انگیزه های مهندسی تبلیغ غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

پس از روشن شدن منظور از «مهندسى تبليغ غدير«»، نوبت آن است كه بدانيم چه انگيزه ‏هايى احساس نياز به اين مهم را در ما زنده مى ‏كند و ما را به سوى طراحى و اجراى آن سوق مى ‏دهد. در مرحله بعد نوبت آن است كه بدانيم وقتى «تبليغ غدير» را «مهندسى» مى‏ كنيم بايد چه اهداف دور و نزديكى را پيش بينى كنيم و در نظر بگيريم.

بايد توجه داشت كه هميشه انگيزه تعيين كننده هدف نيست، بلكه ممكن است انگيزه ‏هاى متعددى براى تبليغ غدير وجود داشته باشد، اما رسيدن به همه آنها هدف مُبلِّغ نباشد يا نتواند به همه آنها دست پيدا كند. از سوى ديگر هر كس با انگيزه ‏اى به صورت ابتدائى به سوى كارى تحريک مى‏ شود و كشانده مى‏ شود، اما بعد از ورود به آن نوبت سنجش جوانب آن و قدرت شخص است، تا محاسبه كند چه اندازه از انگيزه‏ هايش دست يافتنى است، تا همان را هدف قرار دهد و عاقلانه به سويش حركت كند.

=== انگيزه ‏هاى مهندسى تبليغ غدير ===

انگيزه ‏اى كه ما را مى ‏كشاند به سمت برنامه ريزى و مديريت دقيق‏ تر براى رساندن غدير به آنان كه خبر ندارند، در ۳ رتبه قابل ارزيابى است:

درجه اول : اهميت خود «غدير» در اعتقادات ما .

درجه دوم : تأكيدات صاحبان غدير بر «تبليغ» آن .

درجه سوم : حسن سليقه خدا و رسول و امامان علیهم السلام در پيام رسانى غدير .

با در نظر گرفتن اين سه جهت، انگيزه ‏هاى ما براى «مهندسى تبليغ غدير» بر اساس ديدگاه‏ هايى است كه اهميت و لزوم اقدام به آن را براى ما روشن مى ‏كند. در اينجا ۱۰  انگيزه بسيار مهم براى «مهندسى تبليغ غدير» كه بر گرفته از مبانى اعتقادى و از متون احاديث است ذكر مى‏ كنيم:

==== انگيزه اول: امر مستقيمِ واجب، نه مستحب ====

قَد بَلَّغتُ ما اُمِرتُ بِتَبليغِهِ حُجَّةً عَلى كُلِّ حاضِرٍ وَ غائِبٍ ، وَ عَلى كُلِّ اَحَدٍ مِمَّن شَهِدَ اَو لَم ‏يَشهَد، وُلِدَ اَو لَم يُولَد ، فَليُبَلِّغِ الحاضِرُ الغائِبَ وَ الوالِدُ الوَلَدَ اِلى يَومِ القِيامَةِ .

من رسانيدم آنچه مأمور به ابلاغش بودم تا حجت باشد بر حاضر و غايب و بر همه كسانى كه حضور دارند يا ندارند، به دنيا آمده ‏اند يا نيامده‏ اند. پس حاضران به غايبان و پدران به فرزندان تا روز قيامت برسانند. <ref>خطبه غدير: بخش ۶ .</ref>

اين پايه اساسى در تبليغ غدير را پيامبرصلى الله عليه وآله در خطبه آن بنيان نهادند ، آنگاه كه امر را بدون قيد و شرط فرمودند: «حاضر به غايب و پدر به فرزند تا روز قيامت پيام غدير را برساند»؛ يعنى هر كس كه به هر صورتى در صحنه غدير حضور پيدا مى‏ كند و از آن اطلاع مى‏ يابد، به همه كسانى كه با جسم يا فكرشان از غدير غايب ‏اند و از آن اطلاع ندارند به انواع روش‏ هاى تبليغى آن خبر دهد؛ و اين روند تا روز قيامت در هيچ موقعيتى تعطيل نشود.

اين اطلاق و عموميت و استمرار تبليغ غدير در جمله قبلىِ «فَليُبَلِّغِ الحاضِرُ ...» كاملاً بيان شده است. ابتدا پيامبرصلى الله عليه وآله ابلاغ خود را و مخاطبينش را تثبيت مى ‏نمايد و سپس از همه آنها مشاركت در تبليغ را درخواست مى‏ نمايد، آنجا كه مى‏ فرمايد: «من رسانيدم آنچه مأمور به ابلاغش بودم تا حجت باشد بر حاضر و غايب و بر همه كسانى كه حضور دارند يا ندارند، به دنيا آمده ‏اند يا نيامده ‏اند».

