۲۱٬۸۲۰
ویرایش
جاهلیت: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
== استفاده دشمنان از جاهليت در غدير<ref>غدير در قرآن: ج ۱ ص ۳۰۹. ژرفاى غدير: ص ۱۴۸ ۱۴۶. </ref> == | == استفاده دشمنان از جاهليت در غدير<ref>غدير در قرآن: ج ۱ ص ۳۰۹. ژرفاى غدير: ص ۱۴۸ ۱۴۶. </ref> == | ||
در لحظاتى كه خطابه | در لحظاتى كه خطابه [[حضرت محمّد صلی الله علیه و آله|پیامبر صلی الله علیه و آله]] به اوج خود رسيد و حضرت جمله معروف «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِىٌّ مَوْلاهُ» را بر زبان جارى فرمود، [[منافقین]] و به خصوص [[اصحاب صحیفه ملعونه و مقابله با صراط مستقیم|اصحاب صحیفه]] طاقتشان تمام شد و از همان مقابل [[سخنرانی|منبر]] سخنانى توهين آميز بين خود رد و بدل كردند. | ||
خداوند در پاسخ به اين اهانت ها اين آيات را نازل كرد: | خداوند در پاسخ به اين اهانت ها اين آيات را نازل كرد: | ||
«ن . وَ الْقَلَمِ وَ ما يَسْطُرُونَ. ما أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّكَ بِمَجْنُونٍ. وَ إِنَّ لَكَ لَأَجْراً غَيْرَ مَمْنُونٍ. وَ إِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ. فَسَتُبْصِرُ وَ يُبْصِرُونَ. بِأَيِّكُمُ الْمَفْتُونُ. إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ | «ن. وَ الْقَلَمِ وَ ما يَسْطُرُونَ. ما أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّكَ بِمَجْنُونٍ. وَ إِنَّ لَكَ لَأَجْراً غَيْرَ مَمْنُونٍ. وَ إِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ. فَسَتُبْصِرُ وَ يُبْصِرُونَ. بِأَيِّكُمُ الْمَفْتُونُ. إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ»؛<ref>قلم / ۱ - ۸. </ref> | ||
«ن. قسم به قلم و آنچه مى نگارند. تو به | «ن. قسم به قلم و آنچه مى نگارند. تو به [[برکت]] [[نعمت]] پروردگارت ديوانه نيستى. و براى تو اجرى بى منت است، و تو صاحب اخلاقى عظيم هستى. به زودى مى بينى و آنان هم مى بينند كه كداميک از شما مغرور شده ايد. پروردگار تو به كسانى كه از راه او منحرف شده اند و به هدايت شدگان آگاه تر است». | ||
نكته قابل توجه در اين اهانت ها اين است كه اهل جاهلیت در آغاز [[بعثت]] با شنيدن كلمات آسمانى - كه هر شنونده اى را مبهوت مى كرد - نسبت جنون به پيامبر صلى الله عليه و آله مى دادند. | نكته قابل توجه در اين اهانت ها اين است كه اهل [[جاهلیت و نفاق صحابه|جاهلیت]] در آغاز [[بعثت]] با شنيدن كلمات آسمانى - كه هر شنونده اى را مبهوت مى كرد - نسبت جنون به پيامبر صلى الله عليه و آله مى دادند. | ||
در غدير نيز منافقين كه در صدد بازگرداندن قهقرايى مردم به جاهلیت بودند دقيقاً همان كلمات را به كار مى بردند و به آن حضرت نسبت جنون مى دادند! | در غدير نيز منافقين كه در صدد بازگرداندن قهقرايى مردم به جاهلیت بودند دقيقاً همان كلمات را به كار مى بردند و به آن حضرت نسبت جنون مى دادند! | ||
يكى از فتنه انگيزى هاى منافقين پس از خطبه غدير، دستاويزهاى قومى و تعصبات جاهلى بود كه براى خود منافقين هم بسيار ارزش داشت. اين تعصبات پس از خطبه | يكى از فتنه انگيزى هاى منافقين پس از خطبه غدير، دستاويزهاى قومى و تعصبات جاهلى بود كه براى خود منافقين هم بسيار ارزش داشت. اين تعصبات پس از [[خطبه غدیر]] به دو شكل مطرح شد: | ||
=== تعصب قومى و سنّ === | === تعصب قومى و سنّ === | ||
اينكه پيامبر صلى الله عليه و آله از ميان همه مردم پسر عمويش را انتخاب كرده بود از سوى منافقين يک تعصب فاميلى به حساب می آمد، در حالى كه از سوى پيامبر صلى الله عليه و آله [[انتصاب]] افضل الناس به امر خدا بود. | اينكه پيامبر صلى الله عليه و آله از ميان همه مردم پسر عمويش را انتخاب كرده بود از سوى منافقين يک تعصب فاميلى به حساب می آمد، در حالى كه از سوى پيامبر صلى الله عليه و آله [[انتصاب]] افضل الناس به امر خدا بود. | ||
اينكه على بن ابى طالب عليه السلام از نظر سنى جوان بود براى متعصبينى كه بزرگى را به سال مى دانستند و حتى به عقل هم نمى دانستند، يک تعصب به حساب مى آمد؛ چرا كه براى آنان تحمل ولايت و صاحب اختيارى يک جوان مخالف تعصبات قومى و محلى بود چنانكه درباره خود پيامبر صلى الله عليه و آله نيز همين بهانه را مطرح كردند و گفتند: «دين پيرمردان قومت را نفى مى كنى»؟! <ref>بحار الانوار: ۱۸ ص ۱۹۸،۱۵۶.</ref> | اينكه على بن ابى طالب عليه السلام از نظر سنى جوان بود براى متعصبينى كه بزرگى را به سال مى دانستند و حتى به عقل هم نمى دانستند، يک تعصب به حساب مى آمد؛ چرا كه براى آنان تحمل ولايت و صاحب اختيارى يک جوان مخالف تعصبات قومى و محلى بود چنانكه درباره خود پيامبر صلى الله عليه و آله نيز همين بهانه را مطرح كردند و گفتند: «دين پيرمردان قومت را نفى مى كنى»؟!<ref>بحار الانوار: ۱۸ ص ۱۹۸،۱۵۶.</ref> | ||
=== مطرح كردن خلافت به عنوان غنيمت! === | === مطرح كردن خلافت به عنوان غنيمت! === | ||
همچنين تعصبات جاهليت در تقسيم غنايم را به خاطر آوردند و خيال كردند خلافت هم يكى از غنايم جنگى است كه هر كس تلاشى در راه اسلام كرده بايد در آن سهمى داشته باشد. | همچنين تعصبات جاهليت در تقسيم غنايم را به خاطر آوردند و خيال كردند [[جانشین|خلافت]] هم يكى از غنايم جنگى است كه هر كس تلاشى در راه اسلام كرده بايد در آن سهمى داشته باشد. | ||
جا داشت خطابى با اين مضامين به آنان گفته شود اگر بنا باشد همه مسلمانان سهمى داشته باشند پس همه بايد خليفه باشند و به اندازه خود فرمان دهند اگر قرار به سهميه بندى باشد شما كدامين روز از جنگ فرار نكرده ايد و به اسلام ضربه نزده ايد كه امروز سهم خود را مى خواهيد؛ مگر اكثر شما منافقين، كسانى نيستيد كه در فتح مكه از ترس شمشير مسلمان شديد و پيامبر صلى الله عليه و آله شما را طلقاء و آزادشدگان ناميد. | جا داشت خطابى با اين مضامين به آنان گفته شود اگر بنا باشد همه مسلمانان سهمى داشته باشند پس همه بايد خليفه باشند و به اندازه خود فرمان دهند اگر قرار به سهميه بندى باشد شما كدامين روز از جنگ فرار نكرده ايد و به [[اسلام]] ضربه نزده ايد كه امروز سهم خود را مى خواهيد؛ مگر اكثر شما منافقين، كسانى نيستيد كه در فتح مكه از ترس شمشير مسلمان شديد و پيامبر صلى الله عليه و آله شما را طلقاء و آزادشدگان ناميد. | ||
اگر بنا به تقسيم و سهميه گذارى هم باشد، اسلام مديون على بن ابى طالب عليه السلام است و روزى از اسلام نبوده كه آن حضرت فداكارى و از خود گذشتگى در راه خدا نشان نداده باشد. | اگر بنا به تقسيم و سهميه گذارى هم باشد، اسلام مديون على بن ابى طالب عليه السلام است و روزى از اسلام نبوده كه آن حضرت فداكارى و از خود گذشتگى در راه خدا نشان نداده باشد. | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
اين پيمان نامه را چهل نفر از بزرگان قريش مُهر زدند و آن را در كعبه آويختند و در پى آن بنى هاشم را چهار سال در شعب ابى طالب محاصره كردند.<ref>بحار الانوار: ج ۱۸ ص ۱۲۰ ح ۳۳ و ج ۱۹ ص ۲.</ref> | اين پيمان نامه را چهل نفر از بزرگان قريش مُهر زدند و آن را در كعبه آويختند و در پى آن بنى هاشم را چهار سال در شعب ابى طالب محاصره كردند.<ref>بحار الانوار: ج ۱۸ ص ۱۲۰ ح ۳۳ و ج ۱۹ ص ۲.</ref> | ||
