پیامبر اعظم، غدیر و ولایت: تفاوت میان نسخه‌ها

←‏تداوم ولایت‏: اصلاح ارقام
(اصلاح ارقام)
(←‏تداوم ولایت‏: اصلاح ارقام)
خط ۹۹: خط ۹۹:


== تداوم ولایت‏ ==
== تداوم ولایت‏ ==
گفتنی است که پیامبراکرم تنها به بیان امامت امیرمؤمنان بسنده نکرد، بلکه در چندین مورد ولایت را در طول زمان و در نسل حضرت علی تصریح کرد، ازجمله: {{متن عربی|ثُمَّ مِن بَعدي على وَليّكم و إمامكم بأمر الله رَبّكم، ثم الامامةُ فى ذرّیتي مِن وُلدِه إلي يَوم تلقون اللهَ وَ رسولَه}} سپس بعد از من به دستور الهی علی صاحب اختیار و امام شماست، آنگاه امامت در نسل من از فرزندان اوست تا در روز قیامت خدا و رسولش را ملاقات کنید.<ref>بحارالانوار، ج ۳۷، ص ۲۰۸.</ref>
گفتنی است که پیامبراکرم تنها به بیان امامت امیرمؤمنان بسنده نکرد، بلکه در چندین مورد ولایت را در طول زمان و در نسل حضرت علی تصریح کرد، ازجمله: {{متن عربی|ثُمَّ مِنْ بَعْدي عَليُّ صَلَواتُ اللَّهِ وَ سَلَامُهُ عَلَيْه‏ وَلِيُّكُمْ وَ إمَامُكُمْ بِأَمْرِ اللَّهِ رَبِّكُمْ ثُمَّ اْلإِمَامَةُ فيِ ذُرِّيَتِي مِنْ وُلْدِهِ إلَى‏ يَوْمِ الْقِيَامَةِ يَوْم‏ تلقون اللهَ وَ رسولَه}} سپس بعد از من به دستور الهی علی صاحب اختیار و امام شماست، آنگاه امامت در نسل من از فرزندان اوست تا در روز قیامت خدا و رسولش را ملاقات کنید.<ref>بحارالانوار، ج ۳۷، ص ۲۰۸.</ref>


بنابراین امامت، ولایت و رهبری مایه امید مسلمانان و موجب ناامیدی کافران است. در اینجا سخن از مذهب و فرقه خاصی نیست، بلکه صحبت از حفظ اصل است که اگر امامت و ولایت حفظ شود دین زنده می‌ماند.
بنابراین امامت، ولایت و رهبری مایه امید مسلمانان و موجب ناامیدی کافران است. در اینجا سخن از مذهب و فرقه خاصی نیست، بلکه صحبت از حفظ اصل است که اگر امامت و ولایت حفظ شود دین زنده می‌ماند.


== بیعت با ولایت‏ ==
== بیعت با ولایت‏ ==
در این هنگام صدای تکبیر پیامبر صلی الله علیه و آله بلند شد؛ سپس افزود: «خدا را سپاسگزارم که آیین خود را کامل کرد و نعمت خود را به پایان رساند و از ولایت و جانشینی علی پس از من خشنود شد». آنگاه از بلندی فرود آمد و عمامه خویش را بر سر امام علی علیه السلام گذاشت و به او فرمود: «در زیر خیمه‌ای بنشین، تا همگان به ویژه شخصیت‌های برجسته اسلامی با شما بیعت کرده و به تو تبریک گویند». همگان، حتی زنان به علی تبریک گفتند و وی را مولای خود خواندند؛ آنگاه «حسان بن ثابت» فرصت را مغتنم شمرد و با اجازه پیامبر اشعار ذیل را در اهمیت این موضوع سرود:
در این هنگام صدای تکبیر پیامبر صلی الله علیه و آله بلند شد؛ سپس افزود: «خدا را سپاسگزارم که آیین خود را کامل کرد و نعمت خود را به پایان رساند و از ولایت و جانشینی علی پس از من خشنود شد».  


يُناديهم يومَ الغَدير نَبيُّهُم‏
آنگاه از بلندی فرود آمد و عمامه خویش را بر سر امام علی علیه السلام گذاشت و به او فرمود: «در زیر خیمه‌ای بنشین، تا همگان به ویژه شخصیت‌های برجسته اسلامی با شما بیعت کرده و به تو تبریک گویند».


