احتجاج امام باقر علیه السلام با غدیر

متن كامل خطابه غدير

امام باقر علیه‌السلام در شرایط خفقان سخت بنی‌امیه، كه غدیر می‌رفت تا به صفحات تاریخ سپرده شود و از آن واقعه‌ی عظیم فقط گاه گاهی جمله‌ی ««من كنت مولاه فعلی مولاه»» سینه به سینه می‌گشت، با پیدا شدن شرایط اجتماعی خاص در انقراض بنی‌امیه، برای اولین بار شرح مفصلی از ماجرای غدیر را با متن خطبه‌ی آن بیان فرمودند.

«حَجَّ رَسُولُ اللَّهِ مِنَ الْمَدِينَةِ وَ قَدْ بَلَّغَ جَمِيعَ الشَّرَائِعِ قَوْمَهُ غَيْرَ الْحَجِّ وَ الْوَلَايَةِ فَأَتَاهُ جَبْرَئِيلُ فَقَالَ لَهُ يَا مُحَمَّدُ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ اسْمُهُ يُقْرِئُكَ السَّلَامَ وَ يَقُولُ لَكَ إِنِّي لَمْ أَقْبَضْ نَبِيّاً مِنْ أَنْبِيَائِي وَ لَا رَسُولًا مِنْ رُسُلِي إِلَّا بَعْدَ إِكْمَالِ دِينِي وَ تَأْكِيدِ حُجَّتِي وَ قَدْ بَقِيَ عَلَيْكَ مِنْ ذَلِكَ فَرِيضَتَانِ مِمَّا يَحْتَاجُ أَنْ تُبَلِّغَهُمَا قَوْمَكَ فَرِيضَةُ الْحَجِّ وَ فَرِيضَةُ الْوَلَايَةِ وَ الْخِلَافَةِ مِنْ بَعْدِك‏»

در پاسخ به حسن بصری

بحارالانوار: ج 37 ص 140 ح 34.

امام باقر علیه‌السلام برای مردم صحبت می‌كردند كه مردی از اهل بصره به نام عثمان اعشی بپاخاست و عرض كرد: یابن رسول‌اللَّه، حسن بصری آیه‌ی «یا أیها الرسول بلغ ما أنزل إلیك …» را می‌خواند و می‌گوید درباره‌ی مردی نازل شده و نام او را نمی‌گوید!

حضرت فرمودند: «مَا لَهُ لَا قَضَى اللَّهُ دِينَهُ يَعْنِي صَلَاتَه‏ ُ أَمَا أَنْ لَوْ شَاءَ أَنْ يُخْبِرَ بِهِ خَبَّرَ بِه‏ ِ إِنَّ جَبْرَئِيلَ هَبَطَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَقَالَ لَهُ إِنَّ رَبَّكَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَأْمُرُك‏...َ أَنْ تَدُلَّ أُمَّتَكَ مِنْ وَلِيِّهِم‏»

او را چه شده است خدا نمازش را قبول نكند. اگر می‌خواست خبر می‌داد درباره‌ی چه كسی نازل شده است. جبرئیل بر پیامبر صلی اللَّه علیه و آله نازل شد و عرض كرد: خداوند به شما امر می‌كند امتت را راهنمایی كنی كه ولیّشان كیست و این آیه را نازل كرد.

«فَقَامَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَأَخَذَ بِيَدِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ فَرَفَعَهَا فَقَال‏:...»

پیامبر صلی اللَّه علیه و آله هم قیام كرد و دست علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام را گرفت و بلند كرد و فرمود: «من كنت مولاه فهذا علی مولاه، اللهم وال من والاه و عادِ من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله».

بحارالانوار: ج 35 ص 311.