وجه مشابهت هاى اين دو صحيفه باز مى گردد به قصد ريشه كن كردن اسلام در هر دو مورد، تصميم بر قتل پيامبر صلى الله عليه و آله در هر دو، و آزار خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله در هر دو، قرار دادن آن در كعبه در هر دو مورد، كه اين شباهت ها ارتباط كفر ظاهر در جاهليت و كفر باطن (نفاق)در زمان پيامبر صلى الله عليه و آله را روشن مىكند. | وجه مشابهت هاى اين دو صحيفه باز مى گردد به قصد ريشه كن كردن اسلام در هر دو مورد، تصميم بر قتل پيامبر صلى الله عليه و آله در هر دو، و آزار خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله در هر دو، قرار دادن آن در كعبه در هر دو مورد، كه اين شباهت ها ارتباط كفر ظاهر در جاهليت و كفر باطن (نفاق) در زمان پيامبر صلى الله عليه و آله را روشن مىكند. | ||
و لذا يكى از ترفندهايى كه در | و لذا يكى از ترفندهايى كه در [[صحیفه ملعونه دوم]] - كه پس از غدير در [[مدینه]] و در خانه ابوبكر توسط رؤساى منافقين نوشته شد - به كار گرفته شد استفاده از تعصبات جاهلى بود، تا از عواطف مردم براى زير پا گذاشتن فرمان الهى استفاده شود. | ||
براى اين ادعا كه پيامبر صلى الله عليه و آله خليفه اى تعيين نكرده مسئله ارث بردن حكومت را مثل سلاطين مطرح كردند، در حالى كه در امامت امامان عليهم السلام مسئله مربوط به انحصار چنين لياقتى در ايشان است، و اينكه هيچ كس جز ايشان صلاحيت چنين مقامى را ندارد، و به همين جهت درباره امام حسن و امام حسين عليهما السلام عنوان پدر و فرزندى نيست تا توارث باشد. | براى اين ادعا كه پيامبر صلى الله عليه و آله خليفه اى تعيين نكرده مسئله ارث بردن حكومت را مثل سلاطين مطرح كردند، در حالى كه در امامت امامان عليهم السلام مسئله مربوط به انحصار چنين لياقتى در ايشان است، و اينكه هيچ كس جز ايشان صلاحيت چنين مقامى را ندارد، و به همين جهت درباره امام حسن و امام حسين عليهما السلام عنوان پدر و فرزندى نيست تا توارث باشد. | ||
از سوى ديگر براى | از سوى ديگر براى تحریک تعصبات جاهلى مردم، مسئله سهيم بودن همه مسلمين در خلافت را مطرح كردند، در حالى كه خلافت بيت المال نيست تا همه در آن شريک باشند، بلكه انتخابِ بهترين توسط پروردگار است، و هيچكس نمى تواند همانند خداوند بهترين را معين كند. | ||
در متن صحيفه ملعونه دوم كه در واقع اساس نامه مفصلِ | در متن صحيفه ملعونه دوم كه در واقع اساس نامه مفصلِ [[سقیفه]] بود، تمام اهداف از پيش تعيين شده به صراحت بيان شده است. | ||
در حقيقت بايد گفت: اين | در حقيقت بايد گفت: اين [[صحیفه ملعونه|صحیفه]] براى يک روز و يک ماه و يک سال تدوين نشده، بلكه راهكارهاى لازم را به پيروان سقيفه در برابر امامت غديرى تا روز قيامت داده و آنان را متوجه اهداف دقيق بنيانگذاران اين راه نموده است. | ||
براى روشن شدن سوء استفاده هاى منافقين در اين صحيفه، كافى است در جهتگيرى | براى روشن شدن سوء استفاده هاى منافقين در اين صحيفه، كافى است در جهتگيرى هايى كه در فرازهاى صحيفه آمده دقت شود. يكى از اين اهداف شوم استفاده از تعصبات جاهلى جامعه آن روز مسلمين و عواطف مردم براى زير پا گذاشتن فرمان الهى بود. | ||
== جامعه اسلامى و جاهليت<ref>ژرفاى غدير: ص ۱۱۸. اسرار غدير: ص ۲۱۶ ۲۳.</ref> == | == جامعه اسلامى و جاهليت<ref>ژرفاى غدير: ص ۱۱۸. اسرار غدير: ص ۲۱۶ ۲۳.</ref> == | ||
يكى از مسائلى كه اوضاع اجتماع مسلمانان را در سال هاى آخر عمر پيامبر صلى الله عليه و آله و در غدير وخيم كرده بود، قريب العهد بودن به جاهليت بود كه بسيارى از مفاهيم جاهلى هنوز در | يكى از مسائلى كه اوضاع اجتماع مسلمانان را در سال هاى آخر عمر پيامبر صلى الله عليه و آله و در غدير وخيم كرده بود، قريب العهد بودن به جاهليت بود كه بسيارى از مفاهيم جاهلى هنوز در دل هاى بسيارى از آنان جا داشت. | ||
و لذا | و لذا [[حضرت محمّد صلی الله علیه و آله|پیامبر صلی الله علیه و آله]] در [[خطبه غدیر]] و در حاشيه شناخت [[ائمه ضلال]] به عموم مردم متذكر شدند كه از خود مطمئن نباشيد و از هواى نفس و فريب [[شیطان]] در حذر باشيد، و بدانيد كه اگر من از دنيا رفتم يا كشته شدم اين احتمال وجود دارد كه نه تنها گمراه شويد بلكه عقبگرد كنيد و به [[جاهلیت و نفاق صحابه|جاهلیت]] برگرديد. | ||