فرمايشات پيامبرصلى الله عليه وآله در اوايل خطبه در شمارش كسانى است كه بايد ولايت را بپذيرند، كه مى‏ فرمايد:

در جمله «وَ اعْلَموا اَنَّ اللَّهَ قَد نَصَبَهُ لَكُم وَليّاً وَ اِماماً» ضمير «كُم» به معناى «شما» است و شامل همه «يكتا پرستان» به تصريح پيامبرصلى الله عليه وآله در آخرين اين فراز است كه مى‏ فرمايد: «وَ عَلى كُلِّ مُوَحِّدٍ ماضٍ حُكمُهُ». اين فراز نشان مى‏ دهد كه بايد به هر وسيله ‏اى شده خبر غدير به اين «شماها» برسد كه جز از راه اطلاع رسانى انسان‏ها به يكديگر ممكن نيست. وقتى در جملات بعدى «روستايى» و «شهرى» و «عجمى» «عربى»« و «آزاد» و «بنده» و «بزرگ» و «كوچک» و «سفيد» و «سياه» را نام مى ‏برد، كاملاً روشن مى ‏شود كه بايد در هر محيطى و بين هر قوم و ملتى و اهل هر زبانى، همه خود را موظف به اطلاع رسانى درباره غدير بدانند تا همه از «نَصَبَهُ لَكُم» با خبر شوند و سپس بپذيرند.

وقتى پيامبرصلى الله عليه وآله با صداى بلند اعلام مى‏ كند وظيفه خود در ابلاغ را به خوبى انجام داده و مخاطبينش را هم تا آخر دنيا نشان مى‏ دهد، تنها نقطه وصل اين ابلاغ به آيندگان آن است كه هر نسلى موظف به ابلاغ غدير به نسل بعد باشد، وگرنه بايد گفت: پيامبرصلى الله عليه وآله فقط توانسته به مخاطبين حاضر خودش ابلاغ نمايد! آن حضرت در ۴  مورد از خطبه غدير به ابلاغِ كامل خود تصريح كرده مى‏ فرمايد:

۱ . اَلا وَ قَد اَدَّيتُ ، اَلا وَ قَد بَلَّغتُ ، اَلا وَ قَد اَسمَعتُ ، اَلا وَ قَد اَوضَحتُ . اَلا وَ اِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قالَ ، وَ اَنَا قُلتُ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.

۲ . اللّهُمَّ اِنّى اُشهِدُكَ اَنّى قَد بَلَّغتُ.

   خدايا، تو را شاهد مى‏ گيرم كه من ابلاغ نمودم.<ref>خطبه غدير: بخش ۴ .</ref>

   من خدا را شاهد گرفتم و رسالتم را به شما ابلاغ نمودم، و بر عهده رسول جز ابلاغ روشن چيزى نيست.<ref>خطبه غدير: بخش ۵ .</ref>

   من برايتان روشن كردم و به شما فهمانيدم.<ref>خطبه غدير: بخش ۹ .</ref>

ما اين مطالب را از قول تو به نزديک و دور از فرزندانمان و فاميلمان مى‏ رسانيم.<ref>خطبه غدير: بخش ۱۱ .</ref>

وَ نُشهِدُ اللَّهَ بِذلِكَ وَ كَفى بِاللَّهِ شَهيداً وَ اَنتَ عَلَينا بِهِ شَهيدٌ .

بايد گفت: وعده و قول تبليغ به نوعى ابلاغ عملى و شاهد گرفتن خدا نوعى اعتراف به ابلاغ است؛ و اين همان وسيله ‏اى است كه پيامبرصلى الله عليه وآله براى رسيدن پيام غدير به نسل‏ هاى بعد از خود انتخاب كرده است.

====== قرينه پنجم : به انجام تبليغ اقرار كردند ======

وقتى پيامبرصلى الله عليه وآله در خطبه غدير از همه مخاطبينش -  كه همه مؤمنين هستند -  درباره پيام غدير -  كه امامت است -  اقرار مى‏ گيرد، اين نوعى ابلاغ عملى به حساب مى‏ آيد و مخاطب اعتراف مى‏ كند كه خبر به من ابلاغ شد. در مرحله بعد بايد اين اعتراف و قبول و پذيرش در نسل ‏هاى بعد هم محقق شود، و اين جز با ابلاغ پيام غدير توسط هر نسلى به نسل‏ هاى ديگر ممكن نيست. حضرت طى ۸  فقره در اين باره مى‏ فرمايد:

۱ . قَد اَمَرَنِىَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اَن آخُذَ مِن اَلسِنَتِكُمُ الاِقرارَ بِما عَقَّدتُ لِعَلِىٍّ اَميرِالمُؤمِنينَ ، وَ لِمَن جاءَ بَعدَهُ مِنَ الاَئِمَّةِ مِنّى وَ مِنهُ ، عَلى ما اَعلَمتُكُم اَنَّ ذُرِّيَّتى مِن صُلبِهِ .

۲ . قولوا بِاَجمَعِكُم : اِنّا سامِعونَ مُطيعونَ ...

   همگى چنين بگوييد: ما شنيديم و اطاعت مى‏ كنيم ...<ref>خطبه غدير: بخش ۱۱ .</ref>

   تو ما را به موعظه الهى نصيحت نمودى درباره على اميرالمؤمنين و امامانى كه گفتى بعد از او از نسل تو و فرزندان اويند، يعنى حسن و حسين و آنان كه خداوند بعد از آن دو منصوب نموده است.<ref>خطبه غدير: بخش ۱۰ .</ref>

۴ . مَعاشِرَ النّاسِ ، ما تَقولونَ؟

   اى مردم، چه مى‏گوييد؟<ref>خطبه غدير: بخش ۱۱ .</ref>

   آنچه به شما گفتم بگوييد (تكرار كنيد)، و به على با عنوان «اميرالمؤمنين» سلام كنيد.<ref>خطبه غدير: بخش ۱۱ .</ref>

۶ . قولوا : «سَمِعنا وَ اَطَعنا».