بِخُمٍ فاسمَع بالرّسولِ مُنادياً
همگان، حتی زنان به علی تبریک گفتند و وی را مولای خود خواندند؛ آنگاه «حسان بن ثابت» فرصت را مغتنم شمرد و با اجازه پیامبر اشعار ذیل را در اهمیت این موضوع سرود:
{{شعر}}
{{ب|يُناديهم يومَ الغَدير نَبيُّهُم‏|


الَم تَعلَمُوا أنَّ النّبيَّ مُحَمَّداً
بِخُمٍ فاسمَع بالرّسولِ مُنادياً}}


لَدي دَوحِ خُمٍّ حينَ قام مُنادياً
{{ب|الَم تَعلَمُوا أنَّ النّبيَّ مُحَمَّداً


و قَدجاءَهُ جِبريلُ مِن عندرَبّه‏
لَدي دَوحِ خُمٍّ حينَ قام مُنادياً}}


بأنّک مَعصومٌ فَلا تکُ وانياً
{{ب|و قَدجاءَهُ جِبريلُ مِن عندرَبّه‏


وبَلِّغهُمُ ما أنزَلَ الله رَبُّهُم‏
بأنّک مَعصومٌ فَلا تکُ وانياً}}


وَإن اَنتَ لَم تَفعَل و حاذَرتَ باغياً
{{ب|وبَلِّغهُمُ ما أنزَلَ الله رَبُّهُم‏


عَلَيکَ فَما بَلَّغتَهُم عَن إلهِهِم
وَإن اَنتَ لَم تَفعَل و حاذَرتَ باغياً}}


رسالَتَهَ إن كنتَ تَخشَي الاعاديا
{{ب|عَلَيکَ فَما بَلَّغتَهُم عَن إلهِهِم


فَقامَ بِه إذ ذَاك رافِعُ كفّهِ
رسالَتَهَ إن كنتَ تَخشَي الاعاديا}}


بِیُمني يدَيهِ مُعلِنُ الصوتِ عالياً
{{ب|فَقامَ بِه إذ ذَاك رافِعُ كفّهِ


فَقالَ لَهُم:مَن کُنتُ مُولاه مِنکُم‏
بِیُمني يدَيهِ مُعلِنُ الصوتِ عالياً}}


وَکانَ لِقَولي حافِظاً ليسَ ناسِياً
{{ب|فَقالَ لَهُم:مَن کُنتُ مُولاه مِنکُم‏


فَمَولاهُ مِن بَعدي عَلِيُّ وَ إنَّني‏
وَکانَ لِقَولي حافِظاً ليسَ ناسِياً}}


بِهِ لکُم دُونَ البَريهِ راضِياً
{{ب|فَمَولاهُ مِن بَعدي عَلِيُّ وَ إنَّني‏


فَياربِّ مَن والي عَلِيّاً فَوالِهِ
بِهِ لکُم دُونَ البَريهِ راضِياً}}


وکن لِلّذى عادى عَلِياً مُعادِياً
{{ب|فَياربِّ مَن والي عَلِيّاً فَوالِهِ


وَيارَبِّ فَانصُر ناصِریهِ لِنَصرِهِم‏
وکن لِلّذى عادى عَلِياً مُعادِياً}}


إمامَ الهُدى كالبَدرِ یَجلُو الدَّياجِيا
{{ب|وَيارَبِّ فَانصُر ناصِریهِ لِنَصرِهِم‏


وَیارَبِّ فَاخذُل خاذِلیهِ وَکُن لَهُم
إمامَ الهُدى كالبَدرِ یَجلُو الدَّياجِيا}}


