اقسام المولى في اللسان (کتاب)

اقسام المولی فی اللسان

اطلاعات کتاب
نویسنده	شیخ مفید
مذهب	شیعه
زبان	عربی
تحقیق یا تدوین	مهدی نجف
موضوع	معنای کلمه مولی
تعداد جلد	۱ ج
اطلاعات نشر
ناشر	چاپ اول المکتبة التاجریه
محل نشر	نجف الأشرف
سال نشر	۱۳۷۰ قمری
تعداد صفحه	17ص
نسخه الکترونیکی	مطالعه در کتابخانه نور

«اقسام المولی فی اللسان» تألیف محمد بن محمد بن نعمان معروف به شیخ مفید، به بررسی مفهوم کلمه «مولی» در زبان عربی می‌پردازد. این اثر شامل مقدمه‌ای از آقای سید محمدرضا جلالی است که مبانی شیخ مفید درباره «مولی» را در شش جهت توضیح می‌دهد.

نویسنده

محمد بن محمد بن نعمان، معروف به شیخ مفید (۳۳۶ یا ۳۳۸ ق - ۴۱۳ ق)، یکی از بزرگ‌ترین فقیهان و متکلمان شیعه در قرن‌های چهارم و پنجم هجری قمری است. او در روز یازدهم ذی‌القعده سال ۳۳۶ هجری در نزدیکی بغداد به دنیا آمد و به دلیل اینکه پدر او معلم بود، به لقب ابن المعلم مشهور شد.

شیخ مفید از کودکی به تحصیل علم پرداخت و قرآن و علوم مقدماتی را نزد پدرش آموخت. سپس برای ادامه تحصیلاتش به بغداد رفت و از محضر علمای بزرگ شیعه و سنی بهره برد. او از جمله شاگردان برجسته‌ای چون شیخ صدوق، ابن جنید اسکافی، ابن قولویه و علی بن عیسی رمانی بود.

شیخ مفید با تدوین علم کلام و اصول فقه، روش‌های جدیدی در اجتهاد فقهی ارائه داد. او به عنوان یکی از پیشگامان علم کلام، در دفاع از عقاید شیعه با علمای دیگر مذاهب مناظره می‌کرد. او در محله کرخ بغداد زندگی می‌کرد و مسجد معروف براثا محل تدریس او بود. شیخ مفید به خاطر زهد و تقوای خود شناخته می‌شد و بسیاری از مردم به دست او شیعه شدند. شیخ مفید در سال ۴۱۳ هجری در بغداد درگذشت و جنازه‌اش با تشییع گسترده‌ای توسط شیعیان در حرم مطهر امامین کاظمین علیهما السلام در کنار استادش ابن قولویه دفن شد.

تألیفات

شیخ مفید بیش از ۲۰۰ جلد کتاب تألیف کرده است که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

«المقنعه»، «الفرائض الشرعیه»، «احکام النساء»، «مختصر التذکرة بأصول الفقه»، «الکلام فی دلائل القرآن»، «وجوه اعجاز القرآن»، «النصرة فی فضل القرآن»، «البیان فی تألیف القرآن»، «مسار الشیعه فی مختصر تواریخ الشریعه»، «الارشاد»، «الجمل»، «اوائل المقالات»، «نقض فضیله المعتزله»، «الافصاح فی الامامة»، «الایضاح»، «الارکان».

محتوای کتاب

در این کتاب ابتدا مقدمه ای توسط آقای سید محمدرضا جلالی آمده، که توضیح مبانی شیخ مفید درباره «مولی» را در شش جهت بیان نموده است:

1. جنبه لغوی و دلالت لفظی
2. از بین رفتن شرایط تقیه در زمان امیرالمؤمنین علیه السلام
3. شاعر فصیح نباید مخالف لغت صحیح شعر بگوید
4. نسبت بعضی از اشعار به امیرالمؤمنین علیه السلام
5. استناد معانی لغوی به اهل خبرهٔ از لغت اگر چه مسلمان نباشند
6. باب علم به لغت با اعتماد بر اهل آن باز است و هیچ‌یک از لغویین را نباید استثنا کرد.

اصل کتاب هفده صفحه است و طی آن ثابت شده که مراد از «مولی» معنای «اولی به نفس» است.

مباحث مطرح شده در این کتاب چنین است:

1. ده معنی برای مولی در لغت
2. تحلیل واقعه غدیر و انطباق معنای «اولی به نفس» از میان ده معنا بر کلام پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم
3. شواهدی از شعر فصحا درباره معنای صحیح «مولی» و استفادهٔ امامت امیرالمؤمنین علیه السلام: پنج نفر.

نکات قابل توجه:

۱. مشخصات و مطالبی که گفته شد برای کتاب «رسالة فی معنی المولی» از مؤلف نیز هست، به غیر از چاپ اول و سوم و آدرس رجال النجاشی و کتابشناسی و توضیح مقدمه این کتاب در مطلب سوم و ابتدای مطلب چهارم و نیز مطلب ششم.

۲. از این دو کتاب مخطوطات بسیاری در کتابخانه‌های ایران و عراق و هند موجود است. برای نمونه سه مورد آورده شد و نیز در کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام (نجف) مجموعه ش ۴۱۰، از مخطوطات قرن یازدهم که تمام رساله‌های شیخ مفید است. همچنین در چستر بیتی در مجموعه ش ۳۸۷۷ از مخطوطات قرن هشتم که عکس آن نیز در کتابخانه آیة الله مرعشی موجود است.

1. چاپ آخر این دو کتاب (چاپ کنگره شیخ مفید) با مقدمه ای از سید محمدرضا جلالی و تحقیق محمد مهدی نجف است.
2. قبل از شروع این کتاب (اقسام المولی فی اللسان) نسخه ای خطی از آن به‌طور کامل آورده شده و در ابتدای هر دو کتاب صفحات ابتدا و انتها از سه نسخه خطی برای هر دو آمده است.
3. هر دو کتاب همراه با پاورقی‌های توضیحی هستند.

۶. این کتاب (اقسام المولی فی اللسان) در چاپ نجف، در مجموعه ای از رساله‌های شیخ مفید که به نام «عدة رسائل» است، با نام «رسالة فی تحقیق لفظ المولی» از ص ۱۸۶–۱۹۳ و در کتاب الغدیر فی التراث الاسلامی با نام «رسالة فی اقسام المولی» آمده است.

1. در پایان هر دو کتاب بخشی از نسخه خطی کتاب «کنز الفوائد» کراجکی که مربوط به حدیث غدیر است - در کتاب «اقسام المولی فی اللسان» پنج صفحه و در کتاب «رسالة فی معنی المولی» هشت صفحه- آورده شده است!
2. این دو کتاب، کتاب دوم و سوم از جلد هشتم دورهٔ «مصنفات الشیخ المفید» هستند.
3. در واقع این دو کتاب ضمیمه یکدیگر هستند، چرا که در کتاب «اقسام المولی فی اللسان» مراد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از کلمه «مولی» ثابت شده که امامت است و در کتاب «رسالة فی معنی المولی» دربارة معانی مولی و ابحاث لغوی آن بحث شده است.

فهرست مطالب

• اشارة
• المقدمة
• باب طرف من الاستدلال علی إمامة أمیر المؤمنین علیه السلام بما استفاض عن النبی صلی الله علیه وآله فی یوم الغدیر من المقال
• باب شواهد الإمامة من هذاالمقال بشعر الفصحاء من الشعراء

منابع

غدیر در آیینه کتاب، تألیف: محمد انصاری.