ذکوان مدنی (ابوصالح)

ابوصالح سمان (ذَکوان) از تابعین و مشهور به مدنی، غلام آزادشده جویریه غطفانیه بود که از بسیاری از صحابه همچون ابوهریره، سعد بن ابی‌وقاص و ابن‌عباس روایت کرده و راویان بزرگی همچون اعمش و سهیل بن ابی‌صالح از او نقل حدیث نموده‌اند. وی نزد علمای رجال، فردی ثقه و بسیار مورد اعتماد شمرده شده و ذهبی او را از بزرگ‌ترین و موثق‌ترین مردم دانسته است. ابوصالح سمان در سال ۱۰۱ هجری قمری در مدینه درگذشت.

ذکوان مدنی (ابوصالح)

اطلاعات فردی
نام کامل	أبو سهیل بن أبی صالح المدنی
سرشناسی	از تابعین
وفات	۱۰۱ ق
خویشان سرشناس	آزادشده جویریه غطفانیه
اطلاعات علمی
استادان	ابوهریره، سعد بن ابی‌وقاص و ابن‌عباس
شاگردان	اعمش و سهیل بن ابی‌صالح
اطلاعات فرهنگی
زمینه فعالیت	راوی حدیث
علت شهرت	زیات، روغن فروش

وثاقت راوی

ابوصالح سمان (ذَکوان)، معروف به فروشنده روغن، از تابعین بزرگ و راویان معتبر حدیث بود. وی اصالتاً غلام آزادشده قبیله غطفان یا جویریه (بانوی غطفانی) بود و در شهر مدینه زندگی می‌کرد. او پدر سهیل بن ابی‌صالح است و بسیاری از بزرگان حدیث از جمله عبدالله بن دینار، قعقاع بن حکیم، زید بن اسلم و نیز راویانی از کوفه مانند حکم، عاصم بن بهدله و سلیمان اعمش از او روایت کرده‌اند. ابوصالح فردی بسیار مورد اعتماد و پرکار در نقل حدیث بود و معمولاً برای تجارت روغن به کوفه سفر می‌کرد و در آنجا ساکن بنی اسد می‌شد و امامت نماز را در بنی کاهل برعهده داشت. گفته شده ریش بلندی داشت و آن را شانه می‌کرد.

در منابع آمده که او از بسیاری از صحابه مانند ابوهریره، سعد بن ابی‌وقاص، ابودرداء، ابوسعید خدری، عقیل بن ابی‌طالب، جابر، ابن عمرو، ابن‌عباس، معاویه، عایشه، ام‌حبیبه و ام‌سلمه حدیث نقل کرده است. فرزندانش و بسیاری از تابعین و بزرگان حدیث نیز از او روایت کرده‌اند. علمای علم رجال همچون ابن معین، ابوحاتم، ابوزرعه، ابن سعد، ابن حبان و عجلی همگی او را فردی ثقه، راستگو و قابل اعتماد دانسته‌اند. او در سال ۱۰۱ هجری قمری در مدینه درگذشت.

ذهبی در جلد اول تذکره الحفاظ، صفحه ۷۸، از احمد نقل کرده که ابوصالح سمان فردی موثق است، از جمله بزرگ‌ترین و موثق‌ترین مردم است و در سال ۱۰۱ هجری درگذشته است. همچنین اشاره شده که در موضوع نزول آیه تبلیغ درباره علی علیه‌السلام، حدیث او خواهد آمد و می‌توان برای طرق روایت به صفحه ۱۰۴ همان جلد مراجعه کرد.

در کتاب المسترشد فی إمامة علی بن أبی طالب علیه‌السلام آمده است:

سهیل بن ابی‌صالح از پدرش، از ابوهریره نقل می‌کند که گفت: رسول خدا صلی الله علیه وآله به علی بن ابی‌طالب علیه السلام نگریست و فرمود: «این، دروازه هدایت است که هر کس از آن وارد شود در امان است، و او حجت خدا بر بندگانش است.» علی مدینی در ادامه می‌گوید: شگفتا بر ابوهریره که چنین حدیثی را از پیامبر خدا نقل می‌کند، سپس با علی مخالفت می‌کند و با معاویه همراه می‌شود… در همین کتاب آمده است: ذَکوان ابوصالح سمان زیات مدنی است که در سال ۱۰۱ هجری درگذشته است.

در دلائل الإمامة نیز آمده است: او ذَکوان ابوصالح سمان زیات است که روغن و کره به کوفه می‌برد. از جمعی از صحابه روایت کرده و سلیمان اعمش از او روایت نموده است.

در کتاب نوادر المعجزات می‌خوانیم: ابوصالح سمان، پیشوا، حافظ و حجت، ذَکوان بن عبدالله، غلام آزادشده ام‌المؤمنین جویریه غطفانیه بود. او از بزرگان علمای مدینه به‌شمار می‌رفت و روغن و کره به کوفه می‌برد. ابوهریره و دیگران را شنیده و مدتی ملازم او بود. پسرش و اعمش و دیگران از او روایت کرده‌اند. امام احمد درباره‌اش گفته: «ثقه، ثقه، از بزرگ‌ترین و موثق‌ترین مردم است.» و ابوحاتم گفته: «ثقه و حدیثش نیکوست.» او در سال ۱۰۱ هجری درگذشت.

در کتاب متشابه القرآن و مختلفه (ابن شهرآشوب)، آمده است: ابوصالح سمان از ابوهریره نقل کرده است که گفت: رسول خدا صلی الله علیه وآله برای ما خطبه خواند و فرمود: «ای مردم! هر کس می‌خواهد مانند من زندگی کند و مانند من بمیرد، پس باید ولایت علی بن ابی‌طالب علیه السلام را بپذیرد و به امامان پس از او اقتدا کند.» پرسیده شد: امامان پس از شما چند نفرند؟ فرمود: «به تعداد اسباط.» یعنی به فرموده خداوند: وَ قَطَّعْناهُمُ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ أَسْباطاً أُمَماً (و ما آنان را به دوازده سبط [قبیله] تقسیم کردیم)

روایت حدیث غدیر

یکی از تابعین که حدیث غدیر را از صحابه نقل کرده سمان (ذکوان) مدنی، ابوصالح (م ۱۰۱ ق) است. ابوصالح از راویان نزول آیه تبلیغ در غدیر است. ذهبی: او را توثیق کرده است. وی آزاد کرده جویریه بانوی غطفانی است.