۲۱٬۸۲۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
== سند خطبه طولانىِ غدير<ref> ناگفته هايى از اسناد خطبه غدير (موّحدى) : ص ۸۳ - ۱۵۰. </ref> == | == سند خطبه طولانىِ غدير<ref> ناگفته هايى از اسناد خطبه غدير (موّحدى) : ص ۸۳ - ۱۵۰. </ref> == | ||
بررسى اسناد خطبه طولانى و مشهورِ غدير از مهم ترين موارد تحقيقىِ غدير است، كه در اين جا به آن مى پردازيم. | بررسى اسناد [[خطبه غدیر|خطبه]] طولانى و مشهورِ غدير از مهم ترين موارد تحقيقىِ غدير است، كه در اين جا به آن مى پردازيم. | ||
ابتدا در خصوص تمامى منابع موجود و غير موجود مشتمل بر اين خطبه طولانى و مفصل غدير به اختصار سخن خواهيم گفت، و سپس به تحقيق و تفحص در اسناد آن در منابع موجود می پردازيم. البته از ذكر متن خطبه طولانى غدير پرهيز مى شود. چرا كه به طور مفصل در عنوان «خطبه غدير»در اين دانشنامه همراه با ترجمه آمده است. | ابتدا در خصوص تمامى منابع موجود و غير موجود مشتمل بر اين خطبه طولانى و مفصل غدير به اختصار سخن خواهيم گفت، و سپس به تحقيق و تفحص در اسناد آن در منابع موجود می پردازيم. | ||
البته از ذكر متن خطبه طولانى غدير پرهيز مى شود. چرا كه به طور مفصل در عنوان «خطبه غدير»در اين دانشنامه همراه با ترجمه آمده است. | |||
از آن جايى كه سند ارائه شده در كتاب «التحصين»بر پايه نظريه اطمينان در حكم يك روايت موثق است، در گفتار دوم ابتدا سند مربوط به «التحصين»مورد پژوهش قرار مى گيرد، و در ادامه به ساير اسناد خطبه طولانى خواهيم پرداخت. | از آن جايى كه سند ارائه شده در كتاب «التحصين»بر پايه نظريه اطمينان در حكم يك روايت موثق است، در گفتار دوم ابتدا سند مربوط به «التحصين»مورد پژوهش قرار مى گيرد، و در ادامه به ساير اسناد خطبه طولانى خواهيم پرداخت. | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۷: | ||
ج. همين طور بايد خطبه غدير را منحصر در خطبه طولانى بدانيم، و روايت صحيح السند طبرانى در«المعجم الكبير» و نيز روايت ابن مغازلى را به خاطر كوتاه بودنشان در شمار روايات خطبه غدير داخل نكنيم. | ج. همين طور بايد خطبه غدير را منحصر در خطبه طولانى بدانيم، و روايت صحيح السند طبرانى در«المعجم الكبير» و نيز روايت ابن مغازلى را به خاطر كوتاه بودنشان در شمار روايات خطبه غدير داخل نكنيم. | ||
بنابراين، فقط در صورتى كه بحث خود را متوقف به منابع موجود بدانيم، بايد بگوييم: در ميان منابع موجود، متن طولانىِ خطبه غدير در انحصار مصادر امامى است. آرى، در منابع موجود مخالفان متنى از خطبه غدير با اين حجم - حدود ۳۵۰۰ واژه - به چشم نمى خورد. اما اين امر در حالى است كه داده ها و گزارش هاى موجود نشان مى دهد كه چنين خطبه اى در منابع متقدم اهل تسنن ثبت و ضبط شده است. | بنابراين، فقط در صورتى كه بحث خود را متوقف به منابع موجود بدانيم، بايد بگوييم: | ||
در ميان منابع موجود، متن طولانىِ خطبه غدير در انحصار مصادر امامى است. آرى، در منابع موجود مخالفان متنى از خطبه غدير با اين حجم - حدود ۳۵۰۰ واژه - به چشم نمى خورد. | |||
