نمایش مبدأ برای الردّ علی الحرقوصیّة یا کتاب الولایة (کتاب)

{{جعبه اطلاعات کتاب
 | عنوان = الردّ علی الحرقوصیّة
 | تصویر = کتاب-الولایه.jpg
 | توضیح_تصویر =
 | نام‌های دیگر = بخش‌های بر جای مانده کتاب فضائل علی بن ابی طالب علیه السلام و کتاب الولایة
 | نویسنده = محمد بن جریر طبری
 | شاعر =
 | تاریخ نگارش =
 | زبان = فارسی - عربی
 | مترجم =
 | تحقیق یا تدوین = رسول جعفریان
 | موضوع = غدیرخم
 | مذهب = سنی
 | ناشر = دلیل ما
 | محل نشر = قم
 | سال نشر = ۱۳۷۹ش
 | نوبت چاپ =
 | نوع چاپ =
 | تعداد جلد = ۱ ج
 | تعداد صفحه = ۱۰۰ص
 | قطع =
 | شابک =
 | شماره ملی =
 | نسخه الکترونیکی = [https://noorlib.ir/book/info/15318 مطالعه در کتابخانه نور]
 | نام ترجمه فارسی =
 | مترجم فارسی =
}}

'''بخش‌های برجای‌مانده کتاب فضائل علی بن ابی‌طالب علیه السلام و کتاب الولایة'''، نوشته محمد بن جریر بن یزید طبری است که به کوشش رسول جعفریان، گردآوری و منتشر شده است.

در مقدمه کتاب، به توضیح پیرامون این اثر پرداخته شده و به این نکته اشاره گردیده است که «کتاب الولایة» که بدون تردید اصل آن برحسب اطلاعات موجود، برجای نمانده، کتابی است از محمد بن جریر طبری، مورخ معروف بغداد و در این‌باره، در کهن‌ترین منابع از یک نسل پس از طبری تا قرن دهم، نصوص متقنی در اختیار است که در اثر حاضر، مرور شده است.

== نویسنده ==
'''ابوجعفر محمد بن جریر بن یزید بن کثیر بن غالب طبری''' (متولد ۲۲۴ ق - آمل مازندران)، مشهور به جریر طبری، مورخ، مفسر ایرانی، این اندازه مسلم است که طبری در زمان حیاتش متهم به تشیع و دوستی حضرت علی علیه السلام و ائمه اطهار بوده است. در نتیجه همین اتهام پس از مرگش، از ترس عوام و متعصبان اهل سنت و جماعت، او را در شب دفن کردند.

از جمله آثار ایشان: «جامع البیان فی (آی) تفسیر القرآن»، «تاریخ الأمم و الملوک»، «تهذیب الآثار»، «القول فی أحکام شرائع الإسلام»، «تاریخ الرجال من الصحابة و التابعین»، «فی علم القراءت»، «اختلاف العلماء»، «التبصیر»، «الآداب النفیسة و الأخلاق الحمیدة»، «صریح (شرح) السنة»

== کتابی از طبری عامّی در غدیر<ref>چکیده عبقات الانوار (حدیث غدیر): ص ۳۸. اسرار غدیر: ص ۳۰۳. غدیر در آئینه کتاب. چهارده قرن با غدیر: ص ۱۵۲.</ref> ==
یکی از مؤلفین مشهور غدیر در چهارده قرن محمد بن جریر طبری (م ۳۱۰ ق) است. از اوایل قرن دوم هجری که تدوین معارف دینی رسماً آزاد اعلام شد، تبلیغ غدیر نیز شکلی تازه بخود گرفت و کم‌کم از شکل روایت به صورت تألیف درآمد. در اواسط قرن دوم به اولین تألیف مستقل درباره غدیر برمی‌خوریم که از فراهیدی است.

این مسیر ادامه یافت و کتاب‌های مختلف و متعددی به صورت مستقل یا ضمنی در موضوع غدیر تدوین شد، به طوری که ابن کثیر دمشقی می‌گوید: «کتابی در دو جلد ضخیم دیدم که محمد بن جریر طبری احادیث غدیر خم را در آن جمع‌آوری کرده بود» !!!<ref>بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۲۳۵. إحقاق الحق: ج ۲ ص ۴۸۶.</ref>

یحیی بن حسن اسدی حلّی (ابن بطریق) و سید بن طاووس در کتب خود اشاره نموده‌اند که ابوجعفر محمد بن جریر طبری عامی کتابی درباره طرق حدیث غدیر [[تألیف]] کرده است. نام این کتاب «کتاب الولایة» یا «الردّ علی الحُرقوصیّة» است.<ref>العمدة. الاقبال: ص ۴۵۳، ۴۵۷. الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف: ص ۳۸.</ref>

