پرش به محتوا

بلاغت در خطبه غدير: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۱۸۵: خط ۱۸۵:


صراط المستقیم: علی علیه السلام
صراط المستقیم: علی علیه السلام
{{شعر}}


چون صراط المستقیمت هست تا کی ز ابلهی*** دیده در فحشاء، دل در بغی و منکر داشتن<ref>دیوان قاآنی: ص ۶۹۴ ب ۶.</ref>
{{ب|چون صراط المستقیمت هست تا کی ز ابلهی| دیده در فحشاء، دل در بغی و منکر داشتن}}
{{پایان شعر}} <ref>دیوان قاآنی: ص ۶۹۴ ب ۶.</ref>


و نیز:
و نیز:
خط ۱۹۶: خط ۱۹۸:


==== ط) کلمه طیبه ====
==== ط) کلمه طیبه ====
مَعَاشِرَ النَّاسِ، فَاتَّقُوا اللهَ وَ بَایِعُوا عَلِیّاً أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ الْأَئِمَّةَ کَلِمَةً طَیِّبَةً بَاقِیَةً یُهْلِکُ اللَّهُ مَنْ غَدَرَ وَ یَرْحَمُ اللَّهُ مَنْ وَفَی:
{{متن عربی|مَعَاشِرَ النَّاسِ، فَاتَّقُوا اللهَ وَ بَایِعُوا عَلِیّاً أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ الْأَئِمَّةَ کَلِمَةً طَیِّبَةً بَاقِیَةً یُهْلِکُ اللَّهُ مَنْ غَدَرَ وَ یَرْحَمُ اللَّهُ مَنْ وَفَی}}:


مردم از خدا بترسید و با علی امیرالمؤمنین و حسن و حسین و رهبران بعد از آنها علیهم السلام بیعت کنید. (پیشوایان آینده شما) کلمه طیبه باقیه خداوند هستند.<ref>نهج الخطابه: ج ۱ ص ۱۵۳.</ref>
مردم از خدا بترسید و با علی امیرالمؤمنین و حسن و حسین و رهبران بعد از آنها علیهم السلام بیعت کنید. (پیشوایان آینده شما) کلمه طیبه باقیه خداوند هستند.<ref>نهج الخطابه: ج ۱ ص ۱۵۳.</ref>
خط ۲۰۲: خط ۲۰۴:
پیامبر صلی الله علیه و آله در کلام فوق، دوازده امام علیهم السلام را به کلمه طیبه تشبیه کرده‌اند، که آیه مرتبط با آن در قرآن کریم عبارت است از:
پیامبر صلی الله علیه و آله در کلام فوق، دوازده امام علیهم السلام را به کلمه طیبه تشبیه کرده‌اند، که آیه مرتبط با آن در قرآن کریم عبارت است از:


«أَ لَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ».<ref>ابراهیم علیه السلام / ۲۴.</ref>
{{متن قرآن|أَ لَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ}}<ref>ابراهیم علیه السلام / ۲۴.</ref>


کلمه طیبه: قرآن رسول‌الله صلی الله علیه و آله: قَالَ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ: «مَثَل کَلِمَة طَیِّبَة» یَعْنِی الْقُرْآن «کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةً».<ref>الدرّ المنثور: ج ۴ ص ۷۷.</ref>
کلمه طیبه: قرآن رسول‌الله صلی الله علیه و آله: {{متن عربی|قَالَ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ}}:{{متن قرآن|مَثَل کَلِمَة طَیِّبَة}} {{متن عربی|یَعْنِی الْقُرْآن کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةً}}<ref>الدرّ المنثور: ج ۴ ص ۷۷.</ref>


حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ علیه السلام فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ قَالَ النَّبِیُّ وَ الْأَئِمَّةُ هُمُ الْأَصْلُ الثَّابِتُ وَ الْفَرْعُ الْوَلَایَةُ لِمَنْ دَخَلَ فِیهَا.<ref>بحار الانوار: ج ۲۴ ص ۱۴۱.</ref>
{{متن عربی|حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ علیه السلام فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ قَالَ النَّبِیُّ وَ الْأَئِمَّةُ هُمُ الْأَصْلُ الثَّابِتُ وَ الْفَرْعُ الْوَلَایَةُ لِمَنْ دَخَلَ فِیهَا.}}<ref>بحار الانوار: ج ۲۴ ص ۱۴۱.</ref>