اما اين امر در حالى است كه داده ها و گزارش هاى موجود نشان مى دهد كه چنين خطبه اى در منابع متقدم اهل تسنن ثبت و ضبط شده است. | |||
=== '''سیر ضبط مکتوب خطبه طولانى غدير''' === | === '''سیر ضبط مکتوب خطبه طولانى غدير''' === | ||
| خط ۲۴: | خط ۳۰: | ||
ولى متأسفانه اصل اين كتاب هم اينک موجود نيست، و تنها تعدادى از احاديث آن و از جمله خطبه طولانى غدير در ساير منابع انعكاس يافته و هم اينک موجود است. در گفتار بعدى به تفصيل درباره مؤلف اين كتاب سخن خواهيم گفت. | ولى متأسفانه اصل اين كتاب هم اينک موجود نيست، و تنها تعدادى از احاديث آن و از جمله خطبه طولانى غدير در ساير منابع انعكاس يافته و هم اينک موجود است. در گفتار بعدى به تفصيل درباره مؤلف اين كتاب سخن خواهيم گفت. | ||
پس از او، ابو جعفر محمد بن جرير طبرى معروف به طبرى آملى صغير كه او را طبرى سوم <ref>مصنفان فراوانى در حال حاضر در عنوان طبرى مشترك هستند. محمد بن جرير بن يزيد آملى طبرى، تاريخ نگار مشهور سنى (ت ۲۲۴ - م ۳۱۰ ق)است. اگر او را بنا بر مشهور طبرى اول بناميم، آن گاه محمد بن جرير بن رستم طبرى آملى معروف به طبرى آملى كبير، از انديشمندان گران قدر قرن سوم و چهارم شيعه را بايد طبرى دوم نام نهيم. اين انديشمند شيعى، با مرحوم كلينى( م ۳۲۹ ق)و جناب حسين بن روح نائب سوم ( م ۳۲۶ ق) هم عصر بوده است. طبرى سوم نيز كه نام او و نام پدر و پدر بزرگش با طبرى دوم مشابهت دارد، جناب محمد بن جرير بن رستم طبرى آملى معروف به طبرى سوم با نجاشى (م ۴۵۰ ق) و شيخ طوسى (م ۴۶۰ ق) هم طبقه است و نبايد او را با طبرى دوم اشتباه گرفت. طبرى سوم با يك واسطه از شيخ صدوق نقل حديث مى كند، و شيخ صدوق نيز با يك واسطه از طبرى دوم نقل حديث مى نمايد. در نتيجه ميان طبرى دوم و سوم، سه واسطه وجود دارد. طبرى چهارم نيز ابوجعفر عماد الدين طبرى آملى از انديشمندان شيعى قرن ششم و نويسنده كتاب «بشارة المصطفى صلى الله عليه وآله لشيعة المرتضى عليه السلام» است. طبرى چهارم شاگرد فرزند شيخ طوسى معروف به مفيد دوم است. متأسفانه اطلاع دقيقى از زمان وفات هيچ يك از طبرى هاى شيعى مذكور وجود ندارد، و تنها مى دانيم طبرى چهارم تا سال ۵۵۳ زنده بوده است. </ref>مى ناميم، در يكى از آثار خود اين خطبه را از استادش | پس از او، ابو جعفر محمد بن جرير طبرى معروف به طبرى آملى صغير كه او را طبرى سوم <ref>مصنفان فراوانى در حال حاضر در عنوان طبرى مشترك هستند. محمد بن جرير بن يزيد آملى طبرى، تاريخ نگار مشهور سنى (ت ۲۲۴ - م ۳۱۰ ق)است. اگر او را بنا بر مشهور طبرى اول بناميم، آن گاه محمد بن جرير بن رستم طبرى آملى معروف به طبرى آملى كبير، از انديشمندان گران قدر قرن سوم و چهارم شيعه را بايد طبرى دوم نام نهيم. اين انديشمند شيعى، با مرحوم كلينى( م ۳۲۹ ق)و جناب حسين بن روح نائب سوم ( م ۳۲۶ ق) هم عصر بوده است. طبرى سوم نيز كه نام او و نام پدر و پدر بزرگش با طبرى دوم مشابهت