آيه ۶ احزاب و غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

== «النَّبِىُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ...»<ref>احزاب/۶؛ غدير در قرآن: ج ۱ ص۲۶ - ۲۹ و ج ۲ ص ۱۰۳-۱۱۰ و ج ۳ ص ۳۹۲-۳۹۵؛ واقعه قرآنى غدير: ص ۱۱؛ نگاهى بر زيارت غديريّه: ص۱۱۱-۱۵۰.</ref> ==

اين شروع با نزول آيه بسيار مهمى از قرآن درباره مقام با عظمت پيامبر صلى الله عليه و آله بود كه بعد از آن محور غدير قرار گرفت. آيه ششم سوره احزاب {{قرآن|النَّبِىُّ اَوْلى بِالْمُؤْمِنينَ مِنْ اَنْفُسِهِمْ...}}:

«پيامبر بر مردم از خودشان صاحب اختيارتر است ...» در آن روزها در مدينه بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد، كه صاحب اختيارى آن حضرت را بيان مى ‏كرد و مقدمه‏ اى بود براى كلمه «مولى» در {{متن عربی|مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ}} در غدير اعلام شد.

حضرت فرمود: «پذيرفتن و اطاعت در آنچه دوست بداريد و آنچه بر شما خوش نيايد و دوست نداشته باشيد» . مردم با شنيدن اين محتواى بلند گفتند: پذيرفتيم و اطاعت مى‏ كنيم.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۹۷،۲۹۶؛ الاقبال: ص ۴۵۹،۴۵۳.</ref>

پس از اين بود كه به عنوان حجةالوداع به سوى مكه حركت كرديم و جبرئيل نازل شد و گفت: اى محمد! خدايت سلام رسانده مى ‏گويد: على را به عنوان عَلَمى براى مردم منصوب كن.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۹۷،۲۹۶؛ الاقبال: ص ۴۵۹،۴۵۳.</ref>

سپس بار ديگر بر سر مطلب بازگشت و فرمود: اى مردم، وقتى من به شهادت رسيدم على بر شما از خودتان صاحب اختيارتر است، و آنگاه كه على به شهادت برسد پسرم حسن بر مؤمنين صاحب اختيارتر است، و آنگاه كه حسن به شهادت برسد پسرم حسين بر مؤمنين از خودشان صاحب اختيارتر است.<ref>كتاب سليم: ص ۳۶۲؛ عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۷۱؛ الغدير: ج ۱ ص ۱۹۹.</ref>

«هر كس من صاحب اختيار اويم اين على صاحب اختيار اوست. خدايا هركس ولايت او را بپذيرد دوست بدار و با هركس كه با او دشمنى كند دشمنى كن».<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۵۱،۲۴۵؛ الغدير: ج ۱ ص ۱۷۸؛ امالى الطوسى: ص ۱۱۳؛ اسد الغابة: ج ۴ ص ۲۸؛ ارجح المطالب: ص ۵۸۰؛ مشكل الآثار: ج ۲ ص ۳۰۸.</ref>

يا رسول‏ اللَّه، اين ولايت چگونه ولايتى است؟ فرمود: ولايتى همچون ولايت من. هر كس كه اختيار من بر او از خودش بيشتر است على نيز اختيارش بر او از خودش بيشتر است.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۳۴؛ كتاب سليم: ص ۱۹۹؛ فرائد السمطين: ج ۱ ص ۳۱۲.</ref>

آنگاه در {{متن عربی|مولى المؤمنين}} بودن خود به آيه {{متن قرآن|النَّبِىُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ}} به صورت اقتباس در كلام استشهاد مى‏ فرمايد.

{{متن عربی|جاءَ ابُو ايُّوبِ الانْصارى مَعَ رَهْطٍ مِنَ الانْصارِ الى عَلِىّ‏ عليه السلام بِالرُّحْبَةِ، فَقالَ‏ عليه السلام: مَنِ الْقَوْمُ؟ قالُوا: مَواليكَ يا اميرَالْمُؤْمِنينَ ... . سَمِعْنا رَسُولَ‏ اللَّه‏ صلى الله عليه وآله يَوْمَ غَديرِ خُمٍّ وَ هُوَ آخِذٌ بِيَدِكَ، يَقُولُ: ايُّهَا النّاسُ، الَسْتُ اوْلى بِالْمُؤْمِنينَ مِنْ انْفُسِهِمْ؟ قُلْنا: بَلى يا رَسُولَ‏ اللَّه. فَقالَ: انَّ اللَّه مَوْلاىَ وَ انَا مَوْلَى الْمُؤْمِنينَ، وَ عَلِىٌّ مَوْلى مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ، اللَّه‏مَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ}}<ref>بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۷۷ ح ۶۴؛ شرح نهج البلاغه: ج ۱ ص ۳۱۷؛عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۵۰،۶۲.</ref>

تضمين آيه در كلام حضرت در اين حديث شبيه حديث قبلى است، فقط در تفسير آن يك فرق شاخص ديده مى‏ شود كه حامل صراحت بيشترى است، و آن عبارتِ {{متن عربی|عَلِىٌّ مَوْلى مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ}} است، كه در چينش كلام جالب‏ تر و الهام بخش ‏تر است و اين صورت را تداعى مى ‏كند:

اى مردم آيا مى‏ دانيد كه خداى عز و جل مولى و صاحب اختيار من است، و من مولى و صاحب اختيار مؤمنين هستم، و من نسبت به شما از خودتان صاحب اختيارترم» -  و اين مطلب را چند بار فرمود -ما در پاسخ گفتيم: آرى -  و اين در حالى بود كه پيامبر صلى الله عليه و آله دست تو را گرفته بود -  در اين حال فرمود:

