محمد بن علی شیبانی (ابوجعفر)

تأليف كتاب در غدير

از جمله مؤلفين مشهور چهارده قرن كه در مورد غدير تألیف داشته ‏اند ابوجعفر محمد بن على بن دحيم شيبانى کوفى (م حدود ۴۰۰ ق) است. علامه امينى وى را از راويان قرن چهارم و از كسانى كه درباره غدير كتاب تأليف كرده ‏اند براى حدیث غدیر شمرده است. کتابشناسی كتاب وى از اين قرار است:

طرق حديث الغدير، محمد بن على شيبانى (كوفى، م قرن ۴ ق). عربى، خطى.

در كنار معرفى اين كتاب جا دارد دو كتاب ديگر هم معرفى شود:

۱. طرق حديث الغدير برواية ابى‏ بكر ابن ‏ابى ‏شيبة...، جمع و تحقيق: امير تقدمى (معصومى). عربى، چاپى. دليل‏ما، قم، اول، سال ۱۴۲۱ ق. وزيرى، ۲۸۰ ص. اين كتاب در سه بخش آمده، كه حديث غدير را از سه تن از بزرگان عامه و روايت آنان آورده است. اين سه تن عبارت اند از:

ابوبكر بن ابى‏ شيبه واسطى (م 235 ق) و ابوعبدالله احمد بن حنبل شيبانى (م ۲۴۱ ق) و ابوبكر بن ابى‏ عاصم شيبانى (م ۲۸۷ ق). در هر بخش ابتدا شرح حالى از هر كدام از اينان آمده، و سپس روايات هر كدام از اين سه تن همراه با مصادر و مباحث مربوطه آورده شده؛ كه از ابن ‏ابى‏ شيبه ۸ روايت و از احمد بن حنبل ۱۰ روايت است.

در پايان اين بخش از عبدالله بن احمد بن حنبل هم چهار روايت و از ابوبكر قطيعى دو روايت آمده و در بخش سوم از ابن‏ ابى‏ عاصم پانزده روايت آمده است. جمعاً راويان حديث در اين كتاب به روايت اين بزرگان عامه با حذف اسامى تكرارى در هر كدام بيست و دو نفر از صحابه هستند.

۲. من روى حديث غدير خم، محمد بن عبداللَّه شيبانى (ابوالمفضل، بغدادى، م ۳۸۷ ق). عربى، خطى.

چند نكته در مورد اين كتاب:

۱. شيخ طوسى در «الفهرست» گفته كه جمعى كتب مؤلف را براى او روایت نموده ‏اند. سپس نام چند كتاب را برده و گفته: «... و غير ذلك». در «معجم رجال الحديث» از قول ابن ‏غضائرى آمده كه كتاب‏ هايش را ديده است.

۲. مؤلف كتاب شاگرد بزرگان شيعه امثال کلينی، و نيز معاصر بلكه استاد بزرگانى ديگر امثال نجاشى بوده است.

۳. در «تراثنا» نام كتاب با اضافه كلمه «كتاب» آمده و ارجاع به رجال النجاشى و الغدير داده است، ولى در «رجال النجاشى» كلمه «كتاب» اضافه است، چرا كه روش نجاشى در رجالش بر اين است كه اين كلمه را در ابتداى هر نامى مى‏ آورد.

روايت حديث غدير

يكى از علما و بزرگان اهل‏ سنت كه حدیث غدیر را نقل كرده محمد بن على شيبانى كوفى، ابوجعفر (م ۳۵۱ ق) است. شيبانى از رجال سند حديث غدير به روايت بُرَيدة بن حُصَيب اسلمى به نقل حاكم نيشابورى است. حاکم در «المستدرک» و ذهبى در تلخيص، در مواضع متعددى حديث او را صحيح دانسته ‏اند. وى از مؤلفان دانش حديث است. ذهبى و ابن‏ عماد: او را توثيق كرده و ستوده ‏اند. وى از ابراهيم بن عبدالله قصار و احمد بن عرعره و ديگران روايت كرده است.