==== ی) کلمه باقیه ====
==== ی) کلمه باقیه ====
وَ لَا أَمْرٌ بِمَعْرُوفٍ وَ لَا نَهْیٌ عَنْ مُنْکَرٍ إِلَّا مَعَ إِمَامٍ مَعْصُوم‏. مَعَاشِرَ النَّاسِ، ِ الْقُرْآنُ یُعَرِّفُکُمْ أَنَ الْأَئِمَّةَ مِنْ بَعْدِهِ وُلْدُهُ‏، وَ عَرَّفْتُکُمْ أَنَّهُمْ مِنِّی وَ أَنَا مِنْهُ. حَیْثُ یَقُولُ الله فِی کِتَابِهِ: «وَ جَعَلَها کَلِمَةً باقِیَةً فِی عَقِبِه‏». و قلت: لَنْ تَضِلُّوا مَا إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِمَا:
{{متن عربی|وَ لَا أَمْرٌ بِمَعْرُوفٍ وَ لَا نَهْیٌ عَنْ مُنْکَرٍ إِلَّا مَعَ إِمَامٍ مَعْصُوم‏. مَعَاشِرَ النَّاسِ، ِ الْقُرْآنُ یُعَرِّفُکُمْ أَنَ الْأَئِمَّةَ مِنْ بَعْدِهِ وُلْدُهُ‏، وَ عَرَّفْتُکُمْ أَنَّهُمْ مِنِّی وَ أَنَا مِنْهُ. حَیْثُ یَقُولُ الله فِی کِتَابِهِ: «وَ جَعَلَها کَلِمَةً باقِیَةً فِی عَقِبِه‏». و قلت: لَنْ تَضِلُّوا مَا إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِمَا}}:  


پیامبر صلی الله علیه و آله به معرفی علی و فرزندان وی علیهم السلام می‌پردازد و می‌فرمایند:
پیامبر صلی الله علیه و آله به معرفی علی و فرزندان وی علیهم السلام می‌پردازد و می‌فرمایند:<blockquote>وظیفه امر به معروف و نهی از منکر جز با پیشوای معصوم تحقق نمی‌یابد. ای مردم، قرآن پیشوایان بعد از علی علیه السلام را که فرزندان اویند به شما معرفی می‌کند، و من هم آنان را به شما شناسانیدم؛ که از نسل من و او می‌باشند. خداوند در مقام معرفی اینان می‌فرمایند: «کلمه ای باقی در نسل او»، و من هم در مقام شناساندن ایشان گفته‌ام: گمراه نمی‌شوید اگر به آن دو (قرآن و عترت) چنگ بزنید.<ref>نهج الخطابه: ج ۱ ص ۱۴۹.</ref></blockquote>طبق آیه ذیل، پیامبر صلی الله علیه و آله اولاد امیرالمؤمنین علی علیهم السلام را کلمه باقیه می‌خواندند، و در این آیه توحید و خداشناسی را کلمه باقیه معرفی می‌کند:


وظیفه امر به معروف و نهی از منکر جز با پیشوای معصوم تحقق نمی‌یابد. ای مردم، قرآن پیشوایان بعد از علی علیه السلام را که فرزندان اویند به شما معرفی می‌کند، و من هم آنان را به شما شناسانیدم؛ که از نسل من و او می‌باشند.
کلمه باقیه: توحید {{متن قرآن|وَ جَعَلَها کَلِمَةً باقِیَةً فِی عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ‏}}:<ref>زخرف / ۲۸.</ref>
 
خداوند در مقام معرفی اینان می‌فرمایند: «کلمه ای باقی در نسل او»، و من هم در مقام شناساندن ایشان گفته‌ام: گمراه نمی‌شوید اگر به آن دو (قرآن و عترت) چنگ بزنید.<ref>نهج الخطابه: ج ۱ ص ۱۴۹.</ref>
 
طبق آیه ذیل، پیامبر صلی الله علیه و آله اولاد امیرالمؤمنین علی علیهم السلام را کلمه باقیه می‌خواندند، و در این آیه توحید و خداشناسی را کلمه باقیه معرفی می‌کند:
 
کلمه باقیه: توحید «وَ جَعَلَها کَلِمَةً باقِیَةً فِی عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ‏»:<ref>زخرف / ۲۸.</ref>


و (این خداپرستی و توحید را) در همه ذریه او (ابراهیم علیه السلام) تا قیامت کلمه باقی گردانید (به خصوص در محمد و آل پاکش علیهم السلام) تا همه فرزندانش به خدای یکتا بازگردند.
و (این خداپرستی و توحید را) در همه ذریه او (ابراهیم علیه السلام) تا قیامت کلمه باقی گردانید (به خصوص در محمد و آل پاکش علیهم السلام) تا همه فرزندانش به خدای یکتا بازگردند.