همچنين از جمله پيش در آمدهاى واقعه غدير و حجةالوداع اين نكته است كه تعصبات جاهلىِ حاكم بر افكار عده اى از مردم، و عُقده هاى باقيمانده از | همچنين از جمله پيش در آمدهاى واقعه غدير و حجةالوداع اين نكته است كه تعصبات جاهلىِ حاكم بر افكار عده اى از مردم، و عُقده هاى باقيمانده از خون هاى [[بدر (جنگ)|بدر]] و [[اُحد]] و [[حنین|حُنین]] و [[خیبر]]، و مطامع دنيوى كه آن [[ایمان]] راسخ را از قلوب عده اى ربوده بود، و حسدهاى نهفته اى كه هر روز آشكارتر مى گشت، اينها همگى جو حاكم بر جامعه مسلمين در سال [[حجةالوداع]] را روشن مى كند.<ref>بحار الانوار: ج ۲۱ ص ۱۸۵ - ۳۷۸.</ref> | ||
== جاهليت در قرآن<ref>واقعه قرآنى غدير: ص ۳۳.</ref> == | == جاهليت در قرآن<ref>واقعه قرآنى غدير: ص ۳۳.</ref> == | ||
در سفر حجةالوداع و پس از نزول سوره نصر در | در سفر حجةالوداع و پس از نزول سوره نصر در مِنى و سخنان پيامبر صلى الله عليه و آله در مورد آن، سومين عكس العمل حضرت اين بود كه در فرصت باقيمانده از آخرين روز مراسم حج، مردم را كنار [[مسجد خیف]] در منا جمع كرد و سخنرانى مفصلى براى آنان ايراد كرد. | ||
در اين سخنرانى پس از حمد و ثناى الهى، به چند مسئله اجتماعى اشاره نمود و با ذكر آيات ۳۶ و ۳۷ سوره توبه اشاره به ابطال برخى مسائل جاهلى مانند رباى جاهليت و خونريزى هاى آن زمان فرمود.<ref>بحار الانوار: ج ۹ ص ۱۵۰ و ج ۳۲ ص ۳۶۳،۳۱۷،۲۹۴،۲۹۱،۲۹۰ و ج ۳۶ ص ۲۳ و ج ۳۷ ص ۱۱۴. امالى طوسى: ص ۵۰۳ . مجمع البيان: ج ۹ ص ۷۲. تفسير فرات: ص ۲۸۰.</ref> | |||
== شک در ولايت مساوى با كفر و جاهليت<ref>سخنرانى استثنائى غدير: ص ۱۵۷ - ۱۷۰.</ref>== | |||
پيامبر صلى الله عليه و آله در فرازى از بخش سوم [[خطبه غدیر]] و پس از بيان [[عذاب]] منكرين [[ولایت]]، توازن مقام [[رسالت|نبوّت]] و [[امامت]] را يادآور شد، و عدم قبول نبوت و امامت را جاهليت بيان كرد. | |||
سپس | حضرت ابتدا گستره حجت بودن خود را بر تمام مخلوقات به صراحت بيان كرده فرمود: | ||
«وَ اَنَا وَ اللَّهِ خاتَمُ الاَنْبِياءِ وَ الْمُرْسَلينَ، وَ الْحُجَّةُ عَلى جَميعِ الْمَخْلُوقينَ مِنْ اَهْلِ السَّماواتِ وَ الاَرَضينَ» و تصريح كرد كه اين عنايتى از طرف خداوند است و تعجبى ندارد. | |||
سپس شک در نبوت و امامت را يكسان دانست، و شک در يكى از امامان را نيز مانند شک در همه آنان اعلام كرد، و نتيجه چنين شكى را كفرِ جاهليت و آتش [[جهنم]] قرار داد. | |||
مَعاشِرَ النّاسِ، بى وَ اللَّهِ بَشَّرَ الاَوَّلُونَ مِنَ النَّبِيّينَ وَ الْمُرْسَلينَ، وَ اَنَا وَ اللَّهِ خاتَمُ الاَنْبِياءِ وَ الْمُرْسَلينَ، وَ الْحُجَّةُ عَلى جَميعِ الْمَخْلُوقينَ مِنْ اَهْلِ السَّماواتِ وَ الاَرَضينَ. فَمَنْ شَكَّ فى ذلِكَ فَقَدْ كَفَرَ كُفْرَ الْجاهِلِيَّةِ الاوُلى، وَ مَنْ شَكَّ فى شَىْءٍ مِنْ قَوْلى هذا فَقَدْ شَكَّ فى كُلِّ ما اُنْزِلَ اِلَىَّ، وَ مَنْ شَكَّ فى واحِدٍ مِنَ الاَئِمَّةِ فَقَدْ شَكَّ فِى الْكُلِّ مِنْهُمْ، وَ الشّاكُ فينا فِى النّارِ: | مَعاشِرَ النّاسِ، بى وَ اللَّهِ بَشَّرَ الاَوَّلُونَ مِنَ النَّبِيّينَ وَ الْمُرْسَلينَ، وَ اَنَا وَ اللَّهِ خاتَمُ الاَنْبِياءِ وَ الْمُرْسَلينَ، وَ الْحُجَّةُ عَلى جَميعِ الْمَخْلُوقينَ مِنْ اَهْلِ السَّماواتِ وَ الاَرَضينَ. فَمَنْ شَكَّ فى ذلِكَ فَقَدْ كَفَرَ كُفْرَ الْجاهِلِيَّةِ الاوُلى، وَ مَنْ شَكَّ فى شَىْءٍ مِنْ قَوْلى هذا فَقَدْ شَكَّ فى كُلِّ ما اُنْزِلَ اِلَىَّ، وَ مَنْ شَكَّ فى واحِدٍ مِنَ الاَئِمَّةِ فَقَدْ شَكَّ فِى الْكُلِّ مِنْهُمْ، وَ الشّاكُ فينا فِى النّارِ: | ||
