نمایش مبدأ برای متن و ترجمه خطبه غدیر به زبان فارسی

واقعه عظيم غدير، شامل مراحل مقدماتیِ قبل از خطبه و متن خطبه و وقايعی كه همزمان با خطبه اتفاق افتاد و آنچه پس از خطبه به وقوع پيوست، به صورت يك روايت واحد و متسلسل به دست ما نرسيده است. بلكه هر يك از حاضرين در غدير، گوشه‌ای از مراسم يا قطعه‌ای از سخنان حضرت را نقل نموده‌‏اند. البته قسمت‏ هايی از اين واقعه به طور متواتر به دست ما رسيده است، و خطبه غدير نيز به طور كامل در كتب حديث حفظ شده است.<ref name=": 0">اسرار غدير: ص ۱۲۷ ،۱۰۵. چهارده قرن با غدير: ۱۳۶،۱۲۵.</ref>

متن عربیِ «خطبه غدير» بارها به صورت مستقل به چاپ رسيده است كه همه آنها طبق روايت كتاب «[[الاحتجاج]]» بوده است.

دو نمونه معروف آن، كتاب «الخطبة المباركة النبوية فی يوم الغدير» به تنظيم علامه سيد حسن حسينی لواسانی، و كتاب «خطبة النبی الأكرم‏ صلی الله عليه وآله يوم الغدير» به تنظيم مرحوم [[استاد عمادزاده اصفهانی]] است.

در مورد «خطبه غدير» سه جهت مهم، لزوم مقابله نسخه‌های آن را مؤكدتر می‌نمايد: اهميتِ خود خطبه، طولانی بودن متن، سماعی بودن حديث.  

لذا آخرين اقدام اساسی كه درباره متن «خطبه غدير» انجام گرفته مقابله آن با سه روايت امام باقر عليه السلام و [[حذيفة بن اليمان]] و [[زيد بن ارقم]] است.

به تعبير ديگر: متن كامل خطبه غدیر پس از مقابله و تطبيق آن در مدارک نُه‏ گانه ‏اش، يعنی كتاب‌های «روضة الواعظين» و «الاحتجاج» و «اليقين» و «التحصين» و «العُدَد القويّة» و «الاقبال» و «الصراط المستقيم» و «نهج الايمان» و «نزهة الكرام» تنظيم و تلفيق و تنقيح شده است، و در يازده بخش تقديم خواهد شد و در اول هر بخش عنوانی برای آن ذكر می‌شود.

در پاورقی ‏ها موارد اختلاف نسخه‏ ها و كيفيت آن آمده است. رمزهای زير را برای اشاره به شش كتابِ اصلیِ مقابله شده آورده ‏ايم: («الف»: الاحتجاج.) («ب»: اليقين.) ،(«ج»: التحصين.) ،(«د»: روضة الواعظين.) ، («ه»: العُددالقويّة.) ،(«و»: نهج ‏الايمان.) 

در چند مورد كه اختلاف نسخه از كتاب «الاقبال» و «الصراط المستقيم» و «نزهة الكرام» ذكر شده نام اين كتاب‏ ها آمده و رمزی ندارد.

با توجه به اينكه متن حاضر، حاصل جمع نُه روايت از نُه كتاب است، دقت در پاورقی‏ ها و محتويات نسخه‌های ديگر از آن جهت حائز اهميت است كه هر نسخه می‌‏تواند سهمی در نماياندن واقع ايفا كند.

در پاورقی ‏ها آدرس آيات قرآنی و توضيح كلمات و جملاتِ مشكل آمده است. از آنجا كه متن خطبه عربی است پاورقی‏ ها هم به عربی ذكر شده تا بين دو زبان عربی و فارسی خلط واقع نشود.

در روش ترجمه سعی شده مفاهيم والايی كه «خطبه غدير» در برگيرنده آن است به طور روشن بيان شود، و در عين حال از ترجمه تحت اللفظی هم فاصله زيادی نگيرد. البته نظر به اهميت خطبه، فهم دقيق بعضی موارد آن احتياج به تفسير دارد كه در بخش هشتم اين كتاب تا حدی تبيين شده است. 

<center>'''بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم'''</center>

== بخش اول: حمد و ثنای الهی ==
{{متن و ترجمه
|الْحَمْدُ للَّهِِ الَّذي عَلا في تَوَحُّدِهِ وَ دَنا في تَفَرُّدِهِ<ref>«ب» و «د»: علا بتوحيده و دنا بتفريده. «ج»: في توحيده..</ref> وَ جَلَّ في سُلْطانِهِ وَ عَظُمَ في أرْكانِهِ، وَ أحاطَ بِكُلِّ شَیْ‏ءٍ عِلْماً وَ هُوَ في مَكانِهِ وَ قَهَرَ جَميعَ الْخَلْقِ بِقُدْرَتِهِ وَ بُرْهانِهِ، حَميداً<ref name=": 3"> «الف» و «ب» و «ه»: مجيداً.</ref> لَمْ ‏يَزَلْ، مَحْمُوداً لايَزالُ‌‌‌‍‍‍‌‌‌‍‍‍‍‌‌‌‌‌‌‌‌ [وَمَجيداً لايَزُولُ، وَ مُبْدِئاً وَ مُعيداً وَ كُلُّ أمْرٍ إلَيْهِ يَعُودُ‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‌]<ref>الزيادة من «ج» و «د» و «ه».</ref> 

| حمد و سپاس خدايی را كه در يگانگی خود بلند مرتبه، و در تنهايی و فرد بودن خود نزديك است.<ref>كلمات اول خطبه حامل مطالب دقيقی از توحيد است كه احتياج به تفسير دارد. جمله مذكور را شايد بتوان چنين توضيح داد: حمد خدايی را كه در عين يگانگی دارای عالی‏ترين مرتبه است و در عين تنهايی و با حفظ مرتبه بلند به بندگانش نزديك است. در «ب» و «د» عبارت چنين است: حمد خدايی را كه با يگانگی خود بلند مرتبه و با فرد بودن و تنهايی خود نزديك شده است.</ref> در قدرت و سلطه خود با جلالت و در اركان خود عظيم است. علم او به همه چيز احاطه دارد، در حالی كه در جای خود است<ref>منظور از اين جمله يكی از دو جهت می‏تواند باشد: 

اول: علم خداوند به همه چيز احاطه دارد در حالی كه آن چيزها در جای خود هستند و خداوند احتياج به معاينه و ملاحظه آنها ندارد.

دوم: علم خداوند به همه چيز احاطه دارد در حالی كه خداوند در مكان خود است. البته برای خداوند مكان تصور ندارد، پس منظور اين است كه خداوند چنان احاطه بر موجودات دارد كه برای علمش احتياج به رفت و آمد و كسب علم ندارد.</ref>، و همه مخلوقات را با قدرت و برهان خود تحت سيطره دارد.

هميشه مورد سپاس بوده و همچنان مورد ستايش خواهد بود. صاحب عظمتی كه از بين رفتنی نيست. ابتدا كننده او و بازگرداننده اوست و هر كاری به سوی او باز می‌گردد.

|بارِئُ الْمَسْمُوكاتِ وَ داحِی الْمَدْحُوَّاتِ<ref>المسموكات أي المرفوعات و هي السموات، و المدحوّات أي المبسوطات و هي الأرضغ.</ref> وَ جَبّارُ الْأَرَضينَ وَ السَّمواتِ، قُدُّوسٌ سُبُّوحٌ، رَبُّ الْمَلائِكَةِ وَ الرُّوحِ، مُتَفَضِّلٌ عَلی جَميعِ مَنْ بَرَأَهُ، مُتَطَوِّلٌ عَلی جَميعِ مَنْ أنْشَأَهُ<ref>«ج» و «د» و «ه» و «و»: متطوّل علی كلّ من ذرأه.</ref> يَلْحَظُ كُلَّ عَيْنٍ<ref>«ج» و «د» و «ه» و «و»: كلّ نفس.</ref> وَ الْعُيُونُ لاتَراهُ.

|به وجود آورنده بالا برده شده ‏ها (آسمانها و افلاك) و پهن كننده گسترده‏ ها (زمين) ، يگانه حكمران زمين ‏ها و آسمان‏ ها، پاك و منزّه و تسبيح شده<ref>كلمه «قُدُّوس» به معنی پاك و منزّه از هر عيب و نقص، و كلمه »سُبُّوح «به معنی كسی كه مخلوقات او را تسبيح می‏كنند، و تسبيح به معنی تنزيه و تمجيد خداوند است.</ref>، پروردگار ملائكه و روح، تفضّل كننده بر همه آنچه خلق كرده و لطف كننده بر هر آنچه به وجود آورده است. هر چشمی زير نظر اوست<ref>«ج» و «د» و «ه»: هر نَفْسی زير نظر اوست.</ref>، ولی چشمها او را نمی‏‌بينند.

|كَريمٌ حَليمٌ ذُو أناةٍ، قَدْ وَسِعَ كُلَّ شَیْ‏ءٍ رَحْمَتُهُ وَ مَنَّ عَلَيْهِمْ<ref>«د»: علی جميع خلقه.</ref> بِنِعْمَتِهِ. لايَعْجَلُ بِانْتِقامِهِ، وَلايُبادِرُ إلَيْهِمْ بِمَا اسْتَحَقُّوا<ref>«ج» و «ه» و «و»: يستحقّون.</ref> مِنْ عَذابِهِ.

|كَرم كننده و بردبار و تحمّل كننده است. رحمت او همه چيز را فرا گرفته و با نعمت خود بر همه آنها منّت گذارده است. در انتقام گرفتن خود عجله نمی‌كند، و به آنچه از عذابش كه مستحق آنند، مبادرت نمی‏‌ورزد.

|قَدْ فَهِمَ السَّرائِرَ وَ عَلِمَ الضَّمائِرَ، وَ لَمْ ‏تَخْفَ عَلَيْهِ الْمَكْنُوناتُ وَ لاَ اشْتَبَهَتْ عَلَيْهِ الْخَفِيّاتُ. لَهُ الْإحاطَةُ بِكُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ الْغَلَبَةُ عَلی كُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ الْقُوَّةُ في كُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ الْقُدْرَةُ عَلی كُلِّ شَیْ‏ءٍ، وَ لَيْسَ مِثْلُهُ شَیْ‏ءٌ. وَ هُوَ مُنْشِی‏ءُ الشَّیْ‏ءِ حينَ لا شَیْ‏ء<ref>«ج» و «د»: و هو منشی‏ء حيّ حين لا حيّ. «و»: و هو منشی‏ء كل شيی‏ء و حي حين لا حي.</ref> دائِمٌ حَيٌّ<ref>«ب»: دائم غني.</ref> وَ قائِمٌ بِالْقِسْطِ، لا إلهَ إلاّ هُوَ الْعَزيزُ الْحَكيمُ.

|باطن‏ ها و سريره‏ ها را می‌فهمد و ضماير را می‌داند و پنهان ‏ها بر او مخفی نمی‌ماند و مخفی‏ ها بر او مشتبه نمی‏‌شود. او راست احاطه بر هر چيزی و غلبه بر همه چيز و قوت در هر چيزی و قدرت بر هر چيزی، و مانند او شيئی نيست. اوست به وجود آورنده شيئ(چيز) هنگامی كه چيزی نبود.<ref>«ج» و «د»: اوست به وجود آورنده زنده هنگامی كه زنده‏ ای نبود.</ref> دائم و زنده است، و به قسط و عدل قائم است. نيست خدايی جز او كه با عزّت و حكيم است.

|جَلَّ عَنْ أنْ تُدْرِكَهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ يُدْرِكُ الْأبْصارَ وَ هُوَ اللَّطيفُ الْخَبيرُ. لايَلْحَقُ أحَدٌ وَصْفَهُ مِنْ مُعايَنَةٍ، وَ لايَجِدُ أحَدٌ كَيْفَ هُوَ مِنْ سِرٍّ وَ عَلانِيَةٍ إلاّ بِما دَلَّ عَزَّ وَ جَلَّ عَلی نَفْسِهِ.<ref>«و»: و لا يحدّه أحد كيف هو من سرّ و علانية إلاّ بما دلّ هو عز و جل علی نفسه.</ref> 

|بالاتر از آن است كه چشم‏ ها او را درک كنند ولی او چشم‏ها را درك می‌‏كند، و او لطف كننده و آگاه است. هيچكس نمی‌تواند با ديدن به صفت او راه يابد، و هيچكس به چگونگی او از سرّ و آشكار دست نمی‌يابد مگر به آنچه خود خداوند عز و جل راهنمايی كرده است.

|وَ أشْهَدُ أنَّهُ اللَّهُ الَّذي مَلَأَ<ref>«د»: أبلی</ref>. الدَّهْرَ قُدْسُهُ، وَ الَّذي يَغْشَی الْأبَدَ نُورُهُ<ref>«ج»: يغشی الأمد. «د»: يفنی الأبد.</ref>، وَ الَّذي يُنْفِذُ أمْرَهُ بِلا مُشاوَرَةِ مُشيرٍ وَ لا مَعَهُ شَريكٌ في تَقْديرِهِ وَ لايُعاوَنُ في تَدْبيرِهِ.<ref>«الف» و «ب» و «د»: و لا تفاوت في تدبيره. «و»: و لا معاون في تدبيره.</ref> 

|گواهی می‌دهم برای او كه اوست خدايی كه قُدس و پاكی و منزّه بودن او روزگار را پر كرده است. او كه نورش ابديّت را فرا گرفته است. او كه دستورش را بدون مشورتِ مشورت كننده‌ای اجرا می‌كند و در تقديرش شريك ندارد و در تدبيرش كمك نمی‌شود.<ref>«الف» و «ب» و «د»: در تدبيرش تفاوت و اختلافی نيست.</ref> 

|صَوَّرَ مَا ابْتَدَعَ<ref>«الف»: ما أبدع.</ref> عَلی غَيْرِ مِثالٍ، وَ خَلَقَ ما خَلَقَ بِلا مَعُونَةٍ مِنْ أحَدٍ وَ لا تَكَلُّفٍ وَ لاَ احْتِيالٍ.<ref>«ج»: اختبال. و الإختبال بمعنی الفساد.</ref> أنْشَأَها<ref>«ج»: شاءها.</ref> فَكانَتْ وَ بَرَأَها فَبانَتْ. فَهُوَ اللَّهُ الَّذي لا إلهَ إلاّ هُوَ الْمُتْقِنُ الصَّنْعَةَ<ref>«و»: الصبغة.</ref>،<ref>الْحَسَنُ الصَّنيعَةُ «ب»: الحسن المنعة. «ه»: الحسن الصبغة.</ref>، الْعَدْلُ الَّذي لا يَجُورُ، وَ الْأكْرَمُ الَّذي تَرْجِعُ إلَيْهِ الْأُمُورُ.

|آنچه ايجاد كرده بدون نمونه و مثالی تصوير نموده و آنچه خلق كرده بدون كمك از كسی و بدون زحمت و بدون احتياج به فكر و حيله<ref>«ج»: بدون فساد.</ref> خلق كرده است. آنها را ايجاد كرد پس به وجود آمدند<ref>«ج»: خواسته است پس به وجود آمده‏ اند.</ref>، و خلق كرد پس ظاهر شدند. پس اوست خدايی كه جز او خدايی نيست، صنعت او محكم و كار او زيباست. عادلی كه ظلم نمی‏‌كند و كَرم كننده‌ای كه كارها به سوی او باز می‌‏گردد.

|وَ أشْهَدُ أنَّهُ اللَّهُ الَّذي تَواضَعَ كُلُّ شَیْ‏ءٍ لِعَظَمَتِهِ، وَ ذَلَّ كُلُّ شَیْ‏ءٍ لِعِزَّتِهِ، وَ اسْتَسْلَمَ كُلُّ شَیْ‏ءٍ لِقُدْرَتِهِ، وَ خَضَعَ كُلُّ شَیْ‏ءٍ لِهَيْبَتِهِ. مَلِكُ الْأمْلاكِ<ref>«ب» و «ج» و «و»: مالك الأملاك.</ref> وَ مُفَلِّكُ الْأَفْلاكِ وَ مُسَخِّرُ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ<ref>هذه الفقرة في «د» هكذا: ملك الأملاك و مسخّر الشمس و القمر في الأفلاك.</ref>، كُلٌّ يَجْري لِأجَلٍ مُسَمّی. يُكَوِّرُ اللَّيْلَ عَلَی النَّهارِ وَ يُكَوِّرُ النَّهارَ عَلَی اللَّيْلِ يَطْلُبُهُ حَثيثاً. قاصِمُ كُلِّ جَبّارٍ عَنيدٍ وَ مُهْلِكُ كُلِّ شَيْطانٍ مَريدٍ.

|شهادت می‌دهم اوست خدايی كه همه چيز در مقابل عظمت او تواضع كرده و همه چيز در مقابل عزّت او ذليل شده و همه چيز در برابر قدرت او سر تسليم فرود آورده و همه چيز در برابر هيبت او خاضع شده است.پادشاهِ پادشاهان<ref>«ب» و «ج»: مالك پادشاهان.</ref> و گرداننده افلاك و مسخّر كننده آفتاب و ماه، كه همه با زمانِ تعيين شده در حركت هستند. شب را بر روی روز و روز را بر روی شب می‌‏گرداند كه به سرعت در پی آن می‌رود.<ref>كنايه از اينكه شب و روز مانند دو كُشتی گيرنده هر يك بر ديگری غالب می‌شود و او را بر زمين می‌‏زند و خود بالا می‌‏آيد. درباره روز، عبارتِ «شب را به سرعت دنبال می‌‏كند» فرموده ولی درباره شب نفرموده است. چه بسا كنايه از اينكه چون روز از نور ايجاد می‌شود به مجرد كم شدن نور رو به شب می‌رود.</ref> در هم شكننده هر زورگوی با عناد، و هلاك كننده هر شيطان سر پيچ و متمرّد.

|لَمْ‏ يَكُنْ لَهُ ضِدٌّ وَ لا مَعَهُ نِدٌّ<ref>«الف» و «ب»: لم‏يكن معه ضدّ و لا ندّ. «ج»: و لم‏ يكن معه ندّ.</ref> أحَدٌ صَمَدٌ لَمْ ‏يَلِدْ وَ لَمْ‏ يُولَدْ وَ لَمْ ‏يَكُنْ لَهُ كُفْواً أحَدٌ. إلهٌ واحِدٌ وَ رَبٌّ ماجِدٌ<ref>«ج»: إلهاً واحداً ماجداً</ref>. يَشاءُ فَيُمْضي، وَ يُريدُ فَيَقْضي، وَ يَعْلَمُ فَيُحْصي، وَ يُميتُ وَ يُحْيي، وَ يُفْقِرُ وَ يُغْني، وَ يُضْحِكُ وَ يُبْكي، [وَ يُدْني وَ يُقْصي]<ref>الزيادة من «الف» و «ب» و «ه». و في «د»: و يدبّر فيقضي.</ref> وَ يَمْنَعُ وَ يُعْطي<ref>«ب»: و يمنع و يثري.</ref> لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَ هُوَ عَلی كُلِّ شَیْ‏ءٍ قَديرٌ.

|برای او ضدّی، و همراه او معارضی نبوده است. يكتا و بی ‏نياز است. زاييده نشده و نمی‏‌زايد و برای او هيچ همتايی نيست. خدای يگانه و پروردگار با عظمت. می‌خواهد پس به انجام می‌رساند، و اراده می‌‏كند پس مقدّر می‌نمايد، و می‌داند پس به شماره می‌آورد. می‌ميراند و زنده می‌‏كند، فقير می‌كند و غنی می‌‏نمايد، می‌خنداند و می‌گرياند، نزديك می‌كند و دور می‌نمايد<ref>«د»: تدبير می‌كند و مقدر می‌نمايد.</ref>، منع می‌‏كند و عطا می‌نمايد.<ref>«ب»: منع می‌‏كند و ثروتمند می‌نمايد.</ref> پادشاهی از آنِ او و حمد و سپاس برای اوست. خير به دست اوست و او بر هر چيزی قادر است.