جماعتی از حافظان بزرگ [[اهل سنت]] نیز نگارش این کتاب به دست طبری را تصدیق کرده‌اند، از جمله: ذهبی، ابن کثیر، یاقوت حَمَوی، [[ابن حجر عسقلانی|ابن حَجَر عَسقَلانی]].<ref>الروضة الندیّة شرح التحفة العلویة: ص ۵۷. تاریخ ابن کثیر: ج ۱۱ ص ۱۴۷. معجم الادباء، ج ۶ ص ۴۵۵. تهذیب التهذیب: ج ۷ ص ۳۳۹.</ref>

ماجرای این تألیف طبری این گونه است که در زمان طبری مورخ معروف عامه، ابوبکر بن ابی داود درباره حدیث غدیرخم مطالب نادرستی گفته بود و این خبر به طبری رسید. او در پاسخ به ابن ابی داود کتاب مستقلی درباره غدیر نوشت و در آن صحت اسناد آن را ثابت کرد و مدارک لازم را ارائه داد.<ref>تاریخ الاسلام (ذهبی): ج ۲۳ ص ۲۸۳.</ref>

کتابشناسی این کتاب از این قرار است:

الردّ علی الحرقوصیة،<ref>رجال النجاشی: ص ۳۲۲ ش ۷۹. الفهرست (شیخ طوسی): ص ۱۵۰ ش ۶۴۰. مناقب آل ابی طالب (ابن شهرآشوب): ج ۳ ص ۲۵. معالم العلماء: ص ۱۰۶ ش ۷۱۵. ینابیع المودة: ج ۱ ص ۱۱۳. البدایة و النهایة: ج ۱۱ ص ۱۵۷. الاقبال بالاعمال: ص ۴۵۳. الذریعة: ج ۱۰ ص ۱۹۳ ش ۴۸۳ و ج ۱۶ ص ۲۵ ش ۹۵. الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب: ج ۱ ص ۱۵۲ ش ۱.</ref> محمد بن جریر طبری (ابوجعفر، عامی، م ۳۱۰ ق). عربی، خطی. چنانچه سید در «الاقبال» گفته مؤلف در این کتاب هفتاد و پنج طریق برای حدیث غدیر و آنچه پیامبر صلی الله علیه وآله در حق امیرالمؤمنین علیه السلام در باب ولایت فرموده آورده است. در «المناقب» می‌گوید: در این کتاب هفتاد و اندی طریق، برای حدیث غدیر جمع‌آوری شده، و در کتاب «البدایة والنهایة» آمده که او کتابی از مؤلف دیده که در آن احادیث غدیر جمع‌آوری شده و در دو مجلد بزرگ است.

چند نکته در مورد این کتاب قابل ذکر است:

۱. نام‌های دیگر کتاب چنین است: ۱. «کتاب الولایة» در مناقب آل ابی طالب (ابن شهرآشوب) و معالم العلماء و ینابیع المودة و معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت علیهم السلام: ج ۶ ص ۵۱۲ ش ۲ .۱۶۸۷۵. «کتاب غدیر خم» در الفهرست (شیخ طوسی) و در موردی الذریعة. ۳. «کتاب الولایة فی جمع طرق حدیث من کنت مولاه» در الغدیر فی التراث الاسلامی: ص ۴ .۳۵. «الفضائل» در تذکرة الحفاظ (به نکته چهارم مراجعه شود). ۵ و ۶ و ۷. «الولایة فی طرق حدیث الغدیر و «کتاب الغدیر» در الغدیر و «کتاب الردّ الحرقوصیة». و اما همین نام (الردّ علی الحرقوصیة) در بقیه موارد و آدرس‌ها از قبیل الاقبال و الذریعة آمده است. البته در بعضی موارد اصلاً نامی برای کتاب بیان نشده است.

# مؤلف کتاب به تصریح سید بن طاووس در «الاقبال»، طبری عامی است نه شیعی.
# شیخ طوسی و نجاشی در کتاب‌هایشان سند خود تا مؤلف را نسبت به این کتاب ذکر کرده و آورده‌اند.
۴. در «سیر اعلام النبلاء»: ج ۱۴ ص ۲۷۴ ش ۱۷۵، و «معجم الادباء»: ج ۱۸ ص ۸۰ تصریح نموده‌اند که مؤلف کتابی به نام کتاب «الفضائل» یا «فضائل علی بن ابی طالب علیه السلام» دارد که در ابتدای آن از صحت احایث غدیر بحث نموده است.

