معنای نفس در آیه مباهله و معنای ولی در حدیث غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

آیه مزبور در این زمینه نازل شده که (طبق این آیه و روایات مربوط به آن) خداوند به پیامبر صلی الله علیه و آله دستور می‌دهد به نصارای نجران بگو اکنون که مطالب ما را درباره عیسی علیه السلام نمی‌پذیرید بیایید مباهله کنیم. و صورت اجتماع برای مباهله را چنین دستور می‌دهد که بگو ما سه گروه می‌آییم، شما هم سه گروه: ۱- ابناء ۲- نساء۳- انفس. که طبق مدارک مذکور در کلام و تفاسیر شیعه<ref>رک، مثلا: تبیان و مجمع البیان، هر دو ذیل آیه و تفاسیر دیگر.</ref> و اهل تسنن<ref>رک، مثلا: تفسیر طبری؛ و تفسیر کشاف، هر دو ذیل آیه؛ و جز آنها.</ref> در موقع قرار مباهله از طرف پیامبر صلی الله علیه و آله پنج نفر آمده بودند: خود پیامبر صلی الله علیه و آله، علی علیه السلام، حضرت زهرا سلام الله علیها، و حضرت حسن علیه السلام و حضرت حسین علیه السلام.

و مسلم است که مصداق «ابناءنا» حسن و حسین علیهماالسلام بودند، و زهرا سلام الله علیها مصداق نساءنا، و پیامبر صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام مصداق انفسنا. فعلاً نمی‌خواهم بحث‌هایی را که درباره این آیه در کتب تفسیر و کلام مطرح شده عنوان کنم، و نیز نمی‌خواهم بحث کنم که در همه مواردی که پیامبر صلی الله علیه وآله، علی علیه السلام را به منزله نفس خودشان ذکر کرده‌اند نفس به معنی خود است یا نه، و نیز منکر این نیستم که آن حضرت صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام فرموده‌اند: لحمک لحمی و دمک دمی و نظایر آنها که از مسلمات است، بلکه منظورم «انفسنا» در آیه مباهله است که می‌گوییم نفس در این‌جا به معنی جان نیست، بلکه به معنی خود است و جمعش به معنی خودمان؛ و معنی آیه این است که ای پیامبر به آنها (نصارای نجران) بگو: ما خودمان می‌آییم و فرزندانمان و زنانمان، شما هم خودتان و فرزندانتان و زنانتان.

و بعد پیامبر صلی الله علیه و آله به عنوان اطاعت امر الهی (که جز این نمی‌کند) در عمل آن افراد را به عنوان مصداق های کلمات مذکور در آیه با خود آورد؛ یعنی عملاً مصداق انفس، خود حضرت صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام می‌شوند، و بدین لحاظ است که علی علیه السلام مساوی و همدوش پیامبر صلی الله علیه و آله به حساب می‌آید؛ فاضل مقداد در شرح باب حادی عشر می‌گوید: «انه افضل الناس بعد رسول‌الله فیکون هو الامام، لقبح تقدیم المفضول علی الفاضل؛ اما انه افضل فلوجهین: الاول انه مساو للنبی صلی الله علیه و آله، و النبی افضل فکذا مساویه، و الا لم یکن مساویا له. و اما انه مساو له فلقوله تعالی فی آیة المباهلة وانفسنا… و لاشک انه لیس المرادان نفسه هی نفسه لبطلان الاتحاد، فیکون المراد انه مثله و مساویه…»<ref>شرح باب حادی عشر، بخش امامت، مبحث پنجم، ص ۴۵.</ref>

(دلیل دوم بر امامت و خلافت بلافصل علی علیه السلام این است که او پس از رسول‌الله صلی الله علیه و آله برترین مردم است، لذا او امام است، زیرا تقدیم مرجوح بر راجح قبیح است [و قابل قبول نیست، مخصوصاً از طرف خدا]. و اما این که علی علیه السلام مساوی پیامبر صلی الله علیه و آله است به خاطر این است که خدای تعالی در آیه مباهله فرموده است: «وانفسنا» … و شکی نیست که منظور این نیست که جان علی علیه السلام همان جان پیامبر صلی الله علیه وآله است؛ زیرا اتحاد باطل است.<ref>فاضل مقداد، در بحث صفات سلبیه، اثبات کرده که اتحاد به‌طور کلی باطل است، ص ۲۱.</ref> بنابراین، منظور این است که علی علیه السلام همانند و مساوی پیامبر صلی الله علیه و آله است…).

اینک برای تکمیل بحث نکاتی را در ارتباط با سخنان شیخ محمد عبده در این مورد، ذکر می‌کنیم:

در تفسیر المنار، ذیل آیه مباهله، گفتاری از شیخ محمد عبده بدین صورت ذکر شده است: