آیه ۷ و ۸ انشراح و غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

{{متن قرآن|فَاِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ وَ اِلى رَبِّكَ فَارْغَبْ}}<ref name=":0">انشراح /  ۷، ۸. </ref> : «وقتى فراغت يافتى منصوب كن و به سوى پروردگارت رغبت نما»، تفسيرش اين است: «آنگاه كه فراغت يافتى عَلَم و علامت خود را نصب كن و وصيَّت را معرفى نما و فضيلت او علناً بيان كن».

اولين سخنى كه قبل از شأن نزول اين آيه مطرح است قرائت كلمه «فَانْصَبْ» است كه آيا بايد با كسره صاد خوانده شود يا فتحه آن.

در اينجا با يادآورى اينكه اختلاف قرائت در حد حركات و اعراب قرآن مسئله ‏اى مورد قبول است، يادآور مى‏ شود كه در روايات ما تصريح به قرائت كسره شده است، و اين تصريح گاهى با نام بردن «كسره» است و گاهى از تركيب عبارت پيداست، زيرا اگر با فتحه خوانده شود به معناى «تلاش كردن» است و فعل لازم بوده نيازى به مفعول ندارد، ولى اگر با كسره خوانده شود به معناى «منصوب كردن» است و فعل متعدى بوده بدون مفعول معنى نمى‏ دهد و حتى گاهى به دو مفعول نياز دارد؛ مثلاً «فَانْصِبْ عَلِيّاً» يعنى: «على را منصوب كن»، و «فَانْصِبْ عَلِيّاً اماماً» يعنى: «على را به امامت منصوب كن».

اقتضاى حكم و موضوع و روند مطلب در سوره نيز با قرائت كسره بيشتر تناسب دارد، زيرا «فَانْصَبْ» با فتحه يعنى: «تلاش كن، و خود را به زحمت بينداز»، و معناى عبارت چنين مى ‏شود:

«وقتى از وظيفه پيامبرى فراغت يافتى تلاش كن و خود را به زحمت انداز» ، كه چندان معناى عميقى را نمى‏ رساند. ولى «فَانْصِبْ» با كسره يعنى «منصوب كن»، و معناى عبارت چنين مى ‏شود:

با اين مقدمه درباره قرائت آيه، دو روايت كه به قرائت كسره تصريح دارند مى‏ آوريم و سپس از عكس‏العمل خاص اهل ‏سنت به اهميت موضوع پى مى ‏بريم:

درباره متعلق «فَانْصَبْ» بايد توجه داشت كه فعل «نَصَبَ» به معناى منصوب كردن دو مفعول مى‏ خواهد كه يكى منصوب شونده و ديگرى منصبى است كه بدان منصوب مى‏ گردد:

مفعول اول در شش حديث با ذكر نام اميرالمؤمنين‏ عليه السلام به صورت «عَلِيّاً» آمده، و در يك مورد «اميرالمؤمنين» آمده، و در مورد ديگرى هم «عَلَمَكَ» ذكر شده است.  

مفعول دوم هم در يک مورد «وَصِيّاً» آمده، و در يك مورد «اماماً» ذكر شده، و در دو مورد «عَلَماً» مطرح شده و در دو حديث ديگر با حرف جر با كلمه «لِلْوِلايَة» آمده است، كه مجموع عبارات از اين قرار است:

فَانْصِبْ اميرَالْمُؤْمِنينَ.<ref>بحار الانوار: ج ۳۶ ص ۱۳۳.</ref>

فَانْصِبْ عَلِيّاً.<ref>شرح الاخبار: ج ۱ ص ۲۴۵ ح ۲۷۰.</ref>

فَانْصِبْ عَلِيّاً اماماً.<ref>مناقب ابن شهرآشوب: ج ۲ ص ۲۲۶.</ref>

فَانْصِبْ عَلِيّاً لِلْوِلايَةِ.<ref>مناقب ابن شهرآشوب: ج ۲ ص ۲۲۶. شواهد التنزيل: ج ۲ ص ۴۵۱ ح ۱۱۱۶.</ref>

فَانْصِبْ عَلِيّاً وَصِيّاً.<ref>تأويل الآيات: ج ۲ ص ۸۱۲،۸۱۱ . بحار الانوار: ج ۳۶ ص ۱۳۳ ح ۸۷ .</ref>

فَانْصِبْ عَلِيّاً عَلَماً لِلنّاسِ.<ref>بحار الانوار: ج ۳۶ ص ۱۳۵ ح ۹۱.</ref>

فَانْصِبْ عَلَمَكَ وَ اعْلِنْ وَصِيَّكَ.<ref>بحار الانوار: ج ۳۸ ص ۱۴۲ ح ۱۰۵.</ref>