۷۶۴
ویرایش
←بخش دوم :آیه اکمال دین
| خط ۳۱۶: | خط ۳۱۶: | ||
نخستین چیزى که پژوهشگر در آیه إکمال دین با آن روبرو مى شود، شگفتى جایگاه آن در قرآن است. از ظاهر آنچه که محدثان و مفسران درباره این آیه روایت کرده اند بر مى آید که این فقره در حجةالوداع به صورت آیه مستقلى، نه جزئى از آیه اى دیگر، نازل گردیده است. اما اکنون ما آن را جزئى از آیه«لحوم محرّمه» مى یابیم. گویا این آیه در میان آیه دیگر به گونه اى جاى گرفته که اگر از آیه اکمال صرف نظر کنیم، نقصانى در معناى آن احساس نمى شود و سیاق سخن درباره«لحوم محرّمه» قطع نمى گردد. | نخستین چیزى که پژوهشگر در آیه إکمال دین با آن روبرو مى شود، شگفتى جایگاه آن در قرآن است. از ظاهر آنچه که محدثان و مفسران درباره این آیه روایت کرده اند بر مى آید که این فقره در حجةالوداع به صورت آیه مستقلى، نه جزئى از آیه اى دیگر، نازل گردیده است. اما اکنون ما آن را جزئى از آیه«لحوم محرّمه» مى یابیم. گویا این آیه در میان آیه دیگر به گونه اى جاى گرفته که اگر از آیه اکمال صرف نظر کنیم، نقصانى در معناى آن احساس نمى شود و سیاق سخن درباره«لحوم محرّمه» قطع نمى گردد. | ||
پس حکمت این ترتیب چیست، و آیا این جایگاه اصلى آیه اکمال دین در قرآن است؟ من قول به وقوع تحریف در قرآن را هرگز نمى پذیرم و از چنین سخنى به خدا پناه مى برم، اما این سؤال را مطرح مى کنم، شاید کسى پاسخى براى آن داشته باشد: آیه اکمال دین با«لحوم محرّمه» چه ربطى دارد؟ آیا این احتمال وجود ندارد که این آیه براى مثال در پایان سوره نساء بوده، و کسانى که قرآن را گردآورى مى کردند متوجه این جایگاه نبوده اند و آن را در جاى فعلى قرار داده اند؟وانگهى، اگر بپذیریم که آیه اکمال دین پس از آیات مربوط به بیان احکام لحوم نازل شده، چگونه ممکن است خداى تعالى آن را در لابلاى احکام لحوم نازل فرموده باشد؟ زیرا وقتى خدا فرمود:...أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ...، یعنى اینکه احکام تمام شده است، پس چگونه بدون فاصله پس از آن مى گوید:فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ ۙ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ آن گاه بلافاصله مى گوید:يَسْأَلُونَكَ مَاذَا أُحِلَّ لَهُمْ ۖ قُلْ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ ۙ وَمَا عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوَارِحِ مُكَلِّبِينَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَكُمُ | پس حکمت این ترتیب چیست، و آیا این جایگاه اصلى آیه اکمال دین در قرآن است؟ من قول به وقوع تحریف در قرآن را هرگز نمى پذیرم و از چنین سخنى به خدا پناه مى برم، اما این سؤال را مطرح مى کنم، شاید کسى پاسخى براى آن داشته باشد: آیه اکمال دین با«لحوم محرّمه» چه ربطى دارد؟ آیا این احتمال وجود ندارد که این آیه براى مثال در پایان سوره نساء بوده، و کسانى که قرآن را گردآورى مى کردند متوجه این جایگاه نبوده اند و آن را در جاى فعلى قرار داده اند؟وانگهى، اگر بپذیریم که آیه اکمال دین پس از آیات مربوط به بیان احکام لحوم نازل شده، چگونه ممکن است خداى تعالى آن را در لابلاى احکام لحوم نازل فرموده باشد؟ زیرا وقتى خدا فرمود:{{قرآن|...أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ...}}، یعنى اینکه احکام تمام شده است، پس چگونه بدون فاصله پس از آن مى گوید:{{قرآن|فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ ۙ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}} آن گاه بلافاصله مى گوید:{{قرآن|يَسْأَلُونَكَ مَاذَا أُحِلَّ لَهُمْ ۖ قُلْ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ ۙ وَمَا عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوَارِحِ مُكَلِّبِينَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَكُمُ اللَّهُ…}}، در حالى که هم او که حکیمترین حکیمان است لحظه هایى پیش فرموده است که دین را کامل و تمام گردانیده است!. | ||
دو روایت زیر را نیز به عنوان نمونه نقل مى کنیم: | دو روایت زیر را نیز به عنوان نمونه نقل مى کنیم: | ||
| خط ۳۲۲: | خط ۳۲۲: | ||
'''۱ـ''' در«درّالمنثور» چنین آمده است: | '''۱ـ''' در«درّالمنثور» چنین آمده است: | ||
ابن جریر از سدى نقل مى کند که درباره آیه: الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ... گفت: این آیه روز عرفه نازل گردیده و پس از آن هیچ حلال و حرامى نیامده است.<ref>درّالمنثور؛ج۲،ص۲۵۹.</ref> | ابن جریر از سدى نقل مى کند که درباره آیه:{{قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ...}} گفت: این آیه روز عرفه نازل گردیده و پس از آن هیچ حلال و حرامى نیامده است.<ref>درّالمنثور؛ج۲،ص۲۵۹.</ref> | ||
۲- همچنین در«درّالمنثور» مى خوانیم: | ۲- همچنین در«درّالمنثور» مى خوانیم: | ||
بیهقى در«شعب الایمان» از ابن عباس چنین آورده که گفت… هنگامى که پیامبر ـ صلى الله علیه وسلم ـ در وقوف به عرفات به سر مى برد، جبرئیل بر او نازل شد و در حالى که پیامبر و مسلمانان مشغول دعا بودند این آیه آمد: الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ...یعنى حلال و حرامتان را برایتان کامل گردانیدم، و پس از آن حلال و حرامى نازل نشد.<ref>همان؛ص۲۵۷.</ref> | بیهقى در«شعب الایمان» از ابن عباس چنین آورده که گفت… هنگامى که پیامبر ـ صلى الله علیه وسلم ـ در وقوف به عرفات به سر مى برد، جبرئیل بر او نازل شد و در حالى که پیامبر و مسلمانان مشغول دعا بودند این آیه آمد:{{قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ...}}یعنى حلال و حرامتان را برایتان کامل گردانیدم، و پس از آن حلال و حرامى نازل نشد.<ref>همان؛ص۲۵۷.</ref> | ||
پس از پرسش مربوط به جایگاه آیه در قرآن، با پرسش مربوط به معناى آیه بویژه معناى«الیوم» و «اکمال دین» و «اتمام نعمت» روبرو مى شویم. اما بحث ما درباره شأن و سبب نزول و مکان و زمان نزول این آیه است. | پس از پرسش مربوط به جایگاه آیه در قرآن، با پرسش مربوط به معناى آیه بویژه معناى«الیوم» و «اکمال دین» و «اتمام نعمت» روبرو مى شویم. اما بحث ما درباره شأن و سبب نزول و مکان و زمان نزول این آیه است. | ||