اى مردم، به خدا قسم پيامبران و رسولان پيشين به من بشارت داده اند، و من به خدا قسم خاتم پيامبران و مرسلين و حجت بر همه مخلوقين از اهل آسمان ها و زمين ها هستم. | اى مردم، به خدا قسم پيامبران و رسولان پيشين به من بشارت داده اند، و من به خدا قسم خاتم پيامبران و مرسلين و حجت بر همه مخلوقين از اهل [[جشن غدیر در آسمان ها|آسمان ها]] و زمين ها هستم. | ||
هر كس در اين مطالب شک كند مانند | هر كس در اين مطالب شک كند مانند [[کفّار|کفر]] جاهليت اول [[کفّار|کافر]] شده است. | ||
و هر كس در چيزى از اين گفتار من شک كند در همه آنچه بر من نازل شده شک كرده است، و هر كس در يكى از امامان | و هر كس در چيزى از اين گفتار من شک كند در همه آنچه بر من نازل شده شک كرده است، و هر كس در يكى از امامان شک كند در همه آنان شک كرده است، و شک كننده درباره ما در آتش است. | ||
== صحابه و جاهليت<ref>غدير در قرآن: ج ۱ ص ۹۴ - ۹۶، ۱۰۷، ۱۱۰.</ref>== | == صحابه و جاهليت<ref>غدير در قرآن: ج ۱ ص ۹۴ - ۹۶، ۱۰۷، ۱۱۰.</ref>== | ||
از جمله مشهورترين آيات غدير | از جمله مشهورترين آيات غدير آيه اى است كه پس از اتمام مراسم حج و در مسير [[مکّه]] به سوى [[غدیر]] بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد: | ||
«يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّه يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ، إِنَّ اللَّه لا يَهْدِى الْقَوْمَ الْكافِرِينَ»<ref>مائده / ۶۷.</ref> | «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّه يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ، إِنَّ اللَّه لا يَهْدِى الْقَوْمَ الْكافِرِينَ»<ref>مائده / ۶۷.</ref> | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۹: | ||
«اى پيامبر، ابلاغ كن آنچه از پروردگارت بر تو نازل شده، و اگر انجام ندهى رسالت خدا را نرسانده اى، و خدا تو را از شر مردم حفظ مى كند. خداوند قوم كافر را هدايت نمى كند». | «اى پيامبر، ابلاغ كن آنچه از پروردگارت بر تو نازل شده، و اگر انجام ندهى رسالت خدا را نرسانده اى، و خدا تو را از شر مردم حفظ مى كند. خداوند قوم كافر را هدايت نمى كند». | ||
آنچه در اينجا قابل ذكر است اينكه: دستور اعلان ولايت علی عليه السلام از مدينه بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد و كاروان عظيم با دو هدف حج و ولايت حركت كرد. همزمان با شروع حج مراحل جدى معرفى اميرالمؤمنين عليه السلام آغاز شد. هنگام عشاى روزه عرفه، خداوند بار ديگر دستور و برنامه منصوب كردن اميرالمؤمنين عليه السلام را به پيامبر صلى الله عليه و آله داد. | آنچه در اينجا قابل ذكر است اينكه: دستور اعلان ولايت علی عليه السلام از مدينه بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد و كاروان عظيم با دو هدف حج و ولايت حركت كرد. | ||
همزمان با شروع حج مراحل جدى معرفى اميرالمؤمنين عليه السلام آغاز شد. هنگام عشاى روزه عرفه، خداوند بار ديگر دستور و برنامه منصوب كردن اميرالمؤمنين عليه السلام را به پيامبر صلى الله عليه و آله داد. | |||
اين مسئله از مهمترين خطراتى بود كه جامعه مسلمين را تهديد مى كرد و اين به دو علت بود: | اين مسئله از مهمترين خطراتى بود كه جامعه مسلمين را تهديد مى كرد و اين به دو علت بود: | ||
با | يكى آنكه فاصله چندانى با جاهليت گذشته نداشتند و بازگشت به آن مشكل نبود، و ديگر اينكه از ورودشان به اسلام هم دير زمانى نمى گذشت و هنوز پايه هاى اسلام در دل مردم آنچنان كه بايد مستحكم نشده بود. | ||
