۲۲٬۰۵۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
== روايت حديث غدير<ref>چكيده عبقات الانوار (حديث غدير): ص ۱۵۲.</ref> == | == روايت حديث غدير<ref>چكيده عبقات الانوار (حديث غدير): ص ۱۵۲.</ref> == | ||
يكى از صحابه كه | يكى از صحابه كه [[حدیث غدیر]] را نقل كرده عامر بن واثله ليثى، ابوالطفيل (م ۱۰۰ يا ۱۰۲ يا ۱۰۸ يا ۱۱۰ ق) است. [[احمد بن حنبل]] در مسند خود حديث غدير را در ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين عليه السلام به حديث غدير در رحبه كوفه از عامر بن واثله نقل كرده است. همچنين در مدارک زير حديث غدير را از او روايت كرده اند: نسائى در «الخصائص»، حاكم در «المستدرک»، ابومحمد عاصمى در «زين الفتى»، ابن اثير در «اسد الغابة»، خوارزمى در «المناقب»، گنجى شافعى در «كفاية الطالب»، طبرى در «الرياض النضرة»، ابن حمزه حنفى دمشقى در «البيان و التعريف»، ابن كثير در «البداية و النهاية»، ابن حجر در «الاصابة»، متقى هندى در «كنز العمال»، سمهودى در «جواهر العقدين»، قندوزى حنفى در «ينابيع المودة».<ref>مسند احمد: ج ۱ ص ۱۱۸ و ج ۴ ص ۳۷۰. الخصائص (نسائى): ص ۱۷،۱۵. صحيح ترمذى: ج ۲ ص ۲۹۸. المستدرک (حاكم): ج ۳ ص ۱۰۹. اسد الغابة (ابن اثير): ج ۳ ص ۹۲ و ج ۵ ص ۳۷۶. المناقب (خوارزمى): ص ۲۱۷،۹۳. كفاية الطالب (گنجى): ص ۱۵. الرياض النضرة (طبرى): ج ۲ ص ۱۷۹. البداية و النهاية (ابن كثير): ج ۵ ص ۲۱۱ و ج ۷ ص ۳۴۸،۲۴۶. الاصابة (ابن حجر): ج ۲ ص ۲۵۲ و ج ۴ ص ۱۵۹. كنز العمال: ج ۶ ص ۳۹۰. ينابيع المودة (قندوزى): ص ۳۸.</ref> | ||
== مبلّغ بصيرِ غدير<ref>زلال غدير (مجموعه مقالات): ش ۲ ص ۲۱۷ - ۲۴۰.</ref> == | == مبلّغ بصيرِ غدير<ref>زلال غدير (مجموعه مقالات): ش ۲ ص ۲۱۷ - ۲۴۰.</ref> == | ||
ابوالطفيل عامر بن واثله از مبلغان بصير غدير است، كه با وجود زحمات فراوانى كه در ترويج فرهنگ غدير متحمل شده، بررسى حيات وى از زاويه نقل و ترويج حديث غدير و وفادارى به پيام غدير كمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. | ابوالطفيل عامر بن واثله از مبلغان بصير غدير است، كه با وجود زحمات فراوانى كه در ترويج فرهنگ غدير متحمل شده، بررسى حيات وى از زاويه نقل و ترويج حديث غدير و وفادارى به پيام غدير كمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. | ||
ابوالطفيل صحابى رسول خدا صلى الله عليه و آله و راوى حديث غدير است، و زندگى او تجلّى بصيرت در اعتقاد و عمل است. چنانكه حتى در شرايط فتنه هاى جمل و | ابوالطفيل صحابى رسول خدا صلى الله عليه و آله و راوى حديث غدير است، و زندگى او تجلّى بصيرت در اعتقاد و عمل است. چنانكه حتى در شرايط فتنه هاى [[جمل]] و [[صفین]] ترديد نكرده، و در دفاع از [[امیرالمؤمنین علی علیه السلام|امیرالمؤمنین علیه السلام]] جهاد كرد. ابوالطفيل در جنگ [[نهروان]] با خوارج نيز توفيق جهاد در كنار امام على عليه السلام نصيبش شد. | ||