إذا وَقَفُوا یَومَ الحِسابَ مُکافِیاً<ref>بحارالانوار، ج‏۲۱، ص ۳۷۸ تا ۴۱۳ ج ۳۷ ص ۱۰۸ تا۲۳۵؛ الغدیر، ج‏۱، ص‏۱۱، الصواعق المحرقه، ص‏۲۸۱، اعلام الوری، ص‏۱۳۳.</ref>؛ در روز غدیر پیامبرشان مسلمانان را در سرزمین خم ندا داد، پس به صدای فرستاده الهی گوش فرا دهید؛ آیا نمی‌دانید که محمد پیامبر خدا(ص) کنار درختان غدیرخم به حالت ندا ایستاد؟ و این در حالی بود که جبرئیل از طرف خداوند پیام آورده بود که در این امر سستی مکن که تو محفوظ خواهی بود؛ و آنچه از طرف خداوند بر تو نازل شده به مردم برسان، و اگر نرسانی و ازستمگران بترسی و از دشمنان حذر کنی رسالت پروردگار را نرسانده‌ای.
{{ب|وَیارَبِّ فَاخذُل خاذِلیهِ وَکُن لَهُم
 
إذا وَقَفُوا یَومَ الحِسابَ مُکافِیاً}}<ref>بحارالانوار، ج‏۲۱، ص ۳۷۸ تا ۴۱۳ ج ۳۷ ص ۱۰۸ تا۲۳۵؛ الغدیر، ج‏۱، ص‏۱۱، الصواعق المحرقه، ص‏۲۸۱، اعلام الوری، ص‏۱۳۳.</ref>؛ در روز غدیر پیامبرشان مسلمانان را در سرزمین خم ندا داد، پس به صدای فرستاده الهی گوش فرا دهید؛ آیا نمی‌دانید که محمد پیامبر خدا(ص) کنار درختان غدیرخم به حالت ندا ایستاد؟ و این در حالی بود که جبرئیل از طرف خداوند پیام آورده بود که در این امر سستی مکن که تو محفوظ خواهی بود؛ و آنچه از طرف خداوند بر تو نازل شده به مردم برسان، و اگر نرسانی و ازستمگران بترسی و از دشمنان حذر کنی رسالت پروردگار را نرسانده‌ای.


در این‌جا پیامبر صلی الله علیه و آله دست علی علیه السلام را بلند کرد و با صدای رسا فرمود: «هرکس از شما که من مولای او هستم و سخن مرا به یاد می‌سپارد و فراموش نمی‌کند، سرپرستش بعد از من علی است؛ من فقط به او (نه به دیگری) به عنوان جانشین خود برای شما راضی هستم. پروردگارا، هر کس علی را دوست بدارد او را دوست بدار، و هر کس با علی دشمنی کند او را دشمن بدار. پروردگارا، یاری کنندگان او را یاری فرما به خاطر نصرتشان امام هدایت کننده‌ای را که در تاریکی‌ها مانند ماه شب چهارده روشنی می‌بخشد. پروردگارا، خوارکنندگان او را خوار کن و روز قیامت که برای حساب می‌ایستند خود جزایشان بده».
در این‌جا پیامبر صلی الله علیه و آله دست علی علیه السلام را بلند کرد و با صدای رسا فرمود: «هرکس از شما که من مولای او هستم و سخن مرا به یاد می‌سپارد و فراموش نمی‌کند، سرپرستش بعد از من علی است؛ من فقط به او (نه به دیگری) به عنوان جانشین خود برای شما راضی هستم. پروردگارا، هر کس علی را دوست بدارد او را دوست بدار، و هر کس با علی دشمنی کند او را دشمن بدار. پروردگارا، یاری کنندگان او را یاری فرما به خاطر نصرتشان امام هدایت کننده‌ای را که در تاریکی‌ها مانند ماه شب چهارده روشنی می‌بخشد. پروردگارا، خوارکنندگان او را خوار کن و روز قیامت که برای حساب می‌ایستند خود جزایشان بده».
خط ۱۶۵: خط ۱۶۹:
با توجه به متن و فضای خاص ایراد خطبه پیامبراعظم در ماجرای غدیر، که در میان تمامی خطبه‌های آن حضرت از امتیازات ویژه‌ای برخوردار است، چند نکته شایان توجه است:
با توجه به متن و فضای خاص ایراد خطبه پیامبراعظم در ماجرای غدیر، که در میان تمامی خطبه‌های آن حضرت از امتیازات ویژه‌ای برخوردار است، چند نکته شایان توجه است:


