ویژگی های الغدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

اکنون نظر خوانندگان گرامى را به مواردى از این ویژگیها جلب مى‏کنم:

از دیدگاه صاحب الغدیر تنها رشته‏اى که مى ‏تواند امت اسلام را به یکدیگر پیوند دهد و آنان مى‏ توانند با چنگ زدن به آن در طریق سعادت آفرین وحدت اسلامى قرار گیرند، همانا تمسک به قرآن و عترت است. قرآن و عترت دو عضو هدایت‏گر و سعادت ‏آفرین‏اند و به منزله دو بال ‏اند براى هر مسلمانى که مى‏ خواهد در مسیر سعادت و کمال حرکت کند. و چنان که در حدیث ثقلین آمده است، پیامر گرامى، هدایت و سعادت امت اسلامى را تنها در پرتو پیروى از این دو مسیر مى ‏داند و بس. بنابراین اگر کسى بخواهد با تمسک به یکى از این دو در مسیر کمال حرکت کند، به سر منزل مقصود نخواهد رسید. در گذشته تاریخ نیز کسانى که اهل‏بیت(علیهم ‏السلام) را رها کردند و خواستند راه سعادت را تنها در پرتو قرآن بپی مایند، راه به جایى نبرده و در انبوهى از انحرافات و مشکلات گرفتار آمدند. عنصر دیگرى که از دیدگاه علامه امینى در مساله وحدت امت اسلامى نقش مهمى بر عهده دارد، عنصر «شناخت و آگاهى‏» است.

در کتاب پر ارج «الغدیر» «نقد»، از اهمیت و جایگاه ویژه‏اى برخوردار است، و اساسا مى‏توان گفت‏شالوده «الغدیر» بر پایه «نقد و نقادى‏» پى‏ریزیى شده است، خواننده، هیچ فصل و مبحثى را در این کتاب بزرگ پیدا نمى‏کند، مگر اینکه یک یا چند نقد اساسى و آموزنده در آن وجود دارد.

مرحوم امینى این کتاب را با هدف اثبات یکى از اساسى‏ترین مسائل اعتقادى و سیاسى تشیع، یعنى مساله «امامت و ولایت‏»، بر اساس منابع مورد قبول خود اهل سنت تالیف نموده است، این رسالت‏بزرگ را با چنان دقت و قدرت و استحکام و هوشیارى، بانجام رسانده است که تعجب هر خواننده‏اى را برمى‏انگیزد.

در حول محور «نقد و نقادى‏»، مى‏توان از ابعاد مختلفى در باره «الغدیر» سخن گفت، و «نقد» را از دیدگاه «الغدیر» و مؤلف دانشمند آن به اقسام مختلفى تقسیم نمود. مانند: نقد کتابهاى منفى و تفرقه‏افکن، نقد شخصیتهاى منفى، نقد نظریه‏هاى نادرست، نقد اجمالى، نقد تفصیلى و ... اینها و مواردى از این قبیل برخى از اقسام نقد است که در «الغدیر» به زیباترین شکلى مطرح است.

بعنوان مثال اگر علامه امینى، شخصیت و عملکرد افرادى مانند عمروعاص و معاویه یا افکار و اندیشه‏هاى افرادى مانند: ابن‏عبد ربه، ابن حزم اندلسى، عبدالکریم شهرستانى، ابن‏تمیمه، و رشید رضا و ... را مورد نقد قرار مى‏دهد، به خاطر آن است که در پرتو نقد، و با نشان دادن انحرافات موجود در اندیشه و عمل این اشخاص، چهره واقعى آنها را به جامعه اسلامى بشناساند، تا کسى فریب سخنان غرض‏آلود آنان را نخورد. علامه امینى(ره) پس از نقل و نقد مطالب تعدادى از آثار مغرضانه و سراسر اتهام برخى از پیشینیان اهل سنت مى‏گوید:

«این بود نمونه‏هایى از یاوه‏سراییهاى کتب قوم، بدون اینکه بخواهیم به طور کامل آنها را بررسى کنیم... تنها مقصود ما از نشان دادن این نمونه‏ها، توجه امت اسلامى به موجبات کینه‏توزى‏ها و دشمنى‏هاى آمیخته با روحیات گروهى دشمنان دغل باز اهل بیت(ع) و دنباله‏رویهاى متعصب آنان است تا در قبال طایفه بزرگى از امت (شیعه اهل بیت)، به اینگونه کتب و نوشته‏هاى آلوده مانند باطل‏گرایان و گمراهان شتابزده‏اى که نام بردیم، اعتماد نکند. پیداست، وقتى خواننده، انگیزه خیانت آنان را بداند، او را مى‏رسد که پیرامون مطالب موهن و بى‏اساس و نسبتهاى نارواى آنان تحقیق بعمل آورد. » (1)

مرحوم امینى، شخصیت و افکار شمار زیادى از اینگونه افراد را با شیوه‏اى کاملا تحقیقى و عالمانه، و با تکیه بر ادله محکم و غیر قابل انکار، به نقد کشیده است، بگونه‏اى که اگر مؤلفان و نویسندگان آن کتابها امروز زنده بودند و نقدهاى نیرومند علامه امینى را بر نوشته‏هاى خود مى‏دیدند، از نوشته خود اظهار پشیمانى مى‏کردند.

در این زمینه نیز «الغدیر» بمنزله آموزشگاهى است و «امینى‏» بمنزله آموزگارى که بهترین نوع «نقد» را به انسان مى‏آموزد. رسم مرحوم امینى(ره) بر آن است که در نقد نظریات حریف، در مسائل مهمى که مورد اختلاف فریقین است، مانند مساله جانشینى پیامبر(ص) و مباحث مربوط به آن، هرگز بر منابع تشیع تکیه نمى‏کند، بلکه نقد خود را صرفا بر منابع گوناگون اهل سنت استوار مى‏سازد تا اینکه سخن حق او ضایع نشده و مورد قبول مخاطب قرار گیرد.

الف: خستگى‏ناپذیرى:

صاحب «الغدیر» کار خود را در نقد، بر پایه صبر و بردبارى و متانت، بنا نهاده است. و سعى او بر آن است تا مساله مورد نظر را بصورت جامع و با همه ابعاد و زوایاى آن، نقد و بررسى کند. و هیچ‏گاه در انجام رسالتى که در جهت‏بیان حقایق بر عهده دارد احساس خستگى نمى‏کند. بعنوان نمونه بنگرید به نقد و پاسخ ایشان به «عبدالله قصیمى‏» در بحث «سلسله دروغگویان و حدیث‏سازان‏».

«قصیمى‏» پس از اینکه رجال شیعه را متهم به جهل و دروغ‏سازى مى‏کند، مى‏گوید: «و در میان اهل سنت، کسى که متهم به دروغ‏سازى به خاطر دنیا و تقرب به اهل آن ... باشد وجود ندارد.» (2)

علامه امینى در پاسخ به ادعاى قصیمى، اگر چند نمونه از دروغ سازانش که نامشان در منابع اهل سنت آمده و خود دانشمندان اهل سنت‏به حدیث‏سازى و دروغ‏پردازى آنها اعتراف و تصریح کرده‏اند را ذکر مى‏نمود، براى اثبات بى‏اساس بودن ادعاى آقاى «قصیمى‏» کافى بود، ولى ایشان به این مقدار اکتفا نکرده و از تعداد 700 نفر با نام و نشان یاد کرده از رجال احادیث اهل سنت که به جعل حدیث و دروغ‏پردازى اشتغال داشته‏اند.