   بگوييد: «شنيديم و اطاعت كرديم».<ref>خطبه غدير: بخش ۱۱ .</ref>

   بگوييد: «حمد و سپاس خداى را كه ما را به اين راه هدايت كرد، و اگر خداوند هدايت نمى ‏كرد ما هدايت نمى ‏شديم».<ref>خطبه غدير: بخش ۱۱ .</ref>

   سخنى بگوييد كه به خاطر آن خداوند از شما راضى شود، و اگر شما و همه كسانى كه در زمين هستند كافر شوند به خدا ضررى نمى ‏رسانند.<ref>خطبه غدير: بخش ۱۱ .</ref>

====== قرينه ششم : بر سر ابلاغ بيعت نمودند ======

پيامبرصلى الله عليه وآله در خطبه غدير -  گذشته از اقرار لسانى -  بر سر آنچه در غدير فرموده از همه مخاطبينش بيعت مى ‏گيرد، كه اين هم نوع ديگرى از ابلاغ عملى است. بايد اين بيعت در نسل ‏هاى بعد هم عملى شود، و اين جز با ابلاغ پيام غدير توسط هر نسلى به نسل‏ هاى ديگر ممكن نيست، زيرا آنان نمى‏ توانند از دوردست زمان‏ها با پيامبر و اميرالمؤمنين‏ عليهما السلام دست دهند. حضرت طى ۲  فقره در اين باره مى‏ فرمايد:

   من مأمورم كه از شما بيعت بگيرم و با شما دست بدهم بر اينكه قبول كنيد آنچه از طرف خداوند عز و جل درباره امير المؤمنين على و جانشينان بعد از او آورده ‏ام.<ref>خطبه غدير: بخش ۱۰ .</ref>

   اى مردم، با خدا بيعت كنيد و با من بيعت نماييد و با على اميرالمؤمنين و حسن و حسين و امامان از ايشان در دنيا و آخرت دست بيعت دهيد.<ref>خطبه غدير: بخش ۱۱ .</ref>

بنابراين طراحى و مهندسى براى تبليغ غدير شرعاً يک تكليف و عقلاً يک لزوم به حساب مى آيد كه نمى ‏توان از آن شانه خالى كرد، چرا كه ما حق تضييع نيروهاى فكرى و جسمى و مالى خود را نداريم. كسانى كه مشتاقانه به «مُبلّغين غدير» مى‏ پيوندند، تصورشان اين است كه طلايه داران اين مسير فكرهاى لازم را در اين باره كرده ‏اند و به وقت و امكانات آنان ارزش قائلند. اين وجوب و لزوم مهندسى تبليغ غدير را از ۲ مستند مى‏ توان مورد بررسى قرار داد:

====== لزوم عقلى مهندسى در فرمان تبليغ ======

اكنون مى‏ گوييم: حتى اگر فرموده بود: «بَلِّغوا الغَديرَ» و هيچ چيز ديگرى نفرموده بود باز هم مهندسىِ آن لازم بود، زيرا مثل اين است كه به كسى مصالح ساختمان و ابزار ساخت را بدهيم و بگوييم: «بساز»؛ قطعاً و طبعاً اين دو براى ساختن كافى نيست و تا مهندسى آن صورت نگيرد هيچكس اقدام نمى‏ كند، چون بدون فكر و طراحى اقدام كردن هم ضايع كردن مصالح و هم تلف كردن نيرو و اموال است. اما اگر قبل از هر اقدامى كيفيت و شرايط و حدود كار تا ريزترين قسمت آن محاسبه و طراحى شود و حتى ماكت آن ساخته شود، آنجاست كه هر عاقلى با خيال راحت و با اطمينان از نتيجه و با تعيين هدف حركت مى‏ كند، و اگر مانعى پيش نيايد معمولاً به بهترين نتيجه هم مى ‏رسد.

از نگاه ديگر وقتى دستور تبليغ غدير جهانى و ابدى شد، اين دو خصلت لازمه‏ اش تبليغى به گستره همه انسان‏ هاست. كمترين درجه مهندسى براى چنين تبليغى آموزش زبان اقوام مختلف و تبليغ بر اساس ادبيات آنهاست، كه خود اين مهم نياز به مهندسى حساب شده و پيچيده‏ اى ار نظر انتقال صحيح معانى از طريق الفاظ ترجمه شده دارد. البته اين اولين و ضرورى ‏ترين گام مهندسى در تبليغ غدير است و در كنار آن نياز به طراحى ابعاد ديگر آن جاى خود را دارد.

====== ۲ . در هر مورد خاص تبليغ غدير واجب كفائى است. ======

يعنى اگر كسى در آن مورد پيام غدير را تبليغ كند و ابلاغ حاضر به غايب تحقق پيدا كند ديگر جايى بر تكليف نمى‏ ماند و از ديگران ساقط مى‏ شود. اما اگر دو يا چند مورد از تبليغ غدير مطرح باشد ممكن است با كثرت افراد و تبليغ هر كدام از آنان در يكى از آن موارد تكليف از بقيه ساقط شود، و يا در صورت كمبود افراد تبليغ در چند مورد براى يک نفر واجب عينى شود.

