شأن نزول آیه اکمال دین: تفاوت میان نسخه‌ها

براى يافتن پاسخ، بايد به بررسى تاريخى بپردازيم و علت نزول احتمالى آيه اكمال در روز عرفه را دريابيم. تورّق صفحات تاريخ به ما نشان مى‏ دهد كه در آخرين حج پيامبر صلى الله عليه و آله و در روز عرفه بیان احکام حج تمتع اتفاق افتاد:

پس از اين مقدمه به اين نتيجه مى ‏رسيم كه حج تمتّع يكى از واجبات بسيار مهم مى ‏باشد، زيرا روزى كه احكام حج تمتّع به وسيله پيامبر صلى الله عليه و آله تعليم و تبيين شد، روزى است كه بر اساس يكى از دو نظر اهل‏ سنت نعمت دين كامل و تام شد، و به اين جهت آيه اكمال نازل گرديد.

دومين پرسش كه علماى اهل‏ سنت بايد به آن پاسخ دهند اين است كه: آيا تمام خلفا مختار و مجاز اند احكام را تغيير دهند و حكمى را تشريع كنند؟ چه خصوصيت و ويژگى در خليفه دوم وجود دارد كه مى ‏تواند واجب مهمى چون حج تمتع را حرام كند، اما خلفاى ديگر از چنين اختيارى برخوردار نباشند؟ اگر تمام خلفا بتوانند بنابر سليقه خود در احكام دين دخل و تصرف كنند، آيا به مرور زمان حكمى از احكام اسلام دست نخورده باقى خواهد ماند؟<ref>جمله ای درباره امام زمان (علیه السلام) نقل شده است که: یأتی بدین جدید: دین جدیدی خواهد آورد. مصباح الاصول ج۲، ص۱۷۲. سخن فوق ناظر به شیعیان نمی باشد، زیرا آنان تمام احکامشان را از سرچشمه گوارای دانش اهل بیت (علیهم السلام) گرفته اند. اما احکام اهل سنت با گذر زمان و بنا به سلیقه خلفا دستخوش تغییر و تحول شده است. دین به حدی دستخوش دگرگونی می شود که وقتی حضرت ولیعصر (علیه السلام) دین راستین را تبیین میفرمایند، همگان دچار این توهم میشوند که ایشان دین جدیدی جعل کرده اند. </ref>

اهل ‏سنت نيز روايتى به اين مضمون از رسول ‏اللَّه‏ صلى الله عليه و آله نقل كرده ‏اند: إنّ اول ما يحاسب به العبد صلاته. فإن صلحت صلح سائر عمله، و إن فسدت فسد سائر عمله<ref>کنزالعمال ج۷، ص۲۸۳.

۴. إنما النسى زيادة فى الكفر. يضلّ به الذين كفروا، يحلّونه عاماً و يحرّمونه عاماً ... . و إن عدة الشهور عند اللَّه إثناعشر شهراً فى كتاب اللَّه، يوم خلق السماوات و الارض. منها اربعة حُرُم: نسى‏ء (جا به جا كردن و تأخير ماه ‏هاى حرام) افزايشى در كفر است. دوران حكومت و سلطنت ايشان به پايان مى‏ رسد، اما نمى ‏دانستند كه بين نبوت و سلطنت تفاوت فراوانى است.

التبیان ج۵، ص۲۰۰.

حال روى سخن با خليفه دوم است. مگر در روز غدير به اميرالمؤمنين‏ عليه السلام شادباش نگفتى؟ مگر در آن روز به ولايت و خلافت ايشان پس از رسول‏ الله‏ صلى الله عليه و آله اقرار نكردى؟! پس چرا پيمان شكنى كردى و ولايت را بر هم زدى؟ مگر نه آن است كه نقصان دين با نعمت ولايت كامل و تمام مى شود؟ چرا كفران نعمت كردى و ولايت را نپذيرفتى و به آن گردن ننهادى؟

نه تنها در اين آيه، كه هر جايى از قرآن كريم سخن از اتمام نعمت به ميان آمده، مراد تمام نعمت‏ هايى است كه انسان در اين جهان از آن برخوردار مى‏ شود.<ref>به عنوان مثال: آنجا که مبفرماید: ولإتم نعمتی علیکم... تا نعمت خویش را برشما تمام کنم(بقره/ ۱۵۰). ((... ولیتمّ نعمته علیکم...)) تا (خدا) نعمت خود را برشما تمام کند(مائده/ ۶). ((... ویتمّ نعمته علیک...)) و نعمت خود را بر تو تمام کند( یوسف/۶). ((... و کذلک یتمّ نعمته علیکم ...)) این گونه وی نعمتش را برشما تمام می گرداند (نحل/۸۱). (( ...ویتمّ نعمته علیک...)) و نعمت خود را برتو تمام گرداند (فتح/۲). </ref>

خداى متعال درباره تأثيرپذيرى از فرمان حضرتش مى‏ فرمايد: «و لو انهم اقاموا التوراة و الانجيل و ما انزل إليهم من ربهم لأكلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم...»<ref>مائده/۶۶.</ref>: و اگر آنان به تورات و انجيل و آنچه از جانب پروردگارشان به سويشان نازل شده است عمل مى‏ كردند قطعاً از بالاى سرشان (بركات آسمانى) و از زير پاهايشان (بركات زمينى) برخوردار مى ‏شدند.

يكى از نكته ‏هاى قابل توجه و مهم آيه اكمال اين است كه خداوند اتمام نعمت خويش بر خلق را مرهون و معلول ولايت معرفى كرده، و آن دو را به هم ربط داده است. يعنى همان گونه كه كمال دين با ولايت تحقق يافت، اتمام نعمت او نيز به اعلان ولايت از سوى رسول‏ خدا صلى الله عليه و آله و قبول آن توسط مردم منوط گرديد. مراد از نعمت هم، تمام نعمت‏ هاست؛ اعم از ظاهرى و باطنى. مانند عدالت و مساوات و اتحاد و برادرى و علم و اخلاق و امنيت روحى و روانى و رفاه و آزادى و امنيت، و خلاصه انواع برخوردارى‏ هاى اخلاقى و اجتماعى.

بقره/ ۱۵۰.  

به عبارت ديگر: پذيرش ولايت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام اثرى تكوينى دارد، و باعث مى‏ شود زمين و آسمان نيز بركات و خيرات خود را بر مردم فرو ببارند. خداوند مى ‏فرمايد: «و لَو انَّهُم اقامُوا التَوراةَ و الانجيل و ما أُنزِل اليهم من ربهم لأكلوا من فَوقهم و من تحت ارجُلهم»<ref>مائده / ۶۶.</ref>: و اگر آنان به تورات و انجيل و آنچه از جانب پروردگارشان به سويشان نازل شده است عمل مى‏ كردند قطعاً از بالاى سرشان (بركات آسمانى) و از زير پاهايشان (بركات زمينى) برخوردار مى ‏شدند.

اين از بيچارگى و شوربختى انسان است كه از راهى غير از راه على و آل على ‏عليهم السلام بخواهد به علم و معرفت دست يابد. اين نوع علم و معرفت به فرض هم كه حاصل شود، به دليل آن كه فاقد جوهر اخلاقى و روحى بوده و تهى از معنويت و شريعت مى ‏باشد، علم و معرفتى غير مفيد و ناصحيح است.

== پانویس ==