۱- نتیجه‌گیری از زحمات ۲۳ساله پیامبر با انتصاب جانشین. ۲- حفظ دائمی اصل اسلام، نه فرقه و مذهب خاصی. ۳- اقدامی رسمی برای تعیین جانشین. ۴- ترسیم خط و مشی آینده مسلمانان. ۵ - اتمام حجت با مخالفان. ۶- شرایط جغرافیایی منطقه که در تقاطع چند مسیر بود. ۷- نگهداری سه روزة حاجیانِ خسته در بیابانی داغ. ۸- نزدیک بودن رحلت پیامبر (حدود ۷۰روز). ۹- ترس پیامبر از کارشکنی منافقان. ۱۰- ضمانت خداوند بر حفظ پیامبر و دینش. ۱۱- دستور قاطع بر لزوم ابلاغ. ۱۲- مراسم خاص قبل و بعد از خطبه (نماز جماعت، بیعت و تهنیت). ۱۳- مفاهیم بلند سخنان پیامبر در تبیین ولایت. ۱۴- حضور ۱۲۰ هزار حاجی یا بیشتر. ۱۵- حضور ۵هزار نفر از اهالی مکه. ۱۶- تکرار سخنان پیامبر به زبان فردی به نام «ربیعه». ۱۷- سخن الهی در تکمیل دین. ۱۸- معرفی قرآن و عترت به عنوان دو امر جدانشدنی. ۱۹- بالا بردن دست علی با لقب «امیرالمؤمنین». ۲۰- توجه دادن به وفای عهد. ۲۱- به کار بردن واژه «وصی» برای امام علی؛ درحالی که در سقیفه این لفظ به کار نرفت. ۲۲- اعلان امامت به عنوان حکم و فرمان الهی. ۲۳- بیان معارف و اصول دین و اقرار همگان: {{متن عربی|النَّبِيُ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ}}<ref>احزاب/6.</ref> و {{متن عربی|الست اولى بالمؤمنين من انفسهم}}؟ همگی گفتند: {{متن عربی|بلي يا رسول‌الله}}<ref>بحارالأنوار، ج۲۳، ص123.</ref> ۲۴- جاودانه بودن احکام الهی: حلالم تا روز قیامت حلال و حرامم، تا آن زمان حرام. ۲۵- معرفی دوازده امام از جمله امام زمان وتوجه دادن مردم به بیعت با آنان. ۲۶- ولایت و محبّت اهلبیت علیه السلام صراط مستقیم است.
۱- نتیجه‌گیری از زحمات ۲۳ساله پیامبر با انتصاب جانشین. ۲- حفظ دائمی اصل اسلام، نه فرقه و مذهب خاصی. ۳- اقدامی رسمی برای تعیین جانشین. ۴- ترسیم خط و مشی آینده مسلمانان. ۵ - اتمام حجت با مخالفان. ۶- شرایط جغرافیایی منطقه که در تقاطع چند مسیر بود. ۷- نگهداری سه روزة حاجیانِ خسته در بیابانی داغ. ۸- نزدیک بودن رحلت پیامبر (حدود ۷۰روز). ۹- ترس پیامبر از کارشکنی منافقان. ۱۰- ضمانت خداوند بر حفظ پیامبر و دینش. ۱۱- دستور قاطع بر لزوم ابلاغ. ۱۲- مراسم خاص قبل و بعد از خطبه (نماز جماعت، بیعت و تهنیت). ۱۳- مفاهیم بلند سخنان پیامبر در تبیین ولایت. ۱۴- حضور ۱۲۰ هزار حاجی یا بیشتر. ۱۵- حضور ۵هزار نفر از اهالی مکه. ۱۶- تکرار سخنان پیامبر به زبان فردی به نام «ربیعه». ۱۷- سخن الهی در تکمیل دین. ۱۸- معرفی قرآن و عترت به عنوان دو امر جدانشدنی. ۱۹- بالا بردن دست علی با لقب «امیرالمؤمنین». ۲۰- توجه دادن به وفای عهد. ۲۱- به کار بردن واژه «وصی» برای امام علی؛ درحالی که در سقیفه این لفظ به کار نرفت. ۲۲- اعلان امامت به عنوان حکم و فرمان الهی. ۲۳- بیان معارف و اصول دین و اقرار همگان: {{متن عربی|النَّبِيُ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ}}<ref>احزاب/۶.</ref> و {{متن عربی|الست اولى بالمؤمنين من انفسهم}}؟ همگی گفتند: {{متن عربی|بلي يا رسول‌الله}}<ref>بحارالأنوار، ج۲۳، ص۱۲۳.</ref> ۲۴- جاودانه بودن احکام الهی: حلالم تا روز قیامت حلال و حرامم، تا آن زمان حرام. ۲۵- معرفی دوازده امام از جمله امام زمان وتوجه دادن مردم به بیعت با آنان. ۲۶- ولایت و محبّت اهلبیت علیه السلام صراط مستقیم است.