با آنكه بسيارى از كسانى كه عنوان صحابه رسول اللَّه صلى الله عليه و آله را يدک مى كشيدند، در برابر مسئوليتى كه از جانب خداوند در | با آنكه بسيارى از كسانى كه عنوان صحابه رسول اللَّه صلى الله عليه و آله را يدک مى كشيدند، در برابر مسئوليتى كه از جانب خداوند در [[غدیر]] بر دوششان نهاده شده بود، يا خود مرتكب غصب و خيانت شدند، و يا ظلم را پذيرفتند و در دفاع از مظلوم و احقاق حق وى سستى و كوتاهى كردند! | ||
در ميان صحابه، | در ميان صحابه، مى توان از اشخاصى - هر چند قليل اما چون كوه استوار - سراغ گرفت كه آواى «من كنت مولاه فعلى مولاه» را با گوش جان شنيده بودند، و تا پاى جان در دفاع از پيام غدير ايستادند. | ||
اين گروه از صحابه تنها به روايت و يا | اين گروه از صحابه تنها به روايت و يا [[تبلیغ]] حديث غدير اكتفا نكردند، بلكه عمل آنان در عرصه هاى گوناگون گواه استقامت آنان در وفادارى به آرمان غدير بود، و با نور بصيرتى كه از غدير به زندگى آنان تابيده بود. حتى در فتنه هاى جمل، صفين و نهروان نيز دست از حمايت از [[امیرالمؤمنین علی علیه السلام|امیرالمؤمنین علیه السلام]] و دفاع از حقانيت ايشان برنداشتند. | ||
ابوالطفيل عامر بن واثله نيز از اين پيام آوران غدير است، كه با وجود زحمات فراوانى كه در دفاع از فرهنگ غدير و انتقال آن به نسل هاى آينده متحمل شده، جامعه شيعه امروزين اساساً نام ابوالطفيل را نشنيده، و يا اجمالاً فقط نامش و يا حداكثر صحابى بودنش را مى دانند. | ابوالطفيل عامر بن واثله نيز از اين پيام آوران غدير است، كه با وجود زحمات فراوانى كه در دفاع از فرهنگ غدير و انتقال آن به نسل هاى آينده متحمل شده، جامعه شيعه امروزين اساساً نام ابوالطفيل را نشنيده، و يا اجمالاً فقط نامش و يا حداكثر صحابى بودنش را مى دانند. | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
اما در سال وفات او اختلاف نظر وجود دارد؛ در گذشت وى را در سال هاى ۱۰۰ و ۱۰۲ و ۱۰۷ و ۱۱۰ ق گزارش كرده اند.<ref>مشاهير علماء الامصار: ص ۶۴ . الاستيعاب: ج ۴ ص ۱۶۹۶. الاكمال فى اسماء الرجال: ص ۱۱۹. سير اعلام النبلاء: ج ۱ ص ۵۲۷ .</ref> او از شعراى معروف در ميان صحابه است. وى را به صفاتى چون فاضل، عاقل، حاضرجواب و فصيح ستوده اند.<ref>الاغانى: ج ۱۵ ص ۱۰۲. الاستيعاب: ج ۴ ص ۱۶۹۷.</ref> | اما در سال وفات او اختلاف نظر وجود دارد؛ در گذشت وى را در سال هاى ۱۰۰ و ۱۰۲ و ۱۰۷ و ۱۱۰ ق گزارش كرده اند.<ref>مشاهير علماء الامصار: ص ۶۴ . الاستيعاب: ج ۴ ص ۱۶۹۶. الاكمال فى اسماء الرجال: ص ۱۱۹. سير اعلام النبلاء: ج ۱ ص ۵۲۷ .</ref> او از شعراى معروف در ميان صحابه است. وى را به صفاتى چون فاضل، عاقل، حاضرجواب و فصيح ستوده اند.<ref>الاغانى: ج ۱۵ ص ۱۰۲. الاستيعاب: ج ۴ ص ۱۶۹۷.</ref> | ||
او از | او از [[حضرت محمّد صلی الله علیه وآله|پیامبر صلی الله علیه و آله]]، على عليه السلام، ابن عباس، ابن مسعود و... ، حديث شنيده است.<ref>تهذيب التهذيب: ج ۵ ص ۷۱.</ref> ابوعلى بن سكن بغدادى (ت ۲۹۴ - م ۳۵۳ ق) صحابى بودن ابوالطفيل را تأييد، اما در صحت روايت كردن او از پيامبر صلى الله عليه و آله تشكيک كرده است.<ref>تذكرة الحفاظ: ج ۳ ص ۹۳۸،۹۳۷. الاصابة فى تمييز الصحابة: ج ۷ ص ۱۹۳.</ref> اما به تصريح ابن عدى، روايات او از رسول خدا صلى الله عليه و آله در حدود بيست حديث است.<ref>الكامل فى ضعفاء الرجال: ج ۵ ص ۸۷ .</ref> | ||