===== کلمه باقیه: امامت =====
===== کلمه باقیه: امامت =====
قال: الْکَلِمَةُ الْإمَامُ، وَ الدَّلِیلُ عَلَی ذَلِکَ قَوْلُهُ: «وَ جَعَلَها کَلِمَةً باقِیَةً فِی عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ»، یَعْنِی الْإمَامَة.<ref>تفسیر القمی: ج ۲ ص ۲۷۴.</ref>
{{متن عربی|قال: الْکَلِمَةُ الْإمَامُ، وَ الدَّلِیلُ عَلَی ذَلِکَ قَوْلُهُ: «وَ جَعَلَها کَلِمَةً باقِیَةً فِی عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ»، یَعْنِی الْإمَامَة.}}<ref>تفسیر القمی: ج ۲ ص ۲۷۴.</ref>


و عن الصادق علیه السلام: الْکَلِمَةُ الْبَاقِیَة فِی عَقِبِهِ هِیَ الْإمَامَة إلَی یَوْمِ الْقِیَامَة.<ref>تفسر جوامع الجامع: ج ۳ ص ۳۰۲.</ref>
{{متن عربی|و عن الصادق علیه السلام: الْکَلِمَةُ الْبَاقِیَة فِی عَقِبِهِ هِیَ الْإمَامَة إلَی یَوْمِ الْقِیَامَة.}}<ref>تفسر جوامع الجامع: ج ۳ ص ۳۰۲.</ref>


==== ک) هیزم آتش جهنم ====
=== ک) هیزم آتش جهنم ===
فَاحْذَرُوا أَنْ تُخالِفُوهُ، فَتَصْلُوْا ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ اُعِدَّتْ لِلْکافِرینَ.
{{متن عربی|فَاحْذَرُوا أَنْ تُخالِفُوهُ، فَتَصْلُوْا ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ اُعِدَّتْ لِلْکافِرینَ.}}


در این عبارت مردمان جنایتکار و پاره سنگ‌های گوگرد را به هیزم و آتشگیره جهنم تشبیه می‌کنند، و خداوند در قرآن کافران و سنگ پاره‌ها را آتش‌افروز [[جهنم]] معرفی می‌کند:
در این عبارت مردمان جنایتکار و پاره سنگ‌های گوگرد را به هیزم و آتشگیره جهنم تشبیه می‌کنند، و خداوند در قرآن کافران و سنگ پاره‌ها را آتش‌افروز [[جهنم]] معرفی می‌کند:


«فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِی وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ»:<ref>بقره / ۲۴.</ref>
{{متن قرآن|«فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِی وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ}}»:<ref>بقره / ۲۴.</ref>


از آتشی بترسید که هیزم آن (بدن‌های) مردم و سنگ هاست.
از آتشی بترسید که هیزم آن (بدن‌های) مردم و سنگ هاست.


«إِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَنْ تُغْنِیَ عَنْهُمْ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ مِنَ اللَّهِ شَیْئاً وَ أُولئِکَ هُمْ وَقُودُ النَّارِ»:<ref>آل عمران / ۱۰.</ref>
{{متن قرآن|إِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَنْ تُغْنِیَ عَنْهُمْ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ مِنَ اللَّهِ شَیْئاً وَ أُولئِکَ هُمْ وَقُودُ النَّارِ}}:<ref>آل عمران / ۱۰.</ref>


ثروت‌ها و فرزندان کسانی که کافر شدند نمی‌تواند آنان را از ([[عذاب]]) خداوند بازدارد (و از کیفر رهایی بخشد).
ثروت‌ها و فرزندان کسانی که کافر شدند نمی‌تواند آنان را از ([[عذاب]]) خداوند بازدارد (و از کیفر رهایی بخشد).