دارد، جناب محمد بن جرير بن رستم طبرى آملى معروف به طبرى سوم با نجاشى (م ۴۵۰ ق) و شيخ طوسى (م ۴۶۰ ق) هم طبقه است و نبايد او را با طبرى دوم اشتباه گرفت. طبرى سوم با يك واسطه از شيخ صدوق نقل حديث مى كند، و شيخ صدوق نيز با يك واسطه از طبرى دوم نقل حديث مى نمايد. در نتيجه ميان طبرى دوم و سوم، سه واسطه وجود دارد. طبرى چهارم نيز ابوجعفر عماد الدين طبرى آملى از انديشمندان شيعى قرن ششم و نويسنده كتاب «بشارة المصطفى صلى الله عليه وآله لشيعة المرتضى عليه السلام» است. طبرى چهارم شاگرد فرزند شيخ طوسى معروف به مفيد دوم است. متأسفانه اطلاع دقيقى از زمان وفات هيچ يك از طبرى هاى شيعى مذكور وجود ندارد، و تنها مى دانيم طبرى چهارم تا سال ۵۵۳ زنده بوده است. </ref>مى ناميم، در يكى از آثار خود اين خطبه را از استادش [[ابوالمفضل شیبانی|ابوالمفضل محمد بن عبداللَّه شيبانى]] نقل كرده است. متأسفانه خطبه طولانى غدير در زمره رواياتى است كه هم اينك در نسخه هاى موجود آثار او يافت نمى شود. در ادامه تفصيلاً در اين باب سخن خواهيم گفت. | ||
پس از اين دو، ابوعلى محمد بن حسن بن على فَتّال نيشابورى معروف به شيخ شهيد محمد فتّال (م ۵۰۸ ق) در كتاب «روضة الواعظين و بصيرة المتعظين » خطبه طولانى غدير را بدون ذكر سند از امام باقر عليه السلام نقل مى نمايد. | پس از اين دو، ابوعلى محمد بن حسن بن على فَتّال نيشابورى معروف به شيخ شهيد محمد فتّال (م ۵۰۸ ق) در كتاب «روضة الواعظين و بصيرة المتعظين » خطبه طولانى غدير را بدون ذكر سند از امام باقر عليه السلام نقل مى نمايد. | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۶: | ||
اين كتاب ارزشمند در ميان آثار موجود شيعه، قديمى ترين كتابى است كه مشتمل بر خطبه طولانى غدير است. | اين كتاب ارزشمند در ميان آثار موجود شيعه، قديمى ترين كتابى است كه مشتمل بر خطبه طولانى غدير است. | ||
گزارش هاى موجود حاكى از آن است كه خطبه طولانى غدير توسط حسن بن ابى طاهر احمد جاوانى <ref>جاوانى هم ضبط شده است. در ادامه مدارك آن ارائه مى گردد.</ref>در كتاب « نور الهدى و المنجى من | گزارش هاى موجود حاكى از آن است كه خطبه طولانى غدير توسط حسن بن ابى طاهر احمد جاوانى <ref>جاوانى هم ضبط شده است. در ادامه مدارك آن ارائه مى گردد.</ref>در كتاب « [[نور الهدی و المنجی من الرَدی (کتاب)|نور الهدى و المنجى من الردى]]»نيز گرد آمده است. درباره مؤلف اين اثر اطلاعات كافى در دسترس نيست. | ||
تنها از پاره اى از شواهد بر مى آيد كه جاوانى از انديشمندان شيعى غير معروفى است كه در قرن ششم وفات كرده است. اگر چه اصل اين كتاب هم اينک موجود نيست، اما تمام يا بخش عمده اى از روايات آن - آن چنان كه گفته خواهد شد - موجود است. | تنها از پاره اى از شواهد بر مى آيد كه جاوانى از انديشمندان شيعى غير معروفى است كه در قرن ششم وفات كرده است. اگر چه اصل اين كتاب هم اينک موجود نيست، اما تمام يا بخش عمده اى از روايات آن - آن چنان كه گفته خواهد شد - موجود است. | ||