|يُولِجُ اللَّيْلَ فِی النَّهارِ وَ يُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّيْلِ، لا إلهَ إلاّ هُوَ الْعَزيزُ الْغَفّارُ.<ref>«ج» و «و»: لايولج لِلَيلٍ في نهار و لا مولجٌ لِنهارٍ في ليل إلاّ هو. و في «ه»: لا مولج الليل في نهار و لا مولج النهار في ليل إلاّ هو.</ref> مُسْتَجيبُ الدُّعاءِ<ref>«الف»: مجيب الدعاء.</ref> وَ مُجْزِلُ الْعَطاءِ<ref>«د»: جزيل العطاء.</ref>، مُحْصِی الْأَنْفاسِ وَ رَبُّ الْجِنَّةِ وَ النّاسِ، الَّذي لا يُشْكِلُ عَلَيْهِ شَیْ‏ءٌ<ref>«ج» و «د» و «ه» و «و»: لا يشكل عليه لغة.</ref>، وَ لايُضْجِرُهُ صُراخُ الْمُسْتَصْرِخينَ وَ لا يُبْرِمُهُ إلْحاحُ الْمُلِحّينَ.<ref>«ج» و «ه»: لا يضجره مستصرخة. «د»: الملحّين عليه.</ref> الْعاصِمُ لِلصّالِحينَ، وَ الْمُوَفِّقُ لِلْمُفْلِحينَ، وَ مَوْلَی الْمُؤْمِنينَ وَ رَبُّ الْعالَمينَ.<ref>«د»: الموفّق للمتّقين و مولی العالمين.</ref> الَّذي اسْتَحَقَّ مِنْ كُلِّ مَنْ خَلَقَ أنْ‏يَشْكُرَهُ وَ يَحْمَدَهُ [عَلی كُلِّ حالٍ].<ref>الزيادة من «ج» و «د» و «ه».</ref> 

|شب را در روز و روز را در شب فرو می‌‏برد.<ref>«ج» و «ه»: داخل كننده شب در روز و فرو برنده روز در شب نيست مگر او.</ref> نيست خدايی جز او كه با عزّت و آمرزنده است. اجابت كننده دعا، بسيار عطا كننده، شمارنده نَفَس‏ ها و پروردگار جنّ و بشر، كه هيچ امری بر او مشكل نمی‌شود<ref>«ج» و «د» و «ه»: هيچ لُغتی(زبانی) بر او مشكل نمی‌شود.</ref>، و فرياد دادخواهان او را منضجر نمی‏‌كند، و اصرار اصرار كنندگانش او را خسته نمی‏‌كند. نگه‏دارنده صالحين و موفّق كننده رستگاران و صاحب اختيار مؤمنين و پروردگار عالميان. خدايی كه از هر آنچه خلق كرده مستحق است كه او را در هر حالی شكر و سپاس گويند. 

|أحْمَدُهُ كَثيراً وَ أشْكُرُهُ دائِماً<ref>«الف»: أحمده علی السراء. و في «ب» هذه الفقرة متصلة بما قبلها هكذا: أن يشكره و يحمده علی السراء... و ص «د»: أحمده و أشكره.</ref> عَلَی السَّرّاءِ وَ الضَّرّاءِ وَ الشِّدَّةِ وَ الرَّخاءِ، وَ أوُمِنُ بِهِ وَ بِمَلائِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ. أسْمَعُ لِأَمْرِهِ وَ أُطيعُ وَ أُبادِرُ إلی كُلِّ ما يَرْضاهُ وَ أسْتَسْلِمُ لِما قَضاهُ<ref>«ج»: أُبادر إلی رضاه. «الف»: أستسلم لقضائه. و هذه الفقرة في «د» هكذا: فاسمعوا و أطيعوا لِأمره و بادِروا إلی مرضاته و سلِّموا لما قضاه. «و»: أُبادر الی ما أرواه و أسلم لما قضاه.</ref>، رَغْبَةً في طاعَتِهِ وَ خَوْفاً مِنْ عُقُوبَتِهِ، لِأَنَّهُ اللَّهُ الَّذي لايُؤْمَنُ مَكْرُهُ وَ لايُخافُ جَوْرُهُ. 

|او را سپاس بسيار می‌گويم و دائماً شكر می‌نمايم، چه در آسايش و چه در گرفتاری، چه در حال شدت و چه در حال آرامش. و به او و ملائكه ‏اش و كتاب‏ هايش و پيامبرانش ايمان می‌‏آورم. دستور او را گوش می‌‏دهم و اطاعت می‌‏نمايم و به آنچه او را راضی می‌كند مبادرت می‌ورزم و در مقابل مقدرات او تسليم می‌شوم<ref>«ه»: بشنويد و اطاعت كنيد دستور او را، و به آنچه رضايت او در آن است مبادرت ورزيد و در مقابل مقدرات او تسليم شويد.</ref> به عنوان رغبت در اطاعت او و ترس از عقوبت او، چرا كه اوست خدايی كه نمی‏‌توان از مكر او در امان بود و از ظلم او هم ترس نداريم(يعنی ظلم نمی‌كند). 
}}

== بخش دوم: فرمان الهی برای مطلبی مهم ==
{{متن و ترجمه
|وَ أُقِرُّ لَهُ عَلی نَفْسي بِالْعُبُودِيَّةِ وَ أشْهَدُ لَهُ بِالرُّبُوبِيَّةِ، وَ أُؤَدّي ما أوْحی بِهِ إلَيَّ حَذَراً مِنْ أنْ لا أفْعَلَ فَتَحِلَّ بي مِنْهُ قارِعَةٌ لايَدْفَعُها عَنّي أحَدٌ وَ إنْ عَظُمَتْ حيلَتُهُ وَ صَفَتْ خُلَّتُهُ<ref>«ب»: و إن عظمت حيلته و صفةُ حيلته. «د»: و إن عظمت منّته.</ref> - لا إلهَ إلاّ هُوَ - لِأنَّهُ قَدْ أعْلَمَني أنّي إنْ لَمْ أُبَلِّغْ ما أنْزَلَ إلَيَّ [في حَقِّ عَلِيٍّ]<ref>الزيادة من «ب»</ref> فَما بَلَّغْتُ رِسالَتَهُ، وَ قَدْ ضَمِن<ref>«و»: تضمّن.</ref> لي تَبارَكَ وَ تَعالَی الْعِصْمَةَ [مِنَ النّاس]<ref>الزيادة من «ب».</ref> وَ هُوَ اللَّهُ الْكافِی الْكَريمُ.

|اقرار می‌كنم برای خداوند بر نفس خود به عنوان بندگی او، و شهادت می‌دهم برای او به پروردگاری، و آنچه به من وحی نموده ادا می‌نمايم از ترس آنكه مبادا اگر انجام ندهم عذابی از او بر من فرود آيد كه هيچكس نتواند آن را دفع كند، هر چند كه حيله عظيمی به كار بندد و دوستی او خالص باشد - نيست خدايی جز او - زيرا خداوند به من اعلام فرموده كه اگر آنچه در حق علی بر من نازل نموده ابلاغ نكنم رسالت او را نرسانده‌ام، و برای من حفظ از شر مردم را ضمانت نموده و خدا كفايت كننده و كريم است.

|فَأوْحی إلَيَّ: {{قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ، يا أيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ‏ -في عَلِيٍّ يَعْني فِی الْخِلافَةِ لِعَلِيِّ بْنِ أبي طالِبٍ- وَإنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النّاسِ}}.<ref>المائدة: ۶۷.</ref> 

|خداوند به من چنين وحی كرده است: «ای پيامبر ابلاغ كن آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده -درباره علی، يعنی خلافت علی بن ابی طالب- و اگر انجام ندهی رسالت او را نرسانده ای، و خداوند تو را از مردم حفظ می‌كند».<ref>مائده: ۶۷.</ref>

|مَعاشِرَ النّاسِ، ما قَصَّرْتُ في تَبْليغِ ما أنْزَلَ اللَّهُ تَعالی إلَيَّ<ref>«ج» و «ه» و «و» هكذا: ما قصرت فيما بلّغت و لا قعدت عن تبليغ ما أنزله.</ref>، وَأنَا أُبَيِّنُ لَكُمْ سَبَبَ هذِهِ الْآيَةِ: إنَّ جَبْرَئيلَ هَبَطَ إلَيَّ<ref>«و»: عليَّ</ref>. مِراراً ثَلاثاً يَأْمُرُني عَنِ السَّلامِ رَبّي -وَ هُوَ السَّلامُ<ref>- «ب» و «ج» و «ه»: عن السلام ربِّ السلام.</ref> أنْ أقُومَ في هذَا الْمَشْهَدِ فَأُعْلِمَ كُلَّ أبْيَضَ وَ أسْوَدَ<ref>زاد في «د»: أحمر.</ref>: أنَّ عَلِيَّ بْنَ أبي طالِبٍ أخي وَ وَصِيّي وَ خَليفَتي [عَلی أُمَّتي]<ref>الزيادة من «ب».</ref> وَ الْإمامُ مِنْ بَعْدي، الَّذي مَحَلُّهُ مِنّي مَحَلُّ هارُونَ مِنْ مُوسی إلاّ أنَّهُ لا نَبِیَّ بَعْدي وَ هُوَ وَلِيُّكُمْ بَعْدَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ، وَ قَدْ أنْزَلَ اللَّهُ تَبارَكَ وَ تَعالی عَلَيَّ بِذلِكَ آيَةً مِنْ كِتابِهِ [هِيَ]<ref>الزيادة من «و»</ref>. {{قرآن|إنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ}}<ref>المائدة: ۵۵.</ref>، وَ عَلِيُّ بْنُ أبي طالِبٍ الَّذي أقامَ الصَّلاةَ وَ آتَی الزَّكاةَ وَ هُوَ راكِعٌ يُريدُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ في كُلِّ حالٍ.<ref>«ب»: و هو راكع يريد وجه اللَّه، يريده اللَّه في كل حال.</ref> 

|ای مردم، من در رساندن آنچه خداوند بر من نازل كرده كوتاهی نكرده ام<ref>«ج» و «ه»: در آنچه رسانده‌ام كوتاهی نكرده‌ام و در ابلاغ آنچه بر من نازل كرده سستی نكرده‌ام.</ref>، و من سبب نزول اين آيه را برای شما بيان می‌كنم: جبرئيل سه مرتبه بر من نازل شد و از طرف خداوندِ سلام پروردگارم -كه او سلام است<ref>«سلام» در اين دو مورد به عنوان يكی از نام های خداوند ذكر شده است.</ref>- مرا مأمور كرد كه در اين اجتماع بپاخيزم و بر هر سفيد و سياهی اعلام كنم كه «علی بن ابی طالب برادرِ من و وصی من و جانشين من بر امتم و امام بعد از من است. نسبت او به من همانند نسبت هارون به موسی است جز اينكه پيامبری بعد از من نيست. و او صاحب اختيار شما بعد از خدا و رسولش است»، و خداوند در اين مورد آيه ای از كتابش بر من نازل كرده است: «صاحب اختيار شما خدا و رسولش هستند و كسانی كه ايمان آورده و نماز را بپا می‌دارند و در حال ركوع زكات می‌دهند»،<ref>مائده: ۵۵.</ref> و علی بن ابی طالب است كه نماز را بپا داشته و در حال ركوع زكات داده و در هر حال خداوند عز و جل را قصد می‌كند.<ref>«ب»: در حال ركوع به خاطر خداوند زكات داده، خدا هم در هر حال او را اراده می‌كند و می‌خواهد.</ref> 

|وَ سَأَلْتُ جَبْرَئيلَ أنْ يَسْتَعْفِيَ لِيَ [السَّلامَ]<ref>الزيادة من «ب» و «ج» و «ه» و «و».</ref> عَنْ تَبْليغِ ذلِكَ إلَيْكُمْ -أيُّهَا النّاسُ- لِعِلْمي بِقِلَّةِالْمُتَّقينَ وَ كَثْرَةِ الْمُنافِقينَ وَ إدْغالِ اللاَّئِمينَ<ref>‹الف» و «و»: إدغال الآثمين. «ب»: إدّعاء اللائمين. «ج»: إعذال الظالمين. «ه»: إعذال اللائمين. و الإدغال بمعنی ادخال ما يُفسد، و العَذْل بمعنی اللوم.</ref> وَ حِيَلِ الْمُسْتَهْزِئينَ بِالْإسْلامِ<ref>«الف»: ختل المستهزئين. «ه»: حيل المستسرين. «و»: حيلة المستسرين. و الختل بمعنی الخدعة.</ref>، الَّذينَ وَصَفَهُمُ اللَّهُ في كِتابِهِ بِأنَّهُمْ {{قرآن|يَقُولُونَ بِألْسِنَتِهِمْ ما لَيْسَ في قُلُوبِهِمْ}}، {{قرآن|وَ يَحْسَبُونَهُ هَيِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ عَظيمٌ}}<ref>إشارة إلی الآية ۱۱ من سورة الفتح، و الآية ۱۵ من سورة النور.</ref> وَ كَثْرَةِ أذاهُمْ لي غَيْرَ مَرَّةٍ<ref>«ج»: مرّة بعد أُخری. «و»: مرة بعد مرة.</ref> حَتّی سَمَّوْني اُذُناً وَ زَعَمُوا أنّي كَذلِكَ<ref>«و»: أنّي هو.</ref> لِكَثْرَةِ مُلازَمَتِهِ إيّايَ وَ إقْبالي عَلَيْهِ [وَ هَواهُ وَ قَبُولِهِ مِنّي]<ref>الزيادة من «ج» و «ه» و «و».</ref> حَتّی أنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ في ذلِكَ<ref>«ب»: أنزل اللَّه في كتابه ذلك. «ج» و «ه» و «و»: أنزل عز و جل في ذلك لا إله إلاّ هو.</ref> {{قرآن|وَ مِنْهُمُ الَّذينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ، قُلْ أُذُنُ - [عَلَی الَّذينَ يَزْعَمُونَ أنَّهُ أُذُنٌ]<ref>الزيادة من «الف» و «د».</ref>- خَيْرٍ لَكُمْ، يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنينَ وَ رَحْمَةٌ لِلَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذينَ يُؤْذُونَ رَسوُلَ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ}}.<ref>التوبة: ۶۱.</ref> 

|ای مردم، من از جبرئيل درخواست كردم كه از خدا بخواهد تا مرا از ابلاغ اين مهم معاف بدارد، زيرا از كمی متقين و زيادی منافقين و افساد ملامت كنندگان و حيله های مسخره كنندگانِ اسلام اطلاع دارم، كسانی كه خداوند در كتابش آنان را چنين توصيف كرده است كه «با زبانشان می‌گويند آنچه در قلب هايشان نيست و اين كار را سهل می‌شمارند در حالی كه نزد خداوند عظيم است.» و همچنين<ref>يعنی يكی ديگر از علل درخواست معاف شدن از ابلاغ اين مهم اين جهت است.</ref> به خاطر اينكه منافقين بارها مرا اذيت كرده اند تا آنجا كه مرا «اُذُن» (گوش دهنده بر هر حرفی) ناميدند، و گمان كردند كه من چنين هستم به خاطر ملازمت بسيار او (علی) با من و توجه من به او و تمايل او و قبولش از من، تا آنكه خداوند عز و جل در اين باره چنين نازل كرد: «واز آنان كسانی هستند كه پيامبر را اذيت می‌كنند و می‌گويند او «اُذُن» (گوش دهنده بر هر حرفی) است بگو گوش است -بر ضد كسانی كه گمان می‌كنند او «اُذُن» است- و برای شما خير است به خدا ايمان می‌آورد و در مقابل مؤمنين اظهار تواضع و احترام می‌نمايد».<ref>توبه: آيه ۶۱.لازم به تذكر است كه فرق بين «يُؤْمِنُ بِاللَّهِ» كه همراه «باء» است با «يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمنينَ» كه همراه «لام» است اينكه: اولی به معنای تصديق كردن، و دومی به معنای اظهار تواضع و احترام است. در اينجا مراد اين طور می‌شود كه پيامبر صلی الله عليه وآله كلام خداوند را تصديق می‌فرمايد و در مقابل مؤمنين اظهار تواضع و احترام می‌نمايد و سخن آنان را ردّ نمی‌كند.</ref>

|وَ لَوْ شِئْتُ أنْ أُسَمِّيَ الْقائِلينَ بِذلِكَ بِأَسْمائِهِمْ لَسَمَّيْتُ وَ أنْ أوُمِئَ إلَيْهِمْ بِأعْيانِهِمْ لَأوْمَأْتُ وَ أنْ أدُلَّ عَلَيْهِمْ لَدَلَلْتُ<ref>«د»: و أومأت إليهم بأعيانهم و لو شئت أن أدلّ عليهمم لدللت.</ref>، وَ لكِنّي وَ اللَّهِ في أُمُورِهِمْ قَدْ تَكَرَّمْتُ.<ref>«ج» و «ه» و «و»: و لكنّي واللَّه بسترهم قد تكرَّمت.</ref> 

|و اگر من بخواهم گويندگان اين نسبت (اُذُن) را نام ببرم می‌توانم، و اگر بخواهم به شخص آنها اشاره كنم می‌نمايم، و اگر بخواهم با علائم آنها را معرّفی كنم می‌توانم، ولی به خدا قسم من در كار آنان با بزرگواری رفتار كرده‌ام.<ref>«ج» و «ه»: ولی به خدا قسم من با چشم پوشی بر آنان كرامت نموده‌ام.</ref> 

|وَ كُلُّ ذلِكَ لا يَرْضَی اللَّهُ مِنّي إلاّ أنْ أُبَلِّغَ ما أنْزَلَ اللَّهُ إلَيَّ [في حَقِّ عَلِيٍّ]<ref>الزيادة من «ب».</ref>، {{قرآن|يا أيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ -في حَقِّ عَلِيٍّ- وَ إنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النّاسِ}}<ref>المائدة: ۶۷.</ref> 

|بعد از همه اينها، خداوند از من راضی نمی‌شود مگر آنچه در حق علی بر من نازل كرده ابلاغ نمايم، «ای پيامبر برسان آنچه -در حق علی- از پروردگارت بر تو نازل شده، و اگر انجام ندهی رسالت او را نرسانده ای، و خداوند تو را از مردم حفظ می‌كند».<ref>مائده: ۶۷.</ref>
}}

== بخش سوم: اعلان رسمی ولايت و امامت دوازده امام ==
{{متن و ترجمه
|فَاعْلَمُوا مَعاشِرَ النّاسِ [ذلِكَ فيهِ وَ افْهَمُوهُ وَ اعْلَمُوا]<ref>الزيادة من «ب» و «ج» و «د» و «ه».</ref> أنَّ اللَّهَ قَدْنَصَبَهُ لَكُمْ وَلِيّاً وَ إماماً فَرَضَ<ref>«الف»: مفترضة. «ب»: مفروضاً.</ref> طاعَتَهُ عَلَی الْمُهاجِرينَ وَ الْأَنْصارِ وَ عَلَی التّابِعينَ لَهُمْ بِإحْسانٍ، وَ عَلَی الْبادي وَ الْحاضِرِ، وَ عَلَی الْعَجَمِيِّ<ref>«الف» و «ب» و «د»: الأعجمي.</ref> وَ الْعَرَبِیِّ، وَ الْحُرِّ وَ الْمَمْلُوكِ<ref>«ب»: الحرّ و العبد.</ref> وَ الصَّغيرِ وَ الْكَبيرِ، وَ عَلَی الْأبْيَضِ وَ الْأسْوَدِ، وَ عَلی كُلِّ مُوَحِّدٍ<ref>«ج» و «ه» و «و»: علی كل موجود.</ref> ماضٍ حُكْمُهُ، جازٍ قَوْلُهُ<ref>«الف» و «ب» و «د» و «و»: جائز قوله.</ref>، نافِذٌ أمْرُهُ، مَلْعُونٌ مَنْ خالَفَهُ، مَرْحُومٌ مَنْ‏تَبِعَهُ وَ صَدَّقَهُ، فَقَدْ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ لِمَنْ سَمِعَ مِنْهُ وَ أطاعَ لَهُ.<ref>«ب»: مأجور من تَبِعه و من صدَّقه و أطاعه، فقد غفر اللَّه له و لمن سمع و أطاع له.</ref> 

|ای مردم، اين مطلب را درباره او بدانيد و بفهميد، و بدانيد كه خداوند او را برای شما صاحب اختيار و امامی قرار داده كه اطاعتش را واجب نموده است بر مهاجرين و انصار و بر تابعين آنان به نيكی، و بر روستايی و شهری، و بر عجم و عرب، و بر آزاد و بنده، و بر بزرگ و كوچك، و بر سفيد و سياه. بر هر يكتا پرستی<ref>«ج» و «‹ه»: بر هر موجودی....</ref> حكم او اجرا شونده و كلام او مورد عمل و امر او نافذ است. هر كس با او مخالفت كند ملعون است، و هر كس تابع او باشد و او را تصديق نمايد مورد رحمت الهی است.<ref>«ب»: هر كس تابع او باشد و او را تصديق نموده اطاعت نمايد مأجور است.</ref> خداوند او را و هر كس را كه از او بشنود و او را اطاعت كند آمرزيده است.

