ویژگی های الغدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

بحث از علامه امینى(ره) و اثر پر مغز و جاودانه‏اش، کتاب «الغدیر» و نمایاندن عظمتهاى این اثر و پدید آورنده آن، آنچنانکه نه حقى از این اثر بى‏نظیر ضایع گردد و نه از آن مؤلف بى‏بدیل، الحق کارى است‏بس مشکل.

امینى، متفکر و پژوهشگرى است عمیق، همه سو نگر و جامع الاطراف، که همه خوبیها و زیباییها و بایدهاى یک نویسنده برجسته و ممتاز را در خود فراهم آورده است. و اگر او را در دایره تحقیقات و پژوهشهاى دینى، جزء نوادر و نوابغ مسلم، به حساب آوردیم، سخنى به گزاف نگفته‏ایم. در چند دهه اخیر در اندیشه ارباب فرهنگ و ادب، در کشور ما و سایر بلاد اسلامى، دو واژه «امینى و الغدیر» با هم متلازم گشته‏اند، قدر و منزلت این اثر بزرگ و آن دانشمند کم نظیر، هنوز بر بسیارى از طبقات اجتماع ما، حتى طبقات تحصیل‏کرده و مراکز دینى پوشیده است.

آنها هم که با «الغدیر» آشنایند، غالبا اطلاعاتشان از حد کلیات فراتر نمى‏رود، و همین قدر مى‏دانند که «الغدیر» اثر بزرگى است که توسط یکى از عالمان طراز اول اسلام و تشیع پدید آمده است. و اما اینکه این کتاب، پیام‏آور چه رسالتى است؟ و حول محور چه موضوعاتى بحث مى‏کند؟ و چه معارفى، با چه سبک و ویژگیهایى در این کتاب طرح گشته است؟ بر بسیارى از مردم، بلکه بر بسیارى از طبقات تحصیل‏کرده و خواص نیز پوشیده مانده است، بنابراین هم «امینى‏» و هم «الغدیر» هنوز جایگاه واقعى خود را در جامعه ما پیدا نکرده و همچنان مهجور مانده‏اند.

امروز، در عصر انقلاب شکوهمند اسلامى، یکى از کارهاى که باید به جد به آن پرداخته شود، معرفى این‏گونه دانشمندان و این‏گونه آثار است، تا نسل جوان با گذشته فرهنگى خود آشنا شوند، و الگوهاى مناسب را بشناسند و از آن پیروى کنند. در این فرصت ما بر آنیم تا در حد وسع خویش، برخى از امتیازات و ویژگیهاى این اثر بزرگ را بیان نماییم تا طبقات مختلف جامعه ما، بیش از پیش با «الغدیر» آشنا شده و از معارف بلند آن بهره‏مند گردند.

بدون تردید «الغدیر» یکى از شاهکارها و متون معتبر و مستحکم ادب عربى است، و از این جهت‏با معتبرترین متون ادب عربى که توسط دانشمندان و ادباى عرب زبان پدید آمده است قابل مقایسه و برابرى است، اهمیت این قضیه وقتى به خوبى روشن مى‏شود که بدانیم نویسنده این اثر شگرف ، یک دانشمند غیر عرب و ایرانى و ترک زبان است. و نشانى است از استعداد، تلاش، کوشش، هوشمندى و نبوغ فرزندان ایران; [زیرا تا آنجا که ما اطلاع داریم نمونه‏هاى فراوانى از دانش‏پژوهان ایرانى را مى‏توان سراغ گرفت که براى تحصیل علم دین به حوزه نجف‏اشرف، یا سایر حوزه‏هاى عتبات مقدسه هجرت نموده و در شعر و نثر و به طور کلى در ادب عربى سرآمد دانشمندان دوران خود گشته‏اند. و این واقعیتى است که خود دانشمندان عرب نیز به آن معترف‏اند، از جمله در برخى از تغریضهایى که بر «الغدیر» نوشته‏اند، آن را گامى بزرگ در جهت احیاء ادبیات عرب به شمار آورده‏اند.

علامه امینى، از جمله متفکران و مصلحانى است که ایده و اندیشه وحدت امت اسلامى را در سرلوحه کار خویش قرار داده، و این ایده، همواره ذهن پویاى دانشور صلح‏اندیش ما را به خود معطوف داشته است، تا جایى که بازتاب این اندیشه را در سرتاسر کتاب «الغدیر» مى‏توان مشاهده نمود.

او هر گاه سخن یا نوشته‏اى مشاهده مى‏کند که در جهت‏خلاف فکر «وحدت امت اسلامى‏» گفته و یا نوشته شده باشد، بر مى‏آشوبد و سخت از خود حساسیت نشان مى‏دهد.

