۲۶٬۳۸۲
ویرایش
←۱ـ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
شهاب‌الدین سیّدعلیّ بن شهاب بن محمد همدانی (متوفای ۷۸۶ هـ. ق) صاحب کتاب «موده القربی» نیز این روایت را از حضرت فاطمه سلام الله علیها نقل می‌کند: | شهاب‌الدین سیّدعلیّ بن شهاب بن محمد همدانی (متوفای ۷۸۶ هـ. ق) صاحب کتاب «موده القربی» نیز این روایت را از حضرت فاطمه سلام الله علیها نقل می‌کند: | ||
قالت: قال | قالت: قال رسول‌الله صلی الله علیه و آله: «من کنت ولیّه فعلیّ ولیّه، و من کنت امامه فعلیّ ولیّه.<ref>الغدیر، ج۱، ص۵۸٫</ref> | ||
احتجاج حضرت فاطمه سلام الله علیها به حدیث غدیر را نیز در ادامه خواهیم آورد. | احتجاج حضرت فاطمه سلام الله علیها به حدیث غدیر را نیز در ادامه خواهیم آورد. | ||
== ۲ـ امّ‌سلمه، همسر پیامبرصلی الله علیه و آله == | |||
«ابن‌عقده» به سند متصل از امّ‌سلمه این روایت را بازگو می‌کند: | «ابن‌عقده» به سند متصل از امّ‌سلمه این روایت را بازگو می‌کند: | ||
«اخذ | «اخذ رسول‌الله صلی الله علیه و آله بید علیّ بغدیر خم فرفعها حتی رأینا بیاض ابطیه فقال: من کنت مولاه فعلیّ مولاه. ثمّ قال: ایها الناس! انّی مخلّف فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی و لن یتفرقّا حتی یردا علیّ الحوض؛<ref>الغدیر، ج۱، ص ۱۷٫</ref> | ||
رسول خدا صلی الله علیه و آله دست علی را در غدیر خم گرفت و بالا برد تا آن‌جا که سفیدی زیر بغل او را دیدیم و گفت: هر کس مولای اویم علی مولای اوست. سپس گفت: ای مردم! من دو امر گرانبها را میان شما بر جای می‌گذارم: کتاب خدا و عترتم را و آن دو هرگز از هم جدا نخواهند شد تا بر من در کنار حوض وارد شوند.» | رسول خدا صلی الله علیه و آله دست علی را در غدیر خم گرفت و بالا برد تا آن‌جا که سفیدی زیر بغل او را دیدیم و گفت: هر کس مولای اویم علی مولای اوست. سپس گفت: ای مردم! من دو امر گرانبها را میان شما بر جای می‌گذارم: کتاب خدا و عترتم را و آن دو هرگز از هم جدا نخواهند شد تا بر من در کنار حوض وارد شوند.» | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
این روایت را هم‌چنین شیخ احمد بن فضل بن محمد باکثیر شافعی، (متوفای ۱۰۴۷ هـ. ق) در کتاب «حسن المآل فی مناقب الآل» خویش به نقل از «ابن‌عقده» آورده است. نیز همین روایت را نورالدین علی بن عبدالله بن احمد سمهودی شافعی، (متوفای ۹۱۱ هـ. ق) در کتاب «جواهر العقدین» به نقل از «ینابیع المودّه»، از امّ‌سلمه روایت کرده است.<ref>الغدیر، ج۱، ص۱۷٫</ref> | این روایت را هم‌چنین شیخ احمد بن فضل بن محمد باکثیر شافعی، (متوفای ۱۰۴۷ هـ. ق) در کتاب «حسن المآل فی مناقب الآل» خویش به نقل از «ابن‌عقده» آورده است. نیز همین روایت را نورالدین علی بن عبدالله بن احمد سمهودی شافعی، (متوفای ۹۱۱ هـ. ق) در کتاب «جواهر العقدین» به نقل از «ینابیع المودّه»، از امّ‌سلمه روایت کرده است.<ref>الغدیر، ج۱، ص۱۷٫</ref> | ||
== ۳ـ امّ هانی، خواهر علی علیه السلام == | |||