|مَعاشِرَ النّاسِ، إنَّهُ آخِرُ مَقامٍ أقُومُهُ<ref>«و»: أقوم.</ref> في هذَا الْمَشْهَدِ، فَاسْمَعُوا وَ أطيعُوا وَ انْقادُوا لِأمْرِ [اللَّهِ]<ref>الزيادة من «ب» و «ج» و «ه».</ref> رَبِّكُمْ، فَإنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ هُوَ مَوْلاكُمْ وَ إلهُكُمْ، ثُمَّ مِنْ دُونِهِ رَسُولُهُ وَ نَبِيُّهُ الْمُخاطِبُ لَكُمْ<ref>«الف» و «د»: ثمّ من دونه رسولكم محمّد، وليّكم القائم المخاطِب لكم.</ref>، ثُمَّ مِنْ بَعْدي عَلِيٌّ وَلِيُّكُمْ وَ إمامُكُمْ بِأمْرِ اللَّهِ رَبِّكُمْ، ثُمَّ الْإمامَةُ في ذُرِّيَّتي مِنْ وُلْدِهِ إلی يَوْمٍ تَلْقَوْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ.<ref>«ج» و «ه» و «و»: ثمّ الإمامة في وُلدي الذين من صلبه إلی يوم القيامة و يوم يلقون اللَّه و رسوله. و في «د»: ثمّ الأئمّة الذين في ذرّيتي...</ref> 

|ای مردم، اين آخرين باری است كه در چنين اجتماعی بپا می‌ايستم. پس بشنويد و اطاعت كنيد و در مقابل امر خداوند، پروردگارتان سر تسليم فرود آوريد، چرا كه خداوند عز و جل صاحب اختيار شما و معبود شماست، و بعد از خداوند رسولش و پيامبرش كه شما را مخاطب قرار داده<ref>منظورِ حضرت از اين كلام، خودشان می‌‏باشند.</ref>، و بعد از من علی صاحب اختيار شما و امام شما به امر خداوند است، و بعد از او امامت در نسل من از فرزندان اوست تا روزی كه خدا و رسولش را ملاقات خواهيد كرد. 

|لا حَلالَ إلاّ ما أحَلَّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ هُمْ<ref>«ج» و «د»: لا حلال إلاّ ما أحلّه اللَّه و لا حرام إلاّ ما حرّمه اللَّه.</ref>، وَ لا حَرامَ إلاّ ما حَرَّمَهُ اللَّهُ [عَلَيْكُمْ]<ref>الزيادة من «ج» و «ه».</ref> وَ رَسُولُهُ وَ هُمْ، وَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَرَّفَنِیَ الْحَلالَ وَ الْحَرامَ وَ أنَا أفْضَيْتُ بِما عَلَّمَني رَبّي مِنْ كِتابِهِ وَ حَلالِهِ وَ حَرامِهِ إلَيْهِ.<ref>«ب»: و أنا عرّفت عليّاً. «ج» و «و»: و أنا وصيّت بعلمه إليه. «ه»: و أنا رضيت بعلمه.</ref> 

|حلالی نيست مگر آنچه خدا و رسولش و آنان (امامان) حلال كرده باشند، و حرامی نيست مگر آنچه خدا و رسولش و آنان (امامان) بر شما حرام كرده باشند. خداوند عزوجل حلال و حرام را به من شناسانده است، و آنچه پروردگارم از كتابش و حلال و حرامش به من آموخته به او سپرده‏‌ام.

|مَعاشِرَ النّاسِ، [فَضِّلُوهُ]<ref>الزيادة من «ج».</ref>، ما مِنْ عِلْمٍ إلاّ وَ قَدْ أحْصاهُ اللَّهُ فِيَّ، وَ كُلُّ عِلْمٍ عُلِّمْتُ فَقَدْ أحْصَيْتُهُ في إمامِ الْمُتَّقينَ، وَ ما مِنْ عِلْمٍ إلاّ وَ قَدْ عَلَّمْتُهُ عَلِيّاً<ref>«ب»: و كلّ علمٍ علَّمنيه فقد علَّمتُهُ عليّاً و المتيقّن من ولده. «ج» و «ه»: و كلّ علم علّمنيه فقد علّمته عليّاً و هو المبيّن لكم بعدي.</ref>، وَ هُوَ {{قرآن|الْإمامُ الْمُبينُ}} [الَّذي ذَكَرَهُ اللَّهُ في سُورَةِ يس: {{قرآن|وَ كُلَّ شَیٍْ أحْصَيْناهُ في إمامٍ مُبينٍ}}].<ref>الزيادة من «ب». و الآية في سورة يس: الآية ۱۲. و ص «و» من قوله «و كل علم...» إلی هنا هكذا: و كلُّ علم علَّمته فقد علَّمته علياً، هو المبيّن لكم بعدي.</ref> 

|ای مردم، علی را (بر ديگران) فضيلت دهيد. هيچ علمی نيست مگر آنكه خداوند آن را در من جمع كرده است و هر علمی را كه آموخته‌‏ام در امام المتقين جمع نموده‌ام<ref>«أحصاه» به معنای «عَدَّه و ضَبَطَه» است. برای تقريب ذهن از كلمه «جمع و جمع آوری» استفاده شد.</ref>، و هيچ علمی نيست مگر آنكه آن را به علی آموخته‌ام. اوست «امام مبين» كه خداوند در سوره ياسين ذكر كرده است: «و هر چيزی را در امام مبين جمع كرديم».<ref>يس: ۱۲.</ref>

|مَعاشِرَ النّاسِ، لا تَضِلُّوا عَنْهُ وَ لاتَنْفِرُوا مِنْهُ<ref>«ج» و «د»: و لاتفرّوا منه. «و»: و لا تفرقوا منه.</ref>، وَ لاتَسْتَنْكِفُوا عَنْ وِلايَتِهِ، فَهُوَ الَّذي يَهْدي إلَی الْحَقِّ وَ يَعْمَلُ بِهِ، وَ يُزْهِقُ الْباطِلَ وَ يَنْهی عَنْهُ، وَ لاتَأْخُذُهُ فِی اللَّهِ لَوْمَةُ لائِمٍ. أوَّلُ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ [لَمْ‏ يَسْبِقْهُ إلَی الْايمانِ بي أحَدٌ]<ref>الزيادة من «ب».</ref>، وَ الَّذي فَدی رَسُولَ اللَّهِ بِنَفْسِهِ، وَ الَّذي كانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ وَ لا أحَدَ يَعْبُدُ اللَّهَ مَعَ رَسُولِهِ مِنَ الرِّجالِ غَيْرُهُ. [أوَّلُ النّاسِ صَلاةً وَ أوَّلُ مَنْ عَبَدَ اللَّهَ مَعي. أمَرْتُهُ عَنِ اللَّهِ أنْ يَنامَ في مَضْجَعي، فَفَعَلَ فادِياً لي بِنَفْسِهِ].<ref>الزيادة من «ب».</ref> 

|ای مردم، از او (علی) به سوی ديگری گمراه نشويد، و از او روی بر مگردانيد و از ولايت او سر باز نزنيد. اوست كه به حق هدايت نموده و به آن عمل می‌كند، و باطل را ابطال نموده و از آن نهی می‌نمايد، و در راه خدا سرزنش ملامت كننده‌ای او را مانع نمی‏‌شود. او (علی) اول كسی است كه به خدا و رسولش ايمان آورد و هيچكس در ايمانِ به من بر او سبقت نگرفت. اوست كه با جان خود در راه رسول خدا فداكاری كرد. اوست كه با پيامبر خدا بود در حالی كه هيچكس از مردان همراه او خدا را عبادت نمی‌كرد. اولين مردم در نماز گزاردن، و اول كسی است كه با من خدا را عبادت كرد. از طرف خداوند به او امر كردم تا در خوابگاه من بخوابد، او هم در حالی كه جانش را فدای من كرده بود در جای من خوابيد.

|مَعاشِرَ النّاسِ، فَضِّلُوهُ فَقَدْ فَضَّلَهُ اللَّهُ، وَ اقْبَلُوهُ فَقَدْ نَصَبَهُ اللَّهُ.

|ای مردم، او را فضيلت دهيد كه خدا او را فضيلت داده است، واو را قبول كنيد كه خداوند او را منصوب نموده است.

|مَعاشِرَ النّاسِ، إنَّهُ إمامٌ مِنَ اللَّهِ<ref>«ب»: إنّه إمامكم بأمر اللَّه.</ref>، وَ لَنْ ‏يَتُوبَ اللَّهُ عَلی أحَدٍ أنْكَرَ وِلايَتَهُ وَ لَنْ‏ يَغْفِرَ لَهُ<ref>«ج» و «و»: لن يتوب اللَّه علی أحد أنكره و لن يغفر اللَّه له.</ref>، حَتْماً عَلَی اللَّهِ أنْ يَفْعَلَ ذلِكَ بِمَنْ خالَفَ أمْرَهُ وَ أنْ يُعَذِّبَهُ عَذاباً نُكْراً أبَدَ الْآبادِ وَ دَهْرَ الدُّهُورِ.<ref>«ب»: حتماً علی اللَّه تبارك اسمه أن يعذِّب من يجحده و يعانده معي عذاباً نكراً أبد الآبدين و دهر الداهرين «و»: أبد الأبد و دهر الدهر.</ref> فَاحْذَرُوا أنْ تُخالِفُوهُ<ref>«د»: أن تخالفوني.</ref> فَتَصْلُوا ناراً {{قرآن|وَقُودُهَا النّاسُ وَ الْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكافِرينَ}}.<ref>إشارة إلی الآية ۲۴ من سورة البقرة.</ref> 

|ای مردم، او از طرف خداوند امام است<ref>ب: او به امر خداوند امام است.</ref>، و هر كس ولايت او را انكار كند خداوند هرگز توبه‌‏اش را نمی‌‏پذيرد و او را نمی‌بخشد. حتمی است بر خداوند كه با كسی كه با او مخالفت نمايد چنين كند و او را به عذابی شديد تا ابديت و تا آخر روزگار معذب نمايد. پس بپرهيزيد از اينكه با او مخالفت كنيد.<ref>د: بپرهيزيد از اينكه با من مخالفت كنيد.</ref> که گرفتار آتشی شويد كه «آتشگيره آن مردم و سنگ‏ها هستند و برای كافران آماده شده است».

|مَعاشِرَ النّاسِ، بي -وَاللَّهِ- بَشَّرَ الْأَوَّلُونَ مِنَ النَّبِيّينَ وَ الْمُرْسَلينَ، وَ أنَا - [وَاللَّهِ]<ref>الزيادة من «ه» و «و».</ref> خاتَمُ الْأَنْبِياءِ وَ الْمُرْسَلينَ<ref>«ج»: معاشر الناس، لي واللَّه بُشری لأكون من النبيين و المرسلين. «د»: أيّها الناس، هي واللَّه بُشری الأولين من النبيين و المرسلين.</ref> وَ الْحُجَّةُ عَلی جَميعِ الْمَخْلُوقينَ مِنْ أهْلِ السَّمواتِ وَ الْأَرَضينَ. فَمَنْ شَكَّ في ذلِكَ فَقَدْ كَفَرَ<ref>«ب» و «ج»: فهو كافر.</ref> كُفْرَ الْجاهِلِيَّةِ الْأوُلی وَ مَنْ شَكَّ في شَیْ‏ءٍ مِنْ قَوْلي هذا فَقَدْ شَكَّ في كُلِّ ما أُنْزِلَ إلَيَّ، وَ مَنْ شَكَّ في واحِدٍ مِنَ الْأَئِمَّةِ فَقَدْ شَكَّ فِی الْكُلِّ مِنْهُمْ، وَ الشّاكُ فينا فِی النّارِ.<ref>هذه الفقرة ص «الف» و «ج» و «د» هكذا: و مَن شكّ في شيی‏ءٍ من قولي هذا فقد شكّ في الكلّ منه، و الشاكّ في ذلك في النار. و في «ه» و «و»: و من شكّ في ءك‏ء من قولي فقد شكّ في الكل منه...</ref> 

|ای مردم، به خدا قسم پيامبران و رسولان پيشين به من بشارت داده‌‏اند، و من به خدا قسم خاتم پيامبران و مرسلين و حجت بر همه مخلوقين از اهل آسمان‏ها و زمين هستم. هر كس در اين مطالب شک كند مانند كفر جاهليت اول كافر شده است. و هر كس در چيزی از اين گفتار من شک كند در همه آنچه بر من نازل شده شک كرده است، و هر كس در يكی از امامان شک كند در همه آنان شک كرده است، و شک كننده درباره ما در آتش است.<ref>«الف»و «ج»و «د»: هر كس در چيزی از اين گفتار من شک كند در همه آن شک كرده است و شک كننده در آن در آتش است. «ه» هر كس در چيزی از گفتار من شك كند در همه آن شک كرده است... لازم به تذكر است كه منظور از «كفر جاهليت اول»احتمالاً اشاره به شديدترين درجات كفر جاهلی باشد.</ref> 

|مَعاشِرَ النّاسِ، حَبانِيَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهذِهِ الْفَضيلَةِ مَنّاً مِنْهُ عَلَيَّ وَ إحْساناً مِنْهُ إلَيَّ وَ لا إلهَ إلاَّ هُوَ، ألا لَهُ الْحَمْدُ مِنّي أبَدَ الْآبِدينَ وَ دَهْرَ الدَّاهِرينَ وَ عَلی كُلِّ حالٍ.

|ای مردم، خداوند اين فضيلت را بر من ارزانی داشته كه منتی از او بر من و احسانی از جانب او به سوی من است. خدايی جز او نيست. حمد و سپاس از من بر او تا ابديت و تا آخر روزگار و در هر حال.

|مَعاشِرَ النّاسِ، فَضِّلُوا عَلِيّاً فَإنَّهُ أفْضَلُ النّاسِ بَعْدي مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثی ما أنْزَلَ اللَّهُ الرِّزْقَ وَ بَقِيَ الْخَلْقُ. مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ، مَغْضُوبٌ مَغْضُوبٌ مَنْ رَدَّ عَلَيَّ قَوْلي هذا وَ لَمْ ‏يُوافِقْهُ. ألا إنَّ جَبْرَئيلَ خَبَّرَني عَنِ اللَّهِ تَعالی بِذلِكَ وَ يَقُولُ: «مَنْ عادی عَلِيّاً وَ لَمْ ‏يَتَوَلَّهُ فَعَلَيْهِ لَعْنَتي وَ غَضَبي»<ref>هذه الفقرة في «ب»هكذا: معاشر الناس، إنَّ اللَّه قد فضَّل علي بن أبي‏طالب علی الناس كلّهم و هو أفضل الناس بعدي من ذكرٍ أو أنظ، ما أنزل الرزق و بقي واحد من الخلق. ملعون معلون من خالف قولي هذا و لم يوافقه... و في «ج» و «ه» و «و» هكذا: ... ملعون ملعون من خالَفَه، مغضوب عليه. قولي عن جبرئيل و قول جبرئيل عن اللَّه عز و جل. ف‍{{قرآن|لتنظر نفس ما قدّمت لِغدٍ}}، و اتّقوا اللَّه أنْ تخالفوه، {{قرآن|إنّ اللَّه خبير بما تعملون}}.</ref> وَ {{قرآن|لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُوا اللَّهَ -أنْ تُخالِفُوهُ فَتَزِلَّ قَدَمٌ بَعْدَ ثُبُوتِها- إنَّ اللَّهَ خَبيرٌ بِما تَعْمَلُونَ.}}<ref>إشارة إلی الآية 18 من سورة الحشر، و الآية 94 من سورة النحل.</ref> 

|ای مردم، علی را فضيلت دهيد.<ref>«ب»: ای مردم، خداوند علی بن ابیطالب را بر همه مردم فضيلت داده است</ref> كه او افضل مردم بعد از من از هر مرد و زن است تا مادامی كه خداوند رزق و روزی را نازل می‌كند و خلق باقی هستند. ملعون است ملعون است، مورد غضب است مورد غضب است كسی كه اين گفتار مرا رد كند و با آن موافق نباشد. بدانيد كه جبرئيل از جانب خداوند اين خبر را برای من آورده است<ref>«ج» و «ه»: گفتار من از جبرئيل و قول جبرئيل از خداوند عز و جل است.</ref> و می‌گويد: «هركس با علی دشمنی كند و ولايت او را نپذيرد لعنت و غضب من بر او باد.» «هر كس ببيند برای فردا چه پيش فرستاده است و از خدا بترسيد -كه با علی مخالفت كنيد و در نتيجه قدمی بعد از ثابت بودن آن بلغزد- خداوند از آنچه انجام می‌دهيد آگاه است».

|مَعاشِرَ النّاسِ، إنَّهُ جَنْبُ اللَّهِ الَّذي ذَكَرَ في كِتابِهِ الْعَزيزِ، فَقالَ تَعالی [مُخْبِراً عَمَّنْ يُخالِفُهُ]<ref>الزيادة من «ب».</ref> {{قرآن|أنْ تَقُولَ نَفْسٌ يا حَسْرَتا عَلی ما فَرَّطْتُ في جَنْبِ اللَّهِ}}.<ref>الزمر: ۵۶.</ref> 

|ای مردم، او (علی) «جنب اللَّه»<ref>جنب: «یعنی كنار و جهت و ناحيه. شايد مراد در اينجا شدت ارتباط اميرالمؤمنين ‏ عليه السلام با خداست.</ref> است كه خداوند در كتاب عزيزش ذكر كرده و درباره كسی كه با او مخالفت كند فرموده است : «ای حسرت بر آنچه درباره جنب خداوند تفريط و كوتاهی كردم.»<ref>زمر: 56.</ref>

|مَعاشِرَ النّاسِ، تَدَبَّرُوا القُرْآنَ وَ افْهَمُوا آياتِهِ وَ انْظُرُوا إلی مُحْكَماتِهِ وَ لاتَتَّبِعُوا مُتَشابِهَهُ، فَوَاللَّهِ لَنْ‏ يُبَيِّنَ لَكُمْ زَواجِرَهُ<ref>«د»: فواللَّه لهو مبيّن لكم نوراً واحداً.</ref> وَ لَنْ‏ يُوضِحَ لَكُمْ تَفْسيرَهُ إلاَّ الَّذي أنَا آخِذٌ بِيَدِهِ وَ مُصْعِدُهُ إلَيَّ وَ شائِلٌ بِعَضُدِهِ وَ [رافِعُهُ بِيَدي]<ref>الزيادة من «ب» و «ج».</ref> وَ مُعْلِمُكُمْ: أنَّ مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِيٌّ مَوْلاهُ، وَ هُوَ عَلِيٌّ بْنُ أبي‏طالِبٍ أخي وَ وَصِيّي، وَ مُوالاتُهُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أنْزَلَها عَلَيَّ.<ref>«و»: أمر من اللَّه أنزله عليَّ.</ref> 

|ای مردم، قرآن را تدبر نماييد و آيات آن را بفهميد و در محكمات آن نظر كنيد و به دنبال متشابه آن نرويد. به خدا قسم، باطن<ref>زواجر «به معنای باطن‏‌ها و ضميرها و نيز به معنی نهی‏‌ها آمده است، و معنای اول با عبارت تناسب بيشتری دارد.</ref> آن را برای شما بيان نمی‏‌كند<ref>«د»: به خدا قسم او به عنوان نوری واحد برای شما بيان كننده است.</ref> و تفسيرش را برايتان روشن نمی‏‌كند مگر اين شخصی كه من دست او را می‌گيرم و او را به سوی خود بالا می‌‏برم و بازوی او را می‌گيرم و با دو دستم او را بلند می‌كنم و به شما می‌فهمانم كه: «هر كس من صاحب اختيار اويم اين علی صاحب اختيار او است»، و او علی بن ابیطالب برادر و جانشين من است، و ولايتِ او از جانب خداوندِ عز و جل است كه بر من نازل كرده است.