====== ۴ . اگر فقط در صورت جمع شدن عده‏ اى غدير تبليغ مى‏ شود... ======

براى تحقق «فَليُبَلِّغ الحاضِرُ الغائِبَ» اگر اجتماع همه آنها ممكن باشد همگى مسئولند ؛ كه البته اين امكان با در نظر گرفتن همه امور عادى زندگى بايد در نظر گرفته شود.

====== ۶ . اگر با حضور يک يا چند نفر مقدارى از تبليغ غدير پيش مى‏ رود... ======

اما نيمه كاره مى ‏ماند، تا عده بعدى ادامه دهند اگر مقدارى كه پيش مى‏ رود در حد عقلايى در كارهاى مشابه آن قابل اقدام است، در اين مورد هم بايد مسير تبليغ را پيش برد تا زمينه براى ادامه راه آماده باشد. اما اگر تشخيص آن است كه نيمه كاره خواهد ماند و به نتيجه ‏اى نخواهد رسيد، وجوب برداشته مى‏ شود؛ ولى انجام آن به اميد زمينه سازى ترجيح دارد.

====== ۸ . هر مقدمه تبليغى موافق با شرع را مى ‏توان براى ابلاغ غدير مطرح كرد... ======

و به مقدار امكانِ آن واجب هم مى ‏شود. اما اگر التماس و خواهش به عنوان مقدمه تبليغ مطرح شود، بايد با مراعات عظمت غدير و صاحب آن و نيز در نظر گرفتن موقعيت مُبلّغ باشد، كه مبادا با تبليغ اين چنينى از جانب ديگر شكست غدير يا ضد تبليغ آن محقق شود.

====== ۱۰ . تبليغ بقيه مطالب غدير كمک براى دقيق‏ تر فهميدن اصل «مَن كُنتُ مَولاهُ فَهذا عَلِىٌّ مَولاهُ» است. ======

بنابراين اگر تبليغ قسمتى از غدير ممكن باشد كه ارتباط آن با اين اصل روشن باشد واجب مى‏ شود، اما اگر صرفاً به عنوان داستانى تلقى شود كه ارتباط آن با نكته اصلى غدير روشن نيست، در اين صورت نمى ‏توان به وجوب ابلاغ آن حكم كرد، اگرچه ترجيح آن باقى است.

====== ۱۲ . اگر يک بار غدير را به كسى يا جمعى ابلاغ كرديم... ======

تكرار آن لازم نيست، چرا كه «فَليُبَلِّغ الحاضِرُ الغائِبَ» محقق شده است، مگر آنكه احتمال فراموشى دهيم يا احتمال تأثير بيشترى دهيم.

====== ۱۳ . امر به تبليغ غدير واجب است... ======

چرا كه از استمرار «فَليُبَلِّغ الحاضِرُ الغائِبَ» اين فهميده مى‏ شود؛ و اين تأكيد جزئى از تبليغ حساب مى‏ شود. گذشته از اينكه پيامبرصلى الله عليه وآله صريحاً در خطبه غدير به اين مطلب امر كرده و فرموده است: «وَ تُبَلِّغوهُ مَن لَم يَحضُر وَ تَأمُروهُ بِقَبولِهِ عَنّى وَ تَنهَوهُ عَن مُخالَفَتِهِ«: «آن را به كسانى كه حاضر نيستند برسانيد و او را از طرف من به قبولش امر كنيد و از مخالفتش نهى نماييد».<ref>خطبه غدير: بخش ۱۰ .</ref> كما اينكه به شدت از مخالفت با غدير منع كرده و فرموده است: «مَلعونٌ مَلعونٌ ، مَغضوبٌ مَغضوبٌ مَن رَدَّ عَلَىَّ قَولى هذا وَ لَم‏ يُوافِقهُ»: «ملعون است ملعون است، مورد غضب است مورد غضب است كسى كه اين گفتار مرا ردّ كند و با آن موافق نباشد».<ref>خطبه غدير: بخش ۳ .</ref>

====== ۱۵ . درباره فرد معينى اگر مطمئن باشيم... ======

كه ما هم نگوييم از طريق ديگرى غدير را خواهد فهميد و به او ابلاغ مى‏ شود، وجوب برداشته مى‏ شود؛ اگرچه ترجيح آن باقى است.

====== ۱۷ . اگر تبليغ غدير هزينه داشته باشد... ======

حد واجب از خرج كردن بايد به تناسب دارايى و امكانات كسى كه مى ‏خواهد اين واجب را انجام دهد محاسبه شود. حد اقل هزينه كردن براى تبليغ غدير مقدارى است كه هيچ تأثيرى در زندگى شخص نمى ‏گذارد، و پرداخت آن براى حد ضرورى و واجب از تبليغ غدير است. وجوب يا استحباب بعد از اين درجه، نسبى حساب مى‏ شود.