از احاديث قابل توجه او مى توان به روايتى به نقل از معاذ بن جبل اشاره كرد كه بر اساس آن پيامبر صلى الله عليه و آله در غزوه | از احاديث قابل توجه او مى توان به روايتى به نقل از [[معاذ بن جبل]] اشاره كرد كه بر اساس آن پيامبر صلى الله عليه و آله در غزوه [[تبوک]]، بين نمازهاى ظهر و عصر و نيز مغرب و عشا را جمع كرده است.<ref>صحيح مسلم: ج ۲ ص ۱۵۲.</ref> | ||
ابوالطفيل حدود هفت سال داشت كه در غزوه حنين حضور يافت و در رساندن آذوقه به سپاه اسلام كمک كرد.<ref>الاصابة فى تمييز الصحابة: ج ۷ ص ۷۲. مجمع الزوائد و منبع الفوائد: ج ۶ ص ۲۳۰.</ref> او با وجود اينكه هنوز بالغ نشده بود، در حجةالوداع پيامبر صلى الله عليه و آله را همراهى كرد.<ref>امالى محاملى: ص ۳۱۶.</ref> | ابوالطفيل حدود هفت سال داشت كه در غزوه حنين حضور يافت و در رساندن آذوقه به سپاه اسلام كمک كرد.<ref>الاصابة فى تمييز الصحابة: ج ۷ ص ۷۲. مجمع الزوائد و منبع الفوائد: ج ۶ ص ۲۳۰.</ref> او با وجود اينكه هنوز بالغ نشده بود، در [[حجةالوداع]] پيامبر صلى الله عليه و آله را همراهى كرد.<ref>امالى محاملى: ص ۳۱۶.</ref> | ||
=== الف) حديث غدير به روايت ابوالطفيل === | === الف) حديث غدير به روايت ابوالطفيل === | ||
او حديث غدير و | او حديث غدير و [[ثقلین(حدیث)|حدیث ثقلین]] را ضمن يک روايت و تنها با يک واسطه يعنى [[زید بن ارقم انصاری|زید بن ارقم]] از رسول اللَّه صلى الله عليه و آله نقل كرده، و تحريرهاى مختلفى از اين خبر در منابع آمده است.<ref>المعجم الكبير: ج ۳ ص ۶۶ و ج ۵ ص ۱۶۷،۱۶۶.</ref>حديث غدير در اين روايت نسبت به نقل مشهور صريح تر اين است: | ||
اخذ بيد على عليه السلام فقال: من كنت وليه فهذا وليه. اللهم وال من والاه و عاد من عاداه: (رسول اللَّه صلى الله عليه و آله در حجةالوداع و در مكان غدير خم) دست على عليه السلام را گرفت و فرمود: هر كس من ولى او هستم، پس اين ولى او است. خدايا دوست بدار آنكه او را دوست دارد، و دشمن بدار هر كس با او دشمنى كند.<ref>انساب الاشراف: ج ۲ ص ۱۱۱،۱۱۰.</ref> | اخذ بيد على عليه السلام فقال: من كنت وليه فهذا وليه. اللهم وال من والاه و عاد من عاداه: (رسول اللَّه صلى الله عليه و آله در حجةالوداع و در مكان غدير خم) دست على عليه السلام را گرفت و فرمود: هر كس من ولى او هستم، پس اين ولى او است. خدايا دوست بدار آنكه او را دوست دارد، و دشمن بدار هر كس با او دشمنى كند.<ref>انساب الاشراف: ج ۲ ص ۱۱۱،۱۱۰.</ref> | ||
در روايت | در روايت [[حاکم نیشابوری]] - كه وى آن را حتى بر اساس مبانى بخارى و مسلم حديثى صحيح مى داند - نيز چنين آمده است: | ||
