علی بن هلال مهلّبی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابوالحسن علی بن بلال بن ابی معاویة بن احمد مهلّبی ازدی بصری |
| سرشناسی | محدث ثقه، فقیه و عالم برجسته شیعه |
| تولد | بصره، قرن سوم هجری قمری |
| وفات | حدود سال ۲۵۰ هجری قمری، بصره |
| محل دفن | بصره |
| خویشان سرشناس | خاندان مهلبی از قبیله ازد |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | عبیدالله بن فضل بن هلال سلطانی و دیگر علمای عصر |
| شاگردان | ابن حاشر و جمعی از محدثان و اهل علم |
| تحصیلات | علوم حدیث و فقه اسلامی |
| مذهب | شیعه |
| اطلاعات فرهنگی | |
| زمینه فعالیت | روایت حدیث، تألیف آثار فقهی و اعتقادی |
| علت شهرت | وثاقت در حدیث، تألیف آثار فقهی و اعتقادی |
ابوالحسن علی بن بلال مهلبی بصری، از برجستهترین چهرههای حدیث و فقه شیعه در بصره در قرن سوم هجری قمری بود. علی بن بلال نه تنها از نظر علمی در ردیف فقها و بزرگان شیعه قرار داشت[۱] بلکه آثار و کتابهایی در موضوعات متعدد دینی، اعتقادی و فقهی مانند «المتعه»، «المسح علی الرجلین»، «المسح علی الخفین»، «البیان عن خیرة الرحمن»، تحقیقات پیرامون ایمان ابوطالب علیه السلام و جایگاه اجداد پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله، «الرشد و البیان»،[۲] «الغدیر» و «فضل العرب» را نگاشته بود.[۳] این آثار نقش مهمی در گسترش مباحث اعتقادی و تبیین دیدگاههای شیعه در آن عصر داشتهاند.
در زمینه روایت حدیث، علی بن بلال مهلبی از عالمانی چون عبیدالله بن فضل بن هلال سلطانی نقل روایت دارد و در مقابل، افرادی از جمله ابن حاشر نیز از او اخبار و روایات نقل کردهاند.[۴] با این همه، منابع رجالی شیعه تأکید میکنند که وی خود حدیث مستقیمی از ائمه معصومین علیهمالسلام نقل نکرده است،[۵] اگرچه تعامل و تأثیرگذاری او در این حرکت علمی، انکارناپذیر است. علی بن بلال مهلبی سرانجام در حدود سال ۲۵۰ هجری قمری دار فانی را وداع گفت و نامش در شمار علمای بنام و اثرگذار شیعه به یادگار ماند.[۶]
تألیف در غدیر[۷]
از جمله مؤلفین مشهور چهارده قرن که در مورد غدیر تألیف داشتهاند علی بن هلال مهلبی (م ۳۵۰ ق) است. معرفی این کتاب از این قرار است:
کتاب الغدیر، علی بن بلال بصری (ابوالحسن، مهلّبی)،[۸] عربی، خطی. این کتاب در تمام موارد به نام «کتاب الغدیر» آمده ولی در «الغدیر» با اینکه به نقل از «الفهرست» شیخ و «معالم العلماء» و «مناقب آل ابی طالب» آورده با نام «حدیث الغدیر» آمده است. همچنین در کتاب «اثبات الهداة» این کتاب را با عنوان «کتاب المهلّبی فی نص الغدیر» یادآور شده و آن را جزو مصادر عامی آن کتاب که با واسطه از آنها نقل نموده آورده است. در «الفهرست» این کتاب را از احمد بن عبدون و او از مؤلف نقل میکند. در «المعجم» گفته: طریقه شیخ طوسی به این کتاب صحیح و باقی طریقها مجهول است.
پانویس
- ↑ رجال النجاشی، ص۲۶۵
- ↑ الفهرست، ص۲۷۴
- ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ص۹۶
- ↑ قاموس الرجال، ج۷، ص۳۷۸
- ↑ رجال الطوسی، ص۴۸۶
- ↑ مجمع الرجال، ج۴، ص۱۶۹
- ↑ چهارده قرن با غدیر: ص ۱۵۲.
- ↑ الفهرست (شیخ طوسی): ص ۹۶ ش ۴۰۲. معالم العلماء: ص ۶۷ ش ۴۵۷. مناقب آل ابی طالب (ابن شهرآشوب): ج ۳ ص ۲۵. اثبات الهداة: ج ۳ ص ۳۶. کشف الحجب و الاستار: ص ۴۵۲ ش ۲۵۲۹. نهج الایمان (حسن بن جبور، خطی). الذریعة: ج ۱۶ ص ۲۵ ش ۹۳. الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب: ج ۱ ص ۱۵۵ ش ۱۳. معجم رجال الحدیث: ج ۱۱ ص ۲۸۳ ش ۷۹۵۳.