در پاسخ به ذكر نام اهل بيت در قرآن

امام باقر علیه‌السلام به ابوبصیر فرمود: آیه‌ی «اطیعواللَّه و اطیعوا الرسول و اولی الامر منكم» درباره‌ی علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام نازل شده است. ابوبصیر عرض كرد: مردم به ما می‌گویند: چرا خداوند نام علی و اهل‌بیتش را در كتابش ذكر نكرده است؟

حضرت فرمود: به مردم بگویید: خداوند نماز را بر پیامبرش نازل كرده و سه و چهار ركعت بودن آن را ذكر نكرده تا آنكه پیامبر صلی اللَّه علیه و آله آن را برای مردم تفسیر نموده است. (و همچنین زكات و حج را)، و نیز نازل كرده «اطیعوا اللَّه و اطیعوا الرسول و اولی الامر منكم» كه درباره‌ی علی و حسن و حسین علیهم‌السلام است. (دربیان كلمه‌ی «اولی الامر») پیامبر صلی اللَّه علیه و آله درباره‌ی علی علیه‌السلام فرموده: «من كنت مولاه فعلی مولاه»، و نیز فرموده: «شمارا به كتاب خدا و اهل بیتم وصیت می‌كنم … ».

اگر پیامبر صلی اللَّه علیه و آله سكوت می‌كرد و اهل آیه‌ی «اولی الامر» را معرفی نمی‌كرد آل‌عباس و آل‌عقیل و دیگران آن را ادعا می‌كردند!! … وقتی پیامبر صلی اللَّه علیه و آله از دنیا رفت علی علیه‌السلام صاحب اختیار مردم بود … چون پیامبر صلی اللَّه علیه و آله ولایت او را به مردم ابلاغ فرموده و او را منصوب نموده بود.

بی انصافی مردم با غدير

بحارالانوار: ج 21 ص 239.

امام باقر علیه‌السلام بعنوان بیان مفهوم و حدود ولایت و برائت با استناد به حدیث غدیر فرمودند: چقدر این امت نسبت به علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام ظلم و بی‌انصافی كرده‌اند! سپس حضرت بعنوان نمونه فرمودند:

شما مخالفین، دوستانِ ابوبكر را دوست دارید و از دشمنان او- هركس كه باشد- بیزاری می‌جویید، و دوستان عمر را دوست دارید و از دشمنان او- هركس كه باشد- بیزاری می‌جویید، و دوستان عثمان را دوست دارید و از دشمنان او- هر كس كه باشد- بیزاری می‌جویید. ولی وقتی نوبت به علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام می‌رسد می‌گویند: دوستانش را دوست داریم ولی از دشمنانش بیزاری نمی‌جوییم بلكه آنان را هم دوست داریم! چگونه چنین ادعایی برایشان صحیح است در حالیكه پیامبر صلی اللَّه علیه و آله می‌فرماید: «اللهم وال من والاه و عادِ من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله»، ولی می‌بینی كه با دشمنان او دشمنی نمی‌كنند و خواركنندگان او را خوار نمی‌كنند. این انصاف نیست.

تعجب از سؤال درباره معنای غدير

اثبات الهداة: ج 2 ص 34 ح 140.

ابان بن تغلب از امام باقر علیه‌السلام پرسید: معنای كلام پیامبر صلی اللَّه علیه و آله چیست كه فرمود: «من كنت مولاه فعلی مولاه»؟ حضرت فرمود: آیا مثل این مطلب جای سؤال دارد؟! به آنان فهمانید كه جانشین او خواهد بود.

انكار حقيقت بزرگ غدير

اثبات الهداة: ج 2 ص 134 ح 584.

امام باقر علیه‌السلام درباره‌ی انكار عمومی امت نسبت به حقیقت بزرگ ولایت در غدیر می‌فرماید:

این امت انكار كردند پیمانی را كه پیامبر صلی اللَّه علیه و آله از ایشان برای علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام گرفت در روزی كه او را برای مردم منصوب فرمود و آنان را در زمان حیاتش به ولایت و اطاعت او فراخواند و خود آنان را بر این مطلب شاهد گرفت.