اخذ بيد على عليه السلام فقال: من كنت اولى به من نفسه فعلى وليه. اللهم وال من والاه و عاد من عاداه: دست على عليه السلام را گرفت و فرمود: هر كس من بر او بيش از خودش ولايت دارم پس على عليه السلام ولىّ او است. خدايا دوست بدار آنكه او را دوست دارد، و دشمن بدار هر كس با او دشمنى كند.<ref>مستدرک حاكم: ج ۳ ص ۱۱۰،۱۰۹.</ref> | اخذ بيد على عليه السلام فقال: من كنت اولى به من نفسه فعلى وليه. اللهم وال من والاه و عاد من عاداه: دست على عليه السلام را گرفت و فرمود: هر كس من بر او بيش از خودش ولايت دارم پس على عليه السلام ولىّ او است. خدايا دوست بدار آنكه او را دوست دارد، و دشمن بدار هر كس با او دشمنى كند.<ref>مستدرک حاكم: ج ۳ ص ۱۱۰،۱۰۹.</ref> | ||
بنا بر نقل صدوق به سند معتبر<ref>الامالى (صدوق): ص ۶۵ - ۶۷.</ref>، ابوالطفيل مشابه اين روايت را از | بنا بر نقل [[شیخ صدوق|صدوق]] به سند معتبر<ref>الامالى (صدوق): ص ۶۵ - ۶۷.</ref>، ابوالطفيل مشابه اين روايت را از [[حذیفة بن اسید غفاری (ابو سَریحه)|حذیفة بن اسید غفاری]] - يكى از اصحاب رسول خدا صلى الله عليه و آله و از اصحاب خاص امام مجتبى عليه السلام<ref>معجم رجال الحديث: ج ۵ ص ۲۲۲.</ref> - نيز شنيده است. معروف بن خربوذ مكى - كه اين روايت را از ابوالطفيل نقل كرده - از [[امام باقر علیه السلام]] درباره صحت آن پرسش كرده، و امام عليه السلام فرموده است: ابوالطفيل - كه رحمت خدا بر او باد - راست گفته است. اين روايت در «كتاب على عليه السلام» آمده و ما آن را مى شناسيم. | ||
=== ب) تجلى بصيرت ابوالطفيل در همراهى وى با اميرالمؤمنين عليه السلام === | === ب) تجلى بصيرت ابوالطفيل در همراهى وى با اميرالمؤمنين عليه السلام === | ||
ابوالطفيل هميشه از پيروان و ياران و شيعيان مخلص | ابوالطفيل هميشه از پيروان و ياران و شيعيان مخلص [[امیرالمؤمنین علی علیه السلام|امیرمؤمنان علیه السلام]] بود.<ref>قاموس الرجال: ج ۵ ص ۶۳۳،۶۳۲ .</ref> زمانى كه شوراى شش نفره براى تعيين خليفه سوم تشكيل شد، ابوالطفيل از كسانى بود كه از پشت درهاى بسته گفتگوهاى آنان را شنيد و سخنان امام على عليه السلام را دفاع از حقانيت خود (حديث مناشده) روايت كرد.<ref>المناقب (خوارزمى): ص ۳۱۴،۳۱۳.</ref> از خود وى نقل شده كه هنگام محاصره عثمان بدون هيچ اقدامى شاهد ماجرا بوده است.<ref>الاستيعاب: ج ۴ ص ۱۶۹۷.</ref> | ||
وى در دوران خلافت امام على عليه السلام به كوفه هجرت كرد، و در جنگ هاى سه گانه آن حضرت در سپاه ايشان حضور يافت، و پس از شهادت امام عليه السلام به مكه بازگشت و سرانجام در همين شهر درگذشت.<ref>قوت القلوب فى معاملة المحبوب و وصف طرق المديد الى مقام التوحيد: ج ۱ ص ۲۶۹. الاستيعاب (ابن عبدالبرّ): ج ۴ ص ۱۹۶۷،۱۶۹۶.</ref> در جنگ صفين، يكى از فرماندهان پياده نظام سپاه حضرت و فرمانده گروه كمين بود.<ref>الفتوح (ابن اعثم): ج ۳ ص ۲۵.</ref> اشعار منقول از وى در اين نبرد گواه بر بينش والاى اعتقادى او در عصر خلافت اميرالمؤمنين عليه السلام است.<ref>وقعة صفين: ص ۳۵۹،۳۱۳،۳۱۲.</ref> | وى در دوران خلافت امام على عليه السلام به كوفه هجرت كرد، و در جنگ هاى سه گانه آن حضرت در سپاه ايشان حضور يافت، و پس از شهادت امام عليه السلام به مكه بازگشت و سرانجام در همين شهر درگذشت.