پرش به محتوا

واکاوی مفهومی و مصداقی آیه تبلیغ بر اساس دلالت سیاق: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۳۷: خط ۳۷:
امـا در پاسـخ به استدلال دوم یعنی سـیاق آیات، که مهم‌ترین استدلال اهل سنت است، مفسران شیعه از اساس در حجیت سیاق در چنین مواردی تـشکیک کـرده‌اند. ایشان‌ بر‌ این باورند که آیـة تـبلیغ بـاید مـستقل از آیـات قبل و بعد از خـود تـفسیر شود، چرا که نمی‏توان بین ظاهر آیه با مفاد‌ آیات‌ قبل و بعد آن ارتباط معنایی‌ برقرار‌ کـرد.<ref>مجمع البیان، ج۳، ص۳۴۴؛ تفسیر الکاشف، ج۳، ص۹۷؛ المیزان فی تفسیر القرآن ج۶، ص۶۹.</ref>
امـا در پاسـخ به استدلال دوم یعنی سـیاق آیات، که مهم‌ترین استدلال اهل سنت است، مفسران شیعه از اساس در حجیت سیاق در چنین مواردی تـشکیک کـرده‌اند. ایشان‌ بر‌ این باورند که آیـة تـبلیغ بـاید مـستقل از آیـات قبل و بعد از خـود تـفسیر شود، چرا که نمی‏توان بین ظاهر آیه با مفاد‌ آیات‌ قبل و بعد آن ارتباط معنایی‌ برقرار‌ کـرد.<ref>مجمع البیان، ج۳، ص۳۴۴؛ تفسیر الکاشف، ج۳، ص۹۷؛ المیزان فی تفسیر القرآن ج۶، ص۶۹.</ref>


علامه طباطبایی با توجه به ایـنکه ایـن آیـه و بـلکه تـمامی آیـات سوره مائده جزو‌ آخرین‌ آیات نازل شده بر‌ رسول‌ خدا  صلی الله علیه و آله هستند و در زمان نزول این آیه یهود و نصارا چندان قدرتی ندارند، پیش از آنکه وارد تفسیر آیه شود، تصریح مـی‌کند که این آیه نمی‌تواند از جهت معنایی با آیات‌ قبل‌ و بعد از خودش یکسان باشد. چرا که اگر آیه را متصل به دو آیه قبل و بعد از آن بدانیم، باید آنچه در آیه تبلیغ به رسول خـدا  صلی الله علیه و آله امـر شده است‌ را‌ امری مرتبط‌ با اهل کتاب در نظر بگیریم و بگوییم ایشان امر به تبلیغ آیه بعدی شده‌اند که عبارت است‌ از:{{قرآن|قُلْ يا أَهْلَ الْکِتابِ لَسْتُمْ عَلي شَيْ‏ءٍ حَتّي تُقيمُوا التـَّوْراةَ‌ وَ‌ اْلإِنـْجيلَ‌ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ وَ لَيَزيدَنَّ کَثيرًا مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَيْکَ مِنْ رَبِّکَ طُغْيانًا وَ ‌‌کُفْرًا‌ فَلا تَأْسَ عَلَي الْقَوْمِ الْکافِرينَ}}<ref>مائده/۶۸</ref>. در حالی کـه ایـن موضوع با‌ سیاق‌ خود‌ آیه تـبلیغ که بنا بر آن نگرانی حضرت از جانب «الناس» است، سازگاری ندارد. چون‌ در آن زمان شرایط اهل کتاب به گونه‌ای نیست که چنین خطری از‌ ناحیة آنها احـساس گـردد‌.<ref>طباطبایی‌، ۱۴۱۷، ج۶، ص۴۲ـ۴۳</ref>
علامه طباطبایی با توجه به ایـنکه ایـن آیـه و بـلکه تـمامی آیـات سوره مائده جزو‌ آخرین‌ آیات نازل شده بر‌ رسول‌ خدا  صلی الله علیه و آله هستند و در زمان نزول این آیه یهود و نصارا چندان قدرتی ندارند، پیش از آنکه وارد تفسیر آیه شود، تصریح مـی‌کند که این آیه نمی‌تواند از جهت معنایی با آیات‌ قبل‌ و بعد از خودش یکسان باشد. چرا که اگر آیه را متصل به دو آیه قبل و بعد از آن بدانیم، باید آنچه در آیه تبلیغ به رسول خـدا  صلی الله علیه و آله امـر شده است‌ را‌ امری مرتبط‌ با اهل کتاب در نظر بگیریم و بگوییم ایشان امر به تبلیغ آیه بعدی شده‌اند که عبارت است‌ از:{{قرآن|قُلْ يا أَهْلَ الْکِتابِ لَسْتُمْ عَلي شَيْ‏ءٍ حَتّي تُقيمُوا التـَّوْراةَ‌ وَ‌ اْلإِنـْجيلَ‌ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ وَ لَيَزيدَنَّ کَثيرًا مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَيْکَ مِنْ رَبِّکَ طُغْيانًا وَ ‌‌کُفْرًا‌ فَلا تَأْسَ عَلَي الْقَوْمِ الْکافِرينَ}}<ref>مائده/۶۸</ref>. در حالی کـه ایـن موضوع با‌ سیاق‌ خود‌ آیه تـبلیغ که بنا بر آن نگرانی حضرت از جانب «الناس» است، سازگاری ندارد. چون‌ در آن زمان شرایط اهل کتاب به گونه‌ای نیست که چنین خطری از‌ ناحیة آنها احـساس گـردد‌.<ref>المیزان، ج۶، ص۴۲ـ۴۳</ref>