مرحوم امینى هم زمان با ذکر نام و نشان آن 700 نفر، شمار کثیرى از دانشمندان بزرگ اهل سنت را نام مى‏برد که به دروغ‏سازى این 700 نفر اعتراف نموده و احادیث وارده از طریق آنها را فاقد ارزش و اعتبار اعلام داشته‏اند». (3)

«ایشان در تمامى موارد، نقدهاى خود را بر منابعى استوار ساخته‏اند که مورد قبول مخاطبان اصلى «الغدیر» یعنى اهل سنت، است. و بر این اساس، باب هر گونه بهانه‏جویى را بر حریف بسته است‏».

مؤلف «الغدیر» در نقد اندیشه‏ها و افکار دیگران، همواره از متانت و ادب علمى سود مى‏جوید، و هرگز سخنان یاوه و بى‏اساس دروغ‏پردازان، قلم او را از صراط مستقیم اعتدال خارج نمى‏سازد.

وى در نقدهاى خود مى‏کوشد تا نخست‏سخن طرف را نقل نموده و آنگونه که مقصود خود نویسنده آن است‏به طرح سخن او بپردازد، بدون آنکه هیچ‏گونه دخل و تصرفى در آن روا داشته باشد و آنگاه به نقد آن مى‏پردازد.

ه: در نقد شبهات، همواره، بیش از حد نیاز به القاءکننده شبهه پاسخ مى‏دهد، حسن این اقدام این است که موجب مى‏شود تا خواننده «الغدیر» بطلان شبهه، و نیز حقانیت پاسخ‏هاى صاحب «الغدیر» را با همه وجود باور کند، و در حقانیت تشیع، جاى هیچ‏گونه شک و تردیدى براى او باقى نماند.

یکى از عللى که موجب شده تا «الغدیر» در طى بیش از نیم قرن که از انتشار نخستین جلدهاى آن مى‏گذرد، مورد نقد قرار نگیرد همین مساله است. چرا که نویسنده دانشمند «الغدیر» کوشیده است تا با بکار بردن اصول و روشهایى، این کتاب را بصورت اثرى نقدناپذیر درآورد و باب هر گونه چون و چرا را بر حریف ببندد. وى براى تحقق این هدف، دست‏به اقداماتى زده که مواردى از آن چنین است:

1 - مثلا در مواردى که به روایات استفاده شده که ممکن است کسى بگوید: فلان روایت که امینى به آن استناد نموده ضعیف است، یا راوى ثقه نیست. مرحوم امینى هم صحت روایت و هم ثقه بودن راوى را اثبات نموده است، و آن را به تایید عده‏اى از صاحب‏نظران اهل سنت نیز رسانده است.

2 - یک حدیث را از طرق مختلف و با سلسله سندهاى متعدد، نقل نموده تا جاى هیچ‏گونه شبهه‏اى در صحت و واقعیت آن باقى نماند.

3 - در هر مورد، به ذکر یک دلیل اکتفا نمى‏کند، بلکه ادله فراوانى از دیدگاه‏هاى مختلف، براى اثبات مدعاى خود اقامه نموده است که نمونه آن (در بحث در سلسله دروغگویان و حدیث‏سازان) گذشت.

4 - در نقل مطالب از متون و منابع اهل سنت، به یک یا دو کتاب اکتفا ننموده، بلکه به منابع متعددى استناد نموده، و گاه دهها و یا صدها دلیل براى اثبات مدعاى خود ذکر مى‏کند، و خواننده، وقتى به دقت آن را مورد مطالعه قرار دهد به صحت آن اطمینان حاصل خواهد نمود.

8 - منابع اهل سنت تکیه‏گاه اصلى الغدیر:

مؤلف «الغدیر» تکیه‏گاه اصلى خویش را، آثار و منابع اهل سنت قرار داده و شالوده «الغدیر» را بر اساس این منابع پى‏ریزى نموده، و بیشترین بهره را از آن برده است.

او با انتخاب این روش منطقى و درست، باب هر گونه بهانه‏جویى را بر اهل سنت که مخاطبین اصلى «الغدیر»اند بسته است.