|مَعاشِرَ النّاسِ، إنَّ عَلِيّاً وَ الطَّيِّبينَ مِنْ وُلْدي [مِنْ صُلْبِهِ]<ref>الزيادة من «ج» و «ه» و «و». و في «ب»: إنَّ عليّاً و الطاهرين من ذرّيتي و ولدي...</ref> هُمُ الثِّقْلُ الْأصْغَرُ، وَ الْقُرْآنُ الثِّقْلُ الْأكْبَرُ، فَكُلُّ واحِدٍ مِنْهُما مُنْبِئٌ عَنْ صاحِبِهِ<ref>«و» خ‏ل: مبنيّ علی صاحبه.</ref> وَ مُوافِقٌ لَهُ، لَنْ‏ يَفْتَرِقا حَتّی يَرِدا عَلَيَّ الْحَوْضَ. ألا إنَّهُمْ أُمَناءُ اللَّهِ في خَلْقِهِ وَ حُكّامُهُ في أرْضِهِ.<ref>«الف»: حكماؤه في أرضه. «ج» و «و»: أمر من اللَّه في خلقه و حكمهه في أرضه. «د»: بأمر اللَّه في خلقه و بحكمه في أرضه.</ref> 

|ای مردم، علی و پاكان از فرزندانم از نسل او ثقل اصغرند و قرآن ثقل اكبر است.<ref>اشاره به حديث {{عربی|إني تارك فيكم الثقلين، كتاب اللَّه و عترتی}} است.</ref> هر يك از اين دو از ديگری خبر می‏‌دهد و با آن موافق است. آنها از يكديگر جدا نمی‏‌شوند تا بر سر حوض كوثر بر من وارد شوند. بدانيد كه آنان امين‌های خداوند بين مردم و حاكمان او در زمين هستند.<ref>«ج»: اين امری از جانب خداوند در خلقش و حُكم او در زمين است.</ref> 

|ألا وَ قَدْ أدَّيْتُ، ألا وَ قَدْ بَلَّغْتُ، ألا وَ قَدْ أسْمَعْتُ، ألا وَ قَدْ أوْضَحْتُ<ref>«ج»: ألا وقد نصحت.</ref>، ألا وَ إنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قالَ وَ أنَا قُلْتُ<ref>«ب»: و إنّي أقول. «د»: و أنا قلته.</ref> عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، ألا إنَّهُ لا «أميرَالْمُؤْمِنينَ» غَيْرَ أخي هذا<ref>«الف» و «ب» و «د»: ألا إنّه ليس أميرالمؤمنين غير أخي هذا.</ref>، ألا لاتَحِلُّ إمْرَةُ الْمُؤْمِنينَ بَعْدي لِأحَدٍ غَيْرِهِ

|بدانيد كه من ادا نمودم، بدانيد كه من ابلاغ كردم، بدانيد كه من شنوانيدم، بدانيد كه من روشن نمودم<ref>«ج»: بدانيد كه من نصيحت نمودم.</ref>، بدانيد كه خداوند فرموده است و من از جانب خداوند عز و جل می‌گويم. بدانيد كه اميرالمؤمنينی جز اين برادرم نيست.<ref>«الف» و «ب» و «د»: بدانيد كه «اميرالمؤمنين» جز اين برادرم نيست.</ref> بدانيد كه اميرالمؤمنين بودن بعد از من برای احدی جز او حلال نيست.
}}

== بخش چهارم: معرفی اميرالمؤمنين ‏ عليه السلام بر فراز دستان پيامبر صلی الله عليه وآله ==
{{متن و ترجمه
|ثُمَّ ضَرَبَ بِيَدِهِ إلی عَضُدِ عَلِيّ ‏ عليه السلام فَرَفَعَهُ، وَ كانَ أميرُالْمُؤْمِنينَ ‏ عليه السلام مُنْذُ أوَّلِ ما صَعَدَ رَسوُلُ ‏اللَّهِ‏ صلی الله عليه وآله مِنْبَرَهُ عَلی دَرَجَةٍ دوُنَ مَقامِهِ مُتَيامِناً عَنْ وَجْهِ رَسوُلِ‏ اللَّهِ ‏ صلی الله عليه وآله كَأنَّهُما في مَقامٍ واحِدٍ. فَرَفَعَهُ رَسوُلُ ‏اللَّهِ ‏ صلی الله عليه وآله بِيَدِهِ وَ بَسَطَهُما إلَی السَّماءِ وَ شالَ عَلِيّاً عليه السلام حَتّی صارَتْ رِجْلُهُ مَعَ رُكْبَةِ رَسوُلِ‏ اللَّهِ ‏ صلی الله عليه وآله<ref>«ب»: ... علی درجة دون مقامه، فبسط يده نحو وجه رسول اللَّه ‏ صلی الله عليه وآله بيده (كذا) حط استكمل بسطهما إلی السماء و شال علياً عليه السلام حتی صارت رجلاه مع ركبتي رسول اللَّه ‏ صلی الله عليه وآله. و هذه الفقرة في كتاب «الاقبال» لابن طاووس هكذا: ثم ضرب بيده علی عضده... فرفعه بيده و قال: أيها الناس، من أولی بكم من أنفسكم؟ قالوا: اللَّه و رسوله. فقال: ألا من كنت مولاه فهذا علي مولاه، اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله.</ref>، ثُمَّ قالَ: «أيُّهَا النّاسُ، مَنْ أوْلی بِكُمْ مِنْ أنْفُسِكُمْ؟» قالوُا: «أللَّهُ وَ رَسوُلُهُ». فَقالَ: «ألا فَمَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِيٌّ مَوْلاهُ، اللّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ».<ref>الزيادة من «ج».</ref> 

|سپس پيامبر صلی الله عليه وآله دستش را بر بازوی علی ‏ عليه السلام زد و او را بلند كرد. اين در حالی بود كه اميرالمؤمنين‏ عليه السلام از زمانی كه پيامبر صلی الله عليه وآله بر فراز منبر آمده بود يك پله پايين ‏تر از حضرت ايستاده بود و نسبت به صورت حضرت به طرف راست مايل بود كه گويی هر دو در يك مكان ايستاده‏ اند. سپس پيامبر صلی الله عليه وآله با دستش او را بلند كرد و هر دو دست را به سوی آسمان باز نمود و علی ‏ عليه السلام را از جا بلند كرد تا حدی كه پای او موازی زانوی پيامبر صلی الله عليه وآله رسيد.<ref>«ب»: اميرالمؤمنين ‏ عليه السلام دست خود را به طرف صورت پيامبر صلی الله عليه وآله باز كرد تا آنكه هر دو دست او به طور كامل به سوی آسمان باز شد. پس علی‏ عليه السلام را بلند كرد به طوری كه دو پای او مطابق زانوهای پيامبر صلی الله عليه وآله قرار گرفت. اين فقره در كتاب اقبال سيد بن طاووس چنين آمده است: ... پيامبر صلی الله عليه وآله علی‏ عليه السلام را بلند كرد و فرمود: «ای مردم، چه كسی صاحب اختيار شماست؟» گفتند: «خدا و رسولش». فرمود: «بدانيد كه هر كس من صاحب اختيار او بوده‏‌ام اين علی صاحب اختيار اوست. خداوندا، دوست بدار هر كس او را دوست دارد، و دشمن بدار هر كس او را دشمن بدارد، و ياری كن هر كس او را ياری كند و خوار كن هر كس او را خوار كند».</ref> سپس فرمود: «ای مردم، چه كسی بر شما از خودتان صاحب اختيارتر است؟» گفتند: «خدا و رسولش». فرمود: «بدانيد كه هر كس من صاحب اختيار اويم اين علی صاحب اختيار اوست. خدايا دوست بدار هر كس او را دوست بدارد، و دشمن بدار هر كس او را دشمن بدارد، و ياری كن هر كس او را ياری كند، و خوار كن هر كس او را خوار كند».

|مَعاشِرَ النّاسِ، هذا عَلِيٌّ أخي وَ وَصِيّي وَ واعي عِلْمي<ref>«د»: والراعي بعدي.</ref>، وَ خَليفَتي في أُمَّتي عَلی مَنْ آمَنَ بي وَ عَلی تَفْسيرِ كِتابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الدّاعي إلَيْهِ وَ الْعامِلُ بِما يَرْضاهُ وَ الْمُحارِبُ لِأعْدائِهِ وَ الْمُوالي عَلی طاعَتِهِ<ref>«ب»: ... علی من آمن بي، ألا إنّ تنزيل القرآن عليَّ و تأويله و تفسيره بعدي عليه و العمل بما يرضی اللَّه و محاربة أعدائه و الدال علی طاعته. «ج» و «و»: ... و علی تفسير كتاب ربي عز و جل و الدعاء إليه و العمل بما يُرضيه و المحاربة لأعدائه و الدال علی طاعته.</ref> وَ النّاهي عَنْ مَعْصِيَتِهِ. 

|ای مردم، اين علی است برادر من و وصی من و جامع علم من<ref>«د»: و مدبر امور بعد از من.</ref> و جانشين من در امتم بر آنان كه به من ايمان آورده‏‌اند، و جانشين من در تفسير كتاب خداوند عز و جل و دعوت به آن، و عمل كننده به آنچه او را راضی می‌كند، و جنگ كننده با دشمنان خدا و دوستی كننده بر اطاعت او<ref>«ب»: ... و جانشين من در امتم بر آنان كه به من ايمان آورده اند. بدانيد كه نازل كردن قرآن بر عهده من است، و تأويل و تفسيرش بعد از من و عمل كردن به آنچه خدا را راضی می‌كند و جنگ با دشمنان خدا بر عهده اوست، و او راهنمايی كننده بر اطاعت خداوند است.</ref> و نهی كننده از معصيت او.

|إنَّهُ خَليفَةُ رَسُولِ ‏اللَّهِ وَ أميرُالْمُؤْمِنينَ وَ [[اْلإمامُ الْهادي]] مِنَ اللَّهِ، وَ قاتِلُ النّاكِثينَ وَ الْقاسِطينَ وَ الْمارِقينَ بِأمْرِ اللَّهِ.

|اوست خليفه رسول خدا، و اوست اميرالمؤمنين و امام هدايت كننده از طرف خداوند، و اوست قاتل ناكثين و قاسطين و مارقين<ref>ناكثان: طلحه و زبير و عايشه و اهل جمل؛ قاسطان: معاويه و اهل صفين؛ و مارقان: اهل نهروان هستند.</ref> به امر خداوند.

|يَقُولُ اللَّهُ: {{قرآن|ما يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ}}.<ref>ق: ۲۹.</ref> بِأَمْرِكَ يا رَبِّ أقُولُ<ref>«الف»: أقول: ما يبدّل القول لديَّ بأمر ربّي. «ه»: بأمر اللَّه أقول: ما يبدّل القول لديَّ.</ref>: «أللَّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ [وَ اْنصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ]<ref>الزيادة من «ه».</ref> وَ الْعَنْ مَنْ أنْكَرَهُ وَ اغْضِبْ عَلی مَنْ جَحَدَ حَقَّهُ».<ref>«ه» و «و»: من جحده.</ref> 

|خداوند می‌فرمايد: «سخن در پيشگاه من تغيير نمی‏‌پذيرد»<ref>ق: 29.</ref>، پروردگارا، به امر تو می‌گويم<ref>«الف»: می‌گويم: سخن نزد من -به امر پروردگارم -تغيير نمی‌يابد. «ه»: به امر خداوند می‌گويم: سخن نزد من تغيير نمی‌يابد.</ref>: «خداوندا دوست بدار هر كس علی را دوست بدارد و دشمن بدار هر كس علی را دشمن بدارد، و ياری كن هر كس علی را ياری كند و خوار كن هر كس علی را خوار كند، و لعنت نما هر كس علی را انكار كند و غضب نما بر هر كس كه حق علی را انكار نمايد.»

|أللَّهُمَّ إنَّكَ أنْزَلْتَ الْآيَةَ في عَلِيٍّ وَلِيِّكَ عِنْدَ تَبْيينِ ذلِكَ وَ نَصْبِكَ إيّاهُ لِهذَا الْيَوْمِ<ref>«و»: لها.</ref> : {{قرآن|الْيَوْمَ أكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَ أتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتي وَ رَضيتُ لَكُمُ الإسْلامَ ديناً}}<ref>المائدة: ۳.</ref>، [وَ قُلْتَ: {{قرآن|إنَّ الدّينَ عِنْدَ اللَّهِ اْلإسْلامُ}}<ref>آل عمران/۱۹</ref>، وَ قُلْتَ: {{قرآن|وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الإسْلامِ ديناً فَلَنْ‏ يُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرينَ}}.<ref>آل عمران: ۸۵.</ref> أللَّهُمَّ إنّي أُشْهِدُكَ أنّي قَدْ بَلَّغْتُ.<ref>هذه الفقرة أوردناها طبقاً لما في «ج». و في «الف» هكذا: اللهمَّ إنّك أنزلت عليَّ أنّ الإمامة بعدي لعليّ وليّك عند تبياني ذلك و نصبي إيّاهُ بما أكملت لعبادك من دينهم و أتمممت عليهم بنعمتك و رضيت لهم الإسلام ديناً، فقلت: {{قرآن|و من يبتغِ غير الإسلام ديناً فَلن يقبل منه و هو في الآخرة من الخاسرين}}. اللهم إنّي أُشهدك و كفی بك شهيداً أنّي قد بلّغت. و في «ب» هكذا: اللهم إنك أنزلت عليَّ أنّ الإمامة لعليّ و إنّك عند بياني ذلك و نصبي إيّاه‏لما أكملت لعبادك من دينهم... و في «د»: اللهمّ إنّك أنت أنزلت عليَّ أنّ الإمامة لعليّ وليّك عند تبيين ذلك بتفضيلك إيّاه بما أكملت لعبادك... و في «ه» هكذا: اللهم إنّك أنزلت في عليّ وليّك عند تبيغ ذلك و نصبك إيّاه لها: {{قرآن|اليوم أكملت لكم دينكم و أتممت عليكم نعمتی و رضيت لكم الإسلام ديناً، و من يبتغ غير الإسلام ديناً فلن يقبل منه و هو في الآخرة من الخاسرين}}. اللهم أشهدك أنّي قد بلّغت. ثمّ إن الظاهر أن في هذا الموضع ينتهي الكلام الذي قاله ‏ صلی الله عليه وآله عند رفعه أميرالمؤمنين‏ عليه السلام بيده.</ref> 

| پروردگارا، تو هنگام روشن شدن اين مطلب و منصوب نمودن علی در اين روز اين آيه را درباره او نازل كردی: «امروز دين شما را برايتان كامل نمودم و نعمت خود را بر شما تمام كردم و اسلام را به عنوان دين شما راضی شدم»<ref>مائده: 3.</ref>، و فرمودی: «دين نزد خداوند اسلام است»<ref>آل عمران/۱۹</ref>، و فرمودی: «و هر كس دينی غير از اسلام انتخاب كند هرگز از او قبول نخواهد شد و او در آخرت از زيانكاران خواهد بود»<ref>آل عمران: 85.</ref> پروردگارا، تو را شاهد می‌گيرم كه من ابلاغ نمودم.<ref>«الف» و «ب» و «د» و «ه»: پروردگارا، تو بر من نازل كردی كه امامت بعد از من برای علی است آن هنگام كه اين مطلب را بيان نمودم و او را نصب كردم، به آنچه كامل كردی برای بندگانت دينشان را و تمام نمودی بر آنان نعمت خود را و فرمودی: «هر كس دينی غير از اسلام انتخاب كند از او قبول نمی‏‌شود و او در آخرت از زيانكاران است.» خدايا من تو را شاهد می‌گيرم كه من ابلاغ نمودم، و تو به عنوان شاهد كفايت می‌‏نمايی.</ref> 
}}
== بخش پنجم: تأكيد بر توجه امت به مسئله امامت ==
{{متن و ترجمه
|مَعاشِرَ النّاسِ، إنَّما أكْمَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ دينَكُمْ بِإمامَتِهِ.<ref>«ب»: معاشر الناس، هذا عليّ، إنّما أكمل اللَّه عز و جلّ لكم دينكم بإمامته.</ref> فَمَنْ لَمْ ‏يَأْتَمَّ بِهِ وَ بِمَنْ يَقُومُ مَقامَهُ مِنْ وُلْدي<ref>«و»: و بمن كان من ولدي.</ref> مِنْ صُلْبِهِ إلی يَوْمِ الْقِيامَةِ وَ الْعَرْضِ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَ‍{{قرآن|أوُلئِكَ الَّذينَ حَبِطَتْ أعْمالُهُمْ [فِی الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ]}}<ref>الزيادة من «ب»، و هي إشارة إلی الآية ۲۲ من سورة آل عمران.</ref> وَ فِی النّارِ هُمْ خالِدُونَ، {{قرآن|لايُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ يُنْظَرُونَ.}}<ref>آل عمران: ۸۸.</ref> 

|ای مردم، خداوند دين شما را با امامت او كامل نمود، پس هر كس اقتدا نكند به او و به كسانی كه جانشين او از فرزندان من و از نسل او هستند تا روز قيامت و روز رفتن به پيشگاه خداوند عز و جل، «چنين كسانی اعمالشان در دنيا و آخرت از بين رفته»<ref>حبط «بمعنی سقوط، فساد، نابود شدن و هدر رفتن و از بين رفتن است.</ref> و در آتش دائمی خواهند بود. «عذاب از آنان تخفيف نمی‏‌يابد و به آنها مهلت داده نمی‌شود.» 

|مَعاشِرَ النّاسِ، هذا عَلِيٌّ، أنْصَرُكُمْ لي وَ أحَقُّكُمْ بي<ref>«ج» و «د» و «و»: و أحق الناس بي.</ref> وَ أقْرَبُكُمْ إلَيَّ وَ أعَزُّكُمْ عَلَيَّ، وَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أنَا عَنْهُ راضِيانِ. وَ ما نَزَلَتْ آيَةُ رِضیً [فِی الْقُرْآنِ]<ref>الزيادة من «ب»</ref> إلاّ فيهِ، وَلا خاطَبَ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا إلاّ بَدَأ بِهِ، وَ لا نَزَلَتْ آيَةُ مَدْحٍ فِی الْقُرآنِ إلاّ فيهِ، وَ لا شَهِدَ اللَّهُ بِالْجَنَّةِ في {{قرآن|هَلْ أتی عَلَی الْاِنْسانِ}} إلاّ لَهُ<ref>إشارة إلی الآية ۱۲ من سورة الإنسان حيث قال اللَّه تعالی: {{قرآن|وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَريراً}}.</ref>، وَ لا أنْزَلَها في سِواهُ وَ لا مَدَحَ بِها غَيْرَهُ.

|ای مردم، اين علی است كه ياری كننده ‏ترين شما نسبت به من و سزاوارترين شما به من و نزديك‏ترين شما به من و عزيزترين شما نزد من است. خداوند عز و جل و من از او راضی هستيم. هيچ آيه رضايتی در قرآن نازل نشده است مگر درباره او، و هيچ گاه خداوند مؤمنين را مورد خطاب قرار نداده مگر آنكه ابتدا او مخاطب بوده است، و هيچ آيه مدحی در قرآن نيست مگر درباره او، و خداوند در سوره «هَلْ اَتی عَلَی الْإنْسانِ...» شهادت به بهشت نداده مگر برای او<ref>اشاره به آيه 12 سوره انسان است كه می‌فرمايد: «جزای ايشان در مقابل صبری كه نمودند بهشت و حرير است.»</ref> و اين سوره را درباره غير او نازل نكرده و با اين سوره جز او را مدح نكرده است.

|مَعاشِرَ النّاسِ، هُوَ ناصِرُ دينِ اللَّهِ وَ الْمُجادِلُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ<ref>«ب»: هو قاضي ديني و المجادل عَنّي. «ج» و «ه» و «و»: هو يؤدّي دين اللَّه.</ref>، وَ هُوَ التَّقِيُّ النَّقِيُّ الْهادِی الْمَهْدِيُّ. نَبِيُّكُمْ خَيْرُ نَبِيٍّ وَ وَصِيُّكُمْ خَيْرُ وَصِيٍّ [وَ بَنُوُهُ خَيْرُ الْأَوْصِياءِ].<ref>الزيادة من «الف» و «ج»، و ما قبله في «ب» و «ه» هكذا: نبيّه خير الأنبياء و هو خير الأوصياء. و في «ج» و «و»: نبيّه خير نبيّ و وصيّه خير وصيّ.</ref> 

|ای مردم، او ياری دهنده دين خدا و دفاع كننده از رسول خداست<ref>«ب»: او ادا كننده قرض من و دفاع كننده از من است. «ه»: او دَيْن خداوند را ادا می‌كند.</ref> و اوست با تقوای پاكيزه هدايت كننده هدايت شده. پيامبرتان بهترين پيامبر و وصيتان بهترين وصی و فرزندان او بهترين اوصياء هستند.

|مَعاشِرَ النّاسِ، ذُرِّيَّةُ كُلُّ نَبِيٍّ مِنْ صُلْبِهِ، وَ ذُرِّيَّتي مِنْ صُلْبِ [أميرِالْمُؤْمِنينَ]<ref>الزيادة من «ج» و «ه». و ص «و»: علي بن أبي‏طالب.</ref> عَلِيٍّ.

|ای مردم، نسل هر پيامبری از صلب خود او هستند ولی نسل من از صلب اميرالمؤمنين علی است.

