عمرو بن حمق خزاعى

عمرو بن حمق خزاعی صحابی پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و از یاران برجسته امام علی علیه السلام و امام حسن علیه السلام بود که در جنگ‌های جمل، صفین و نهروان حضور داشت و به روایتی اولین کسی است که سرش پس از شهادت به دستور معاویه در اسلام از شهری به شهری گردانده شد. وی از راویان حدیث غدیر و از وفاداران اهل بیت علیهم السلام شمرده می‌شود، محل دفن او در خارج موصل قرار دارد و بنایی تاریخی بر آرامگاهش ساخته شده است.

عمرو بن حمق خزاعی

اطلاعات فردی
نام کامل	عمرو بن الحمق بن کاهن (یا کاهل) بن حبیب بن عمرو بن قین بن رزاح بن عمرو بن سعد بن کعب بن عمرو خزاعی
سرشناسی	صحابی پیامبر صلی الله علیه وآله، یار امام علی علیه السلام و امام حسن علیه السلام
تولد	حدود ۳۰ سال قبل هجرت
وفات	سال ۵۰ هجری
نحوه درگذشت	قتل به دستور معاویه یا عاملان او
محل دفن	خارج شهر موصل (عراق)، مزار تاریخی مشهور
اطلاعات علمی
استادان	پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله، امام علی علیه السلام
شاگردان	رفاعة بن شداد، جبیر بن نفیر و دیگران
مذهب	شیعه
اطلاعات فرهنگی
زمینه فعالیت	شرکت در جنگ‌های جمل، صفین، نهروان؛ روایت حدیث غدیر
علت شهرت	اولین کسی که سرش پس از شهادت در اسلام از شهری به شهری گردانده شد.

زندگی‌نامه

عمرو بن الحمق خزاعی، یکی از اصحاب برجسته رسول اکرم صلی الله علیه وآله و از یاران نزدیک امیرالمؤمنین علی علیه السلام و امام حسن علیه السلام بود که جایگاه وی نزد شیعیان از احترام ویژه‌ای برخوردار است. نام او به‌صورت «الحمق» با حاء مهمله و باز، میم کسره‌دار و قاف سبک تلفظ می‌شود، علت این نام‌گذاری به ساختار لغوی عربی بازمی‌گردد.

عمرو بن الحمق پس از صلح حدیبیه به مدینه آمد و تا پنج سال در کنار پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله بود. مشهور است روزی پیامبر صلی الله علیه وآله تشنه بود، عمرو به ایشان شیر رساند و پیامبر صلی الله علیه وآله برای وی دعا کرد: «خدایا! او را به جوانی بهره‌مند ساز.» در نتیجه تا ۸۰ سالگی هیچ موی سفیدی در ریش او دیده نشد. او در نبردهای بزرگ صدر اسلام مانند جمل، صفین و نهروان در کنار حضرت علی علیه السلام حضور فعال داشت و از فرماندهان سپاه به‌شمار می‌رفت.

وفاداری و اخلاص عمرو بن الحمق چنان بود که در روایات نقل شده، همچون سلمان نزد پیامبر صلی الله علیه وآله، نزد امیرالمؤمنین علیه السلام بود و حضرت درباره‌اش فرمود: ای کاش صد نفر مانند تو در شیعیانم بود. کَشّی وی را از حواریون حضرت علی علیه السلام معرفی کرده است. او همچنین در دوران امام حسن علیه السلام نیز از اصحاب وفادار ایشان بود.

سرانجام، عمرو بن الحمق خزاعی در زمان حکومت معاویه، به سبب دشمنی و فشار حکومت، ناچار شد از کوفه خارج شده و به موصل پناه ببرد؛ اما سرانجام با فریب معاویه و دادن امان نامه به شهادت رسید نامه امام حسین علیه السلام به معاویه نیز مؤید همین مطلب است: «مگر تو نبودی که عمرو بن حمق خزاعی همان مردی که پیکر و صورت او بر اثر کثرت عبادت رنجور گردیده بود را شهید کردی؟ آن هم بعد از آن امان‌ها و پیمان‌ها که به او دادی؟ امان‌ها و پیمان‌هایی که اگر به آهوان بیابان داده بودی از سر کوه‌ها با اطمینان فرود می‌آمدند». سرش نخستین سری بود که در تاریخ اسلام از شهری به شهری گردانده شد. محل دفن او خارج موصل است و بنایی بر قبرش ساخته شده.

از دیدگاه علمای رجال، برخی او را در شمار ثقات و راویان معتبر حدیث دانسته‌اند و روایات امامان معصوم علیهم السلام درباره عظمت او، مثل جمله امام علی علیه السلام درباره صد نفر چون او و مدح سیدالشهدا علیه السلام در شأنش، نشان از اعتبار و وثاقت شخصیت او نزد اهل بیت دارد.در منابع اهل سنت نیز از کرامات او یاد شده، مانند اسد الغابه که دعای پیامبر درباره جوانی او را نقل کرده و به نقش خانواده خزاعه در نهضت اسلام اشاره نموده است.

روایت حدیث غدیر

یکی از صحابه که حدیث غدیر را نقل کرده عمرو بن حمق خزاعی کوفی (م ۵۰ ق) است. ابن عقده و خوارزمی در مقتلش حدیث غدیر را از عمرو بن حمق روایت کرده‌اند.