حافظ احمد بن عمرو بصری، معروف به بزاز (متوفای ۲۹۲ هـ. ق) در «مسند» خود به نقل از امّ‌هانی چنین روایت کرده است: | حافظ احمد بن عمرو بصری، معروف به بزاز (متوفای ۲۹۲ هـ. ق) در «مسند» خود به نقل از امّ‌هانی چنین روایت کرده است: | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
همین روایت را سمهودی شافعی به نقل از بزّاز، به نقل از قندوزی حنفی در «ینابیع المودّه» آورده است و ابن‌عقده نیز به سند خویش، همان را از امّ‌هانی نقل می‌کند.<ref>الغدیر، ج۱، ص۱۸٫</ref> | همین روایت را سمهودی شافعی به نقل از بزّاز، به نقل از قندوزی حنفی در «ینابیع المودّه» آورده است و ابن‌عقده نیز به سند خویش، همان را از امّ‌هانی نقل می‌کند.<ref>الغدیر، ج۱، ص۱۸٫</ref> | ||
== ۴ـ فاطمه بنت حمزه بن عبدالمطلب == | |||
فاطمه دختر حمزه سیدالشهدا سلام الله علیها نیز از راویان حدیث غدیر است و روایت او را «ابن‌عقده» در کتاب یادشده او و نیز شیخ منصور رازی در کتاب «الغدیر» خود آورده‌اند.<ref>الغدیر، ج۱، ص۵۸٫</ref> | فاطمه دختر حمزه سیدالشهدا سلام الله علیها نیز از راویان حدیث غدیر است و روایت او را «ابن‌عقده» در کتاب یادشده او و نیز شیخ منصور رازی در کتاب «الغدیر» خود آورده‌اند.<ref>الغدیر، ج۱، ص۵۸٫</ref> | ||
== ۵ـ أسماء بنت عمیس == | |||
أسماء بنت عمیس، همسر جعفر بن ابی‌طالب است که به همراه شوهرش از مهاجران به حبشه بود و پس از شهادت جعفر علیه السلام به همسری ابوبکر درآمد. عبدالله بن جعفر، همسر زینب سلام الله علیها، فرزند او از جعفر علیه السلام است و محمد بن ابی‌بکر، فرزند دیگر او از ابوبکر است. او بانویی بزرگوار و مورد احترام بود. گفته‌اند سه فرزند خود عبدالله، محمد و عون را در سال‌های هجرت به حبشه به دنیا آورد. ابن‌سعد این روایت را درباره او نقل می‌کند که أسماء به پیامبر صلی الله علیه و آله گفت: | أسماء بنت عمیس، همسر جعفر بن ابی‌طالب است که به همراه شوهرش از مهاجران به حبشه بود و پس از شهادت جعفر علیه السلام به همسری ابوبکر درآمد. عبدالله بن جعفر، همسر زینب سلام الله علیها، فرزند او از جعفر علیه السلام است و محمد بن ابی‌بکر، فرزند دیگر او از ابوبکر است. او بانویی بزرگوار و مورد احترام بود. گفته‌اند سه فرزند خود عبدالله، محمد و عون را در سال‌های هجرت به حبشه به دنیا آورد. ابن‌سعد این روایت را درباره او نقل می‌کند که أسماء به پیامبر صلی الله علیه و آله گفت: | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
عمر بن خطاب گفت: ای رسول خدا! در کنارم جوانی خوش‌چهره و خوش‌بو بود که به من گفت: ای عمر! رسول خدا پیمانی بست که آن را نمی‌گشاید مگر کسی که منافق باشد. پس رسول خدا دستم را گرفت و گفت! ای عمر! او از فرزندان آدم نیست، بلکه او جبرئیل است که خواست آنچه را درباره علی گفتم بر شما تأکید کند.» | عمر بن خطاب گفت: ای رسول خدا! در کنارم جوانی خوش‌چهره و خوش‌بو بود که به من گفت: ای عمر! رسول خدا پیمانی بست که آن را نمی‌گشاید مگر کسی که منافق باشد. پس رسول خدا دستم را گرفت و گفت! ای عمر! او از فرزندان آدم نیست، بلکه او جبرئیل است که خواست آنچه را درباره علی گفتم بر شما تأکید کند.» | ||
= ۷ـ ام‌کلثوم بنت امیرالمومنین علیه السلام = | |||
از بانوانی که حدیث غدیر را به واسطه نقل می‌کند ام‌کلثوم دختر امیرالمؤمنین علی علیه السلام است. ام‌کلثوم که در زمان رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله طفل کوچکی بود، ماجرای احتجاج مادر بزرگوارش حضرت فاطمه سلام الله علیها به حدیث غدیر را نقل کرده است که شرح آن خواهد آمد. | از بانوانی که حدیث غدیر را به واسطه نقل می‌کند ام‌کلثوم دختر امیرالمؤمنین علی علیه السلام است. ام‌کلثوم که در زمان رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله طفل کوچکی بود، ماجرای احتجاج مادر بزرگوارش حضرت فاطمه سلام الله علیها به حدیث غدیر را نقل کرده است که شرح آن خواهد آمد. | ||
| خط ۹۹: | خط ۹۸: | ||
یکی دیگر از بانوانی که به حدیث غدیر اشاره دارد و باید او را از تابعین به‌شمار آورد «دارمیه حجونیه» است که در بخش بعدی به عنوان استدلال‌کنندگان به حدیث غدیر شرح جریان او به تفصیل خواهد آمد. | یکی دیگر از بانوانی که به حدیث غدیر اشاره دارد و باید او را از تابعین به‌شمار آورد «دارمیه حجونیه» است که در بخش بعدی به عنوان استدلال‌کنندگان به حدیث غدیر شرح جریان او به تفصیل خواهد آمد. | ||
= ۱۲ـ فاطمه زهرا سلام الله علیها = | |||
چنان‌که پیشتر اشاره شد ماجرای غدیر به دلیل شهرت و اهمیت و دلالت روشنی که بر حقّانیت و فضیلت بی‌نظیر علی علیه السلام می‌کند، بارها و بارها در همان سال‌های نخست توسط شخصیت‌های مختلف و در موارد گوناگون مورد استدلال و احتجاج قرار گرفته است. علامه امینی نام حدود بیست نفر از آنان را با تفصیل احتجاج‌هایشان آورده است. در میان آنان نام کسانی چون خود علی علیه السلام در موارد مختلف، امام‌حسن علیه السلام ، امام‌حسین علیه السلام ، عبدالله بن جعفر، عمار یاسر، قیس بن سعد، و حتی عمرو بن عاص، عمر بن عبدالعزیز و مأمون عباسی به چشم می‌خورد. از جمله بانوانی که در اثبات حقانیت امیرالمؤمنین علی علیه السلام به حدیث غدیر احتجاج کرده حضرت فاطمه سلام الله علیها است. از آن‌جا که سلسله سندی که احتجاج حضرت سلام الله علیها را روایت کرده ویژگی منحصر به فردی دارد شرح آن را در بخش بعدی این بحث، جداگانه خواهیم آورد. | چنان‌که پیشتر اشاره شد ماجرای غدیر به دلیل شهرت و اهمیت و دلالت روشنی که بر حقّانیت و فضیلت بی‌نظیر علی علیه السلام می‌کند، بارها و بارها در همان سال‌های نخست توسط شخصیت‌های مختلف و در موارد گوناگون مورد استدلال و احتجاج قرار گرفته است. علامه امینی نام حدود بیست نفر از آنان را با تفصیل احتجاج‌هایشان آورده است. در میان آنان نام کسانی چون خود علی علیه السلام در موارد مختلف، امام‌حسن علیه السلام ، امام‌حسین علیه السلام ، عبدالله بن جعفر، عمار یاسر، قیس بن سعد، و حتی عمرو بن عاص، عمر بن عبدالعزیز و مأمون عباسی به چشم می‌خورد. از جمله بانوانی که در اثبات حقانیت امیرالمؤمنین علی علیه السلام به حدیث غدیر احتجاج کرده حضرت فاطمه سلام الله علیها است. از آن‌جا که سلسله سندی که احتجاج حضرت سلام الله علیها را روایت کرده ویژگی منحصر به فردی دارد شرح آن را در بخش بعدی این بحث، جداگانه خواهیم آورد. | ||