|مَعاشِرَ النّاسِ، إنَّ إبْليسَ أخْرَجَ آدَمَ مِنَ الْجَنَّةِ بِالْحَسَدِ، فَلا تَحْسُدُوهُ فَتَحْبِطَ أعْمالُكُمْ وَ تَزِلَّ أقْدامُكُمْ، فَإنَّ آدَمَ أُهْبِطَ إلَی الْأَرْضِ بِخَطيئَةٍ واحِدَةٍ<ref>«ب»: بذنبه و خطيئته</ref>، وَ هُوَ صَفْوَةُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ كَيْفَ بِكُمْ وَ أنْتُمْ أنْتُمْ وَ مِنْكُمْ أعْداءُ اللَّهِ.<ref>«ب»: و قد كثر أعداء اللَّه. «ج» و «ه»: فكيف أنتم؟ فإن أبيتم فأنتم أعداء اللَّه.</ref> 

|ای مردم، شيطان آدم را با حسد از بهشت بيرون كرد. مبادا به علی حسد كنيد كه اعمالتان نابود شود و قدم‏هايتان بلغزد. آدم به خاطر يك خطا به زمين فرستاده شد در حالی كه انتخاب شده خداوند عز و جل بود، پس شما چگونه خواهيد بود در حالی كه شماييد<ref>يعنی درجه ايمان شما با حضرت آدم‏ عليه السلام فاصله بسيار دارد.</ref> و در بين شما دشمنان خدا هستند.<ref>«ب»: در حالی كه دشمنان خدا زياد شده‌‏اند. «ج »و «ه»: اگر ابا كنيد شما دشمنان خداييد.</ref> 

|ألا وَ إنَّهُ لا يُبْغِضُ عَلِيّاً إلاّ شَقِيٌّ، وَ لا يُوالي عَلِيّاً<ref>«الف» و «د» و «ه»: و لايتوالی عليّاً. «ب»: لا يتولاّه. «و»: واللَّه ما يبغض علياً....</ref> إلاّ تَقِيٌّ، وَ لا يُؤمِنُ بِهِ إلاّ مُؤمِنٌ مُخْلِصٌ. وَ في عَلِيٍّ - وَاللَّهِ - نَزَلَتْ سُورَةُ الْعَصْرِ: {{قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ، وَ الْعَصْرِ، إنَّ الْإنْسانَ لَفي خُسْرٍ}} [إلاّ عَلِيٌّ الَّذي آمَنَ وَ رَضِيَ بِالْحَقِّ وَ الصَّبْرِ].<ref>الزيادة من «ج» و «ه» و «و». و الآيات في سورة العصر: الآيات ۳-۱.و جاء هذه الفقرة في كتاب الاقبال لابن طاووس هكذا: و في عليّ نزلت «والعصر» و تفسيرها: و ربِّ عصر القيامة، {{قرآن|إنّ الإنسان لفي خسر}} أعداء آل محمد، {{قرآن|إلاّ الذين آمنوا}} بولايتهم و {{قرآن|عملوا الصالحات}} تمواساة إخوانهم {{قرآن|و تواصَوا بالصبر}} في غيبة غائبهم.</ref> 

|بدانيد كه با علی دشمنی نمی‏‌كند مگر شقی و با علی دوستی نمی‏‌كند مگر با تقوی، و به او ايمان نمی‏‌آورد مگر مؤمن مخلص. به خدا قسم درباره علی نازل شده است سوره «والعصر»: «قسم به عصر، انسان در زيان است» مگر علی كه ايمان آورد و به حق و صبر راضی شد.<ref>عصر: ۱، ۲. عبارت در كتاب اقبال سيد بن طاووس چنين آمده است: سوره «والعصر» درباره علی نازل شده است و تفسيرش چنين است: قسم به زمان قيامت، انسان در زيانكاری است كه منظور دشمنان آل محمد است، مگر كسانی كه به ولايت ايشان ايمان آورند، و با مواسات با برادران دينی عمل صالح انجام دهند و در غيبت غايبشان يكديگر را به صبر سفارش كنند.</ref>

|مَعاشِرَ النّاسِ، قَد اسْتَشْهَدْتُ اللَّهَ وَ بَلَّغْتُكُمْ رِسالَتي {{قرآن|وَ ما عَلَی الرَّسُولِ إلاّ الْبَلاغُ الْمُبينُ}}.<ref>«ب»: قد أشهدتُ اللَّهَ و بلَّغتكم رسالتي و ما عليَّ إلاّ البلاغ المبين. و في «ج» و «ه» و «و»: قد أشهدني اللَّه و أبلغتكم و ما علی الرسول...</ref> 

|ای مردم، من خدا را شاهد گرفتم و رسالتم را به شما ابلاغ نمودم، «و بر عهده رسول جز ابلاغ روشن چيزی نيست.»

|مَعاشِرَ النّاسِ، {{قرآن|اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لاتَمُوتُنَّ إلاّ وَ أنْتُمْ مُسْلِمُونَ}}.<ref>آل عمران/۱۰۲.</ref> 

|ای مردم «از خدا بترسيد آن طور كه بايد ترسيد و از دنيا نرويد مگر آنكه مسلمان باشيد».
}}

== بخش ششم: اشاره به كارشكنی ‏های منافقين ==

{{متن و ترجمه
|مَعاشِرَ النّاسِ، {{قرآن|آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذي أُنْزِلَ مَعَهُ مِنْ قَبْلِ أنْ نَطْمِسَ وُجُوهاً فَنَرُدَّها عَلی أدْبارِها أوْ نَلْعَنَهُمْ كَما لَعَنّا أصْحابَ السَّبْتِ}}.<ref>النساء: ۴۷.</ref> [بِاللَّهِ ما عَنی بِهذِهِ الْآيَةِ إلاّ قَوْماً مِنْ أصْحابي أعْرِفُهُمْ بِأَسْمائِهِمْ وَ أنْسابِهِمْ، وَ قَدْ أُمِرْتُ بِالصَّفْحِ عَنْهُمْ فَلْيَعْمَلْ كُلُّ امْرِی‏ءٍ عَلی ما يَجِدُ لِعَلِيٍّ في قَلْبِهِ مِنَ الْحُبِّ وَ الْبُغْضِ].<ref>هذه الفقرة من قوله «باللَّه» إلی هنا لا توجد إلاّ في «الف» و «ب».</ref> 

|ای مردم، «ايمان آوريد به خدا و رسولش و به نوری كه همراه او نازل شده است، قبل از آنكه هلاك كنيم وجوهی را و آن صورت‏ها را به پشت برگردانيم يا آنان را مانند اصحاب سبت لعنت كنيم.»<ref>اشاره به آیه۴۷،از سوره نساء.کلمه: «طمس» به معنای محو کردنِ نقش ونگار یک تصویراست. در اینجا(طبق احادیث) کنایه از محو هدایت از قلب و برگرداندن آن به گمراهی است. درباره جمله: «پس هرکس عمل کند مطابق آنچه در قلبش از حب یا بغض نسبت به علی می‌یابد.» در قست دوم از بخش هشتم توضیح داده شده است.</ref> به خدا قسم، از اين آيه قصد نشده مگر قومی از اصحابم كه آنان را به اسم و نسبشان می‌شناسم ولی مأمورم از آنان پرده پوشی كنم. پس هر كس عمل كند مطابق آنچه در قلبش از حب يا بغض نسبت به علی می‌يابد.

|مَعاشِرَ النّاسِ، النُّورُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَسْلُوكٌ فِيَّ ثُمَّ في عَلِيِّ بْنِ أبي‏طالِبٍ<ref>«ب»: مسبوكٌ.</ref>، ثُمَّ فِی النَّسْلِ مِنْهُ إلَی الْقائِمِ الْمَهْدِيِّ الَّذي يَأْخُذُ بِحَقِّ اللَّهِ وَ بِكُلِّ حَقٍّ هُوَ لَنا<ref>«د»: و بحقّ كلّ مؤمن.</ref>، لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ جَعَلَنا حُجَّةً عَلَی الْمُقَصِّرينَ<ref>«ب»: ألا و إن اللَّه قد جعلنا حجّة... و في «ج» و «و» هكذا: ... و بكلّ حقّ هو لنا بقتل المقصّرين و المعاندين (الغادرين)...</ref> وَ الْمُعانِدينَ وَ الْمُخالِفينَ وَ الْخائِنينَ وَ الْآثِمينَ وَ الظّالِمينَ وَ الْغاصِبينَ مِنْ جَميعِ الْعالَمينَ.

|ای مردم، نور از جانب خداوند عز و جل در من نهاده شده<ref>«مسلوک» یعنی داخل شده،ودر «ب» مسبوک به معنی قالب ریزی شده است.</ref> و سپس در علی بن ابیطالب و بعد در نسل او تا مهدی قائم كه حق خداوند و هر حقی كه برای ما باشد می‌گيرد<ref>«د»: و حق هر مؤمنی را می‌گيرد.</ref> چرا كه خداوند عز و جل ما را بر كوتاهی كنندگان و بر معاندان و مخالفان و خائنان و گناهكاران و ظالمان و غاصبان از همه عالميان حجت قرار داده است.<ref>«ج»: ... مهدی قائم كه می‌گيرد حق خداوند و هر حقی كه برای ما باشد با كشتنِ كوتاهی كنندگان و معاندان و مخالفان و خائنان و گناهكاران و ظالمان و غاصبان.</ref> 

|مَعاشِرَ النّاسِ، أُنْذِرُكُمْ أنّي رَسُولُ اللَّهِ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِيَ الرُّسُلُ، أفَإنْ مِتُّ أوْ قُتِلْتُ انْقَلَبْتُمْ عَلی أعْقابِكُمْ؟ {{قرآن|وَ مَنْ يَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَيْهِ فَلَنْ‏ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئاً وَ سَيَجْزِی اللَّهُ الشّاكِرينَ}} [الصّابِرينَ].<ref>الزيادة من «د» و «و». وهذه الفقرة إشارة إلی الآية ۱۴۴ من سورة آل عمران.</ref> ألا وَ إنَّ عَلِيّاً هُوَ الْمَوْصُوفُ بِالصَّبْرِ وَ الشُّكْرِ، ثُمَّ مِنْ بَعْدِهِ وُلْدي مِنْ صُلْبِهِ.

|ای مردم، شما را می‌‏ترسانم و انذار می‌نمايم كه من رسول خدا هستم و قبل از من پيامبران بوده‌‏اند. آيا اگر من بميرم يا كشته شوم شما عقب گرد می‌نماييد؟ «هر كس به عقب برگردد به خدا ضرری نمی‏‌رساند، و خداوند به زودی شاكرين [و صابرين] را پاداش می‌دهد». بدانيد كه علی است توصيف شده به صبر و شكر و بعد از او فرزندانم از نسل او چنين اند.

|مَعاشِرَ النّاسِ، لا تَمُنُّوا عَلَيَّ بِإسْلامِكُمْ، بَلْ لاتَمُنُّوا عَلَی اللَّهِ فَيُحْبِطَ عَمَلَكُمْ وَ يَسْخَطَ عَلَيْكُمْ وَ يَبْتَلِيَكُمْ بِشُواظٍ مِنْ نارٍ وَ نُحاسٍ، إنَّ رَبَّكُمْ لَبِالْمِرْصادِ.<ref>أوردنا هذه الفقرة طبقاً ل «ب»، و ص «الف»: لا تمنّوا علی اللَّه إسلامكم فيسخط عليكم و يصيبكم بعذابٍ من عنده، إنّه لبالمرصاد. و في «ج»: ... و يبتليكم بسوط عذاب... و في «ه» و «و»: لاتمنّوا علی اللَّه فينا ما لا يطيعكم(«و»: لا يعطيكم) اللَّه و يسخط عليكم و يبتليكم بسوط عذاب...</ref> 

|ای مردم، با اسلامتان بر من منت مگذاريد، بلكه بر خدا هم منت نگذاريد، كه اعمالتان را نابود می‌نمايد و بر شما غضب می‌كند و شما را به شعله‏‌ای از آتش و مس (گداخته) مبتلا می‌كند، پروردگار شما در كمين است.<ref>«ه»: درباره ما بر خداوند منت مگذاريد در آنچه خداوند كلام شما را نمی‏‌پذيرد و بر شما غضب می‌كند و شما را به شلاق عذاب گرفتار می‌نمايد.</ref> 

|مَعاشِرَ النّاسِ، اِنَّهُ سَيَكُونُ مِنْ بَعْدي أئِمَّةٌ {{قرآن|يَدْعُونَ إلَی النّارِ وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ لايُنْصَرُونَ}}. مَعاشِرَ النّاسِ، إنَّ اللَّهَ وَ أنَا بَريئانِ مِنْهُمْ.

|ای مردم، بعد از من امامانی خواهند بود «كه به آتش دعوت می‌كنند و روز قيامت كمك نمی‏‌شوند». ای مردم، خداوند و من از آنان بيزار هستيم.

|مَعاشِرَ النّاسِ، إنَّهُمْ وَ أنْصارَهُمْ وَ أتْباعَهُمْ وَ أشْياعَهُمْ {{قرآن|فِی الدَّرْكِ الْأسْفَلِ مِنَ النّارِ}} وَ {{قرآن|لَبِئْسَ مَثْوَی الْمُتَكَبِّرينَ}}.<ref>إشارة إلی الآية ۱۴۵ من سورة النساء، و الآية ۲۹ من سورة النحل.</ref> ألا إنَّهُمْ أصْحابُ الصَّحيفَةِ، فَلْيَنْظُرْ أحَدُكُمْ في صَحيفَتِهِ!<ref>هذان الفقرتان في «ب» هكذا: معاشر الناس، إن اللَّه و أنا بريئان منهم و من أشياعهم و أنصارهم، و جميعهم {{قرآن|في الدرك الأسفل من النار}} و {{قرآن|لبئس مثوی المتكبرين}}. ألا إنهم أصحاب الصحيفة. معاشر الناس، فلينظر أحدكم في صحيفته.</ref> 
|ای مردم، آنان و يارانشان و تابعينشان و پيروانشان در پايين‏ترين درجه آتش‌اند و چه بد است جای متكبران. بدانيد كه آنان «اصحاب صحيفه»<ref>اشاره حضرت به «صحيفه ملعونه اول»است كه پنج نفر از رؤسای منافقين در حجةالوداع در كعبه آن را امضا كرده بودند و خلاصه ‏اش اين بود كه نگذارند خلافت بعد از پيامبر صلی الله عليه وآله به اهل بيتش برسد. در اين باره به قسمت دوم از بخش سوم اين كتاب مراجعه شود.</ref> هستند، پس هر يك از شما در صحيفه خود نظر كند.
|قالَ: «فَذَهَبَ عَلَی النّاسِ -إلاَّ شِرْذِمَةٌ مِنْهُمْ- أمْرَ الصَّحيفَةِ.»<ref>أشار صلی الله عليه وآله في كلامه هذا إلی الصحيفة الملعونة الأولی التي تعاقد عليها خمسة من المنافقين في الكعبة في سفرهم هذا و كان ملخصها منع أهل البيت عليهم ‏السلام من الخلافة بعد صاحب الرسالة. و قد مرّ تفصيلها في الفصل الثالث من هذا الكتاب. و قوله «فذهب علی الناس...» أي لم يفهم أكثرهم مراده ‏ صلی الله عليه وآله من «الصحيفة» و أثارت سؤالاً في أذهانهم.</ref> 


|راوی می‌گويد: «وقتی پيامبر صلی الله عليه وآله نام «اصحاب صحيفه» را آورد اكثر مردم منظور حضرت از اين كلام را نفهميدند و برايشان سؤال انگيز شد و فقط عده كمی مقصود حضرت را فهميدند.

|مَعاشِرَ النّاسِ، إنّي أدَعُها إمامَةً وَ وِراثَةً [في عَقِبي إلی يَوْمِ الْقِيامَةِ]<ref>الزيادة من «الف» و «ب» و «د».</ref>، وَ قَدْ بَلَّغْتُ ما أُمِرْتُ بِتَبْليغِهِ<ref>«ج» و «ه» و «و»: و قد بلَّغت ما قد بلّغت.</ref> حُجَّةً عَلی كُلِّ حاضِرٍ وَ غائِبٍ وَ عَلی كُلِّ أحَدٍ مِمَّنْ شَهِدَ أوْ لَمْ‏ يَشْهَدْ، وُلِدَ أوْ لَمْ ‏يُولَدْ، فَلْيُبَلِّغِ الْحاضِرُ الْغائِبَ وَ الْوالِدُ الْوَلَدَ إلی يَوْمِ الْقِيامَةِ.

|ای مردم، من امر خلافت را به عنوان امامت و وراثتِ آن در نسل خودم تا روز قيامت به وديعه می‌سپارم، و من رسانيدم آنچه مأمور به ابلاغش بودم تا حجت باشد بر حاضر و غايب و بر همه كسانی كه حضور دارند يا ندارند و به دنيا آمده‏‌اند يا نيامده‌اند. پس حاضران به غايبان و پدران به فرزندان تا روز قيامت برسانند.

|وَ سَيَجْعَلُونَ الإمامَةَ بَعْدي مُلْكاً وَ اغْتِصاباً، [ألا لَعَنَ اللَّهُ الْغاصِبينَ الْمُغْتَصِبينَ]<ref>الزيادة من «الف» و «ب» و «د».</ref>، وَ عِنْدَها سَيَفْرُغُ {{قرآن|لَكُمْ أيُّهَا الثَّقَلانِ}} [مَنْ يَفْرُغُ]<ref>الزيادة من «ب» و «ج» و «ه».</ref> [وَ {{قرآن|يُرْسَلُ عَلَيْكُما شُواظٌ مِنْ نارٍ وَ نُحاسٌ فَلاتَنْتَصِرانِ.}}]<ref>إشارة إلی الآيات ۳۱ و ۳۵ من سورة الرحمن.</ref> 

|و به زودی امامت را بعد از من به عنوان پادشاهی و با ظلم و زور<ref>کلمه «اغتصاب»به معنای گرفتن با ظلم وجور است.</ref> می‌گيرند. خداوند غاصبين و تعدی كنندگان را لعنت كند. و در آن هنگام است -ای جن و انس<ref>كلمه «الثقلان»به عنوان جن و انس ترجمه شده است.</ref>- كه می‌ريزد برای شما آنكه بايد بريزد و «می‌فرستد بر شما شعله‏ ای از آتش و مس (گداخته) و نمی‌توانيد آن را از خود دفع كنيد».<ref>اشاره به آيات ۳۱ و ۳۵ سوره الرحمن است.</ref> 

|مَعاشِرَ النّاسِ، إنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ‏ يَكُنْ لِيَذَرَكُمْ {{قرآن|عَلی ما أنْتُمْ عَلَيْهِ حَتّی يَميزَ الْخَبيثَ مِنَ الطَّيِّبِ، وَ ما كانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَی الْغَيْبِ}}.<ref>إشارة إلی الآية ۱۷۹ من سورة آل عمران.</ref> 

|ای مردم، خداوند عز و جل «شما را به حال خود رها نخواهد كرد تا آنكه خبيث را از پاكيزه جدا كند، و خداوند شما را بر غيب مطلع نمی‌كند». 

|مَعاشِرَ النّاسِ، إنَّهُ ما مِنْ قَرْيَةٍ إلاّ وَ اللَّهُ مُهْلِكُها بِتَكْذيبِها قَبْلَ يَوْمِ الْقِيامَةِ وَ مُمَلِّكُهَا الْإمامَ الْمَهْدِيَّ وَ اللَّهُ مُصَدِّقٌ وَعْدَهُ.<ref>أوردنا هذه الفقرة طبقاً ل «ج» و «ه» و «و». و في «الف» و «د» هكذا: معاشر الناس، إنَّه ما من قرية إلاّ و اللَّهُ مهلكها بتكذيبها و كذلك يهلك القری و هي ظالمة كما ذكر اللَّه تعالی، و هذا عليّ إمامكم و وليّكم و هو مواعيد اللَّه («د»: و هو مواعدٌ) ، و اللَّه يصدق ما وَعَده. و في «ب» هكذا: ... و كذلك يهلك قريتكم و هو المواعد كما ذكر اللَّه في كتابه و هو منّي و من صلبي و اللَّه منجز وعده.</ref> 

|ای مردم، هيچ سرزمينِ آبادی<ref name=": 2">الزيادة من «ب». و في «د»: اعطب، مكان «اغضب».</ref> نيست مگر آنكه در اثر تكذيبِ (اهل آن آيات الهی را) خداوند قبل از روز قيامت آنها را هلاک خواهد كرد و آن را تحت حكومت امام مهدی خواهد آورد، و خداوند وعده خود را عملی می‌‏نمايد.<ref>«الف» و «د»: ای مردم، هيچ سرزمين آبادی نيست مگر آنكه خداوند به خاطر تكذيبش آن را هلاک می‌كند، و همچنان بوده كه آبادی‏ ها را هلاک نموده در حالی كه ظالم بودند چنان كه خداوند تعالی (در قرآن) ذكر فرموده است. و اين علی امام و صاحب اختيار شماست و او وعده‌گاه الهی است و خداوند وعده‌‏اش را عملی می‌كند.</ref> 

|مَعاشِرَ النّاسِ، قَدْ ضَلَّ قَبْلَكُمْ أكْثَرُ الْأَوَّلينَ، وَ اللَّهُ لَقَدْ أهْلَكَ الْأَوَّلينَ<ref>«ب»: فأهلكهم اللَّه. «ج» و «ه»: و اللَّه فقد أهلك الأولين بمخالفة أنبيائهم. «و»: و اللَّه قد أهلك الأولين بمخالفة أنبيائهم.</ref>، وَ هُوَ مُهْلِكُ الآخِرينَ. قالَ اللَّهُ تَعالی: {{قرآن|ألَمْ نُهْلِكِ الْأَوَّلينَ، ثُمَّ نُتْبِعُهُمُ الْآخِرينَ، كَذلِكَ نَفْعَلُ بِالْمُجْرِمينَ، وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبينَ}}.<ref>المرسلات: ۱۹-۱۶.</ref> 

|ای مردم، قبل از شما اكثر پيشينيان هلاک شدند، و خداوند آنها را هلاک نمود.<ref>«ج»و «ه»: به خدا قسم، پيشينيان را به خاطر مخالفت با انبيائشان هلاک نمود.</ref> و اوست كه آيندگان را هلاک خواهد كرد. خدای تعالی می‌فرمايد: «آيا ما پيشينيان را هلاک نكرديم؟ آيا در پی آنان ديگران را نفرستاديم؟ ما با مجرمان چنين می‌كنيم. وای بر مكذبين در آن روز.»<ref>مرسلات: ۱۹ - ۱۶</ref>

|مَعاشِرَ النّاسِ، إنَّ اللَّهَ قَدْ أمَرَني وَ نَهاني، وَ قَدْ أمَرْتُ عَلِيّاً وَ نَهَيْتُهُ [بِأَمْرِهِ].<ref>الزيادة من «ب».</ref> فَعِلْمُ الْأَمْرِ وَ النَّهْيِ لَدَيْهِ<ref>«الف»: فَعَلِمَ الأمر و النهي من ربّه عز و جلّ. «د»: و عليه الأمر و النهي من ربّه عز و جل.</ref>، فَاسْمَعُوا لِأَمْرِهِ تَسْلِمُوا وَ أطيعُوهُ تَهْتَدُوا وَ انْتَهُوا لِنَهْيِهِ تَرْشُدُوا، [وَ صيرُوا إلی مُرادِهِ]<ref>الزيادة من «الف» و «د».</ref> وَ لاتَتَفَرَّقْ بِكُمُ السُّبُلُ عَنْ سَبيلِهِ.