اگرچه استدلال صـاحب المـیزان در مورد مصداق{{قرآن|ما انزل}}در آیه تبلیغ کامل به نظر می‌رسد، دو سؤال اساسی در این مورد وجود دارد.((مطالعات قرآن و حدیث))<ref>پاییز و زمستان ۱۳۹۷ - شماره ۲۳ صفحه ۳۰۰</ref>
اگرچه استدلال صـاحب المـیزان در مورد مصداق{{قرآن|ما انزل}}در آیه تبلیغ کامل به نظر می‌رسد، دو سؤال اساسی در این مورد وجود دارد.<ref>مطالعات قرآن و حدیث، پاییز و زمستان ۱۳۹۷ - شماره ۲۳، صفحه ۳۰۰.</ref>


'''اول:''' اینکه چرا ظاهر‌ آیه مطلق و کلّی است، در حالی که موضوعی خاص مورد نظر است؟ آیا قـرآن بـه موضوعی که باید ابلاغ شود اشاره نمی‌کند و تنها از طریق قرائن خارج از متن می‌توان به آن‌ پی‌ برد؟
'''اول:''' اینکه چرا ظاهر‌ آیه مطلق و کلّی است، در حالی که موضوعی خاص مورد نظر است؟ آیا قـرآن بـه موضوعی که باید ابلاغ شود اشاره نمی‌کند و تنها از طریق قرائن خارج از متن می‌توان به آن‌ پی‌ برد؟


'''دوم:''' اینکه چرا این آیه باید در بین آیات مربوط به اهل کتاب قرار بگیرد؟ آیا ایـن چـینش را باید بـدون حکمت تلقی کنیم و از مواردی بدانیم که چینش آیات به‌ امر‌ رسول خدا  صلی الله علیه و آله انجام نشده است؟ این در حالی اسـت که غالب محققین به چینش آیات سور قرآن در زمان حیات رسـول خـدا  صلی الله علیه و آله اعـتقاد دارند.<ref>در منابع اهل سنت ر.ک: زرکشي، ۱۴۰۸‌، ج۱، ص۳۸‌ و ۲۳۷‌ـ۲۳۹ و ۲۵۶؛ عسقلانی، بی‌تا، صص۹ـ۱۰؛ سيوطي، ۱۳۶۳، ج۱، صص۲۰۹‌ـ۲۱۳‌، و در منابع شـيعه ر.ک: طبرسی، ۱۳۷۲، ج۱، ص۱۱۰؛ شرف الدین، ۱۴۱۷، ص۱۶۶؛ خـويي، ۱۳۹۲، صـص‌ ‌۳۲۳ـ۳۲۵‌؛ طـباطبایی‌، ۱۴۱۷‌، ج۱، ص۲۷؛ رامیار، ۱۳۶۲، ص۲۸۱؛ حجتـی‌، ۱۳۶۰‌، صص‌۲۳۱ـ۲۳۲.</ref>
'''دوم:''' اینکه چرا این آیه باید در بین آیات مربوط به اهل کتاب قرار بگیرد؟ آیا ایـن چـینش را باید بـدون حکمت تلقی کنیم و از مواردی بدانیم که چینش آیات به‌ امر‌ رسول خدا  صلی الله علیه و آله انجام نشده است؟ این در حالی اسـت که غالب محققین به چینش آیات سور قرآن در زمان حیات رسـول خـدا  صلی الله علیه و آله اعـتقاد دارند.<ref>در منابع اهل سنت ر.ک: البرهان فی علوم القرآن، ج۱، ص۳۸‌ و ۲۳۷‌ـ۲۳۹ و ۲۵۶؛ فتح الباری، صص۹ـ۱۰؛ الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، صص۲۰۹‌ـ۲۱۳‌، و در منابع شـيعه ر.ک: مجمع البیان،ج۱، ص۱۱۰؛ الفصول المهمه فی تألیف الامة، ص۱۶۶؛ بیان در علوم و مسائل کلی قرآن،صـص‌ ‌۳۲۳ـ ۳۲۵‌؛ المیزان، ج۱، ص۲۷؛ تاریخ قرآن، ص۲۸۱؛ پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، صص‌۲۳۱ـ۲۳۲.</ref>


مقاله حاضر قصد دارد با تبیین سیاق آیات شامل آیه۶۷ سـوره مـائده، نـشان دهد با فرض پیوستگی و انسجام‌ معنایی‌ آیات‌، مصداق{{قرآن|ما أُنْزِلَ إِلَیْک مِنْ رَبِّک}} در این‌ آیـه‌ همان است که در تفاسیر شیعه ذکر شده است. بلکه چه بسا بتوان سـیاق آیات را در کنار دلایل‌ مـتعدد‌ دیـگری‌ که پیش از این بیان شده، یکی از محکم‌ترین ادلّه‌ برای اثبات حقانیت تفاسیر شیعه در مورد این آیه دانست.
مقاله حاضر قصد دارد با تبیین سیاق آیات شامل آیه۶۷ سـوره مـائده، نـشان دهد با فرض پیوستگی و انسجام‌ معنایی‌ آیات‌، مصداق{{قرآن|ما أُنْزِلَ إِلَیْک مِنْ رَبِّک}} در این‌ آیـه‌ همان است که در تفاسیر شیعه ذکر شده است. بلکه چه بسا بتوان سـیاق آیات را در کنار دلایل‌ مـتعدد‌ دیـگری‌ که پیش از این بیان شده، یکی از محکم‌ترین ادلّه‌ برای اثبات حقانیت تفاسیر شیعه در مورد این آیه دانست.
۴٬۰۶۴

ویرایش