حمد کثیر و شکر دائم پروردگار
حمد کثیر و شکر دائم پروردگار از جمله مطالب خطبه غدیر است که از استفاده پیامبر صلی الله علیه و آله از دو قید «کثیر» برای حمد و «دائم» برای شکر برداشت شده است.
در بحث حمد گفته شده که پیامبر صلی الله علیه و آله گرچه بسیار حمدکنندهٔ خداوند متعال بوده، اما این لازمهٔ آن نیست که دائماً زبان آن حضرت مشغول به ذکر حمد باشد؛ زیرا از لفظ کثیراً کثرت حمد را در نامهای آن حضرت احمد و محمد میتوان دریافت. در بحث «شکر» در عبارت گفته شده که شکر میتواند دائمی باشد و با زبان و قلب و اعمال میشود در همهٔ حالات حق آن ادا شود.
در ذیل این جمله از خطبه غدیر، یکی از مصادیق اموری که مستلزم حمد و شکر الهی دانسته شده نعمت غدیر است. گفته شده که حامد و شاکر بودن در مقابل نعمتهای بیشمار پروردگار از جمله نعمت ولایتِ امیرالمؤمنین علیه السلام، درس بزرگی است که در خطبهٔ غدیر توسط مبلّغ اعظم غدیر، پیامبر صلی الله علیه و آله، تدریس شده است.
قید کثیر و دائم برای حمد و شکر
با توجه به تعاریف حمد و شکر و تفاوت بین آنها که در پاره قبلی خطبه (حمد و شکر خدا در همه حال) به آن پرداخته شد، از آمدن قید کثیراً برای لفظ حمد و قید دائماً برای لفظ شکر اینطور دریافت شده که پیامبر صلی الله علیه و آله گرچه بسیار حمدکنندهٔ خداوند متعال بوده، اما این لازمهٔ آن نیست که دائماً زبان آن حضرت مشغول به ذکر حمد باشد؛ زیرا از لفظ کثیراً کثرت حمد را در نامهای آن حضرت احمد و محمد میتوان دریافت.
در میان اسامی پیامبر صلی الله علیه و آله احمد افعل تفضیل است و اگر به معنی اسم فاعلی باشد، بدین معناست که پیامبر صلی الله علیه و آله حمدش نسبت به پروردگار، از همهٔ حمدکنندگان بیشتر است. اگر افعل تفضیل بهمعنای اسم مفعولی باشد، بدین معناست که کمالات و صفات پسندیدهاش از همهٔ موجودات بیشتر است. هر دو معنا دلیل بر افضلیت اوست و محمد دلالتش بر این معنی بیشتر است؛ زیرا اسم مفعول از باب تفعیل است و صریح در مقام محمودیت حضرتش میباشد.[۱]
اما در بحث «شکر» در عبارت أشْکُرُهُ دَائِماً گفته شده که شکر میتواند دائمی باشد و با زبان و قلب و اعمال میشود در همهٔ حالات حق آن ادا شود. همانگونه که پیامبر صلی الله علیه و آله در شادمانیها و غمها، سختیها و آسانیها بالاترین شکرگزار خداوند متعال بود.[۲]
حمد و شکر برای نعمت غدیر
در ذیل این جمله از خطبه غدیر، یکی از مصادیق اموری که مستلزم حمد و شکر الهی دانسته شده نعمت غدیر است. گفته شده که حامد و شاکر بودن در مقابل نعمتهای بیشمار پروردگار از جمله نعمت ولایتِ امیرالمؤمنین علیه السلام، درس بزرگی است که در خطبهٔ غدیر توسط مبلّغ اعظم غدیر، پیامبر صلی الله علیه و آله، تدریس شده است.
بر اساس این درس، وظیفهٔ همهٔ مخاطبان تا قیامت پیروی از این سنت نبوی است که همیشه نسبت به قبول ولایت و توفیق اطاعت از اهل بیت علیهم السلام، حمد خداوند را زیاد بهجا آورده و دائماً شاکر پروردگار باشند؛ البته این کثرت در حمد و شکر دائمی باید در تمامی حالات و افعال زندگی جریان داشته باشد.[۳]
پانویس
منابع
- أطیب البیان فی تفسیر القرآن؛ عبدالحسین طیب، تهران: انتشارات اسلام، ۱۳۷۸ش.
- شرح خطبه غدیر؛ محمدرضا شریفی، اصفهان: انتشارات نورالحیات، ۱۴۴۶ق.