مردم
پيامبر صلى الله عليه و آله پس از اتمام خطبه فرمودند: شما را به بیعت كردن با خود و امیرالمؤمنین عليه السلام دعوت مى كنم.
ضمانت اين بيعت آن است كه من با خداوند بيعت كرده ام و امیرالمؤمنین عليه السلام هم با من.
پس بيعتى را كه از شما مى گيرم از سوى خداوند و بيعت با او است.
بيعت گرفتن از فرد فرد آن جمعيت انبوه از طرفى غير ممكن بود، و از سوى ديگر امكان داشت افرادى به بهانه هاى مختلف از بيعت شانه خالى كنند و حضور نيابند، و در نتيجه نتوان التزام عملى و گواهى قانونى از آنان گرفت.
از اين رو، حضرت در اواخر سخنانشان فرمودند:
اى مردم، چون با يک كف دست و با اين وقت محدود و با اين سيل جمعيت بيعت كردن براى همه ممكن نيست، پس همگى اين سخن مرا تكرار كنيد و بگوييد:
ما فرمانى را كه از جانب خداوند درباره امیرالمؤمنین و امامانى از فرزندانشان عليهم السلام به ما رساندى بر سر مى نهيم و به آن راضى هستيم، و با قلب و جان و زبان و دستمان با تو بر اين مدعا بيعت مى كنيم... .
مردم يكايک سخنان حضرت را تكرار كردند و بدين وسيله بيعت عمومى گرفته شد.
تأييد سخنان پيامبر صلى الله عليه و آله همراه با تبريک و تهنيت
مردم پس از پايان سخنان پيامبر صلى الله عليه و آله به سوى آن حضرت و اميرالمؤمنين عليه السلام روى آوردند و با ايشان دست بیعت دادند، و به پيامبر صلى الله عليه وآله و اميرالمؤمنين عليه السلام تهنیت گفتند. ابراز احساسات و فريادهاى شادى مردم كه از هر سو بر مى خاست، شكوه و ابهت بى مانندى به آن اجتماع بزرگ بخشيده بود.
شاهد گرفتن خدا
پيامبر صلى الله عليه و آله در فرازهاى مختلف خطبه غدیر نسبت به انجام رسالت خويش و ابلاغ فرمان الهى، خداوند را بر اين شاهد مى گيرد و مى فرمايد:
اللَّهُمَّ إنِّی أُشْهِدُکَ أنِّی قَدْ بَلَّغْتُ[۳]: پروردگارا، تو را شاهد مى گيرم كه من ابلاغ نمودم.
يا خطاب به مردم مى فرمايند: اى مردم، من خدا را شاهد گرفتم و رسالتم را به شما ابلاغ نمودم.
لذا از آنجايى كه هر عهد و پيمانى احتياج به شاهد و ضامنى دارد تا در صورت انكار به او مراجعه شود، پيامبر صلى الله عليه و آله شاهد و گواه اين بيعت را خداوند و خودش و ملائکه و بندگان صالح خدا تعيين كردند.
بنابراين، رويكردهاى به كارگرفته شده در گفتمان غدير را شايد بتوان از اثر بخش ترين و ماندگارترين شيوه و رويكردها تلقى نمود، كه تا امروز تداوم يافته، و حتى در اعصار بعد به علت پويايى و بالندگی اش به عنوان محورى ترين و مترقى ترين نيازهاى فكرى و انديشه بشرى مورد توجه انديشمندان و جوامع بشرى قرار خواهد گرفت.