آيه ۱۴۴ آل عمران و غدیر
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| سوره | سوره آل عمران (۳) |
| آیه | ۱۴۴ |
| جزء | ۴ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | عدم زیان خداوند از بازگشت مردم به دوران کفر و شرک |
موقعیت آیه در خطبه غدیر
به نقل از برخی محققان، آیه ۱۱۴ سوره آل عمران توسط پیامبر صلی الله علیه و آله در قسمتی از خطبه غدیر که درباره بیان فضائل امام علی(ع) است به کار گرفته شده است. به‌گزارش برخی منابع، در آخرين بخش از خطبه غدیر، پیامبر صلی الله علیه و آله به بیان فضايل على بن ابىطالب عليه السلام پرداخت. گفته شده که در این قسمت پيامبر صلى الله عليه و آله در يک جمله بالاترين فضيلت را براى امام علی علیه السلام با استفاده از قرآن بيان كرد.
از يک سو نزول فضائل على عليه السلام در قرآن را به ميان آورد، و از سوى ديگر درياى مناقب آن حضرت را فراتر از آن دانست كه در يک مجلس قابل ذكر باشد.
سپس با توجه به گستردگى فضايل على عليه السلام، دستور پذيرفتن آنها را از اصحاب معرفت به ما داد، و سپس به آيه ۷۱ سوره احزاب آيه ۲۰ و ۲۱ سوره توبه اشاره فرمود.
حضرت در فرازى از يازدهمين و آخرين بخش از خطبه غدیر، با اشاره به آيه قرآن به مردم گوشزد كرد كه رضاى الهى را در نظر بگيرند، چرا كه اگر همه اهل زمين كافر شوند ضررى به خداوند نمى رسد.
حضرت در اين باره به آيه ۸ سوره ابراهيم:
اِنْ تَكْفُرُوا اَنْتُمْ وَ مَنْ فِى الاَرْضِ جَميعاً فَاِنَّ اللَّهَ لَغَنِىٌّ حَميدٌ 
، و آيه ۱۴۴ سوره آل عمران: وَ مَنْ يَنْقَلِبْ عَلى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئاً اشاره كرد:
«مَعاشِرَ النّاسِ، قُولُوا ما يَرْضَى اللَّهُ بِهِ عَنْكُمْ مِنَ الْقَوْلِ، فَإِنْ تَكْفُرُوا اَنْتُمْ وَ مَنْ فِى الاَرْضِ جَميعاً فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئاً»:
اى مردم، سخنى بگوييد كه به خاطر آن خداوند از شما راضى شود، و اگر شما و همه كسانى كه در زمين هستند كافر شوند به خدا ضررى نمى رسانند.[۱]
امام صادق علیه السلام در مورد آیه: وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ ۚ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَىٰ أَعْقَابِكُمْ ۚ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَىٰ عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئًا ۗ وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ فرمود: در آیه‌ی اوّل می‌فرماید: «حضرت محمّد صلی الله علیه و آله وقتی از دنیا رفت مخالفین می‌گویند: «دیگرشب قدر با پیغمبر صلی الله علیه و آله از میان رفت. این فتنه و آشوبی است که دامن آنها را خصوصاً می‌گیرد و موجب بازگشت به کفر اوّل می‌شود زیرا اگر بگویند: شب قدر از بین نرفته باید خداوند در شب قدر امری نازل و اگر اقرار به امر خدا در شب قدر نمایند باید معتقد به ولیّ امری شوند».[۲]
امام صادق علیه السلام نامه ای به اصحاب نوشت و دستور داد که آن را پیوسته مطالعه نمایند و به یکدیگر تعلیم دهند و عمل به آن نمایند. اصحاب نامه را در نمازخانه‌ی منزل خود می‌گذاشتند هر وقت نماز را تمام می‌کردند آن نامه را مطالعه می‌کردند. در بخشی از آن نامه آمده است: «...با اینکه پیامبراکرم صلی الله علیه و آله از آنها هنگام مرگ تعهّد گرفته است. امّا ایشان مدّعی هستند که ما بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله می‌توانیم برای اجتماع مردم عمل نماییم با عهد و پیمان و دستور اکیدی که خداوند در این مورد به ما داده، ایشان فقط منظورشان مخالفت با خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله است. کسی که جری بر خداست و گمراه‌تر از چنین اشخاصی نیست که مدّعی هستند به آنها چنین اجازه‌ای داده‌اند.
به خدا قسم باید مطیع خدا باشید و پیرو دستور او در زمان حیات پیامبر صلی الله علیه و آله و بعد از مرگش. آیا ایشان می‌توانند اثبات کنند شخصی که اسلام آورده می‌تواند برای خود و نظر خویش و قیاس در دین عمل کند. اگر بگویند: «آری». بر خدا دروغ بسته‌اند و سخت گمراه‌اند و اگر بگویند: «نه». برای هیچ‌کس جایز نیست به هوای نفس و قیاس عمل کند و بر ضرر خویش اقرار نموده و او نیز اعتقاد دارد که پس از پیامبر صلی الله علیه و آله باید پیرو و مطیع او بود خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: وَ ما محمّد إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِینَ. این فرموده‌ی خدا در قرآن به‌واسطه‌ی آن است که بدانید باید دستور خدا را اطاعت و پیروی کنید در حیات پیامبر صلی الله علیه و آله و بعد از درگذشت آن حضرت؛ همان‌طوری که هیچ‌کس در زمان حیات پیامبر صلی الله علیه و آله نمی‌توانست به نظر و رأی شخصی خود و قیاس عمل کند.[۳]