|ای مردم، خداوند مرا امر و نهی نموده است، و من هم به امر الهی علی را امر و نهی نموده‏ام، و علم امر و نهی نزد اوست.<ref>«الف»: پس او امر و نهی را از طرف پروردگارش می‌داند. «د»: و امر و نهی از طرف خداوند عز و جل بر عهده اوست.</ref> پس امر او را گوش دهيد تا سلامت بمانيد، و او را اطاعت كنيد تا هدايت شويد و نهی او را قبول كنيد تا در راه درست باشيد، و به سوی مقصد و مراد او برويد و راه‌‏های بيگانه، شما را از راه او منحرف نكند.
}}

== بخش هفتم: پيروان اهل بيت‏ عليهم ‏السَّلام و دشمنان ايشان ==
{{متن و ترجمه
|مَعاشِرَ النّاسِ، أنَا صِراطُ اللَّهِ الْمُسْتَقيمُ الَّذي أمَرَكُمْ بِاتِّباعِهِ<ref>«ب» و «ج» و «و»: أنا الصراط المستقيم الَّذي أمركم اللَّه أن تسلكوا الهدی إليه.</ref>، ثُمَّ عَلِيٌّ مِنْ بَعْدي، ثُمَّ وُلْدي مِنْ صُلْبِهِ أئِمَّةُ [الْهُدی]<ref>الزيادة من «ج» و «ه» و «و».</ref>، يَهْدُونَ إلَی الْحَقِّ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ.<ref>إشارة إلی الآية ۱۸۱ من سورة الأعراف.</ref> 

|ای مردم، من راه مستقيم خداوند هستم كه شما را به تابعيت آن امر نموده<ref>«الف»و «د»: بدانيد كه دشمنان علی اهل شقاوت و تجاوز كاران و برادران شياطين هستند.</ref> و سپس علی بعد از من، و سپس فرزندانم از نسل او كه امامان هدايت‏‌اند، به حق هدايت می‌كنند و به ياری حق به عدالت رفتار می‌كنند.

| «[بِسْمِ اللَّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ]<ref>الزيادة من «ب».</ref> {{قرآن|الْحَمْدُ للَّهِِ رَبِّ الْعالَمينَ،الرَّحْمنِ الرَّحيمِ، مالِكِ يَوْمِ الدّينِ، اِيّاكَ نَعْبُدُ وَ اِيّاكَ نَسْتَعينُ، اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقيمَ، صِراطَ الَّذينَ اَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لَا الضّالّينَ}}<ref>أي قرأ صلی الله عليه وآله إلی آخر سورة الحمد.</ref>، فِيَّ نَزَلَتْ وَ فيهِمْ [وَاللَّهِ]<ref>الزيادة من «ه».</ref> نَزَلَتْ، وَ لَهُمْ عَمَّتْ وَ إيّاهُمْ خَصَّتْ<ref>«ب»: فيهم نزلت و فيهم ذُكِرت، لهم شملت، إيّاهم خصّت و عمّت. «ج» و «و»: فيمن ذُكِرت؟ ذُكرت فيهم. و اللَّهِ فيهم نزلت، و لهم و اللَّه شملت، و آبائهم(«و»: إيّاهم) خصَّت و عمّت.</ref>، أوُلئِكَ أوْلِياءُ اللَّهِ الَّذينَ {{قرآن|لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ}}<ref>إشارة إلی الآية ۶۲ من سورة يونس.</ref>، ألا {{قرآن|إنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُونَ}}.<ref>إشارة إلی الآية ۵۶ من سورة المائدة. و في «ب»: هم المفلحون. فهو إشارة إلی الآية ۲۲ من سورة المجادلة.</ref> 

| «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ، الْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ...» تا آخر سوره حمد را خواندند و سپس فرمودند: اين سوره درباره من نازل شده، و به خدا قسم درباره ايشان (امامان) نازل شده است. به طور عموم شامل آنان است و به طور خاص درباره آنان است. <ref>«ج» و «و»: درباره چه كسی نازل شده است؟ درباره ايشان نازل شده. به خدا قسم درباره آنان نازل شده، به خدا قسم شامل آنان است و به پدران ايشان اختصاص دارد و به طور عام شامل آنان است.</ref> ايشان دوستان خدايند كه «ترسی بر آنان نيست و محزون نمی‏‌شوند»، «بدانيد كه حزب خداوند غالب هستند». 

|ألا إنَّ أعْدائَهُمْ هُمُ السُّفَهاءُ الْغاوُونَ إخْوانُ الشَّياطينِ<ref>«الف» و «د» و «و»: ألا إن أعداء عليّ هم أهل الشقاق العادون إخوان الشياطين.</ref> {{قرآن|يُوحي بَعْضُهُمْ إلی بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً}}.

|بدانيد كه دشمنان ايشان سفهای گمراه و برادران شياطين‌اند كه اباطيل را از روی غرور به يكديگر می‌رسانند.<ref>انعام: ۱۱۲.</ref> 

|ألا إنَّ أوْلِيائَهُمُ الَّذينَ ذَكَرَهُمُ اللَّهُ في كِتابِهِ، فَقالَ عَزَّ وَ جَلَّ: {{قرآن|لا تَجِدُ قَوْماً يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ يُوادُّونَ مَنْ حادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ كانُوا آبائَهُمْ أوْ أبْنائَهُمْ أوْ إخْوانَهُمْ أوْ عَشيرَتَهُمْ، أوُلئِكَ كَتَبَ في قُلُوبِهِمُ الْايمانَ وَ أيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ وَ يُدْخِلُهُمْ جَنّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأنْهارُ خالِدينَ فيها رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ أوُلئِكَ حِزْبُ اللَّهِ ألا إنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}.<ref>المجادلة / ۲۲.</ref> 

|بدانيد كه دوستان ايشان (اهل بيت) كسانی‌‏اند كه خداوند در كتابش آنان را ياد كرده و فرموده است: «نمی‏ يابی قومی را كه به خدا و روز قيامت ايمان آورده باشند، و در عين حال با كسانی كه با خدا و رسولش ضديت دارند روی دوستی داشته باشند، اگر چه پدرانشان يا فرزندانشان يا برادرانشان يا فاميلشان باشند. آنان‌اند كه ايمان در قلوبشان نوشته شده است و خداوند آنان را با روحی از خود تأييد فرموده و ايشان را به بهشتی وارد می‌كند كه از پايين آن نهرها جاری است و در آن دائمی خواهند بود. خدا از آنان راضی است و آنان از خدا راضی هستند. آنان حزب خداوند هستند. بدانيد كه حزب خدا رستگارند.»<ref>مجادله: ۲۲. «ب»و «ج»: من راه مستقيم هستم كه خداوند به شما دستور داده هدايت را از آن طريق بپيماييد.</ref>

|ألا إنَّ أوْلِيائَهُمُ الْمُؤْمِنُونَ الَّذينَ وَصَفَهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَقالَ: {{قرآن|الَّذينَ آمَنُوا وَ لَمْ‏ يَلْبَسُوا إيمانَهُمْ بِظُلْمٍ أوُلئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ}}.<ref>الأنعام: ۸۲.</ref> 

|بدانيد كه دوستان ايشان (اهل بيت) كسانی‌‏اند كه خداوند عز و جل آنان را توصيف كرده و فرموده است: «كسانی كه ايمان آورده‌‏اند و ايمانشان را با ظلم نپوشانده‌اند، آنان‌اند كه برايشان امان است و آنان هدايت يافتگان‏ند.<ref>انعام: ۸۲.</ref>

| [ألا إنَّ أوْلِيائَهُمُ الَّذينَ آمَنُوا وَ لَمْ ‏يَرْتابُوا].<ref>الزيادة من «ب» و «ج» و «ه».</ref> 

|بدانيد كه دوستان ايشان كسانی‌اند كه ايمان آورده‌‏اند و به شک نيفتاده‌‏اند.

|ألا إنَّ أوْلِيائَهُمُ الَّذينَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ {{قرآن|بِسَلامٍ آمِنينَ}}، تَتَلَقّاهُمُ الْمَلائِكَةُ بِالتَّسْليمِ يَقُولُونَ: {{قرآن|سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدينَ}}.<ref>إشارة إلی الآية ۷۳ من سورة الزمر.</ref> 

|بدانيد كه دوستان ايشان كسانی‌‏اند كه با سلامتی و در حال امن وارد بهشت می‌شوند، و ملائكه با سلام به ملاقات آنان می‌‏آيند و می‌گويند: «سلام بر شما، پاكيزه شديد، پس برای هميشه داخل بهشت شويد».

|ألا إنَّ أوْلِيائَهُمْ، لَهُمُ الْجَنَّةُ {{قرآن|يُرْزَقُونَ فيها بِغَيْرِ حِسابٍ}}.<ref>إشارة إلی الآية ۴۰ من سورة غافر. و في «الف» و «ب» و «د»: ألا إنّ أوليائهم الذين قال اللَّه عز و جل: {{قرآن|يدخلون الجنة بغير حساب}}</ref> 

|بدانيد كه دوستان ايشان كسانی هستند كه بهشت برای آنان است و «در آن بدون حساب روزی داده می‌‏شوند».<ref>«الف »و «ب»و «د»: بدانيد كه دوستان ايشان كسانی هستند كه خداوند عز و جل درباره آنان فرموده است: «بدون حساب وارد بهشت می‌شوند».</ref> 

|ألا إنَّ أعْدائَهُمُ الَّذينَ {{قرآن|يَصْلَوْنَ سَعيراً}}.<ref>إشارة إلی الآية ۱۰ من سورة النساء.</ref> ألا إنَّ أعْدائَهُمُ الَّذينَ يَسْمَعُونَ لِجَهَنَّمَ شَهيقاً وَ هِيَ تَفُورُ وَ يَرَوْنَ لَها زَفيراً.<ref>إشارة إلی الآية ۱۰۶ من سورة هود. و في «الف» و «د»: و هي تفور و لها زفير.</ref> 

|بدانيد كه دشمنان ايشان (اهل بيت) كسانی‌‏اند كه به «شعله ‏های آتش وارد می‌شوند»، بدانيد كه دشمنان ايشان كسانی‌اند كه از جهنم در حالی كه می‌جوشد، صدای وحشتناكی می‌شنوند و شعله كشيدن آن را می‌‏بينند.

|ألا إنَّ أعْدائَهُمُ الَّذينَ قالَ اللَّهُ فيهِمْ: {{قرآن|كُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها حَتّی اِذَا ادّارَكُوا فيها جَميعاً قالَتْ اُخْريهُمْ لِاوُليهُمْ رَبَّنا هؤُلاءِ أضَلُّونا فَآتِهِمْ عَذاباً ضِعْفاً مِنَ النّارِ، قالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَ لكِنْ لا تَعْلَمُونَ}}.<ref>الأعراف: ۳۸.</ref> 

|بدانيد كه دشمنان ايشان كسانی‌اند كه خداوند درباره آنان فرموده است: «هر گروهی كه داخل (جهنم) می‏ شوند همتای خود را لعنت می‌كنند، تا آنكه همه آنان در آنجا به يكديگر بپيوندند آخرين آنان با اشاره به اولين آنان می‌گويند: پروردگارا، اينان ما را گمراه كردند؛ پس عذاب دو چندان از آتش به آنان نازل كن. خدا می‌فرمايد: برای هر دو گروه عذاب مضاعف است ولی شما نمی‌دانيد»<ref>اعراف: ۳۸.</ref> 

|ألا إنَّ أعْدائَهُمُ الَّذينَ قالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: {{قرآن|كُلَّما أُلْقِيَ فيها فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُها ألَمْ‏ يَاْتِكُمْ نَذيرٌ، قالُوا بَلی قَدْ جاءَنا نَذيرٌ فَكَذَّبْنا وَ قُلْنا ما نَزَّلَ اللَّهُ مِنْ شَيٍ، إنْ أنْتُمْ إلاّ في ضَلالٍ كَبيرٍ، وَ قالوُا لَوْ كُنّا نَسْمَعُ أوْ نَعْقِلُ ما كُنّا في أصْحابِ السَّعيرِ، فَاعْتَرَفوُا بِذَنْبِهِمْ فَسُحْقاً لِأَصْحابِ السَّعيرِ}}.<ref>الملك: ۱۱-۸.</ref> 

|بدانيد كه دشمنان ايشان كسانی‌‏اند كه خداوند عزوجل می‌فرمايد: «هرگاه گروهی(از ايشان) را در جهنم می‌‏اندازند خزانه داران دوزخ از ايشان می‌‏پرسند: آيا ترساننده‏ ای برای شما نيامد؟ می‌‏گويند: بلی، برای ما نذير و ترساننده آمد ولی ما او را تكذيب كرديم و گفتيم: خداوند هيچ چيز نازل نكرده است، و شما در گمراهیِ بزرگ هستيد. و می‌گويند: اگر می‌شنيديم يا فكر می‌كرديم در اصحاب آتش نبوديم. به گناه خود اعتراف كردند، پس دور باشند<ref>كلمه «سحق »به معنی هلاك و به معنای دوری و بُعد آمده است.</ref> اصحاب آتش».<ref>ملك: ۱۱-۸.</ref>

|ألا إنَّ أوْلِيائَهُمُ الَّذينَ {{قرآن|يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ، لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أجْرٌ كَبيرٌ}}.<ref>الملك: ۱۲.</ref> 

|بدانيد كه دوستان ايشان (اهل بيت) كسانی هستند كه «در پنهانی از پروردگارشان می‌ترسند<ref>جمله «يخشون ربهم بالغيب» شايد به اين معنی باشد كه از خداوند بدون آنكه او را ببينند به عنوان ايمان به غيب می‌ترسند.</ref> و برای آنان مغفرت و اجر بزرگ است». 

|مَعاشِرَ النّاسِ، شَتّانَ ما بَيْنَ السَّعيرِ وَ الْأَجْرِ الْكَبيرِ.<ref>«الف» و «د»: شتّان ما بين السعی و الجنّة. «ب»: قد بيّنا ما بين السعير و الأجر الكبير.</ref> 

|ای مردم، چقدر فاصله است بين شعله‌های آتش و بين اجر بزرگ!<ref>«الف»و «د»: چقدر فاصله است بين شعله‌های آتش و بهشت. «ب»: فرق بين شعله‌های آتش و اَجر بزرگ را روشن كرديم.</ref> 

| [مَعاشِرَ النّاسِ]<ref>الزيادة من «ج» و «د».</ref>، عَدُوُّنا مَنْ ذَمَّهُ اللَّهُ وَ لَعَنَهُ، وَ وَلِيُّنا [كُلُّ]<ref>الزيادة من «ج» و «ه».</ref> مَنْ مَدَحَهُ اللَّهُ وَ أحَبَّهُ.

|ای مردم، دشمن ما كسی است كه خداوند او را مذمت و لعنت نموده، و دوست ما آن كسی است كه خداوند او را مدح نموده و دوستش بدارد.

|مَعاشِرَ النّاسِ، ألا وَ إنّي [أنَا]<ref>الزيادة من «و».</ref> النَّذيرُ وَ عَلِيٌّ الْبَشيرُ. [مَعاشِرَ النّاسِ]<ref>الزيادة من «ج» و «ه».</ref>، ألا وَ إنّي مُنْذِرٌ وَ عَلِيٌّ هادٍ.<ref>«ب»: إنّي المنذر و عليّ الهادي.</ref> مَعاشِرَ النّاسِ، [ألا]<ref>الزيادة من «و»</ref> وَ إنّي نَبِيٌّ وَ عَلِيٌّ وَصِيّي.<ref>«ب»: إنّي النّبي و عليّ الوصيّ. «ج»: إنيّ نبيٌّ و عليٌّ وصيٌّ.</ref> [معاشِرَ النّاسِ، ألا وَ إنّي رَسُولٌ وَ عَلِيٌّ الْإمامُ وَ الْوَصِيُّ مِنْ بَعْدي، وَ الْأئِمَّةُ مِنْ بَعْدِهِ وُلْدُهُ. ألا وَ إنّي والِدُهُمْ وَ هُمْ يَخْرُجُونَ مِنْ صُلْبِهِ].<ref>الزيادة من «ب» و «ج» و «ه». و في «و» و «ج» خ‏ ل: و الأئمة منه و من ولده. و في «ه»: ألا و إنّي والد الأئمة.</ref> 

|ای مردم، بدانيد كه من نذير و ترساننده‌‏ام و علی بشارت دهنده است.<ref>شايد مراد اين باشد كه من شما را از بدی‏ ها بر حذر داشتم و تصفيه كردم و اكنون وقت آن است كه همراه علی ‏ عليه السلام‏ راه بهشت را پيش گيريد.</ref> ای مردم، بدانيد كه من مُنذر و بر حذر دارنده‌‏ام و علی هدايت كننده است. ای مردم، من پيامبرم و علی جانشين من است. ای مردم، بدانيد كه من پيامبرم و علی امام و وصی بعد از من است، و امامان بعد از او فرزندان او هستند. بدانيد كه من پدر آنانم و آنها از صلب او به وجود می‌آيند.
}}

== بخش هشتم: حضرت مهدی عجل اللَّه فرجه ==
{{متن و ترجمه
|ألا إنَّ خاتَمَ الأئِمَّةِ مِنَّا الْقائِمُ الْمَهْدِيُّ.<ref>«ب»: ألا إن الإمام المهديّ منّا. «ه» و «و»: و منّا القائم الذي الظاهر علی الدين.</ref> ألا إنَّهُ الظّاهِرُ عَلَی الدّينِ.<ref>«ب»: علی الأديان. «و»: علی الدين كله.</ref> ألا إنَّهُ الْمُنْتَقِمُ مِنَ الظّالِمينَ. ألا إنَّهُ فاتِحُ الْحُصُونِ وَ هادِمُها. ألا إنَّهُ غالِبُ كُلِّ قَبيلَةٍ مِنْ أهْلِ الشِّرْكِ وَ هاديها.<ref>«الف» و «ب» و «د»: ألا إنّه قاتل كل قبيلة من أهل الشرك. «و»: و هازمها.</ref> 

|بدانيد كه آخرينِ امامان، مهدی قائم از ماست. اوست غالب بر اديان، اوست انتقام گيرنده از ظالمين، اوست فاتح قلعه‏ ها و منهدم كننده آنها، اوست غالب بر هر قبيله‏ ای از اهل شرک و هدايت كننده آنان.<ref>«الف»و «ب»و «د»: اوست قاتل هر قبيله ای از اهل شرک.</ref> 

|ألا إنَّهُ الْمُدْرِكُ بِكُلِّ ثارٍ لِأوْلِياءِ اللَّهِ. ألا إنَّهُ النّاصِرُ لِدينِ اللَّهِ.

|بدانيد كه اوست گيرنده انتقام هر خونی از اولياء خدا. اوست ياری دهنده دين خدا.

