پژوهشی در اسباب نزول آیه اکمال: تفاوت میان نسخه‌ها

* عبدالله بن احمد بن حنبل در«زوائدالمسند» و ابن ضریس در«فضائل» و ابن ابى داود در«مصاحف» و ابن ابى حاتم و ابوالشیخ و ابن مردویه و بیهقى در«الدلائل» و خطیب در«تلخیص المصاحف» و ضیاء در«المختارة» از طریق ابوالعالیه از قول ابى بن کعب نقل کرده اند که: قرآن را در دوره خلافت ابوبکر در مصحفى جمع کردند، مردانى بودند که مى نوشتند و ابى بن کعب بر آنها املا مى کرد تا آنکه به این آیه از سوره برائت رسیدند:{{قرآن|ثُمَّ انْصَرَفُوا ۚ صَرَفَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا يَفْقَهُونَ}}<ref>توبه/۱۲۷</ref> گمان کردند که این آخرین آیه اى است که نازل شده است. در این هنگام ابى بن کعب گفت: پیامبر ـ صلى الله علیه وسلم ـ پس از این آیه دو آیه دیگر براى من قرائت کرد، یعنى این دو آیه:{{قرآن|لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ۖ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ ۖ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ}}، پس این آخرین قسمت قرآن است، و گفت: پس خدا قرآن را به آنچه آغاز کرده است پایان داده است، یعنى به{{متن عربی|لَا اِلَهَ اِلَّا الله}}، خدا مى فرماید: {{قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ}}.<ref>همان.</ref>

۱-در «صحیح مسلم »مى خوانیم:

از عبیدالله بن عبدالله بن عقبه نقل شده که گفت: ابن عباس به من گفت: آیا مى دانى(تعلم) و هارون گفت: آیا آگاهى(تدرى) که آخرین سوره قرآن که یکجا نازل شد کدام است؟ گفتم: آرى، سوره اذا جاء نصرالله والفتح، است. گفت: راست گفتى. و در روایت ابن ابى شیبه چنین است: آیا مى دانى کدام سوره…،و نگفته است: آخرین سوره.<ref>صحیح مسلم؛ج۸،ص۲۴۳.</ref>

۲-سنن ترمذى:

از ابن عباس روایت شده است که گفت: آخرین سوره اى که نازل شده اذا جاء نصر الله والفتح… است.<ref>سنن ترمذی؛ج۴،ص۳۲۶</ref>

۳-«الغدیر» به نقل از تفسیر ابن کثیرچنین مى آورد:<ref>ج۲، ص۲.</ref>

عبدالله بن عمر روایت کرده است که: آخرین سوره اى که نازل گردیده سوره مائده و فتح(یعنى سوره نصر) است.<ref>الغدیر؛ج۱،ص۲۲۸.</ref>

۴-درالمنثور:

ابن مردویه و خطیب و ابن عساکر از ابو هریره نقل کرده اند که درباره اذا جاءنصرالله والفتح… چنین گفت: خدا با این سوره پیامبرش ـ صلى الله علیه وسلم ـ را آگاه کرد که پایان عمرش نزدیک است و به او خبرداد که پس از فتح مکه جز اندک زمانى در دنیا نخواهى ماند.<ref>درّالمنثور؛ج۶،ص۴۰۷.</ref>

۵ـ ابن ابى شیبه و ابن مردویه از ابن عباس روایت کرده اند که گفت:

آخرین سوره قرآن که یکجا نازل شد اذاجاء نصر الله والفتح… است.<ref>همان.</ref>