<ref>قوت القلوب فى معاملة المحبوب و وصف طرق المديد الى مقام التوحيد: ج ۱ ص ۲۶۹. الاستيعاب (ابن عبدالبرّ): ج ۴ ص ۱۹۶۷،۱۶۹۶.</ref> در جنگ صفين، يكى از فرماندهان پياده نظام سپاه حضرت و فرمانده گروه كمين بود.<ref>الفتوح (ابن اعثم): ج ۳ ص ۲۵.</ref> اشعار منقول از وى در اين نبرد گواه بر بينش والاى اعتقادى او در عصر خلافت اميرالمؤمنين عليه السلام است.<ref>وقعة صفين: ص ۳۵۹،۳۱۳،۳۱۲.</ref> | ||
از اين رو، برقى نام او را در شمار خواص اصحاب | از اين رو، برقى نام او را در شمار خواص اصحاب [[امیرالمؤمنین علی علیه السلام|امیرالمؤمنین علیه السلام]] آورده<ref>رجال البرقى: ص ۴.</ref>، و يعقوبى او را از حاملان علم امام على عليه السلام بر شمرده است.<ref>تاريخ اليعقوبى: ج ۲ ص ۲۱۴،۲۱۳.</ref> طوسى نام وى را در شمار اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله، اميرالمؤمنين على، امام حسن و امام سجاد عليهم السلام ذكر كرده است، ولى ظاهراً نام وى را در شمار اصحاب [[امام حسین علیه السلام]] از قلم انداخته است.<ref>رجال الطوسى: ص ۱۱۸،۹۵،۷۰،۴۴. شرح اصول كافى: ج ۷ ص ۳۶۸.</ref> | ||
ابوالطفيل در قيام مختار بر ضد جانيان و جنايتكاران كربلا نيز شركت فعال داشته و پرچمدار بود.<ref>المعارف (ابن قتيبه): ص ۶۲۴،۳۴۱ .</ref> | ابوالطفيل در قيام مختار بر ضد جانيان و جنايتكاران كربلا نيز شركت فعال داشته و پرچمدار بود.<ref>المعارف (ابن قتيبه): ص ۶۲۴،۳۴۱ .</ref> | ||
=== ج) بررسى اعتبار روايات ابوالطفيل نزد اهل تسنن === | === ج) بررسى اعتبار روايات ابوالطفيل نزد اهل تسنن === | ||
با اينكه صاحبان صحاح سته بر وثاقت او اجماع دارند و همگى از او روايت كرده اند<ref>الكاشف (ذهبى): ج ۱ ص ۵۲۷ .</ref>، ابن قتيبه به سبب همراهى وى با مختار و اعتقاد به رجعت نام او را در شمار غاليان رافضه ثبت كرده اند.<ref>المعارف (ابن قتيبه): ص ۶۲۴،۳۴۱ .</ref> | با اينكه صاحبان صحاح سته بر وثاقت او اجماع دارند و همگى از او روايت كرده اند<ref>الكاشف (ذهبى): ج ۱ ص ۵۲۷ .</ref>، ابن قتيبه به سبب همراهى وى با مختار و اعتقاد به [[رجعت]] نام او را در شمار غاليان رافضه ثبت كرده اند.<ref>المعارف (ابن قتيبه): ص ۶۲۴،۳۴۱ .</ref> | ||
ابن حزم نيز از وى با لفظ «كذّاب» ياد كرده و رواياتش را بىاعتبار دانسته است! اما نظر به صحابى بودن او، بيشتر علماى اهل تسنن چنين نسبتهايى به وى را برنتافته و رواياتش را معتبر دانسته اند.<ref>هدى السارى فى مقدمة فتح البارى، ص ۴۱۰. تهذيب التهذيب: ج ۵ ص ۷۲. شذرات الذهب فى اخبار من ذهب: ج ۱ ص ۴۰۳.</ref> | ابن حزم نيز از وى با لفظ «كذّاب» ياد كرده و رواياتش را بىاعتبار دانسته است! اما نظر به صحابى بودن او، بيشتر علماى اهل تسنن چنين نسبتهايى به وى را برنتافته و رواياتش را معتبر دانسته اند.<ref>هدى السارى فى مقدمة فتح البارى، ص ۴۱۰. تهذيب التهذيب: ج ۵ ص ۷۲. شذرات الذهب فى اخبار من ذهب: ج ۱ ص ۴۰۳.</ref> | ||