|ألا إنَّهُ الْغَرَّافُ مِنْ بَحْرٍ عَميقٍ. ألا إنَّهُ يَسِمُ كُلَّ ذي فَضْلٍ بِفَضْلِه<ref>«ب»: ألا إنّه المجتاز من بحر عميق. ألا إنّه المجازي كل ذي فضل بفضله. «ج» و «ه» و «و»: ألا إنّه المصباح من البحر العميق الواسم لكلّ ذي فضل بفضله.</ref> وَ كُلَّ ذي جَهْلٍ بِجَهْلِهِ. ألا إنَّهُ خِيَرَةُ اللَّهِ وَ مُخْتارُهُ. ألا إنَّهُ وارِثُ كُلِّ عِلْمٍ وَ الْمُحيطُ بِكُلِّ فَهْمٍ.

|بدانيد كه اوست استفاده كننده از دريايی عميق.<ref>«ب»: اوست عبور كننده از دريايی عميق. منظور از دريای عميق احتمالاتی دارد؛ از جمله دريای علم الهی، و يا دريای قدرت الهی، و يا منظور مجموعه قدرت‏هايی است كه خداوند به امام‏ عليه السلام در جهات مختلف عنايت فرموده است.</ref> اوست كه هر صاحب فضيلتی را به قدر فضلش و هر صاحب جهالتی را به قدر جهلش نشانه می‌‏دهد.<ref>«ب»: اوست كه هر صاحب فضلی را به قدر فضلش جزا می‌دهد.</ref> اوست انتخاب شده و اختيار شده خداوند. اوست وارث هر علمی و احاطه دارنده به هر فهمی.

|ألا إنَّهُ الْمُخْبِرُ عَنْ رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْمُشَيِّدُ لِأمْرِ آياتِهِ.<ref>«الف» و «ب» و «د»: المنبّه بأمر ايمانه. «ه»: و المسند لأمر آبائه. «و»: و المشيّد لأمر آبائه.</ref> ألا إنَّهُ الرَّشيدُ السَّديدُ. ألا إنَّهُ الْمُفَوَّضُ إلَيْهِ.

|بدانيد كه اوست خبر دهنده از پروردگارش، و بالا برنده آيات الهی.<ref>«ه»: اوست محكم كننده امر پدرانش.</ref> اوست هدايت يافته محكم بنيان. اوست كه كارها به او سپرده شده است.

|ألا إنَّهُ قَدْ بَشَّرَ بِهِ مَنْ سَلَفَ مِنَ الْقُرُونِ بَيْنَ يَدَيْهِ.<ref>«ج»: ألا إنّه قد بَشَّر بِهِ كلّ نبيّ سلف بين يديه.</ref> ألا إنَّهُ الْباقي حُجَّةً وَ لا حُجَّةَ بَعْدَهُ<ref>«‹ب»: ألا إنّه باقی حجج الحجيج.</ref> وَ لا حَقَّ إلاّ مَعَهُ وَ لا نُورَ إلاّ عِنْدَهُ.

|اوست كه پيشينيان به او بشارت داده‏ اند.<ref>«ج»: اوست كه هر پيامبری كه گذشته به او بشارت داده است.</ref> اوست كه به عنوان حجت باقی می‌ماند و بعد از او حجتی نيست. هيچ حقی نيست مگر همراه او، و هيچ نوری نيست مگر نزد او.

|ألا إنَّهُ لا غالِبَ لَهُ وَ لا مَنْصُورَ عَلَيْهِ. ألا وَ إنَّهُ وَلِيُّ اللَّهِ في أرْضِهِ، وَ حَكَمُهُ في خَلْقِهِ، وَ أمينُهُ في سِرِّهِ وَ عَلانِيَتِهِ.

|بدانيد او كسی است كه غالبی بر او نيست و كسی بر ضد او كمک نمی‌شود. اوست ولیِّ خدا در زمين و حكم كننده او بين خلقش و امين او بر نهان و آشكارش.
}}
== بخش نهم: مطرح كردن بيعت ==
{{متن و ترجمه
|مَعاشِرَ النّاسِ، إنّي قَدْ بَيَّنْتُ لَكُمْ وَ أفْهَمْتُكُمْ، وَ هذا عَلِيٌّ يُفْهِمُكُمْ بَعْدي.

|ای مردم، من برايتان روشن كردم و به شما فهمانيدم، و اين علی است كه بعد از من به شما می‌فهماند.

|ألا وَ إنّي عِنْدَ انْقِضاءِ خُطْبَتي أدْعُوكُمْ إلی مُصافَقَتي عَلی بَيْعَتِهِ وَ الْإقْرارِ بِهِ، ثُمَّ مُصافَقَتِهِ بَعْدي.<ref>«ج» و «ه» و «و»: ... أدعوكم إلی مصافقتي علی يدي ببيعته و الإقرار به، ثمّ مصافقته بعد يدي.</ref> 

|بدانيد كه من بعد از پايان خطابه‏‌ام شما را به دست دادن با من به عنوان بيعت با او و اقرار به او، و بعد از من به دست دادن با خود او فرا می‌خوانم.

|ألا وَ إنّي قَدْ بايَعْتُ اللَّهَ وَ عَلِيٌّ قَدْ بايَعَني، وَ أنَا آخِذُكُمْ<ref>«ج»: أمدّكم.</ref> بِالْبَيْعَةِ لَهُ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. {{قرآن|إنَّ الَّذينَ يُبايِعُونَكَ إنَّما يُبايِعُونَ اللَّهَ، يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أيْديهِمْ فَمَنْ نَكَثَ فَإنَّما يَنْكُثُ عَلی نَفْسِهِ وَ مَنْ أوْفی بِما عاهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيُؤْتيهِ أجْراً عَظيماً}}<ref>.الفتح: ۱۰</ref> 

|بدانيد كه من با خدا بيعت كرده‌‏ام و علی با من بيعت كرده است، و من از جانب خداوند برای او از شما بيعت می‌‏گيرم.<ref>«ج»: به سوی شما دست بيعت دراز می‌كنم.</ref> «كسانی كه با تو بيعت می‌كنند در واقع با خدا بيعت می‌‏كنند، دست خداوند بر روی دست آنان است. پس هر كس بيعت را بشكند اين شكستن بر ضرر خود اوست، و هر كس به آنچه با خدا عهد بسته وفادار باشد خداوند به او اجر عظيمی عنايت خواهد كرد.»<ref>فتح: ۱۰.</ref>
}}

== بخش دهم: حلال و حرام، واجبات و محرمات ==
{{متن و ترجمه
|مَعاشِرَ النّاسِ، إنَّ الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ، {{قرآن|فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ أنْ يَطَّوَّفَ بِهِما وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَإنَّ اللَّهَ شاكِرٌ عَليمٌ}}.<ref>البقرة: ۱۵۸.</ref> 

|ای مردم، حج و عمره از شعائر الهی هستند، (خداوند می‌فرمايد: ) <ref>داخل پرانتز به خاطر ربط نداشتن ضمير «بهما»در آن به حج و عمره و رجوع آن به صفا و مروه آورده شده است.</ref> «پس هر كس به خانه خدا به عنوان حج يا عمره بيايد برای او اشكالی نيست كه بر صفا و مروه بسيار طواف كند، و هر كس كار خيری را بدون چشم داشتی انجام دهد خداوند سپاسگزار داناست».<ref>بقره: ۱۵۸.</ref>

|مَعاشِرَ النّاسِ، حِجُّوا الْبَيْتَ، فَما وَرَدَهُ أهْلُ بَيْتٍ إلاَّ اسْتَغْنَوْا وَ أُبْشِرُوا، وَ لاتَخَلَّفُوا عَنْهُ إلاّ بُتِرُوا وَ افْتَقَرُوا.<ref>«د» و «ه»: فما ورده أهل بيت إلاّ نَمَوا و انسلوا و لا تخلَّفوا عنه إلاّ تبروا و افترقوا. و في «و»: أُيسروا، مكان أُبشروا.</ref> 

|ای مردم، به حج خانه خدا برويد. هيچ خاندانی به خانه خدا وارد نمی‏‌شوند مگر آنكه مستغنی می‌گردند و شاد می‌‏شوند، و هيچ خاندانی آن را ترک نمی‌كنند مگر آنكه منقطع می‌شوند و فقير می‌‏گردند.<ref>شايد منظور از «منقطع شدن» كم شدن نسل باشد چون از كلمه «بتر» استفاده شده است، و در «د»و «ه» چنين است: «هيچ اهل بيتی وارد خانه خدا نمی‌شوند مگر آنكه رشد و نمو می‌نمايند و غصه‌شان زايل می‌شود، و هيچ خاندانی آن را ترک نمی‏‌كنند مگر آنكه هلاک و متفرق می‌شوند».</ref> 

|مَعاشِرَ النّاسِ، ما وَقَفَ بِالْمَوْقِفِ مُؤْمِنٌ إلاّ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ما سَلَفَ مِنْ ذَنْبِهِ إلی وَقْتِهِ ذلِكَ، فَإذَا انْقَضَتْ حَجَّتُهُ اسْتَأْنَفَ عَمَلَهُ.<ref>«ب» و «و»: فإذا قضی حجّه استؤنف به.</ref> 

‌|ای مردم، هيچ مؤمنی در موقف (عرفات، مشعر، منی) وقوف<ref>منظور مراسم وقوف در اين سه مكان است كه جزئی از اعمال حج محسوب می‌شود.</ref> نمی‏‌كند مگر آنكه خداوند گناهان گذشته او را تا آن وقت می‌آمرزد، و هر گاه كه حجش پايان يافت اعمالش را از سر می‌گيرد.

|مَعاشِرَ النّاسِ، الْحُجّاجُ مُعانُونَ وَ نَفَقاتُهُمْ مُخَلَّفَةٌ عَلَيْهِمْ وَ اللَّهُ لايُضيعُ أجْرَ الْمُحْسِنينَ.

|ای مردم، حاجيان كمک می‌شوند و آنچه خرج می‌‏كنند به آنان برمی‏‌گردد، و خداوند جزای محسنين را ضايع نمی‏‌نمايد.

|مَعاشِرَ النّاسِ، حِجُّوا الْبَيْتَ بِكَمالِ الدّينِ وَ التَّفَقُّهِ<ref>«ج»: بكمالٍ في الدين و تَفَقُّهٍ.</ref>، وَ لا تَنْصَرِفُوا عَنِ الْمَشاهِدِ إلاّ بِتَوْبَةٍ وَ إقْلاعٍ.<ref>«ج» و «و»: بتوبة إقلاعٍ.</ref> 

|ای مردم، با دين كامل و با تَفَقُّه و فهم به حج خانه خدا برويد و از آن مشاهد مشرفه جز با توبه و دست كشيدن از گناه بر نگرديد.

|مَعاشِرَ النّاسِ، أقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ كَما أمَرَكُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ<ref>«ج» و «ه»: ... و آتوا الزكاة كما أمرتُكم («و»: كما أُمرتم).</ref>، فَإنْ طالَ عَلَيْكُمُ الْأمَدُ فَقَصَّرْتُمْ أوْ نَسيتُمْ فَعَلِيٌّ وَلِيُّكُمْ وَ مُبَيِّنٌ لَكُمْ، الَّذي نَصَبَهُ اللَّهُ عزَّ وَ جَلَّ لَكُمْ بَعْدي أمينَ خَلْقِهِ. إنَّهُ مِنّي وَ أنَا مِنْهُ، وَ هُوَ وَ مَنْ يَخْلُفُ مِنْ ذُرِّيَّتي يُخْبِرُونَكُمْ بِما تَسْأَلُونَ عَنْهُ<ref>«الف» و «ج» و «ه»: ... بعدي، وَ مَنْ خَلَقَهُ اللَّهُ منّي و أنا منه، يخبركم بما تسألون عنه. «د» و «و»: وَ مَنْ خَلَّفه اللَّه مِنّي و منه.</ref> وَ يُبَيِّنُونَ لَكُمْ ما لاتَعْلَمُونَ.

|ای مردم، نماز را بپا داريد و زكات را بپردازيد همانطور كه خداوند عز و جل به شما فرمان داده است<ref>«ج»و «ه»: و زكات را بپردازيد همان طور كه به شما دستور دادم.</ref> و اگر زمان طويلی بر شما گذشت و كوتاهی نموديد يا فراموش كرديد، علی صاحب اختيار شماست و برای شما بيان می‌‏كند، همو كه خداوند عز و جل بعد از من به عنوان امين بر خلقش او را منصوب نموده است. او از من است و من از اويم.<ref>«الف» و «ج»و «ه»: كسی كه خداوند او را از من خلق كرده و من از اويم. «د»: كسی كه خداوند او را به جای خودش و به جای من خليفه قرار داده است.</ref> او و آنان كه از نسل من ‏هستند از آنچه سؤال كنيد به شما خبر می‌دهند و آنچه را نمی‏‌دانيد برای شما بيان می‌‏كنند.

|ألا إنَّ الْحَلالَ وَ الْحَرامَ أكْثَرُ مِنْ أنْ أُحْصِيَهُما وَ أُعَرِّفَهُما<ref>«ب» و «ج» و «ه» و «و»: أعُدّهما.</ref> فَآمُرُ بِالْحَلالِ وَ أنْهي عَنِ الْحَرامِ في مَقامٍ واحِدٍ، فَأُمِرْتُ أنْ آخُذَ الْبَيْعَةَ مِنْكُمْ وَ الصَّفْقَةَ لَكُمْ بِقَبُولِ ما جِئْتُ بِهِ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ في عَلِيٍّ أميرِالْمُؤْمِنينَ وَ الْأَوْصِياءِ<ref>«الف» و «د»: الأئمّة. «و»: الأولياء.</ref> مِنْ بَعْدِهِ الَّذينَ هُمْ مِنّي وَ مِنْهُ إمامَةً فيهِمْ قائِمَةً، خاتِمُهَا الْمَهْدِيُّ إلی يَوْمٍ يَلْقَی اللَّهَ الَّذي يُقَدِّرُ وَ يَقْضي.<ref>«الف» و «ب»: ... هم منّي و منه، أئمّة قائمهم منهم المهدي إلی يوم القيامة الذي يقضي بالحقّ. «د»: أُمّة قائمة فيهم «ه»: و منه أئمة فيهم قائمة.</ref> 

|بدانيد كه حلال و حرام بيش از آن است كه من همه آنها را بشمارم و معرفی كنم و بتوانم در يك مجلس به همه حلال‏ها دستور دهم و از همه حرام‏ها نهی كنم. پس مأمورم از شما بيعت بگيرم و با شما دست بدهم بر اينكه قبول كنيد آنچه از طرف خداوند عز و جل درباره اميرالمؤمنين علی و جانشينان بعد از او آورده‌‏ام كه آنان از نسل من و اويند، (و آن موضوع) امامتی است كه فقط در آنها بپا خواهد بود، و آخر ايشان مهدی است تا روزی كه خدای مدبِّرِ قضا و قدر را ملاقات كند. 

|مَعاشِرَ النّاسِ، وَ كُلُّ حَلالٍ دَلَلْتُكُمْ عَلَيْهِ وَ كُلُّ حَرامٍ نَهَيْتُكُمْ عَنْهُ فَإنّي لَمْ‏ أرْجِعْ عَنْ ذلِكَ وَ لَمْ أُبَدِّلْ.<ref>«ب»: و لم أُبدِّله.</ref> ألا فَاذْكُرُوا<ref>«ج»: فادرسوا.</ref> ذلِكَ وَ احْفَظُوهُ وَ تَواصَوْا بِهِ، وَ لاتُبَدِّلُوهُ وَ لاتُغَيِّرُوهُ.

|ای مردم، هر حلالی كه شما را بدان راهنمايی كردم و هر حرامی كه شما را از آن نهی نمودم، هرگز از آنها برنگشته‏‌ام و تغيير نداده‌‏ام. اين مطلب را داشته باشيد<ref>«ج»: در اين مطلب فكر كنيد و بررسی نماييد.</ref> و آن را حفظ كنيد و به يكديگر سفارش كنيد، و آن را تبديل نكنيد و تغيير ندهيد.

|ألا وَ إنّي أُجَدِّدُ الْقَوْلَ: ألا فَأَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ أْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ.

|من سخن خود را تكرار می‌‏كنم: نماز را بپا داريد و زكات را بپردازيد و به كار نيک امر كنيد و از منكرات نهی نماييد.

|ألا وَ إنَّ رَأْسَ الْأمْرِ بِالْمَعْرُوفِ أنْ تَنْتَهُوا إلی قَوْلي وَ تُبَلِّغُوهُ مَنْ لَمْ‏ يَحْضُرْ وَ تَأْمُرُوهُ بِقَبُولِهِ عَنّي وَ تَنْهَوْهُ عَنْ مُخالَفَتِهِ<ref>هنا آخر الخطبة في كتاب التحصين. (نسخة «ج»).</ref>، فَإنَّهُ أمْرٌ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مِنّي.<ref>هذه الفقرة في «ب» هكذا: ألا و إن رأس أعألكم الأمر باالمعروف و النهي عن المنكر، فعرّفوا من لم يحضر مقامي و يسمع مقالي هذا، فإنّه بأمر اللَّه ربّي و ربّكم.</ref> وَ لا أمْرَ بِمَعْرُوفٍ وَ لا نَهْيَ عَنْ مُنْكَرٍ إلاّ مَعَ إمامٍ مَعْصُومٍ.<ref>«ه»: و لا أمر بمعروف و لا نهي عن منكر إلاّ بحضرة إمام. «و»: و لا أمر بعروف و لا نهي عن منكر بحضرة إمام.</ref> 

|بدانيد كه بالاترين امر به معروف آن است كه سخن مرا بفهميد و آن را به كسانی كه حاضر نيستند برسانيد و او را از طرف من به قبولش امر كنيد و از مخالفتش نهی نماييد<ref>اين جمله آخرين قسمت از خطبه در كتاب «التحصين» (نسخه «ج») است.</ref>،چرا كه اين دستوری از جانب خداوند عز و جل و از نزد من است.<ref>«ب»: بدانيد كه بالاترين اعمال شما امر به معروف و نهی از منكر است. پس به كسانی كه در اين مجلس حاضر نبودند و اين سخن مرا نشنيدند بفهمانيد، چرا كه اين دستور به امر خداوند، پروردگار من و شماست.</ref> و هيچ امر به معروف و نهی از منكری نمی‏‌شود مگر با امام معصوم.<ref>شايد منظور اين است كه تعيين معروف‏ها و منكرات و نيز شرايط و كيفيت امر به معروف و نهی از منكر را بايد امام معصوم تعيين كند. در نسخه «ه» چنين آمده است: «امر به معروف و نهی از منكری نيست مگر در حضور امام».</ref> 

|مَعاشِرَ النّاسِ، الْقُرْآنُ يُعَرِّفُكُمْ أنَّ الْأئِمَّةَ مِنْ بَعْدِهِ وُلْدُهُ، وَ عَرَّفْتُكُمْ أنَّهُمْ مِنّي وَ مِنْهُ، حَيْثُ يَقُولُ اللَّهُ في كِتابِهِ: {{قرآن|وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً في عَقِبِهِ}}<ref>الزخرف: ۲۸.</ref>، وَ قُلْتُ: «لَنْ‏ تَضِلُّوا ما إنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِما».<ref>هذه الفقرة في «ب» هكذا: معاشر الناس، إنّي أُخلف فيكم القرآن، و وصيّي عليٌّ و الأئمة من ولده بعدي، قد عرفتُمْ أنّهم منّي، فإن تمسّكتم بهم لن تضلّوا. «ه» و «و»: معاشر الناس، القرآن فيكم و عليّ و الأئمة من بعده، فقد عرّفتكم أنّهم منّي و أنا منهم... و في «الف»: إنّه منّي و أنا منه.</ref> 

|ای مردم، قرآن به شما می‌شناساند كه امامان بعد از علی فرزندان او هستند و من هم به شما شناساندم كه آنان از نسل من و از نسل اويند. آنجا كه خداوند در كتابش می‌فرمايد: «آن (امامت) را به عنوان كلمه باقی در نسل او قرار داد»<ref>زخرف /۲۸ .</ref>، و من نيز به شما گفتم: «اگر به آن دو(قرآن و اهل بيت) تمسک كنيد هرگز گمراه نمی‌شويد».<ref>«ب»: ای مردم، من در ميان شما قرآن را به جای می‌گذارم و جانشين بعد از من علی و امامان از فرزندان اويند، و فهميديد كه ايشان از من‏ اند. اگر به ايشان تمسک كنيد هرگز گمراه نمی‌شويد.</ref> 

|مَعاشِرَ النّاسِ، التَّقْوی، التَّقْوی<ref>«ب»: ألا إنّ خير زادكم التقوی. و بعده في «و»: أُحذرِّكم الساعة.</ref>، وَ احْذَرُوا السّاعَةَ كَما قالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: {{قرآن|إنَّ زَلْزَلَةَ السّاعَةِ شَیْ‏ءٌ عَظيمٌ}}.<ref>الحج: ۱.</ref> 

|ای مردم، تقوا را، تقوا را. از قيامت بر حذر باشيد همانگونه كه خدای عز و جل فرموده: «زلزله قيامت شيئ عظيمی است»<ref>حج: ۱.</ref>.

