۲۱٬۸۲۰
ویرایش
(←پانویس) |
(اصلاح ارقام) |
||
خط ۱۸۴: | خط ۱۸۴: | ||
سیدرضی معتقد است: «شیعیان درهر حال که باشند، به صورت نقل مستقل متواتر روایت میکنند که رسول خدا صلی الله علیه و آله ، علی علیه السلام را جانشین خود بر امتش قرار داد و او را به نص تعیین کرد و اطاعت از او را در همه امور دین واجب نمود. رسول الله صلی الله علیه و آله آن را ظاهر و مکشوف انجام داد. پس واجب است که این خبر از نظر علمی و یقینی مورد قبول واقع شود»<ref>خصائص الائمه، ص۳۴-۳۶.</ref> | سیدرضی معتقد است: «شیعیان درهر حال که باشند، به صورت نقل مستقل متواتر روایت میکنند که رسول خدا صلی الله علیه و آله ، علی علیه السلام را جانشین خود بر امتش قرار داد و او را به نص تعیین کرد و اطاعت از او را در همه امور دین واجب نمود. رسول الله صلی الله علیه و آله آن را ظاهر و مکشوف انجام داد. پس واجب است که این خبر از نظر علمی و یقینی مورد قبول واقع شود»<ref>خصائص الائمه، ص۳۴-۳۶.</ref> | ||
صدوق به نقل از هذلی و با استناد به آیه | صدوق به نقل از هذلی و با استناد به آیه ۶/ احزاب، و کلام پیامبر صلی الله علیه و آله در تأویل این آیه؛ شمول نصّ الهی را به تمام اهل بیت علیه السلام نسبت میدهد<ref>الخصال، ص۴۷۹.</ref> | ||
==== دلالت غدیر بر وجوب اطاعت از امام ==== | ==== دلالت غدیر بر وجوب اطاعت از امام ==== | ||
خط ۲۰۵: | خط ۲۰۵: | ||
==== مناقب خاصه امام علی بن ابی طالب ==== | ==== مناقب خاصه امام علی بن ابی طالب ==== | ||
این مهم یکی از راهبردهای مهم دانشمندان امامیه، در دفاع از عقاید حقه و مقابله با معاندان بود. صدوق در مباحث مرتبط با نص و احتجاج از این موضوع بهره برد و به روایت از اسناد خود از امام علی علیه السلام این حدیث شریف را نقل کرده (صدوق الخصال | این مهم یکی از راهبردهای مهم دانشمندان امامیه، در دفاع از عقاید حقه و مقابله با معاندان بود. صدوق در مباحث مرتبط با نص و احتجاج از این موضوع بهره برد و به روایت از اسناد خود از امام علی علیه السلام این حدیث شریف را نقل کرده (صدوق الخصال بیتا،۲/۵۷۲ و نیز نک:خصیبی ۱۴۱۱: ۱۳۸) و به طرق دیگر آن اشاره کرده است(صدوق الخصال بیتا ،۱/۳۱۱). مفید، به سیاق کلامی-تاریخی؛ ضمن تصریح بر اختصاص فضیلت حدیث غدیر به امیرالمؤمنین ، از آن برای ردّ تقدم خلفا بر ریاست امت استفاده کرده است(مفید مسار۱۴۱۴: ۳۸-۳۹؛ الکافئة، ۱۴۱۳: ۱۲۹؛ تفضیل، ۱۴۱۲: ۳۳-۳۲). ابن مغازلی مینویسد: حدیث غدیر، صحیح و از قول رسول الله صلی الله علیه و آله است و کسی در این فضیلت با علی علیه السلام شریک نیست(ابن بطریق۱۴۰۷: ۱۰۸؛ابن طاووس، ۱۳۷۱: ۱۴۲). | ||
===== د-میراث مکتوب امامیه درباره غدیر: ===== | ===== د-میراث مکتوب امامیه درباره غدیر: ===== | ||
خط ۲۲۸: | خط ۲۲۸: | ||
باید گفت استخراج مبانی کاربردی توسط یک مجتهد جامعالشرایط، برای حلّ و فصل امور و عبور از مسائل عصر غیبت، از ضروریات مبتنی بر آموزههای دینی و استدلالات فقهی است. استنباطهای فقهی- اصولی دانشمندان امامیه در آغازین سده غیبت در این رابطه، از مهمترین دستاوردهای عقیدتی شیعه به شمار میرفت. به نظر میرسد یکی از راهبردهای مهم امامیه دراین عصر، تقویت جایگاه مرجعیت فقهای شیعی در جامعه بوده است. با مراجعه به فهرست آثار عیاشی معلوم میگردد که دانشمندان و فقهای امامیه در مسائل مختلف اجتماعی ورود کردهاند. عیاشی همچنین کتابی دارد با عنوان کتاب فرض طاعة العلماء-که ابنندیم آن