احمد بن على طبرسى <ref>وى ابو منصور احمد بن على طبرسى است كه با امين الاسلام فضل بن حسن طبرسى (م ۵۴۸ ق) مؤلف مشهور «مجمع البيان» هم عصر است. اين دو انديشمند شيعى اگر چه در يك دوره مىزيستند و هر دو در عنوان «الطبرسى»اشتراك داشته و هر دو از اساتيد ابن شهر آشوب شمرده مى شوند، اما احتمال وحدت ايشان كاملاً و قطعاً مردود است. به طور كلى در ميان متقدمان و متأخران شيعى هفت انديشمند در عنوان «الطبرسى» اشتراك دارند كه بايد هنگام ذكر نام ايشان وجوه تمايز آنان به قدر لزوم بيان شود. </ref> (م ۵۸۸ ق)در كتاب | احمد بن على طبرسى <ref>وى ابو منصور احمد بن على طبرسى است كه با امين الاسلام فضل بن حسن طبرسى (م ۵۴۸ ق) مؤلف مشهور «مجمع البيان» هم عصر است. اين دو انديشمند شيعى اگر چه در يك دوره مىزيستند و هر دو در عنوان «الطبرسى»اشتراك داشته و هر دو از اساتيد ابن شهر آشوب شمرده مى شوند، اما احتمال وحدت ايشان كاملاً و قطعاً مردود است. به طور كلى در ميان متقدمان و متأخران شيعى هفت انديشمند در عنوان «الطبرسى» اشتراك دارند كه بايد هنگام ذكر نام ايشان وجوه تمايز آنان به قدر لزوم بيان شود. </ref> (م ۵۸۸ ق)در كتاب «[[الاحتجاج (کتاب)|الاحتجاج على اهل اللجاج]]» نيز از ديگر مؤلفانى است كه خطبه طولانى غدير را با ذكر سند از امام باقر عليه السلام نقل كرده است. | ||
پس از طبرسى و جاوانى، سيد على بن طاووس (م ۶۶۴ ق)در كتاب «اليقين باختصاص مولانا على عليه السلام بإمرة المؤمنين» به نقل از كتاب «المناقب» تأليف احمد بن محمد طبرى، سند ديگرى از خطبه طولانى ارائه كرده است. اين سند اگر چه با سندى كه مرحوم طبرسى ارائه كرده تفاوت دارد، اما طريق جديدى از نقل اين خطبه را به دست نمى دهد. زيرا مؤلف «اليقين» نيز اين خطبه را همانند مؤلف «الاحتجاج» از علقمة بن محمد حضرمى از امام باقر عليه السلام<ref>بنا به نظر برخى صاحب نظران، طريق چنين روايتى بايد به صورت امام باقر عليه السلام از پيامبر صلى الله عليه وآله در نظر گرفته شود. صرف نظر از درستى و اتقان چنين نظرى در سراسر اين اثر، اين طريق به صورت علقمه از امام باقر عليه السلام خوانده مى شود.</ref> نقل مى نمايد. | پس از طبرسى و جاوانى، سيد على بن طاووس (م ۶۶۴ ق)در كتاب «اليقين باختصاص مولانا على عليه السلام بإمرة المؤمنين» به نقل از كتاب «المناقب» تأليف احمد بن محمد طبرى، سند ديگرى از خطبه طولانى ارائه كرده است. اين سند اگر چه با سندى كه مرحوم طبرسى ارائه كرده تفاوت دارد، اما طريق جديدى از نقل اين خطبه را به دست نمى دهد. زيرا مؤلف «اليقين» نيز اين خطبه را همانند مؤلف «الاحتجاج» از علقمة بن محمد حضرمى از امام باقر عليه السلام<ref>بنا به نظر برخى صاحب نظران، طريق چنين روايتى بايد به صورت امام باقر عليه السلام از پيامبر صلى الله عليه وآله در نظر گرفته شود. صرف نظر از درستى و اتقان چنين نظرى در سراسر اين اثر، اين طريق به صورت علقمه از امام باقر عليه السلام خوانده مى شود.</ref> نقل مى نمايد. | ||