پژوهشی در اسباب نزول آیه اکمال: تفاوت میان نسخه‌ها

اما موضوع ربا در چهار سوره قرآن آمده است: بقره؛۲۷۵ـ۲۷۶، نساء؛ ۱۶۱، روم؛۳۹ و آل عمران؛۱۳۰. برخى از این سوره ها مکّى و پاره اى مدنى است. مقصود خلیفه کدام یک از این آیات بوده است؟

۱ـ احمدبن حنبل در «مسند»ش مى گوید: … عمر ـ رضى الله عنه ـ چنین گفت: همانا آخرین آیه اى که نازل گردید آیه ربا بود و رسول خدا ـ صلى الله علیه وسلم ـ رحلت کرد و آن را براى ما تفسیر نکرد پس شما ربا و ریبه، هردو، را ترک کنید.<ref>مسند احمدابن حنبل؛ج۱،ص۳۶</ref>

۲ـ حدیث فوق را«کنزالعمال» نیز به سند دیگر روایت کرده است.<ref>کنز العمال؛ج۴،ص۱۸۶</ref>

از براء ـ رضى الله عنه ـ نقل شده است که گفت: آخرین سوره اى که به طور کامل نازل گردیده سوره برائت است، و آخرین آیه، آیه پایانى سوره نساء است: یستفتونک قل الله یفتیکم فى الکلالة….<ref>صحیح بخاری؛ج۵،ص۱۱۵ونیز؛ج۵،ص۱۸۵.</ref>

…آخرین سوره اى که بر پیامبر ـ صلى الله علیه وسلم ـ نازل گردید سوره برائت بود، و آخرین آیه اى که بر ایشان فرستاده شد آیه پایانى سوره نساء، یعنى از «یَستفتونک» تا پایان سوره بود….<ref>مسند احمد؛ج۱،ص۲۹۸.</ref>

از ابن عمر ـ رضى الله عنهما ـ نقل شده است که گفت: عمر بر منبر رسول خدا صلى الله علیه وسلم سخن مى راند؛ گفت: خَمر در قرآن حرام گردید و آن از پنج چیز است: انگور، خرما، گندم، جو و عسل.خمر چیزى است که عقل را زایل مى سازد. سه چیز است که اى کاش رسول خدا صلى الله علیه وسلم  پیش از رحلتش براى ما بیان مى فرمود: جدّ، کلاله و باب هایى از ربا.<ref>صحیح بخاری؛ج۶،ص۲۴۲.</ref>

این حدیث که نزد اهل سنت به تاکید صحیح است دلالت مى کند که عمر از پیامبرصلى الله علیه وآله و سلم درباره کلاله نپرسیده است، و صحیح حاکم که در«مستدرک» روایت شده است به صراحت گویاى این امر است؛ مى گوید:

… محمد بن طلحة بن یزید بن رکانة از عمر بن خطاب ـ رضى الله عنه ـ نقل مى کند که گفت: اگر من از رسول خدا درباره سه چیز مى پرسیدم برایم از شتران سرخ مو بهتر بود: از خلیفه پس از او؛ از جواز قتال با قومى که اقرار دارند در اموالشان زکات است اما آن را پرداخت نمى کنند و از کلاله. این حدیث مطابق معیارهاى بخارى و مسلم صحیح است، و آنان نقل نکرده اند.<ref>مستدرک حاکم؛ج۲،ص۳۰۳.</ref>

از معدان بن ابى طلحه نقل شده است که عمربن خطاب روز جمعه اى خطبه مى خواند؛ از پیامبر خداـ صلى الله علیه وسلم ـ و ابوبکر یاد کرد، سپس گفت: من پس از خود مسئله اى مهمتر از مسئله کلاله وا نمى گذارم. در هیچ موضوعى من به اندازه موضوع کلاله به رسول الله مراجعه نکردم و او در هیچ چیزى به اندازه این موضوع با من به درشتى سخن نگفت، به طورى که با انگشتش به سینه من زد و گفت: اى عمر! آیا آیه«صیف» که در پایان سوره نساء است براى تو کافى نیست؟ اگر زنده باشم در این مساله به گونه اى حکم خواهم کرد که آنان که قرآن مى خوانند و آنها که نمى خوانند به آن حکم مى کنند.<ref>صحیح مسلم؛ج۵،ص۶۱.آیه آخر سوره نساء به آیه صیف یا صیفی معروف است،درمقابل آیه دیگرکه در همین سوره در موردکلاله نازل شده است وبه آیه شتوی،یعنی زمستانی،معروف می باشد.</ref>