«انَّ قَوْمى حَديثُوا عَهْدٍ بِالْجاهِلَيَّةِ، ضَرَبْتُهُمْ عَلَى الدّينِ طَوْعاً وَ كَرْهاً حَتَّى انْقادُوا لى، فَكَيْفَ اذا حَمَلْتُ عَلى رِقابِهِمْ غَيْرى»<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۹۷،۴۰.</ref> اى | با اين اعلام كه خبر از نزديكى برنامه مى داد پيامبر صلى الله عليه و آله [[تکذیب]] مردم و تحريكات منافقين را به ياد آورد و خود را در شرايطى سخت احساس كرد<ref>بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۵۱ ح ۳۷. عوالم العلوم: ج ۳ / ۱۵ ص ۵۲ - ۵۱ . تفسير العياشى: ج ۲ ص ۹۷ ح ۸۹ .</ref> و آن قدر گريست كه محاسن شريفش پر از اشک شد و فرمود: | ||
«انَّ قَوْمى حَديثُوا عَهْدٍ بِالْجاهِلَيَّةِ، ضَرَبْتُهُمْ عَلَى الدّينِ طَوْعاً وَ كَرْهاً حَتَّى انْقادُوا لى، فَكَيْفَ اذا حَمَلْتُ عَلى رِقابِهِمْ غَيْرى»<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۹۷،۴۰.</ref> اى [[جبرئیل]]، دير زمانى نيست كه قوم من از جاهليت فاصله گرفته اند. | |||
من اينان را به اختيار خودشان يا به كمک جنگ ها به انقياد خود درآورده ام. اكنون اگر بخواهم ديگرى را بر آنان حاكم كنم چه خواهد شد<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۹۷. الاقبال: ج ص ۴۵۳ - ۴۵۹.</ref> | من اينان را به اختيار خودشان يا به كمک جنگ ها به انقياد خود درآورده ام. اكنون اگر بخواهم ديگرى را بر آنان حاكم كنم چه خواهد شد<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۹۷. الاقبال: ج ص ۴۵۳ - ۴۵۹.</ref> | ||
| خط ۱۰۱: | خط ۱۰۹: | ||
و يا فرمود:«انَّ النّاسَ حَديثُوا عَهْدٍ بِالاسْلامِ»<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۴۲ ح ۲۱۱.</ref> :«مردم تازه مسلمان شده اند»؛ و يا در روايت آمده: | و يا فرمود:«انَّ النّاسَ حَديثُوا عَهْدٍ بِالاسْلامِ»<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۴۲ ح ۲۱۱.</ref> :«مردم تازه مسلمان شده اند»؛ و يا در روايت آمده: | ||
«فَخَشِىَ رَسُولُ اللَّه صلى الله عليه وآله مِنْ قَوْمِهِ انْ يَرْجِعُوا الى جاهِلِيَّةٍ» <ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۷۷.</ref>: «پيامبر صلى الله عليه و آله از قوم خود ترسيد كه به جاهليت باز گردند». | «فَخَشِىَ رَسُولُ اللَّه صلى الله عليه وآله مِنْ قَوْمِهِ انْ يَرْجِعُوا الى جاهِلِيَّةٍ»<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۷۷.</ref>: «پيامبر صلى الله عليه و آله از قوم خود ترسيد كه به جاهليت باز گردند». | ||
به تعبير ديگر: اين يک امر طبيعى است كه هركس تازه متوجه اشتباه خود شده و از فكرى دست برداشته و گرايش جديدى پيدا كرده، زمانى لازم دارد تا آخرين بقاياى گذشته را از جان و تن خويش بزدايد، و در عمق و جوانب راه نو پرورده شود. | به تعبير ديگر: اين يک امر طبيعى است كه هركس تازه متوجه اشتباه خود شده و از فكرى دست برداشته و گرايش جديدى پيدا كرده، زمانى لازم دارد تا آخرين بقاياى گذشته را از جان و تن خويش بزدايد، و در عمق و جوانب راه نو پرورده شود. | ||
| خط ۱۰۷: | خط ۱۱۵: | ||
در چنين موقعيتى نوسانات وارده قبل از پخته شدن فكر، ممكن است باعث بازگشت به گذشته و دست برداشتن از اعتقاد جديد شود. شكى نيست كه فاصله آن روز اسلام با اولين اعلان خروج از جاهليت ۲۳ سال بيشتر نبود. | در چنين موقعيتى نوسانات وارده قبل از پخته شدن فكر، ممكن است باعث بازگشت به گذشته و دست برداشتن از اعتقاد جديد شود. شكى نيست كه فاصله آن روز اسلام با اولين اعلان خروج از جاهليت ۲۳ سال بيشتر نبود. | ||
چه بسيار بودند كسانى كه فاصله آنان با جاهليت به ده سال اخير پس از هجرت پيامبر صلى الله عليه و آله باز مى گشت. عده اى از آنان با | چه بسيار بودند كسانى كه فاصله آنان با جاهليت به ده سال اخير پس از هجرت پيامبر صلى الله عليه و آله باز مى گشت. عده اى از آنان با [[جاهلیت و نفاق صحابه|جاهلیت]] يک سال بيشتر فاصله نداشتند و از فتح مكه مسلمانى را آغاز كرده بودند. | ||