== استناد به حدیث غدیر ==
== استناد به حدیث غدیر ==
خط ۱۹۵: خط ۱۹۹:
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «دخترم این آیه را بخوان: {{متن عربی|وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ ۚ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَىٰ أَعْقَابِكُمْ ۚ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَىٰ عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئًا ۗ وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ}}<ref>آل عمران/۱۴۴.</ref> محمد غیر از فرستاده خدا فرد دیگری نیست. به درستی که پیش از او پیامبرانی بودند که از دنیا رفتند؛ آیا اگر او رحلت کند یا کشته شود به گذشته خود (جاهلیت) باز خواهید گشت»؟
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «دخترم این آیه را بخوان: {{متن عربی|وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ ۚ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَىٰ أَعْقَابِكُمْ ۚ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَىٰ عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئًا ۗ وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ}}<ref>آل عمران/۱۴۴.</ref> محمد غیر از فرستاده خدا فرد دیگری نیست. به درستی که پیش از او پیامبرانی بودند که از دنیا رفتند؛ آیا اگر او رحلت کند یا کشته شود به گذشته خود (جاهلیت) باز خواهید گشت»؟


امام علی علیه السلام سر آن حضرت را به دامن گرفت و پیامبر به او فرمود: «خودت مرا غسل بده؛ کفن کن و بر جنازه ام نماز بگذار». ابن‌عباس می‌گوید: پیامبر در آغوش علی جان داد و «علی» و برادرم «فضل» او را غسل دادند. شاهد این گفتار سخنان امیرمؤمنان علیه السلام در نهج البلاغه است که به روشنی می‌فرماید: {{متن عربی|وَ لَقَد قُبِضَ رسولُ اللّه و إنّ رأسَهُ لَعلي صَدري؛ وَ لَقَد سالَت نَفسُهُ فيكفي، فأمرَرتُها علي وجهي؛ و لَقَد وَليتُ غُسلَهُ و المَلائكةُ أعواني؛ فَضَجت الدّارُ وَالافنية؛ مَلاٌ يهيطُ وَملاٌ يَعرُجُ}}؛<ref>نهج البلاغه، خطبه 197.</ref> درحالی که سر رسول خدا روی سینه من بود قبض روح و جان او درکف من روان شد، آن را بر چهره خویش کشیدم و او را با همکاری فرشتگان غسل دادم؛ گویا در و دیوار خانه اش به فریاد درآمده بودند؛ گروهی از فرشتگان به زمین می‌آمدند و دسته ای دیگر به آسمان پرواز می‌کردند.
امام علی علیه السلام سر آن حضرت را به دامن گرفت و پیامبر به او فرمود: «خودت مرا غسل بده؛ کفن کن و بر جنازه ام نماز بگذار». ابن‌عباس می‌گوید: پیامبر در آغوش علی جان داد و «علی» و برادرم «فضل» او را غسل دادند. شاهد این گفتار سخنان امیرمؤمنان علیه السلام در نهج البلاغه است که به روشنی می‌فرماید: {{متن عربی|وَ لَقَد قُبِضَ رسولُ اللّه و إنّ رأسَهُ لَعلي صَدري؛ وَ لَقَد سالَت نَفسُهُ فيكفي، فأمرَرتُها علي وجهي؛ و لَقَد وَليتُ غُسلَهُ و المَلائكةُ أعواني؛ فَضَجت الدّارُ وَالافنية؛ مَلاٌ يهيطُ وَملاٌ يَعرُجُ}}؛<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۷.</ref> درحالی که سر رسول خدا روی سینه من بود قبض روح و جان او درکف من روان شد، آن را بر چهره خویش کشیدم و او را با همکاری فرشتگان غسل دادم؛ گویا در و دیوار خانه اش به فریاد درآمده بودند؛ گروهی از فرشتگان به زمین می‌آمدند و دسته ای دیگر به آسمان پرواز می‌کردند.


