اقسام المولى في اللسان (کتاب)

نویسنده

محمد بن محمد مفید (ابن المعلم، عکبری، بغدادی، م ٤١٣ق).

مشخصات کتاب

(عربی، چاپی)

تحقیق: محمد مهدی نجف.

چاب أول: المكتبة التجارية، نجف، ١٣٧٠ق.

چاب سوم: مكتبة المفید، قم.

وزیری، ۹ ص.

چاپ چهارم: دار زید للنشر، مهرجان الامام علي علیه السلام، لندن، ۱٤۱۰ ق، ۱۹۹۰م.

رقعی، اقسام المولى: ٢٦ ص، رسالة في معنى المولى: ٤١ ص.

چاپ پنجم: کنگره جهانی هزاره شيخ مفيد، قم، ١٤١٣ ق.

وزیری ٤٨ص.

محتوای کتاب

در این کتاب ابتدا مقدمه ای توسط آقای سید محمدرضا جلالی آمده، که توضیح مبانی شیخ مفید درباره «مولی» را در شش جهت بیان نموده است:

1.جنبه لغوی و دلالت لفظی

2.از بین رفتن شرایط تقیه در زمان امیرالمؤمنين علیه السلام

3.شاعر فصیح نباید مخالف لغت صحیح شعر بگوید

4.نسبت بعضی از اشعار به امیرالمؤمنين علیه السلام

5.استناد معانی لغوی به اهل خبرۀ از لغت اگر چه مسلمان نباشند

6. باب علم به لغت با اعتماد بر اهل آن باز است و هیچ یک از لغویین را نباید استثنا کرد.

اصل کتاب هفده صفحه است و طی آن ثابت شده که مراد از «مولی» معنای «اولی به نفس» است.

مباحث مطرح شده در این کتاب چنین است:

1.ده معنی برای مولی در لغت

2.تحلیل واقعه غدیر و انطباق معنای «اولی به نفس» از میان ده معنا بر کلام پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم

3.شواهدی از شعر فصحا درباره معنای صحیح «مولی» و استفادۀ امامت امیرالمؤمنین علیه السلام: پنج نفر.

نکات قابل توجه:

۱.مشخصات و مطالبی که گفته شد برای کتاب «رسالة فی معنی المولی» از مؤلف نیز هست، به غیر از چاپ اول و سوم و آدرس رجال النجاشی و کتابشناسی و توضیح مقدمه این کتاب در مطلب سوم و ابتدای مطلب چهارم و نیز مطلب ششم.

۲.از این دو کتاب مخطوطات بسیاری در کتابخانه های ایران و عراق و هند موجود است. برای نمونه سه مورد آورده شد و نیز در کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام (نجف) مجموعه ش ٤١٠، از مخطوطات قرن یازدهم که تمام رساله های شیخ مفید است. همچنین در چستر بیتی در مجموعه ش ۳۸۷۷ از مخطوطات قرن هشتم که عکس آن نیز در کتابخانه آیة الله مرعشی موجود است.

۳.چاپ آخر این دو کتاب (چاپ کنگره شیخ مفید) با مقدمه ای از سید محمدرضا جلالی و تحقیق محمد مهدی نجف است.

4.قبل از شروع این کتاب (اقسام المولى في اللسان) نسخه ای خطی از آن به طور کامل آورده شده و در ابتدای هر دو کتاب صفحات ابتدا و انتها از سه نسخه خطی برای هر دو آمده است.

5.هر دو کتاب همراه با پاورقی های توضیحی هستند.

6.این کتاب (اقسام المولى في اللسان) در چاپ نجف، در مجموعه ای از رساله های شیخ مفید که به نام «عدة رسائل»است، با نام «رسالة في تحقيق لفظ المولی» از ص ۱۸۶ - ۱۹۳ و در کتاب الغدیر في التراث الاسلامي با نام «رسالة في اقسام المولى»آمده است.

۷.در پایان هر دو کتاب بخشی از نسخه خطی کتاب «کنز الفوائد» کراجکی که مربوط به حدیث غدیر است - در کتاب «اقسام المولى في اللسان» پنج صفحه و در کتاب «رسالة في معنى المولى» هشت صفحه-  آورده شده است!

8.این دو کتاب، کتاب دوم و سوم از جلد هشتم دورۀ «مصنفات الشيخ المفيد»هستند.

9.در واقع این دو کتاب ضمیمه یکدیگر هستند، چرا که در کتاب «اقسام المولى في اللسان» مراد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از کلمه «مولی» ثابت شده که امامت است و در کتاب «رسالة في معنى المولى» دربارة معانى مولی و ابحاث لغوی آن بحث شده است.