آيه ۲۷ حج و غدیر

يكى از رخدادهاى مهم پيش از غدير نزول آيات حج و در پى آن سفر حجةالوداع است:

وَ اَذِّنْ فِى النّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلى كُلِّ ضامِرٍ يَأْتينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَميقٍ :

« و در ميان مردم براى حج بانگ زن تا پياده و سوار بر هر شتر باريک اندام [چابک و چالاک‏] كه از هر راه دور مى ‏آيند، به سوى تو آيند ».

با نزول اين آيات برنامه حج و اعلام ولایت هم زمان و با پشتيبانى آيات قرآن آغاز شد. با اين دستور پيامبر صلى الله عليه و آله درباره حج اعلان عمومى داد.از يک سو مناديانى را در مدینه و اطراف آن فرستاد تا تصميم حضرت براى اين سفر را به اطلاع همه برسانند، و اعلان كنند كه هر كس بخواهد مى ‏تواند همراه حضرت باشد.از سوى ديگر به مناطق دوردست از قلمرو اسلام و كسانى كه امكان نامه فرستادن به آنان بود نامه ‏اى نوشت كه:«پيامبر صلى الله عليه و آله قصد حج دارد، و براى هر كس امكان دارد خود را براى حضور در اين سفر آماده كند».

با اين روش خبر اين سفر تا اقصى نقاط قلمرو اسلام در آن روز رسيد. مردم آماده سفر شدند، و از اطراف دور و نزديک مدينه خلق كثيرى براى همراهى حضرت در اين سفر وارد مدينه شدند تا اعمال حج را از نزديک ببينند و از خود حضرت بياموزند.

ارتباط حجّ و ولایت:

اینکه اعلان ولایت امیرمؤمنان علیه‌السلام و نیز نشان دادن مسیر هدایت و سعادت تا پایان عمر دنیا در حجه الوداع و پی انجام مناسک حجّ اتفاق می‌افتد، یک اقدامی دقیق و حکیمانه است که از چند جهت قابل بررسی است، نخست اینکه به وقوع پیوستن ماجرای غدیر در ضمن آخرین حج پیامبر صلی الله علیه و آله خود به خود موجب پر رنگ‌تر شدن و جلوه بیشتر واقعه غدیر بوده است، و از حذف آن از حافظه تاریخ جلوگیری می‌کرد، دیگر اینکه در مراسم حجّ حداکثر جمعیت حضور داشت، و پیامبر صلی الله علیه و آله با درایت آسمانی خود بهترین استفاده را از این ظرفیت موجود بردند، نکته مهم دیگر اینکه ابلاغ مسأله ولایت در حاشیه مراسم حج گویای این پیام است که حجّ و ولایت کاملا با هم مرتبط بوده و پیوندی ناگسستنی دارد، و به عبارتی حج با تمام عظمتی که دارد تا زمانی ارزش دارد که با ولایت اهل بیت علیهم السلام همراه باشد، در غیر این صورت طواف خانه خدا با پرستش سنگ‌ها و چوب‌های تراشیده شده تفاوتی نخواهد داشت، و روایات متعددی وجود دارد که بر این موضوع گواهی می‌دهد:

از امام باقر علیه السلام روایت شده که فرمودند: « تمَامُ الْحَجِ لِقَاءُ الْإِمَامِ » کمال حج به این است که انسان به دیدار امام معصوم نائل شود.

و از فضیل بن یسار نقل شده که امام باقرعلیه السلام نگاهی به مردم انداختند ‌که گرد کعبه طواف می‌کردند، فرمودند: « هَکَذَا کَانُوا یَطُوفُونَ فِی الْجَاهِلِیَّهْ إِنَّمَا أُمِرُوا أَنْ یَطُوفُوا بِهَا ثُمَّ یَنْفِرُوا إِلَیْنَا فَیُعْلِمُونَا وَلَایَتَهُمْ وَ مَوَدَّتَهُمْ وَ یَعْرِضُوا عَلَیْنَا نُصْرَتَهُمْ » در جاهلیت نیز این چنین طواف می‌کردند، مردم مأمور شده‌اند که خانه را طواف کنند و بعد به طرف ما بر گردند و ولایت ما را قبول‌ کننده و ما را یاری نمایند.

از ابی حمزه ثمالی نیز چنین نقل شده است که نزد امام باقر رفتم در حالی ‌که ایشان بر دری که روبروی مسجد است نشسته بودند و به مردمی که در حال طواف بودند می ­نگریست.

سپس فرمودند: ای ابا حمزه، اینان به چه چیز فرمان داده شده ­اند؟

گفت: ندانستم که چه پاسخی دهم؟

امام فرمودند: « إِنَّمَا أُمِرُوا أَنْ یَطُوفُوا بِهَذِهِ الْأَحْجَارِ ثُمَّ یَأْتُونَا فَیُعْلِمُونَا وَلَایَتَهُمْ » اینان دستور داده شده­اند که پیرامون این سنگ ها بگردند، سپس نزد ما آیند و دوستی و اخلاص خویش را به ما اعلام کنند.

در روایتی نیز از امام صادق علیه‌السلام می‌خوانیم که فرمودند: « إِذَا حَجَ أَحَدُکُمْ فَلْیَخْتِمْ حَجَّهُ بِزِیَارَتِنَا لِأَنَّ ذَلِکَ مِنْ تَمَامِ الْحَجِّ » هرگاه یکی از شما حج به‌جا آورد حجّش را با زیارت ما پایان دهد؛ چراکه این زیارت، حج را به کمال می‌رساند.

در روایت دیگر نیز از آن حضرت می‌خوانیم: « نَحْنُ کَعْبَهْ اللَّهِ وَ نَحْنُ قِبْلَهْ اللَّهِ » ما اهل‌بیت کعبه و قبله‌ خداوند هستیم.