درباره چنين جمعيتى كه هنوز با افكار و تعصبات جاهلى دست و پنجه نرم مى كردند و هنوز ريشه هاى اعتقادى اسلام را به خوبى درنيافته بودند، راه بازگشت به جاهليت چندان دشوار نبود، به خصوص آنكه يادآورى خاطره هاى جنگ هاى بدر و احد و خندق و خيبر و فتح مكه نيز عوامل آماده اى براى تحريک آنان بود. | درباره چنين جمعيتى كه هنوز با افكار و تعصبات جاهلى دست و پنجه نرم مى كردند و هنوز ريشه هاى اعتقادى اسلام را به خوبى درنيافته بودند، راه بازگشت به جاهليت چندان دشوار نبود، به خصوص آنكه يادآورى خاطره هاى جنگ هاى بدر و احد و خندق و خيبر و فتح مكه نيز عوامل آماده اى براى تحريک آنان بود. | ||
| خط ۱۱۹: | خط ۱۲۷: | ||
در حديث ديگرى تازه مسلمان بودن آنان را مطرح مى كند و مى فرمايد: | در حديث ديگرى تازه مسلمان بودن آنان را مطرح مى كند و مى فرمايد: | ||
«انَّ النّاسَ حَديثُوا عَهْدٍ بالاسْلامِ فَاخْشى انْ يَضْطَرِبُوا»<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۴۲ ح ۲۱۱.</ref> «سابقه مردم با اسلام نزديک است، مى ترسم به اضطراب بيفتند». | «انَّ النّاسَ حَديثُوا عَهْدٍ بالاسْلامِ فَاخْشى انْ يَضْطَرِبُوا»<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۴۲ ح ۲۱۱.</ref> «سابقه مردم با [[اسلام]] نزديک است، مى ترسم به اضطراب بيفتند». | ||
در | در [[احاديث مرتبط با غدير|حدیث]] ديگر از اين احساس چنين تعبير شده است:«كَرِهَ رَسُولُ اللَّه صلى الله عليه و آله انْ يَتَّهِمُوهُ لانَّهُمْ كانُوا حَديثى عَهْدٍ بِجاهِلِيَّةٍ»<ref>امالى الصدوق: ص ۲۹۰ ح ۱۰. عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۴۰.</ref> «پيامبر صلى الله عليه و آله ترسيد او را متهم كنند چرا كه به جاهليت نزديک بودند»، و يا چنين آمده است:«فَخَشِىَ رَسُولُ اللَّه صلى الله عليه و آله انْ يَرْجِعُوا جاهِلِيَّةً»<ref>بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۷۱ ح ۵۱ .</ref>: «پيامبر صلى الله عليه و آله ترسيد مردم به اعتقاد جاهليت بازگردند». | ||
اين بود كه فعلاً چيزى در اين باره به مردم نگفت و صلاح دانست كه اطلاعى نداشته باشند تا مبادا او را متهم كنند.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۳۹. امالى الصدوق: ص ۲۹۰ ح ۱۰.</ref> | اين بود كه فعلاً چيزى در اين باره به مردم نگفت و صلاح دانست كه اطلاعى نداشته باشند تا مبادا او را متهم كنند.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۳۹. امالى الصدوق: ص ۲۹۰ ح ۱۰.</ref> | ||
با پايان حجةالوداع و حركت از | با پايان [[حجةالوداع]] و حركت از [[مکّه]] به سوى غدير، در سه مرحله اين فرمان تكرار شد و نزول آيه در اين سه مرحله انجام گرفت. جبرئيل در بين راه آمد و از طرف خداوند سلام رساند و چنين خواند: | ||
«يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ»:«اى رسول خدا، برسان آنچه از سوى پروردگارت بر تو نازل شده است». | «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ»:«اى رسول خدا، برسان آنچه از سوى پروردگارت بر تو نازل شده است». | ||
در مرحله اول همين مقدار از آيه نازل شد و در پى آن پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: اى جبرئيل، دير زمانى نيست كه مردم مسلمان شده اند. مى ترسم با اعلان ولايت امیرالمؤمنین علیه السلام مضطرب شوند و اطاعت نكنند و اهل نفاق تفرقه ايجاد كنند، و به جاهليت باز گردند، چرا كه دشمنى آنان و عداوتشان با على روشن است. | در مرحله اول همين مقدار از آيه نازل شد و در پى آن پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: | ||