==== ل) ید اللَّه ====
=== ل) ید اللَّه ===
و من بایع فانما یبایع الله یدالله فوق ایدیهم: و هر کس بیعت کند با خدا بیعت کرده است و دست خدا بالای دست‌هاست. به‌طور کلی، آیات قرآن کریم به دو دسته تقسیم می‌شوند:
{{متن عربی|و من بایع فانما یبایع الله یدالله فوق ایدیهم}}: و هر کس بیعت کند با خدا بیعت کرده است و دست خدا بالای دست‌هاست. به‌طور کلی، آیات قرآن کریم به دو دسته تقسیم می‌شوند:


محکمات و متشابهات:
محکمات و متشابهات:
خط ۲۷۸: خط ۲۷۴:
یدالله: علی علیه السلام تشبیه روایی آن از حضرت علی علیه السلام روایت شده است که می‌فرماید:
یدالله: علی علیه السلام تشبیه روایی آن از حضرت علی علیه السلام روایت شده است که می‌فرماید:


أَنَا عَیْنُ اللهِ وَ أَنَا یَدُ اللهِ‏... ، وَ أَنَا بَابُ اللهِ.<ref>الکافی: ج ۱ ص ۱۴۴. معانی الاخبار: ص ۱۷، و….</ref>
{{متن عربی|أَنَا عَیْنُ اللهِ وَ أَنَا یَدُ اللهِ‏... ، وَ أَنَا بَابُ اللهِ.}}<ref>الکافی: ج ۱ ص ۱۴۴. معانی الاخبار: ص ۱۷، و….</ref>


رسول‌الله صلی الله علیه و آله می‌فرماید: الحَجَر یمین الله فی ارضه، فَمَنْ مَسَحَهُ مَسح یدالله.<ref>الحج و العمرة: ص ۱۰۲.</ref> این آیه و تأویل آن، در آئینه ادب فارسی انعکاس یافته است.
رسول‌الله صلی الله علیه و آله می‌فرماید: {{متن عربی|الحَجَر یمین الله فی ارضه، فَمَنْ مَسَحَهُ مَسح یدالله.}}<ref>الحج و العمرة: ص ۱۰۲.</ref> این آیه و تأویل آن، در آئینه ادب فارسی انعکاس یافته است.


چنانچه سنایی غزنوی در تأویل و تفسیر آن می‌گوید:
چنانچه سنایی غزنوی در تأویل و تفسیر آن می‌گوید:
خط ۲۸۸: خط ۲۸۴:
مثنوی نیز در تأویلی مصداقی و تطبیقی و البته نادرست، دست خضر و پیر طریقت را دست حق معرفی می‌کند و می‌گوید:
مثنوی نیز در تأویلی مصداقی و تطبیقی و البته نادرست، دست خضر و پیر طریقت را دست حق معرفی می‌کند و می‌گوید:


صبر کن بر کار خضری بی نفاق تا نگوید [[خضر علیه السلام|خضر]] رو هذا فراقگر چه کشتی بشکند تو دم مزن گر چه طفلی را کشد تو مو مکندست او را حق چو دست خویش خواندتا یدالله فوق ایدیهم براند<ref>مثنوی: دفتر اول ص ۲۰۳.</ref>
{{شعر}}
{{ب|صبر کن بر کار خضری بی نفاق|تا نگوید [[خضر علیه السلام|خضر]] رو هذا فراق}}
{{ب|گر چه کشتی بشکند تو دم مزن|گر چه طفلی را کشد تو مو مکن}}
{{ب|دست او را حق چو دست خویش خواند|تا یدالله فوق ایدیهم براند}}
{{پایان شعر}}<ref>مثنوی: دفتر اول ص ۲۰۳.</ref>


با توجه به آیه «یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ» و ابیات ذکر شده و این مطلب که [[حضرت محمّد صلی الله علیه و آله|پیامبر صلی الله علیه و آله]] خلیفه خداست و بیعت با دست پیامبر صلی الله علیه و آله [[بیعت]] با خداست، می‌توان گفت که دست خدا اشاره به دست خلیفه خدا و ولیّ الله دارد.
با توجه به آیه «یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ» و ابیات ذکر شده و این مطلب که [[حضرت محمّد صلی الله علیه و آله|پیامبر صلی الله علیه و آله]] خلیفه خداست و بیعت با دست پیامبر صلی الله علیه و آله [[بیعت]] با خداست، می‌توان گفت که دست خدا اشاره به دست خلیفه خدا و ولیّ الله دارد.
۴٬۰۶۴

ویرایش