|اذْكُرُوا الْمَماتَ [وَ الْمَعادَ]<ref>الزيادة من «ب». و في «ه» و «و»: اذكروا المآب و الحساب و وضع الميزان.</ref> وَ الْحِسابَ وَ الْمَوازينَ وَ الْمُحاسَبَةَ بَيْنَ يَدَيْ رَبِّ الْعالَمينَ وَ الثَّوابَ وَ الْعِقابَ. فَمَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ أُثيبَ عَلَيْها.<ref>«د» فمن جاء بالحسنة أفلح</ref> وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَيْسَ لَهُ فِی الْجِنانِ<ref>«ب»: في الجنّة.</ref> نَصيبٌ.

|مرگ و معاد و حساب و ترازوهای الهی و حسابرسی در پيشگاه رب العالمين و ثواب و عقاب را به ياد آوريد. هر كس حسنه با خود بياورد طبق آن ثواب داده می‌شود<ref>«د»: هر كس حسنه بياورد رستگار شده است.</ref> و هر كس گناه بياورد در بهشت او را نصيبی نخواهد بود.
}}
== بخش یازدهم: بيعت گرفتن رسمی ==
{{متن و ترجمه
|مَعاشِرَ النّاسِ، إنَّكُمْ أكْثَرُ مِنْ أنْ تُصافِقُوني بِكَفٍّ واحِدٍ في وَقْتٍ واحِدٍ، وَ قَدْ أمَرَنِيَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أنْ آخُذَ مِنْ ألْسِنَتِكُمُ الْإقْرارَ بِما عَقَّدْتُ لِعَلِيٍّ أميرِالْمُؤْمِنينَ<ref>«الف» و «ب» و «ه»: بما عقَّدت لعليّ بن أبي‏طالب من إمرة المؤمنين.</ref>، وَ لِمَنْ جاءَ بَعْدَهُ مِنَ الْأئِمَّةِ مِنّي وَ مِنْهُ، عَلی ما أعْلَمْتُكُمْ أنَّ ذُرِّيَّتي مِنْ صُلْبِهِ.

|ای مردم، شما بيش از آن هستيد كه با يک دست و در يك زمان با من دست دهيد، و پروردگارم مرا مأمور كرده است كه از زبان شما اقرار بگيرم درباره آنچه منعقد نمودم برای علی اميرالمؤمنين×<ref>«الف»و «ب»و «ه»: درباره آنچه به عنوان «اميرالمؤمنينی»برای علی منعقد نمودم.</ref> و امامانی كه بعد از او می‌‏آيند و از نسل من و اويند، چنان كه به شما فهماندم كه فرزندان من از صلب اويند.

|فَقوُلوُا بِأَجْمَعِكُمْ: «إنّا سامِعوُنَ مُطيعوُنَ راضوُنَ مُنْقادوُنَ لِما بَلَّغْتَ عَنْ رَبِّنا وَ رَبِّكَ في أمْرِ إمامِنا عَلِيٍّ أميرِالْمُؤْمِنينَ وَ مَنْ وُلِدَ مِنْ صُلْبِهِ مِنَ الْأئِمَّةِ.<ref>«الف»: في أمر عليّ و أمر ولده من صلبه من الأئمة. «ب»: في إمامنا و أئمّتنا من ولده. «د»: في أمر عليّ أميرالمؤمنين و مَن وَلَّدهُ مِنْ صلبه من الأئمة.</ref> نُبايِعُكَ عَلی ذلِكَ بِقُلُوبِنا وَ أنْفُسِنا وَ ألْسِنَتِنا وَ أيْدينا.<ref>تبايعك علی ذلك قلوبنا و أنفسنا و ألسنتنا و أيدينا.</ref> عَلی ذلِكَ نَحْيی وَ عَلَيْهِ نَمُوتُ وَ عَلَيْهِ نُبْعَثُ. وَ لانُغَيِّرُ وَ لانُبَدِّلُ، وَ لانَشُكُّ [وَ لانَجْحَدُ]<ref>الزيادة من «ب».</ref> وَ لانَرْتابُ، وَ لانَرْجِعُ عَنِ الْعَهْدِ وَ لانَنْقُضُ الْميثاقَ.<ref>«ه»: و لا نرجع في عهد و ميثاق.</ref> 

|پس همگی چنين بگوييد: «ما شنيديم و اطاعت می‌‏كنيم و راضی هستيم و سر تسليم فرود می‌آوريم درباره آنچه از جانب پروردگار ما و خودت به ما رساندی درباره امر امامتِ اماممان علی اميرالمؤمنين و امامانی كه از صلب او به دنيا می‌آيند. بر اين مطلب با قلب‏ها و جان و زبان و دستانمان با تو بيعت می‌كنيم. بر اين عقيده زنده‌ايم و با آن می‌ميريم و (روز قيامت) با آن محشور می‌شويم. تغيير نخواهيم داد و تبديل نمی‏‌كنيم و شك نمی‏‌كنيم و انكار نمی‏‌نماييم و ترديد به دل راه نمی‌دهيم و از اين قول برنمی‏ گرديم و پيمان را نمی‌شكنيم.

|وَعَظْتَنا بِوَعْظِ اللَّهِ في عَلِيٍّ أميرِالْمُؤْمِنينَ وَ الْأئِمَّةِ الَّذينَ ذَكَرْتَ مِنْ ذُرِّيَّتِكَ مِنْ وُلْدِهِ بَعْدَهُ، الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ وَ مَنْ نَصَبَهُ اللَّهُ بَعْدَهُما.

|تو ما را به موعظه الهی نصيحت نمودی درباره علی اميرالمؤمنين و امامانی كه گفتی بعد از او از نسل تو و فرزندان اويند، يعنی حسن و حسين و آنان كه خداوند بعد از آن دو منصوب نموده است.

|فَالْعَهْدُ وَ الْميثاقُ لَهُمْ مَأْخُوذٌ مِنّا، مِنْ قُلوُبِنا وَ أنْفُسِنا وَ ألْسِنَتِنا وَ ضَمائِرِنا وَ أيْدينا. مَنْ أدْرَكَها بِيَدِهِ وَ إلاّ فَقَدْ أقَرَّ بِلِسانِهِ، وَ لانَبْتَغي بِذلِكَ بَدَلاً وَ لايَرَی اللَّهُ مِنْ أنْفُسِنا حِوَلاً. 

|پس برای آنان عهد و پيمان از ما گرفته شد، از قلب‏ها و جان و زبان و ضماير و دست‏هايمان. هر كس توانست با دست بيعت می‌نمايد و گرنه با زبانش اقرار می‌كند. هرگز در پی تغيير اين عهد نيستيم و خداوند(در اين باره) از نفس ‏هايمان دگرگونی نبيند.

|نَحْنُ نُؤَدّي ذلِكَ عَنْكَ الدّاني وَ الْقاصي مِنْ أوْلادِنا وَ أهالينا، وَ نُشْهِدُ اللَّهَ بِذلِكَ وَ كَفی بِاللَّهِ شَهيداً وَ أنْتَ عَلَيْنا بِهِ شَهيدٌ».<ref>هنا آخر النص الذي طلب رسول اللَّه‏ صلی الله عليه وآله من الناس تكراره بعده و إقرارهم به. و قد أوردنا النص طبقاً ل «ب»، و من قوله «وعظتنا بوعظ اللَّه...» إلی هنا ورد في «الف» و «د» و «ه» و «و» بصورة أُخری نوردها فيما يلي بعينها مع الإشارة إلی تفاوت النسخ الثلاثة بين القوسين: ... و نطيع اللَّه و نطيعك(«و»: نعطي اللَّه و نعطيك) و عليّاً أميرالمؤمنين و ولده الأئمة الذين ذكرتهم من ذريتك من صلبه («ه» و «و»: ذكرتهم أنّهم منك من صلبه متی جاؤوا و ادّعوا) بعد الحسن و الحسين، الذين قد عرَّفتكم مكانهما منّي و محلّهما عندي ومنزلتهما من ربي عزوجل، فقد أدّيت ذلك إليكم و أنهما سيدا شباب أهل الجنة و أنهما الإمامان بعد أبيهما علي، وأنا أبوهما قبله». و قولوا: «أعطينا اللَّه بذلك و إياك و علياً و الحسن و الحسين و الأئمة الذين ذكرت عهداً و ميثاقاً مأخوذاً لأميرالمؤمنين («ه» و «و»: أطعنا اللَّه... علی عهد و ميثاق، فهي مأخوذة من المؤمنين) من قلوبنا و أنفسنا و ألسنتنا و مصافقة أيدينا، من أدركها بيده و إلاّ فقد أقرَّ بها بلسانه لا نبتغي بذلك بدلاً و لا نری من أنفسنا عنه حولاً أبداً («د» و «ه» و «و»: و لا يری اللَّه عز و جل منهما حولاً أبداً). نحن نؤدّي ذلك عنك الداني و القاصي من أولادنا و أهالينا («ه» «و»: ... عنك إلی كل من رأينا ممن ولدنا أو لم نلده)، أشهدنا</ref> 

|ما اين مطالب را از قول تو به نزديک و دور از فرزندانمان و فاميلمان می‌رسانيم، و خدا را بر آن شاهد می‌گيريم. خداوند در شاهد بودن كفايت می‌كند و تو نيز بر اين اقرار ما شاهد هستی».<ref>تا اينجا عبارتی بود كه پيامبر صلی الله عليه وآله از مردم خواسته بود آن را همراه او تكرار كنند و به مضمون آن اقرار نمايند. اين عبارات طبق نسخه «ب» ذكر شد، و در «الف» و «د» و «ه» از جمله: «تو ما را به موعظه الهی نصيحت كردی...» تا اينجا به اين صورت آمده است: «... و اطاعت می‌كنيم خدا را و تو را و علی اميرالمؤمنين و فرزندانِ امام او را كه گفتی آنان از فرزندان تو از صلب اويند. («ه»: گفتی آنان از تو از صلب اويند هر گاه بيايند و ادعای امامت كنند) بعد از حسن و حسين، آن دو كه منزلت آنان را نسبت به خودم و مقام آنان را نزد خودم و در پيشگاه خداوند عز و جل به شما فهماندم. اين مطالب را درباره آن دو به شما رساندم و اينكه آن دو آقای جوانان اهل بهشت هستند و اينكه آن دو بعد از پدرشان علی دو امام هستند، و من قبل از علی پدر ايشانم». و بگوييد: «ما در اين باره با خداوند و با تو و با علی و حسن و حسين و امامانی كه ذكر كردی پيمان می‌بنديم و ميثاقی از ما برای اميرالمؤمنين گرفته شود. («ه»: پس اين عهد و پيمان از مؤمنين گرفته شده باشد) از قلب‏ها و جان‏ها و زبان‏های ما و به صورت دست دادن، برای هر كس ممكن باشد با دستش، و گرنه با زبانش به آن اقرار می‌‏كند. در پی تغيير آن نيستيم و در خود تصميم دگرگونی درباره آن را ابداً نمی‏‌بينيم. ما اين مطلب را از قول تو به دور و نزديک از فرزندان و فاميلمان می‌رسانيم. («ه»: ... از قول تو می‌رسانيم به فرزندانمان كه به دنيا آمده‌‏اند يا نيامده ‏اند)، خدا را بر اين مطلب شاهد می‌گيريم و خدا در شاهد بودن كافی است و تو بر ما شاهدی، و نيز هر كس كه خدا را اطاعت می‌كند -چه آشكارا و چه پنهانی- و نيز ملائكه خداوند و لشكر او و بندگانش را شاهد می‌گيريم، و خدا از هر شاهدی بالاتر است».</ref> 

|مَعاشِرَ النّاسِ، ما تَقُولُونَ؟ فَإنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ كُلَّ صَوْتٍ وَ خافِيَةَ كُلِّ نَفْسٍ<ref>«ب»: و {{قرآن|خائنة الأعين و ما تخفي الصدور}}. «و»: خافية كل نفس و عيب.</ref>، {{قرآن|فَمَنِ اهْتَدی فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإنَّما يَضِلُّ عَلَيْها}}<ref>الإسراء: ۱۵.</ref>، وَ مَنْ بايَعَ فَإنَّما يُبايِعُ اللَّهَ، {{قرآن|يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أيْديهِمْ}}.<ref>الفتح: ۱۰.</ref> 

|ای مردم، چه می‌گوييد؟ خداوند هر صدايی را و پنهانی ‏های هر كسی را می‌داند. «پس هر كس هدايت يافت به نفع خودش است و هر كس گمراه شد به ضرر خودش گمراه شده است»، و هر كس بيعت كند با خداوند بيعت می‌كند. «دست خداوند بر روی دست بيعت كنندگان است».

|مَعاشِرَ النّاسِ، فَبايِعُوا اللَّهَ وَ بايِعُوني وَ بايِعُوا عَلِيّاً<ref>«الف»: اتقوا اللَّه و بايعوا عليّاً. «د»: و تابعوا علياً.</ref> أميرَالْمُؤْمِنينَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ وَ الْأئِمَّةَ [مِنْهُمْ فِی الدُّنْيا وَ اْلآخِرَةِ]<ref>الزيادة من «ب» و «ه» و «‹و».</ref> كَلِمَةً باقِيَةً. يُهْلِكُ اللَّهُ مَنْ غَدَرَ وَ يَرْحَمُ مَنْ وَفی<ref>فإنها كلمة باقية يهلك بها من غدر و يرحم اللَّه من وفی.</ref>، {{قرآن|وَمَنْ نَكَثَ فَإنَّما يَنْكُثُ عَلی نَفْسِهِ وَ مَنْ أوْفی بِما عاهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيُؤْتيهِ أجْراً عَظيماً}}.<ref>الفتح: ۱۰.</ref> 

|ای مردم، با خدا بيعت كنيد و با من بيعت نماييد و با علی اميرالمؤمنين و حسن و حسين و امامان از ايشان در دنيا و آخرت، به عنوان امامتی كه در نسل ايشان باقی است بيعت كنيد. خداوند غدر كنندگان (بيعت شكنان) را هلاك و وفاداران را مورد رحمت قرار می‌دهد. «و هر كس بيعت را بشكند به ضرر خويش شكسته است، و هركس به آنچه با خدا پيمان بسته وفا كند خداوند به او اجر عظيمی عنايت می‌فرمايد».

|مَعاشِرَ النّاسِ، قُولُوا الَّذي قُلْتُ لَكُمْ وَ سَلِّمُوا عَلی عَلِيٍّ بِإمْرَةِ الْمُؤْمِنينَ<ref>«ب»: معاشر الناس، لَقِّنوا ما لَقَّنْتُكُمْ و قُولوا ما قلته و سلِّموا علی أميركم.</ref>، وَ قوُلوُا: {{قرآن|سَمِعْنا وَ أطَعْنا غُفْرانَكَ رَبَّنا وَ إلَيْكَ الْمَصيرُ}}<ref>البقرة: ۲۸۵.</ref>، وَ قوُلوُا: {{قرآن|الْحَمْدُ للَّهِِ الَّذي هَدانا لِهذا وَ ما كُنّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلا أنْ هَدانَا اللَّهُ لَقَدْ جاءَتْ رُسُلُ رَبِّنا بِالْحَقِّ}}.<ref>الأعراف: ۴۳.</ref> 

|ای مردم، آنچه به شما گفتم بگوييد: (تكرار كنيد) ، و به علی به عنوان «اميرالمؤمنين» سلام كنيد<ref>يعنی: بگوييد: «السلام عليك يا اميرالمؤمنين». و عبارت در «ب» چنين است: «ای مردم، آنچه به شما تلقين كردم تكرار كنيد و آنچه گفتم بگوييد و بر اميرتان سلام كنيد».</ref> و بگوييد: «شنيديم و اطاعت كرديم، پروردگارا مغفرت تو را می‌خواهيم و بازگشت به سوی توست». و بگوييد: «حمد و سپاس خدای را كه ما را به اين هدايت كرد، و اگر خداوند هدايت نمی‏‌كرد ما هدايت نمی‏‌شديم فرستادگان پروردگارمان به حق آمده ‏اند».

|مَعاشِرَ النّاسِ، إنَّ فَضائِلَ عَلِيِّ بْنِ أبي‏طالِبٍ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ -وَ قَدْ أنْزَلَها فِی الْقُرْآنِ- أكْثَرُ مِنْ أنْ أُحْصِيَها في مَقامٍ واحِدٍ، فَمَنْ أنْبَأَكُمْ بِها وَ عَرَفَها<ref>الزيادة من «الف» و «ه».</ref> فَصَدِّقُوهُ.<ref>هذه الفقرة في «ب» هكذا: معاشر الناس، إن فضائل عليٍّ و ما خصّه اللَّه به في القرآن أكثر من أن أذكرها في مقام واحد، فمن أنبأكم بها فصدِّقوه</ref> 

|ای مردم، فضايل علی بن ابیطالب نزد خداوند -كه آن را در قرآن نازل كرده- بيش از آن است كه همه را در يک مجلس بشمارم، پس هر كس درباره آنها به شما خبر داد و معرفت آن را داشت او را تصديق كنيد.<ref>اين عبارت را دو نوع می‌توان معنی كرد: الف: «عَرَفَها» بدون تشديد، يعنی كسی كه فضايل اميرالمؤمنين ‏ عليه السلام را می‌گويد بايد اهل معرفت باشد و فقط هر چه می‌شنود نقل نكند تا بتواند بعضی دسيسه‌های دشمنان را يا سقط هايی كه در بعضی عبارات شده متوجه شود و احياناً با ذكر يک فضيلت نتيجه معكوس گرفته نشود. ب: «عرَّفها» با تشديد، يعنی هر كس از فضايل اميرالمؤمنين ‏ عليه السلام خبر داد و آن را به مردم شناسانيد، او را تصديق كنيد. عبارت در «ب» چنين است: ای مردم، فضايل علی و آنچه خداوند او را در قرآن بدان اختصاص داده بيش از آن است كه در يک مجلس ذكر كنم. پس هر كس شما را از آنها خبر داد او را تصديق كنيد.</ref>

|مَعاشِرَ النّاسِ، {{قرآن|مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ -وَ عَلِيّاً وَ الْأئِمَّةَ الَّذينَ ذَكَرْتُهُمْ<ref>«ب»: من يُطع اللَّه و رسوله و اولی الأمر فقد فاز...</ref>- فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظيماً}}.

|ای مردم، «هر كس خدا و رسولش -و علی و امامانی را كه ذكر كردم- اطاعت كند به رستگاری بزرگ دست يافته است.»

|مَعاشِرَ النّاسِ، السّابِقُونَ إلی مُبايَعَتِهِ وَ مُوالاتِهِ وَ التَّسْليمِ<ref>«د»: السلام.</ref> عَلَيْهِ بِإمْرَةِالْمُؤْمِنينَ {{قرآن|أُولئِكَ هُمُ الْفائِزُونَ}}<ref>«ه» و «و»: اولئك المقرّبون.</ref> في جَنّاتِ النَّعيمِ.

|ای مردم، كسانی كه برای بيعت با او و قبول ولايتش و سلام به او به عنوان «اميرالمؤمنين» سبقت بگيرند «آنان رستگارانند» و در باغ‌های نعمت خواهند بود.

|مَعاشِرَ النّاسِ، قوُلوُا ما يَرْضَی اللَّهُ بِهِ عَنْكُمْ مِنَ الْقَوْلِ، فَ‍{{قرآن|إنْ تَكْفُروُا أنْتُمْ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ جَميعاً}} {{قرآن|فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئاً}}.<ref>«ه» «و»: {{قرآن|فإنَّ اللَّه لغنيّ حميد}}.</ref> 

|ای مردم، سخنی بگوييد كه به خاطر آن خداوند از شما راضی شود، و اگر «شما و همه كسانی كه در زمين هستند كافر شوند» «به خدا ضرری نمی‌رسانند».

|أللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنينَ [بِما أدَّيْتُ وَ أمَرْتَ]<ref>الزيادة من «ب».</ref> وَ اغْضِبْ عَلَی [الْجاحِدينَ]<ref name=": 2" /> الْكافِرينَ، وَ الْحَمْدُ للَّهِِ رَبِّ الْعالَمينَ.

|خدايا، به خاطر آنچه ادا كردم و امر نمودم، مؤمنين را بيامرز، و بر منكرين كه كافرند غضب نما، و حمد و سپاس مخصوص خداوند عالم است.
}}

== پانويس ==
{{پانویس}}
 [[رده: خطابه غدیر]]