را ذکر میکند(ابن ندیم، بیتا :۲۴۵). عنوان برخی از آثار سید مرتضی( مانند: المسائل الطرابلسیه، المسائل الدیملیه، المسائل الطوسیه، المسائل الجرجانیه، المسائل الصیداویه) نیز بیانگر حضور فعال در صحنههای اجتماعی است(طوسی، ۱۴۱۷: ۱۶۴-۱۶۵). | باید گفت استخراج مبانی کاربردی توسط یک مجتهد جامعالشرایط، برای حلّ و فصل امور و عبور از مسائل عصر غیبت، از ضروریات مبتنی بر آموزههای دینی و استدلالات فقهی است. استنباطهای فقهی- اصولی دانشمندان امامیه در آغازین سده غیبت در این رابطه، از مهمترین دستاوردهای عقیدتی شیعه به شمار میرفت. به نظر میرسد یکی از راهبردهای مهم امامیه دراین عصر، تقویت جایگاه مرجعیت فقهای شیعی در جامعه بوده است. با مراجعه به فهرست آثار عیاشی معلوم میگردد که دانشمندان و فقهای امامیه در مسائل مختلف اجتماعی ورود کردهاند. عیاشی همچنین کتابی دارد با عنوان کتاب فرض طاعة العلماء-که ابنندیم آن را ذکر میکند(ابن ندیم، بیتا :۲۴۵). عنوان برخی از آثار سید مرتضی( مانند: المسائل الطرابلسیه، المسائل الدیملیه، المسائل الطوسیه، المسائل الجرجانیه، المسائل الصیداویه) نیز بیانگر حضور فعال در صحنههای اجتماعی است(طوسی، ۱۴۱۷: ۱۶۴-۱۶۵). | ||
یکی از استنباطهای فقهی حدیث غدیر که از قاعده امامت و ولایت نشأت میگرفت؛"مسأله ولایت عامه"است. مفید در کتاب الفصول المختارۀ،در بحث"ثبوت الاجتهاد" به شرح و اثبات این مقوله میپردازد و در مقام تقابل اجتهاد با ظاهرگرایی مینویسد: مسلمان، ناچار به اجتهاد نیاز پیدا میکند و چنانچه کسی بر اساس نص و اجماع عمل کند، ما آن را طبق اجتهاد، صحیح میدانیم و این همان علت نیاز به مجتهد است. او به حق، حیطه ورود فقیه مجتهد و تقلید را در فروع دین میداند (مفید فصول، ۱۴۱۴: ۱۰۶-۱۰۵). بخش دیگری از آثار دانشمندان امامیه، به احکام و آداب غدیر پرداخته؛ که کتاب الکافی ، تألیف کلینی(کلینی | یکی از استنباطهای فقهی حدیث غدیر که از قاعده امامت و ولایت نشأت میگرفت؛"مسأله ولایت عامه"است. مفید در کتاب الفصول المختارۀ،در بحث"ثبوت الاجتهاد" به شرح و اثبات این مقوله میپردازد و در مقام تقابل اجتهاد با ظاهرگرایی مینویسد: مسلمان، ناچار به اجتهاد نیاز پیدا میکند و چنانچه کسی بر اساس نص و اجماع عمل کند، ما آن را طبق اجتهاد، صحیح میدانیم و این همان علت نیاز به مجتهد است. او به حق، حیطه ورود فقیه مجتهد و تقلید را در فروع دین میداند (مفید فصول، ۱۴۱۴: ۱۰۶-۱۰۵). بخش دیگری از آثار دانشمندان امامیه، به احکام و آداب غدیر پرداخته؛ که کتاب الکافی ، تألیف کلینی(کلینی ۱۳۶۵٬۴/۵۶۶-۵۶۷) و ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، اثر شیخ صدوق از این دست است. شیخ کلینی به اسناد خویش از امام صادق علیه السلام ، روایت میکند که فرمود:"بُنی الإسلامُ علی خَمسِ: الصلاة و الزکاة و الصوم و الحج و الولایة و لم ینادَ بشیءٍ[مثل] ما نودی بالولایة یومَ الغدیرِ"(کلینی ۱۳۶۵٬۲/۲۱). صدوق هم با نقل روایتی، دلیل فضیلت غدیر را، عقد ولایت امیرالمؤمنین و آداب و احکام آن میداند(صدوق، ۱۴۰۶: ۷۴). درآثار شیخ مفید نیز، اهمیت غدیر با استناد به نصوص اهل بیت صلی الله علیه و آله آمده است(مفید مسار، ۱۴۱۴: ۳۹-۴۰؛ مفید،۱۳۸۵ ق. ۱: ۱۴-۱۵). از دیگر آثار کتب صلاة الغدیر، تألیف عیاشی(نجاشی، ۱۴۱۶: ۳۵۱) و محمد بن احمد بن ابراهیم صابونی است(همان:۳۷۴). | ||
====== متون تفسیری ====== | ====== متون تفسیری ====== | ||
خط ۲۴۳: | خط ۲۴۳: | ||
