نمایش مبدأ برای روایت غدیر خم و اشارات عرفانی در آثار نگارگری دوره صفویه

=== چکیده مقاله:<ref>مهناز شایسته فر؛ دانشیار دانشگاه تربیت مدرس و رئیس مرکز تحقیقات هنر اسلامی نگاره.</ref> ===
از دیدگاه شیعیان و مفسران شیعی، واقعه غدیرخم و اعلام جانشینی حضرت علی(علیه السلام) از سوی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله)، یکی از بزرگترین وقایع تاریخی صدر اسلام به شمار آمده و از اهمیت خاصی، بویژه برای اثبات حقانیت ولایت امیرالمومنین(علیه السلام)، برخوردار بودهاست. 

در میان شرح حدیث و روایت غدیر خم، اشارات بسیاری نیز به آیات نازل شده از سوی خداوند در این زمینه از جمله آیه تبلیغ و آیه اکمال شده است. این واقعه به دلیل اهمیت و جایگاه خود در میان شیعیان در عرصه های مختلف هنری، اجتماعی، سیاسی و نیز در زندگی عادی مردم، بازخوردی ویژه داشته است. 

در این میان، نگارگری اسلامی- ایرانی نیز مجال و فرصتی مناسب برای به تصویر کشیدن و متجلی ساختن داستان ها و مضامین مختلف، بویژه مضامین دینی- مذهبی در اختیار نگارگران قراردادهاست. از جمله مضامینی که با سفارش حاکمان و حامیان شیعیمذهب کتابت و مصور شده، واقعه غدیرخم است. 

بیشتر نگاره های به دست آمده از این مضمون، متعلق به نسخ خطی دوره صفویه با نگرش خاص شیعی است. این کتب شامل آثارالباقیه، حبیب السیر، فال نامه، آثارالمظفر، احسن الکبار، روضه الصفا، حمله حیدری و اثر استاد فرشچیان می باشد. 

اکثر نگاره های بهدست آمده از این نسخ، واقعه را تقریبا با همان شرح و تفسیر حدیث غدیر در دشتی فراخ نمایش دادهاند، اما برخی نگاره ها نیز با نماد و مفهومی متفاوت، شان ولایت حضرت را با توجه به احادیث، روایات و آیات قرآنی نشان داده اند. این مقاله نیز با توجه به شان و جایگاه ولایت حضرت علی(علیه السلام)، به شرح و بررسی روایت غدیر در آثار نگارگری و نمونه های به دست آمده، پرداخته است.

== منبع ==
فصلنامه عرفان اسلامی، دوره: ۱۶، شماره: ۶۳.

== پانویس ==