====== ۱۹ . اگر كسى خودش هم از غدير اطلاع ندارد... ======

وقتى «فَليُبَلِّغ ...» را شنيد، لازم است برود ياد بگيرد تا به ديگران ابلاغ كند. اصلاً معناى «فَليُبَلِّغ الحاضِرُ الغائِبَ» اين است كه هر غايبى با اطلاع يافتن از غدير تبديل به حاضر مى ‏شود، و سپس براى حاضر نمودن بقيه غايبين راه را ادامه دهد.

====== ۲۱ . اگر براى تبليغ غدير بايد از يک يا چند نفر كمک بگيرد... ======

گفتن به آنان لازم است و بر اساس «فَليُبَلِّغ الحاضِرُ الغائِبَ» هر اقدام شرعى كه در راه اين هدف باشد واجب است و بايد به كسانى كه مى ‏توانند كمک كنند اعلام كند. اما مسئله التماس و تحقير نسبت به درخواست كننده و اهميت مورد تبليغ بايد ارزيابى شود.

====== ۲۳ . اگر در اثر ابلاغ غدير مشقّتى پيش آيد... ======

مثلاً بايد يک نوبت گرسنگى بكشيم يا مسيرى را پياده برويم، بايد گفت: مجرد گرسنگى و پيمودن راه نسبت به هر كسى مشقت نيست، بلكه بهتر است عنوان را «حَرَج» و مشقتى قرار دهيم كه عرفاً براى مُبَلِّغ معيّن قابل تحمل نيست، كه در آن صورت وجوب ساقط مى‏ شود ولى ترجيح آن باقى است.

====== ۲۵ . اگر تبليغ غدير باعث اهانت به شخص يا اشخاصى و اجتماعى باشد... ======

بايد گفت: اگر منظور شخص يا اجتماعى است كه بايد تقيه را نسبت به آن مراعات كرد، در اين صورت واجب نيست، اما اگر افرادى تبليغ غدير را نمى ‏پسندند يا مخالفينى در اقليت هستند كه تقيه نسبت به آنان مطرح نيست، در اين صورت تبليغ غدير واجب است. در غير اين صُوَر قطعاً لازمه تبليغ غدير اهانت به كسى نيست.

====== ۲۶ . اگر تبليغ غدير باعث اهانت به غدير... ======

يا به شخص تبليغ كننده از طرف تبليغ شونده يا شخص ديگرى كه مى‏ بيند بشود، در چنين مواردى مهم درجه اهانت و مقدار تأثير منفى آن به تبليغ غدير است، وگرنه اگر منظور مجرد اهانت شنيدن باشد همه انبياعليهم السلام و شخص خاتم الانبياصلى الله عليه وآله به خاطر تبليغشان اين همه اهانت شنيدند.

   بدانيد كه بالاترين امر به معروف آن است كه سخن مرا بفهميد و آن را به كسانى كه حاضر نيستند برسانيد و او را از طرف من به قبولش امر كنيد و از مخالفتش نهى نماييد، چرا كه اين دستورى از جانب خداوند عز و جل و از طرف من است، و هيچ امر به معروف و نهى از منكرى نمى ‏شود مگر با امام معصوم.<ref>خطبه غدير: بخش ۱۰ .</ref>

   بدانيد كه بالاترين اعمال شما امر به معروف و نهى از منكر است. پس هر كس را كه در اين مجلس من حاضر نبوده و اين گفتار مرا نشنيده با خبر كنيد، چرا كه به امر خدا بوده است.

با توجه به اين بيانات مُبلّغ اعظم غدير، اصل مسئله وجوب تبليغ غدير و فروع آن را در ۳ قسمت بررسى مى‏ كنيم:

اين فراز از خطبه توضيحى بر «فَليُبَلِّغِ الحاضِرُ الغائِبَ» و حدود وجوب آن و شكل عملى اين واجب است كه از آن ۶ نكته استفاده مى‏ شود:

۱ . ولايت معصومين ‏عليهم السلام آن معروفى است كه وقتى بر جامعه حاكم شود هيچ معروفى ترک نمى‏ شود. همان گونه كه در زيارات مى ‏خوانيم:

۲ . ضابطه و ملاک در شناخت معروف و منكر فقط مقام عصمت است. يعنى او بايد بگويد معروف و منكر كدام است و هيچ كس ديگرى چنين حقى ندارد، چرا كه بيانگر حكم خداست و حكم خدا را جز مقام عصمت نمى ‏داند، چنان كه فرمود:

   هيچ امر به معروف و نهى از منكرى نمى ‏شود مگر با امام معصوم.

   معروف آن است كه شما به آن امر كنيد.

۳ . وقتى مهم ترين امر به معروف را تبليغ ولايت و مهم ترين نهى از منكر را نهى از مخالفت امام بدانيم، معنايش اين اعتقاد است كه ادعاى ديندارى بدون ولايت امیرالمؤمنین عليه السلام نه اينكه مستوجب ثواب و سپاس نيست، كه موجب عقاب هم هست، چرا كه نقطه دقيق مخالفت با خداوند است.