=== نتیجه === | === نتیجه === | ||
۱.رویکرد امامیه به مسأله غدیر، ناشی از اهمیت و جایگاه مسأله امامت در فهم شریعت و طریقه ظهور و بروز آن در اداره جامعه و زندگی مردم و مهمتر از همه، پیوستگی مفهوم و هویت آن با مکتب اهل بیت علیه السلام بود. باتوجه به ظرفیتهای جامعه اسلامی و قابلیتهای امامیه در قرن چهارم، انتظار میرفت که این مقوله مورد بازخوانی و استفاده بیشتری قراربگیرد. | |||
۲. در قرن چهارم از یک سو عقاید شیعی در معرض هجوم قرار گرفت و ازسوی دیگر، امامیه وظیفه دفاع و مقابله با این هجمهها را از اهم تکالیف خود میدانستند. دانشمندان امامیه به دلایل مختلف به حدیث غدیر استناد جسته و از آن برای طرح مسائل مهم و مقابله با دیدگاههای رقیب میپرداختند. نتیجه این امر، ایجاد دارالعلم و خزانه الکتب، توسعه مراکز علمی و سفرهای تبلیغی، حضور فعال و موفق در محافل علمی و مناظرات، مشارکت فعال اجتماعی و تألیف آثار مهم علمی بود. میتوان گفت راهبرد اصلی امامیه در این خصوص، دفاع از شریعت، اثبات حقانیت اهل بیت علیه السلام و حل مسائل شیعیان بوده است. این سیاست برای حیات فکری شیعه ضرورت داشت و سند مهمی برای دفاع از مذهب به شمار میآمد. | |||
۳.تألیفات دانشمندان امامیه در خصوص غدیر، به جهت روش و موضوع و هدف و بهرهبرداری از گزارههای مختلف به چند دسته تقسیم میشود که به عنوان میراث عظیم، گرانبها و بیبدیل امامیه همواره شایسته تقدیر بوده است. اهمیت این آثار از ابعاد مختلف قابل بررسی است که عبارتند از: تبیین مسأله و ارائه تعاریف روشن وجامع، توجه به ابعاد عقلی و نقلی حدیث و مهمتر از همه، تسری مفاهیم آن در فقه سیاسی و اجتماعی امامیه. آثار دانشمندان امامیه بر اندیشه اجتماعی و سیاسی متفکران مسلمان تأثیرات بسزایی گذاشت و در حضور فعال شیعیان در امور اجتماعی همبستگی مستقیم داشت. | |||
۴.ایجاد کتابخانهها و دارالعلمها به عنوان یک رویکرد مهم نه تنها میان عالمان، که در میان وزیران و امیران بویهی نیز گسترش یافت. دانشمندان امامیه اقدامات متعددی را در راستای نشاط و بالندگی محافل شیعی و نشر معارف اهل بیت علیه السلام ، بهکار گرفتند. یکی از این اقدامات جمعآوری و استنساخ کتابها و رسالههای پیشینیان بود که در بلاد مختلف پراکنده بود. | |||
۵. آلبویه امکان ظهور رقابت امامیه را با سایر مذاهب اسلامی فراهم کردند. اقدام بویهیان در رسمیت بخشیدن به نمادها و مظاهر شیعی، چون: جشن غدیر و سوگواری عاشورا و مشارکت دادن شیعیان در عرصههای مختلف، در تقویت هویت جمعی شیعیان و افزایش میزان پایبندی آنها به ارکان اعتقادی خود سهم موثری داشت. | |||
۶.انجام مناظرات و رحلههای علمی، نتیجه راهبرد امامیه در عرصه تعلیم تبلیغ و مقابله با دیگران بود. این محافل به خاطر طرح مسائل مهم، شیوههای احتجاج طرفین و تأثیری که بر افکار عمومی داشت، در نوع خود بیبدیل و ممتاز بود و یکی از اقدامات موفق و تأثیرگذار امامیه بهشمار میرفت. یکی از دلایل و اسناد مهم دانشمندان امامیه، حدیث غدیر و دلایل عقلی و نقلی و شواهد ادبی و تاریخی مرتبط با آن بود. | |||
پی نوشتها | پی نوشتها | ||
۲.در نظر شیخ، نص به معنای استخلاف به فرمان خدا و اقامه آن از سوی پیامبر صلی الله علیه و آله است(شیخ مفید الافصاح۱۴۱۲: ۹۸). | |||
۳.این کتاب در اصل فاقد عنوان مشخص است؛ اما درمنابع مختلف با نام هایی چون”السرقات الشعر"(الشعراء) و”مرقات (الشعر)”آمده است(گلبرگ،۱۴۱۳: ۵۱۶). | |||
== منبع == | == منبع == |