اى جبرئيل، دير زمانى نيست كه مردم مسلمان شده اند. مى ترسم با اعلان ولايت [[امیرالمؤمنین علی علیه السلام|امیرالمؤمنین علیه السلام]] مضطرب شوند و اطاعت نكنند و اهل نفاق تفرقه ايجاد كنند، و به جاهليت باز گردند، چرا كه دشمنى آنان و عداوتشان با على روشن است. | |||
اگر ممكن است از خدا بخواه تا مرا از اين مأموريت معاف فرمايد. | اگر ممكن است از خدا بخواه تا مرا از اين مأموريت معاف فرمايد. | ||
| خط ۱۴۱: | خط ۱۵۱: | ||
در اين مرحله دوم يک فراز به آيه اضافه شد، و جبرئيل دستور آورد كه بايد فردا در منزل بعدى كه كاروان پياده مى شوند، ولايت على عليه السلام را بر مردم اعلام كنى. | در اين مرحله دوم يک فراز به آيه اضافه شد، و جبرئيل دستور آورد كه بايد فردا در منزل بعدى كه كاروان پياده مى شوند، ولايت على عليه السلام را بر مردم اعلام كنى. | ||
در پى اين دستور | در پى اين دستور پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: | ||
اى جبرئيل، از اصحابم مى ترسم كه با من مخالفت كنند و اهل نفاق بر من طعن وارد كنند. قريش در ضديت با اين موضوع مطالبى به من گفته اند<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۹۶ ح ۱۰۹. بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۹۳ ح ۷۷. تفسير فرات: ص ۱۹۵. و من بر جان خود و على ترس دارم. اليقين: ص ۳۷۳.</ref> از خدا بخواه كه در اعلان چنين مطلبى حفظ از شر مردم را براى من ضمانت كند. | |||
بار ديگر جبرئيل بالا رفت، و روز بعد هنگامى نازل شد كه پيامبر صلى الله عليه و آله كنار بركه غدير خم رسيده و پنج ساعت از طلوع آفتاب گذشته بود. | بار ديگر جبرئيل بالا رفت، و روز بعد هنگامى نازل شد كه پيامبر صلى الله عليه و آله كنار بركه غدير خم رسيده و پنج ساعت از طلوع آفتاب گذشته بود. | ||
در آنجا جبرئيل چنين گفت: يا رسول | در آنجا جبرئيل چنين گفت: يا رسول الله، خداى تعالى مى فرمايد: | ||
«يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّه يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ»: | «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّه يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ»: | ||
| خط ۱۵۱: | خط ۱۶۳: | ||
«اى پيامبر، ابلاغ كن آنچه از پروردگارت بر تو نازل شده، و اگر انجام ندهى رسالت خدا را نرسانده اى، و خدا تو را از شر مردم حفظ مى كند». | «اى پيامبر، ابلاغ كن آنچه از پروردگارت بر تو نازل شده، و اگر انجام ندهى رسالت خدا را نرسانده اى، و خدا تو را از شر مردم حفظ مى كند». | ||
در اين مرحله سوم كه ضمانت حفظ از طرف خدا هم به آيه اضافه شد، | در اين مرحله سوم كه ضمانت حفظ از طرف خدا هم به آيه اضافه شد، [[حضرت محمّد صلی الله علیه و آله|پیامبر صلی الله علیه و آله]] فرمود: | ||
به خدا قسم از اين مكان حركت نخواهم كرد تا رسالت پروردگارم را ابلاغ نمايم.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۴۲ ح ۲۱۱.</ref> | به خدا قسم از اين مكان حركت نخواهم كرد تا رسالت پروردگارم را ابلاغ نمايم.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۴۲ ح ۲۱۱.</ref> | ||
اين تهديدى از طرف پروردگار من است كه اگر رسالت او را ابلاغ نكنم مرا عذاب خواهد كرد. آگاه باشيد كه از هيچ كس ترسى ندارم و امر خداى عزوجل را به اجرا در خواهم آورد. اگر مرا | اين تهديدى از طرف پروردگار من است كه اگر [[رسالت]] او را ابلاغ نكنم مرا عذاب خواهد كرد. آگاه باشيد كه از هيچ كس ترسى ندارم و امر خداى عزوجل را به اجرا در خواهم آورد. | ||
اگر مرا [[تکذیب]] هم كنند برايم بهتر از عقوبت خداوندى در دنيا و آخرت است.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۳۹. امالى الصدوق: ص ۲۹۰ ح ۱۰.</ref> | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||