از دیدگاه صاحب الغدیر تنها رشته‏اى که مى‏تواند امت اسلام را به یکدیگر پیوند دهد و آنان مى‏توانند با چنگ زدن به آن در طریق سعادت آفرین وحدت اسلامى قرار گیرند، همانا تمسک به قرآن و عترت است. قرآن و عترت دو عضو هدایت‏گر و سعادت‏آفرین‏اند و به منزله دو بال‏اند براى هر مسلمانى که مى‏خواهد در مسیر سعادت و کمال حرکت کند. و چنان که در حدیث ثقلین آمده است، پیامر گرامى، هدایت و سعادت امت اسلامى را تنها در پرتو پیروى از این دو مسیر مى‏داند و بس. بنابراین اگر کسى بخواهد با تمسک به یکى از این دو در مسیر کمال حرکت کند، به سر منزل مقصود نخواهد رسید. در گذشته تاریخ نیز کسانى که اهل‏بیت(علیهم‏السلام) را رها کردند و خواستند راه سعادت را تنها در پرتو قرآن بپیمایند، راه به جایى نبرده و در انبوهى از انحرافات و مشکلات گرفتار آمدند. عنصر دیگرى که از دیدگاه علامه امینى در مساله وحدت امت اسلامى نقش مهمى بر عهده دارد، عنصر «شناخت و آگاهى‏» است.

وحدت پایدار پیروان مذاهب اسلامى در صورتى میسر است که برخاسته از شناخت و آگاهى و درک متقابل پیروان مذاهب، از اعتقادات و باورهاى مذهبى یکدیگر باشد، و «الغدیر» نیز دقیقا در راستاى تحقق این عنصر وحدت‏آفرین، پدید آمده است.

از دیدگاه صاحب «الغدیر» عامل دیگرى که در ایجاد وحدت اسلامى از نقش مهمى برخوردار است، حسن ظن و مراعات انصاف و حق‏جویى از یک سو، و پرهیز از سوءظن و بدگمانى و بى‏انصافى از سوى دیگر است.

اگر هر انسان عاقل و منصفى، در طرحى که «الغدیر» براى وحدت اسلامى ارائه مى‏کند با بى‏طرفى بیندیشد، آن را به حال امت اسلامى سودمند و ضرورى تشخیص داده و به عنوان پایه و اساس درستى براى تحقق وحدت اسلامى، خواهد پذیرفت، چنانکه جمع کثیرى از دانشمندان اهل سنت پس از آگاهى از «الغدیر»، اقدام مرحوم امینى را مورد تایید قرار داده و بر آن صحه گذاردند.

متفکر و اندیشمند ما علامه امینى، اظهارنظرهاى غیر محققانه، سطحى و جاهلانه و گاه مغرضانه برخى از دانشمندان و نویسندگان اهل سنت نسبت‏به تشیع را عامل مهمى در جهت تفرقه امت اسلامى به شمار آورده و آن را مخل وحدت اسلام مى‏داند و راه از میان برداشتن این مانع را در آگاهى و شناخت درست آنان از منابع تشیع جستجو مى‏کند.

یکى از اصلى‏ترین هدفهاى «الغدیر» چاره‏اندیشى در جهت رفع سوءظن‏ها و ارائه راهى براى ایجاد تفاهم و اتحاد در میان امت اسلامى است.

3 - اثرى بى‏بدیل:

از نخستین قرون اسلامى تا کنون، در دفاع از تشیع و حقانیت امام على بن‏ابیطالب(ع) آثار و تالیفات فراوانى به رشته تحریر درآمده است ولى در میان همه این پژوهشها «الغدیر» از جایگاه رفیع و منزلت‏خاصى برخوردار است. و تا کنون از حیث محتوى و استحکام مطالب، ابتکار و نوآورى، جامعیت و تنوع موضوعات، و حجم و گستردگى کتاب، اثرى که از هر حیث‏بتوان آن را با «الغدیر» قابل مقایسه دانست، نگارش نیافته است.

بدین لحاظ مى‏توان گفت که «الغدیر» در نوع خود نمونه منحصر به فرد است.

از امتیازات «الغدیر» آن است که نویسنده دانشمند آن، در سراسر این کتاب بزرگ، جمله جمله و سطر سطر مطالب کتاب خود را به صدها و هزاران جلد از منابع فریقین و بخصوص، آثار معتبر دانشمندان اهل سنت مستند نموده است. نخست‏به نقل مطالب مى‏پردازد، و با رعایت امانت و بدون هیچ‏گونه دخل و تصرفى، مطالب را از منابع معتبر اهل سنت نقل مى‏کند، و پس از طرح مطلب، در صورت نیاز، از آن، در راستاى اهداف خود استفاده مى‏کند.

دقت و امانت کامل او در نقل، بگونه‏اى است که او را «امین نقل‏» لقب داده‏اند.