گروهی از تاریخنگاران می‌گویند: آخرین جمله پیامبر صلی الله علیه و آله در واپسین لحظات زندگی اش این بود: {{متن عربی|لا، بل الرَّفيقُ الاعلي}}؛<ref>بحارالانوار، ج‏۲۲، ص‏۴۷۵.</ref>نه، با دوست عالیتر». گویا پیک الهی او را در آن لحظه مخیر کرد که بهبودی یابد و به این جهان بازگردد، یا قبض روح شود و به سرای باقی بشتابد، آن حضرت با این جمله، رفتن به سرای دیگر را پذیرفت، سپس دیدگانش را بست. حضرت علی بدن مطهر پیامبر را پس از غسل، کفن، حنوط و نماز در خانه حضرت دفن کرد. بدین سان، روح مقدس سفیر الهی در ۶۳سالگی دوشنبه ۲۸ماه صفر سال یازدهم هجری به ملکوت اعلا پیوست و جهان شاهدخوبی بر حوادث آینده شد.
گروهی از تاریخنگاران می‌گویند: آخرین جمله پیامبر صلی الله علیه و آله در واپسین لحظات زندگی اش این بود: {{متن عربی|لا، بل الرَّفيقُ الاعلي}}؛<ref>بحارالانوار، ج‏۲۲، ص‏۴۷۵.</ref>نه، با دوست عالیتر». گویا پیک الهی او را در آن لحظه مخیر کرد که بهبودی یابد و به این جهان بازگردد، یا قبض روح شود و به سرای باقی بشتابد، آن حضرت با این جمله، رفتن به سرای دیگر را پذیرفت، سپس دیدگانش را بست. حضرت علی بدن مطهر پیامبر را پس از غسل، کفن، حنوط و نماز در خانه حضرت دفن کرد. بدین سان، روح مقدس سفیر الهی در ۶۳سالگی دوشنبه ۲۸ماه صفر سال یازدهم هجری به ملکوت اعلا پیوست و جهان شاهدخوبی بر حوادث آینده شد.
خط ۲۰۶: خط ۲۱۰:
اکنون که بیش از یک میلیارد مسلمان در جهان زندگی می‌کنند به برکت همان بینش امام است که اگر پس از سقیفه جنگ داخلی آغاز می‌شد، اصل دین به خطر می‌افتاد.
اکنون که بیش از یک میلیارد مسلمان در جهان زندگی می‌کنند به برکت همان بینش امام است که اگر پس از سقیفه جنگ داخلی آغاز می‌شد، اصل دین به خطر می‌افتاد.


امامان دیگر نیز همانند ستارگانی در پی غروب هر اختری درسپهر ولایت درخشیدند و راه امیرمؤمنان را ادامه دادند؛ هم چنان‌که امام باقر می‌فرمایید: «{{متن عربی|إنّما نَحنُ كنُجُومِ السَّماء كُلَّما غابَ نَجمٌ طَلَعَ نَجمٌ آخر}}<ref>اصول کافی، ج‏1، ص‏338.</ref>در عصر غیبت نیز رهبری و ولایت با ولی فقیه است که نگهبان مرزهای دین ونظام اسلامی است.<ref>پاسدار اسلام ۱۳۸۶ شماره ۳۱۳.</ref>
امامان دیگر نیز همانند ستارگانی در پی غروب هر اختری درسپهر ولایت درخشیدند و راه امیرمؤمنان را ادامه دادند؛ هم چنان‌که امام باقر می‌فرمایید: «{{متن عربی|إنّما نَحنُ كنُجُومِ السَّماء كُلَّما غابَ نَجمٌ طَلَعَ نَجمٌ آخر}}<ref>اصول کافی، ج‏۱، ص‏۳۳۸.</ref>در عصر غیبت نیز رهبری و ولایت با ولی فقیه است که نگهبان مرزهای دین ونظام اسلامی است.<ref>پاسدار اسلام ۱۳۸۶ شماره ۳۱۳.</ref>


----
----