۶ . پيامبرصلى الله عليه وآله در خطبه غدير، آموختن و درست فهميدن پيام غدير را شرط امر به معروف قرار داده است. اين يعنى بايد امر به معروف كننده غدير اول خودش آن را خوب فهميده باشد. در اين باره فرموده:

اَلا وَ اِنَّ رَأسَ الاَمرِ بِالمَعروفِ اَن تَنتَهوا اِلى قَولى.<ref>خطبه غدير: بخش ۱۰ .</ref>

با بيان امر به معروف درباره پيام غدير، مسائلى مطرح مى‏ شود كه در طراحى و مهندسى تبليغ غدير از اين ديدگاه مؤثر است. از دلايلى كه درباره امر به معروف غدير مطرح شد پاسخ اين مسائل فرعى روشن مى‏ شود؛ كه ذيلاً ۱۰ نمونه از آنها را ذكر مى‏ كنيم و مسائل مشابه از همين موارد قابل استفاده است:

۲ . قصد قربت و خلوص نيت در ابلاغ غدير لازم است و شكى نيست كه اگر به خاطر خدا نباشد هيچ انگيزه ‏اى براى امر به معروف وجود ندارد، به خصوص آنكه در اين مورد مسئله اخلاقى هم نيست تا جهات انسان دوستانه در آن مطرح باشد؛ بلكه مانند نماز فقط به عنوان تبليغ آنچه خدا دوست دارد قدم در ميدان امر به معروف مى‏ گذاريم.

۴ . در تبليغ غدير احتمال تأثير لازم نيست و مجرد ابلاغ لو براى اتمام حجت واجب است. دستور پيامبرصلى الله عليه وآله «تُبَلِّغوهُ مَن لَم يَحضُر»<ref>خطبه غدير: بخش ۱۰ .</ref>  است و اطلاق آن نشان مى ‏دهد كه منظور اصلى رساندن خبر غدير به عنوان اتمام حجت است، اگرچه تأثير نداشته باشد. گذشته از اينكه احتمال تأثير در مسائل عملى تغييرى است كه در رفتار و عمل مشاهده مى ‏شود، اما در مسائل فكرى چيزى در ظاهر ديده نمى ‏شود و فقط يک انتخاب فكرى و درونى است. بنابراين احتمال تأثير درباره چنين مسائلى به آسانى براى امر به معروف كننده قابل تشخيص نخواهد بود.

۵ . اگر براى ابلاغ غدير، نياز به برخورد تند باشد، و مسائل جانبى ممنوعى پيش نيايد، شكى نيست كه از ابزار امر به معروف حساب مى ‏شود و واجب است.

۷ . اگر بدانيم تبليغ غدير به مخاطب اثر نمى ‏گذارد، اما به واسطه او خبر به ديگرى مى‏رسد و بر او اثر مى‏ گذارد، در اين صورت باز هم واجب است، و بر اساس دستور پيامبرصلى الله عليه وآله كه «تُبَلِّغوهُ مَن لَم يَحضُر»<ref>خطبه غدير: بخش ۱۰ .</ref>  است، اين هم يكى از راه‏ هاى ابلاغ غدير است.

۸ . اگر بدانيم با تبليغ غدير نتيجه معكوس مى‏ گيريم و مخاطب لج مى ‏كند و يا توهين مى‏ كند يا اقدام نامناسبى انجام مى ‏دهد يا مفسده ‏اى پيش مى ‏آيد، وظيفه امر به معروف آن برداشته مى ‏شود و در چنين مواردى لازم نيست، مگر آنكه در مقايسه مصالح و مفاسد مقدار مفسده كمتر از مصلحت باشد.

۱۰ . اگر ابلاغ غدير با ابلاغ واجب ديگرى -  اعم از عقايد يا احكام يا اخلاق - تعارض پيدا كرد، طبق فرمايش پيامبرصلى الله عليه وآله كه «اِنَّ رَأسَ الاَمرِ بِالمَعروفِ ...» ولايت از همه واجبات بالاتر و ابلاغ آن هم از بقيه دستورات اسلام واجب‏ تر است. اما اگر لازمه امر به معروفِ ولايت ترک واجب يا انجام عمل حرامى شود لازم نيست و ساقط مى‏ شود.

در كنار مسائل فرعى امر به معروف درباره پيام غدير، مسائلى هم از بُعد از منكر آن مطرح مى ‏شود كه بايد براى مهندسى تبليغ غدير پاسخ اين مسائل فرعى روشن شود. ذيلاً ۱۲ نمونه از آنها را ذكر مى‏ كنيم و پاسخ مسائل مشابه از همين موارد قابل استفاده است:

۲ . اگر ببينيم كسى اقداماتى را آغاز كرده كه نتيجه ‏اش در آينده بر ضد غدير تمام خواهد شد، مقابله با او و دفاع از غدير لازم است. نهى از منكر مقيد به شكل خاصى نيست، و هر منكرى را به هر صورتى كه ممكن باشد بايد پيشگيرى نمود.

۴ . اگر ورود به اعماق غدير براى افرادى خطر انحراف و شبهات داشته باشد، بايد گفت: پس از ابلاغ پيام اصلى غدير، مراعات ظرفيت و كشش مخاطب در امر به معروف و نهى از منكر بايد در نظر گرفته شود.

۵ . اگر در قسمتى از غدير اختلاف نقل يا اختلاف نظر وجود دارد، در مواردى مطرح نكردن موارد اختلاف بهتر است، اما اگر بنا بر گفتن شد مقدارى كه بايد مطرح شود بستگى به مخاطب تغيير مى ‏كند، و در نهايت هر كس موظف است آنچه را درست تشخيص مى‏ دهد تبليغ كند.

۷ . اگر كسى در جايى كه نبايد غدير را تبليغ كند، اين كار را انجام دهد؛ براى صيانت غدير از ضربه‏هاى منفى، نهى او در چنين مواردى لازم است.

۹ . بر هم زدن جمع و اسباب كسانى كه بر ضد غدير كار مى‏كنند، در صورت عدم خطر و مسائل جنبى واجب است، و تا حد امكان بايد از آنچه مظهر منكرات است جلوگيرى شود، كه اين هم يكى از مصاديق آن است.

۱۱ . اظهار تمايل به دشمنان يا مخالفان غدير يا سكوت در جايى كه مى‏توان اظهار مخالفت كرد، حرام است. اين برخورد از مظاهر واضح ضديت با امر به معروف و نهى از منكر است و چنين اظهار تمايل يا سكوتى حرام است.

انگيزه سوم:حاكم بودن غدير بر همه مسائل دين

انگيزه چهارم:بزرگترين كليد مصلحت همه انسان‏ها

   انگيزه پنجم:غدير براى همه اهل عالم

در اينجا آنچه دلالت بر عرضه ولايت در غدير بر همه موجودات دارد، در ۲  قسمت ذكر مى‏كنيم:

۱ . غدير براى اهل آسمان‏ها

خداوند ولايت على را هم بر اهل آسمان و هم بر اهل زمين واجب كرده  است.××× ۱ بحار الانوار: ج ۵۴ ص ۸۹ . ×××

من على را در زمين منصوب ننمودم تا خداوند او را در آسمان‏ها معرفى كرد و ولايت او را بر ملائكه واجب نمود.××× ۲ بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۰۹ ح ۲ . ×××

روز غدير در آسمان‏ها مشهورتر از زمين است ... در روز غدير خداوند ولايت را بر اهل آسمان‏هاى هفتگانه و زمين‏ها عرضه كرد.××× ۳ عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۲۱ . ×××

۲ . غدير براى حيوانات و گياهان و جمادات

امام رضاعليه السلام كيفيت عرضه غدير و ولايت بر موجودات زمين را بيان فرمود، كه خلاصه‏اش چنين است:××× ۱ عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۲۴ . ×××

۲ . قبول مدينه ولايت را بعد از مكه، و زينت آن به پيامبرصلى الله عليه وآله.

۴ . عرضه ولايت بر كوهها، و قبول سه كوه پيش از سايرين: عقيق، فيروزه، ياقوت؛ و به همين جهت بر ساير جواهرات فضيلت دارند.

۶ . هر كدام از كوه‏ها كه ولايت را قبول نكرد چيزى بر آن نمى‏رويد.

۹ . عرضه ولايت بر پرندگان، هر كدام قبول كرد با صداى زيبا و فصيح مى‏خواند، و هر كدام قبول نكرد اَلكَن شد.

   حساس‏ترين فراز براى مقابله با دشمن

   مقابله با همه راه‏هاى ضد خدا

مَثَل مؤمنين در قبول ولايت اميرالمؤمنين در روز غدير مَثَل ملائكه در سجودشان بر آدم است، و مثل آنان كه ولايت آن حضرت در روز غدير را نپذيرفتند مثل ابليس است.××× ۱ عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۲۱. ×××

   دفاع از حق غدير

خدايا ... يارى كن هر كس على را يارى كند و خوار كن هر كس على را خوار كند، و لعنت نما بر هر كس كه على را انكار كند«.××× ۲ خطبه غدير: بخش ۴ . ×××

اِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَد جَعَلَنا حُجَّةً عَلَى المُقَصِّرينَ وَ المُعانِدينَ وَ المُخالِفينَ وَ الخائِنينَ وَ الآثِمينَ وَ الظّالِمينَ وَ الغاصِبينَ مِن جَميعِ العالَمينَ.××× ۱ خطبه غدير: بخش ۶ . ×××

اكنون نوبت آن است كه حقانيت غدير و لزوم و كيفيت دفاع از آن را در ۲ مرحله بيان كنيم:

   اوست كه به حق هدايت نموده و به آن عمل مى‏كند، و باطل را ابطال نموده و از آن نهى مى‏نمايد.

   از خدا بترسيد كه با على مخالفت كنيد و در نتيجه قدمى بعد از ثابت بودن آن بلغزد.

۳ . وَ صيروا اِلى مُرادِهِ وَ لا تَتَفَرَّقْ بِكُمُ السُّبُلُ عَن سَبيلِهِ .××× ۱ خطبه غدير: بخش ۶ . ×××

۴ . اَنَا صِراطُ اللَّهِ المُستَقيمُ الَّذى اَمَرَكُم بِاتِّباعِهِ ، ثُمَّ عَلِىٌّ مِن بَعدى ، ثُمَّ وُلدى مِن صُلبِهِ اَئِمَّةُ الهُدى ، يَهدونَ اِلَى الحَقِّ وَ بِهِ يَعدِلونَ .××× ۲ خطبه غدير: بخش ۷ . ×××

   من راه مستقيم خداوند هستم كه شما را به پيروى آن امر نموده، و سپس على بعد از من، و سپس فرزندانم از نسل او كه امامان هدايت‏اند، به حق هدايت مى‏كنند و به يارى حق به عدالت رفتار مى‏كنند.