در همان جلد از «معجم الادباء»: ص ۸۴، دارد: که یکی از شیوخ در بغداد غدیر خم را [[تکذیب]] نموده بود، که علی بن ابی طالب علیه السلام هنگامی که پیامبرصلی الله علیه وآله به غدیر رسیده بود در یمن بوده است، و قصیده ای ایراد کرد که این مفهوم در آن گفته شده بود. هنگامی که طبری این سخن را شنید، طرق حدیث غدیر خم را بیان نمود و جمعیت بسیاری به خصوص از شیعیان جمع شدند تا کلمات او را بشنوند ….

در همین باره «تذکرة الحفاظ»: ج ۲ ص ۷۱۳ می‌گوید: وقتی طبری کلام ابن‌ابی داود در حدیث غدیر را شنید کتاب «الفضائل» را تدوین نمود و در آن از تصحیح آن حدیث صحبت نمود. سپس می‌گوید: مجلدی از طرق حدیث غدیر را دیدم و از زیادی طرق آن بسیار تعجب کردم.

از این کلام و کلامی که از «سیر اعلام النبلاء» گذشت، در حد احتمال می‌توان استفاده نمود که این کتاب (الرد علی الحرقوصیة) یک جلد یا بیشتر از کتاب «الفضائل» مؤلف است که اختصاص به این حدیث داده شده بود.

۵. از کلام «معجم الادباء» می‌توان احتمال داد این کتاب نوشته شخصی از کلام طبری باشد.

۶. کتابی به نام «کتاب فضائل علی بن ابی طالب علیه السلام» و «کتاب الولایة» به کوشش رسول جعفریان جمع‌آوری و توسط انتشارات دلیل‌ما، قم، سال ۱۳۷۹ ش، ۱۴۱۹ ق در صد صفحه وزیری به چاپ رسیده، که در بخش دوم آن آنچه از همین کتاب طبری در غدیر یعنی «الردّ علی الحرقوصیة» در کتاب‌های دیگران آمده جمع‌آوری شده و با نام «کتاب الولایة» آورده شده است.

== متن کامل خطبه غدیر<ref>اسرار غدیر: ص ۱۰۸.</ref> ==
خوشبختانه متن مفصل و کامل خطبه کامل غدیر در نُه کتاب از مدارک معتبر شیعه که هم‌اکنون در دست می‌باشد و به چاپ هم رسیده، با اسناد متصل نقل شده است.

روایاتِ این نُه کتاب به سه طریق منتهی می‌شود. یکی از این سه طریق به روایت زید بن ارقم است که با اسناد متصل در کتاب «الصراط المستقیم» تألیف شیخ علی بن یونس بیاضی،<ref>الصراط المستقیم: ج ۱ ص ۳۰۱.</ref> و «نهج الایمان» تألیف شیخ علی بن حسین بن جبر،<ref>نهج الایمان: ص ۹۲.</ref> هر دو به نقل از کتاب «الردّ علی الحرقوصیّة» مشهور به «کتاب الولایة» تألیف مورخ طبری روایت شده است.

== فهرست مطالب ==
{{کشویی}}

==== مقدمه ====
* عنوان کتاب
* کتاب غدیر و مناقب طبری در اختیار چه کسانی بوده است؟
* انگیزه طبری در تألیف کتاب الولایه
* تألیف کتاب الولایة و اتهام به تشیّع
* تشیّع طبری!
* قاضی نعمان (م ۳۶۳) و کتاب الولایة
* ابن شهر آشوب (م ۵۸۸) و کتاب الولایة
* ابن طاوس (م ۶۶۴) و کتاب المناقب و حدیث الولایة
* شمس الدین ذهبی (م ۷۴۸) و کتاب الولایة
* ابن کثیر (م ۷۷۴) و کتاب الولایة
* بیاضی (م ۸۷۷) و کتاب الولایه

==== شذرات من کتاب فضائل علی بن أبی طالب علیه السلام ====
* ما روی القاضی نعمان من کتاب فضائل علی علیه السلام
* ما روی ابن عبد البر الاندلسی (م ۴۶۳) عن الطبری فی الفضائل
* ما روی ابن شهر آشوب (م ۵۸۸) عن کتاب الولایة للطبری
* ما روی ابن طاوس (م ۶۶۴) عن کتاب مناقب أهل البیت للطبری
* ما روی البیاضی عن کتاب فضائل علی علیه السلام للطبری
* ما روی متقی الهندی عن الطبری فی فضائل علی علیه السلام

==== شذرات من کتاب الولایة للطبری ====
* ما روی الذهبی و غیره عن کتاب الطبری
{{پایان}}

== منابع ==
دانشنامه غدیر، جلد ۱۱، صفحه ۵۸.

== پانویس ==
[[رده:میراث مکتوب غدیر]]