«هر كس من صاحب اختيار او بوده ‏ام على صاحب اختيار اوست. خدايا، هر كس ولايت او را بپذيرد دوست بدار، و هر كس با او دشمنى كند با او دشمنى كن» ، و اين را سه مرتبه فرمود.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۳۸؛ احقاق الحق: ج ۶ ص ۳۲۹؛ اسد الغابة: ج ۵ ص ۲۵۰.</ref>

عمرو بن ميمون اودى مى‏گويد: على‏ عليه السلام صاحب روز غدير خم است، آنگاه كه پيامبر صلى الله عليه و آله او را با نام صدا زد و ولايت او را بر امتش واجب نمود و عظمت او را به آنان شناساند و مقام او را برايشان بيان داشت و فرمود: چه كسى نسبت به شما از خودتان صاحب اختيارتر است؟ گفتند: خدا و پيامبرش. فرمود: پس هر كس كه من صاحب اختيار اويم اين على صاحب اختيار اوست.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۷۸ ح ۳۹۲؛ بحار الانوار: ج ۴۰ ص ۶۹ ح ۱۰۴. امالى الطوسى: ج ۲ ص ۱۷۰.</ref>

هر كس كه من بر او از خودش صاحب اختيارتر بوده ‏ام على نسبت به او از خودش صاحب اختيارتر است.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۷۴؛ كتاب سليم: ص ۳۱۴.</ref>

در اين حديث كلمه {{متن عربی|اوْلى}} كه در آيه آمده درباره اميرالمؤمنين‏ عليه السلام هم عيناً به كار رفته است.

از جمله اين موارد است:{{متن قرآن|النَّبِىُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ}}:

{{قرآن|يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ}}<ref>مائده/۶۷ .</ref>:

در فرازى از زيارت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام در روز غدير خطاب به آن حضرت چنين مى‏ خوانيم: {{متن عربی|اشْهَدُ انَّكَ اخُو رَسُولِ اللَّهِ صلَّى اللَّه عليه و آله ... ، و انَّهُ قَدْ بَلَّغَ عَنِ اللَّهِ ما انْزَلَهُ فيكَ، فَصَدَعَ بِأَمْرِهِ وَ اوْجَبَ عَلى امَّتِهِ فَرْضَ طاعَتِكَ وَ وِلايَتِكَ وَ عَقَدَ عَلَيْهِمُ الْبَيْعَةَ لَكَ وَ جَعَلَكَ اوْلى بِالُمؤْمِنينَ مِنْ انْفُسِهِمْ كَما جَعَلَهُ اللَّهُ كَذلِكَ. ثُمَّ اشْهَدَ اللَّهَ تَعالى عَلَيْهِمْ فَقالَ: الَسْتُ قَدْ بَلَّغْتُ؟ فَقالُوا: اللَّهُمَّ بَلى فَقالَ اللَّهُمَّ اشْهَدْ وَ كَفى بِكَ شَهيداً و حاكِماً بَيْنَ الْعِبادِ. فَلَعَنَ اللَّهُ جاحِدَ وِلايَتِكَ بَعْدَ الاقْرارِ وَ ناكِثَ عَهْدِكَ بَعْدَ الْميثاقِ}}<ref>متن زيارت بحار الانوار: ج ۹۷ ص۳۶۰-۳۶۸.</ref>:

يكى آيه تبليغ است كه به صورت خبر از انجام آن مطرح شده است. يعنى خدا فرموده:{{متن قرآن|بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ}}و در اينجا مى‏ فرمايد:

{{متن عربی|انَّهُ قَدْ بَلَّغَ عَنِ اللَّهِ ما انْزَلَهُ فيكَ}}. آيه دوم كه درباره اولى به نفس بودن پيامبر صلى الله عليه وآله است به عنوان اعلام عين آن درباره اميرالمؤمنين‏ عليه السلام مطرح شده و مى‏ گويد: {{متن عربی|جَعَلَكَ اوْلى بِالُمؤْمِنينَ مِنْ انْفُسِهِمْ كَما جَعَلَهُ اللَّهُ كَذلِكَ}}، و در واقع با جمله دوم به آيه اشاره مى‏ كند كه خدا در قرآن درباره پيامبر صلى الله عليه وآله فرموده: {{متن قرآن|النَّبِىُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ}}

آنچه از اين فراز غدير استفاده مى ‏كنيم نقطه اوج آن است كه مى ‏توان به عنوان «رمز غدير» و «حساس ‏ترين نقطه غدير» نيز از آن ياد كرد.

بدين معنى كه ولايت و امامت پيامبر صلى الله عليه وآله به نص قرآن امرى مسلم است و در معناى آن -كه صاحب اختيارى مطلق است - كوچک ترين شكى راه ندارد.

==== '''ب) مسير ارتباط ولايت محمدى و علوى''' ====

خداوند با آيه{{متن قرآن|النَّبِىُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ}}:

پيامبر صلى الله عليه و آله را صاحب اختيار مطلق مردم قرار داد. در اواخر عمر پيامبر صلى الله عليه و آله با آيه {{متن قرآن|يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ...}} زمينه اعلام صاحب اختيارى على‏ عليه السلام را به همان معنى كه در آيه قبل براى پيامبر صلى الله عليه و آله آمده بود آماده كرد، و با وعده{{متن قرآن|وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ}} به پيامبر صلى الله عليه وآله دستور اعلام آن را داد.