   اوست غالب بر اديان، اوست انتقام گيرنده از ظالمين ... اوست يارى دهنده دين خدا ... هيچ حقى نيست مگر همراه او.

۶ . قولوا : »الحَمدُ ِللَّهِ الَّذى هَدانا لِهذا وَ ما كُنّا لِنَهتَدِىَ لَو لا اَن هَدانَا اللَّهُ لَقَد جاءَت رُسُلُ رَبِّنا بِالحَقِّ«.××× ۴ خطبه غدير: بخش ۱۱ . ×××

۷ . وَ اغضِب عَلى مَن جَحَدَ حَقَّهُ.××× ۵ خطبه غدير: بخش ۴ . ×××

   بعد از من امامانى خواهند بود كه به آتش دعوت مى‏كنند و روز قيامت كمك نمى‏شوند.

   به زودى امامت را بعد از من به عنوان پادشاهى و با ظلم و زور مى‏گيرند. خداوند غاصبين و تعدى كنندگان را لعنت كند.

۱ . ما مِن عِلمٍ اِلاّ وَ قَد اَحصاهُ اللَّهُ فىَّ ، وَ كُلُّ عِلمٍ عُلِّمتُ فَقَد اَحصَيتُهُ فى اِمامِ المُتَّقينَ، وَ ما مِن عِلمٍ اِلاّ وَ قَد عَلَّمتُهُ عَليّاً، وَ هُوَ الاِمامُ المُبينُ الَّذى ذَكَرَهُ اللَّهُ فى سورَةِ يس : »وَ كُلَّ شَى‏ءٍ اَحصَيناهُ فى اِمامٍ مُبينٍ«.

   هيچ علمى نيست مگر آنكه خداوند آن را در من جمع كرده است، و هر علمى را كه آموخته‏ام در امام المتقين جمع نموده‏ام، و هيچ علمى نيست مگر آنكه آن را به على آموخته‏ام. اوست »امام مبين« كه خداوند در سوره يس ذكر كرده است: »و هر چيزى را در امام مبين جمع كرديم«.××× ۱ خطبه غدير: بخش ۳ . ×××

   او و آنان كه از نسل من‏اند از آنچه سؤال كنيد به شما خبر مى‏دهند و آنچه را نمى‏دانيد براى شما بيان مى‏كنند.××× ۲ خطبه غدير: بخش ۱۰ . ×××

۳ . اِنّى قَد بَيَّنتُ لَكُم وَ اَفهَمتُكُم ، وَ هذا عَلِىٌّ يُفهِمُكُم بَعدى .

۴ . وَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَرَّفَنِىَ الحَلالَ وَ الحَرامَ وَ اَنَا اَفضَيتُ بِما عَلَّمَنى رَبّى مِن كِتابِهِ وَ حَلالِهِ وَ حَرامِهِ اِلَيهِ .

   خداوند عز و جل حلال و حرام را به من شناسانده است، و آنچه پروردگارم از كتابش و حلال و حرامش به من آموخته به او سپرده‏ام.××× ۱ خطبه غدير: بخش ۳ . ×××

   خداوند مرا امر و نهى نموده است، و من هم به امر الهى على را امر و نهى نموده‏ام، و علم امر و نهى نزد اوست.××× ۲ خطبه غدير: بخش ۶ . ×××

۶ . اَلا اِنَّهُ وارِثُ كُلِّ عِلمٍ وَ المُحيطُ بِكُلِّ فَهمٍ.

بايد توجه داشته باشيم كه اولين مُبلّغ غدير و اولين مؤكِّد بر تبليغ غدير خداى متعال است كه كلمه تبليغ را به كار برده و صريحاً فرموده: »يا اَيُّهَا الرَّسولُ بَلِّغ ما اُنزِلَ اِلَيكَ مِن رَبِّكَ«××× ۴ سوره مائده: آيه ۶۷ . ×××؛ و هيچ حكمى را با اين تأكيد به بشريت بلكه به همه موجودات ابلاغ نكرده است××× ۱ چنان كه در انگيزه پنجم گذشت. ×××؛ و در درجه دوم پيامبرصلى الله عليه وآله و همه انبياى قبل مُبلّغ غدير و ولايت بوده‏اند؛ و در درجه سوم همه معصومين‏عليهم السلام -  گذشته از اينكه مظهر غديرند -  خود اهتمام خاصى بر تبليغ غدير داشته‏اند.××× ۲ تفصيل اين مطالب در فصل سوم كتاب حاضر با عنوان »سابقه مهندسى تبليغ غدير« خواهد آمد. ××× گويا هنوز صداى پيامبرصلى الله عليه وآله در خطبه غدير در گوشمان است كه فرمود:

بدانيد كه من ادا نمودم، بدانيد كه من ابلاغ كردم، بدانيد كه من شنوانيدم، بدانيد كه من روشن نمودم، بدانيد كه خداوند فرموده است و من از جانب خداوند عز و جل مى‏گويم.××× ۳ خطبه غدير: بخش ۳ . ×××