| خط ۱۸۴: | خط ۱۸۲: | ||
«هذا الحدیث مسلسل من وجه و هو انّ کلّ واحده من الفواطم تروی عن عمّه لها، فهو روایه خمس بنات أخٍ کلّ واحد~ منهنّ عن عمتّها؛<ref>الغدیر، ج۱، ص ۱۹۷٫</ref> این حدیث از یک جهت مسلسل است؛ از این جهت که هر یک از فاطمه‌ها از عمه خود روایت می‌کند؛ پس این روایت پنج دختر برادر است که هر یک از آن‌ها از عمه خود نقل می‌کند!» | «هذا الحدیث مسلسل من وجه و هو انّ کلّ واحده من الفواطم تروی عن عمّه لها، فهو روایه خمس بنات أخٍ کلّ واحد~ منهنّ عن عمتّها؛<ref>الغدیر، ج۱، ص ۱۹۷٫</ref> این حدیث از یک جهت مسلسل است؛ از این جهت که هر یک از فاطمه‌ها از عمه خود روایت می‌کند؛ پس این روایت پنج دختر برادر است که هر یک از آن‌ها از عمه خود نقل می‌کند!» | ||
'''نمودار سند ابن‌الجزری در روایت فاطمیات''' | === '''نمودار سند ابن‌الجزری در روایت فاطمیات''' === | ||
# ابن‌الجزری، صاحب کتاب «اسنی المطالب» | # ابن‌الجزری، صاحب کتاب «اسنی المطالب» | ||
# ابوبکر محمد بن عبدالله بن المحبّ المقدسی | # ابوبکر محمد بن عبدالله بن المحبّ المقدسی | ||
| خط ۱۹۲: | خط ۱۹۰: | ||
# القاضی ابوالقاسم عبدالواحد بن محمد بن عبدالواحد المدنی | # القاضی ابوالقاسم عبدالواحد بن محمد بن عبدالواحد المدنی | ||
# ظفر بن داعی العلویّ | # ظفر بن داعی العلویّ | ||
# الف) داعی العلوی ' | # ''الف) داعی العلوی ' ب) ابواحمد بن مطرف المطرفی'' | ||
# ابوسعید الادریسی | # ابوسعید الادریسی | ||
# محمد بن محمد بن الحسن أبوالعاس الرشیدی | # محمد بن محمد بن الحسن أبوالعاس الرشیدی | ||
# ابوالحسن محمد بن جعفر الحلوانی | # ابوالحسن محمد بن جعفر الحلوانی | ||
# علی بن محمد بن جعفر الاهوازی | # علی بن محمد بن جعفر الاهوازی | ||
# الف) فاطمه بنت موسی بن جعفر علیه السلام ب) زینب بنت موسی بن جعفر علیه السلام ج) امّ کلثوم بنت موسی بن جعفر علیه السلام | # الف) فاطمه بنت موسی بن جعفر علیه السلام ب) زینب بنت موسی بن جعفر علیه السلام ج) امّ کلثوم بنت موسی بن جعفر علیه السلام | ||
# فاطمه بنت جعفر بن محمد علیه السلام | # فاطمه بنت جعفر بن محمد علیه السلام | ||
# فاطمه بنت محمد بن علی علیه السلام | # فاطمه بنت محمد بن علی علیه السلام | ||
# فاطمه بنت علی بن الحسین علیه السلام | # فاطمه بنت علی بن الحسین علیه السلام | ||
# الف) فاطمه بنت الحسین بن علی علیه السلام ب) سکینه بنت الحسین بن علی علیه السلام | # الف) فاطمه بنت الحسین بن علی علیه السلام ب) سکینه بنت الحسین بن علی علیه السلام | ||
# امّ‌کلثوم بنت فاطمه سلام الله علیها | # امّ‌کلثوم بنت فاطمه سلام الله علیها | ||
# فاطمه بنت رسول‌الله صلی الله علیه و آله | # فاطمه بنت رسول‌الله صلی الله علیه و آله | ||