مسجد غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۳ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۵۲

غدیر و خم در لغت^[۱]

غدیر در لغت برکه آب را گویند و نیز زمین پستی که آب باران و سیلاب‌ها در آن جمع شود و تا تابستان باقی نماند.

جمع آن، غُدُر (دو حرف اوّل مضموم)، غُدْر (به ضم اول و سکون دوّم) اغدرة و غدران است.

جوهری گوید: خُم غدیر معروفی است که بین مکه و مدینه، در جحفه^[۲] می‌باشد.^[۳]

ابن درید (م ۳۲۱ هـ. ق) گوید: خُم غدیر معروفی است و آن همان مکانی است که رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم در آنجا به ایراد خطبه پرداخت و امیرمؤمنان علی بن ابی طالب علیه السلام را برتری داد.^[۴]

ابن اثیر (متوفای ۶۰۶) آورده است: غدیر خم جایی است میان مکه و مدینه که آب چشمه ای در آن می‌ریزد و در آن مسجدی است برای پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم.^[۵]

ابن منظور نیز در لسان العرب آورده است که: غدیر محلّ معروفی است میان مکّه و مدینه، در جحفه، و آن غدیر خم است.

و سرانجام بکری در معجم می‌نویسد:

غدیر خم در سه مایلی جحفه، در سمت چپ، ابتدای دره جحفه جایی که دره الضرار به پایان می‌رسد واقع شده. البته مراد سمت چپ کسی است که از مدینه به سوی مکه در حرکت باشد. در آنجا مسجدی است با نام مسجد غدیر و آن در مکانی بنا شده که پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم امیرمؤمنان علی علیه السلام را به عنوان جانشین خود به مردم معرفی کرد.^[۶]

به گفته شهید اوّل (شهادت ۷۸۶ هـ. ق) دیوارهایش تا زمان ایشان پابرجا و نمایان بوده است.

و ما اینک مسجد غدیر را از دو دیدگاه؛ روایات اهل بیت (علیهم السلام) و فقها مورد بررسی قرار می‌دهیم:

مسجد غدیر در روایات

شیخ کلینی (رحمه الله) (متوفای ۳۲۹ هـ. ق) در کتاب شریف کافی فصلی با عنوان مسجد غدیر خم آورده و چنین گفته است:

۱ ـ . . . عن عبدالرحمن بن الحجاج، قال: سألت ابا ابراهیم (علیه السلام) عن الصلاة فی مسجد غدیر خم بالنهار و انا مسافر، فقال: صلّ فیه فانّ فیه فضلا و قد کان أبی یأمر بذلک.^[۷]

عبدالرحمن بن حجاج می‌گوید: روز بود و من مسافر بودم از حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) درباره خواندن نماز در مسجد غدیر خم پرسیدم. در پاسخ فرمود: در آن مسجد نماز بگزار، زیرا نماز در آن فضیلت بسیار دارد و پدرم همیشه به آن سفارش می‌کرد.

علامه مجلسی (متوفای ۱۱۱۰ هـ. ق) در کتاب ملاذ الاخیار، ج۹، ص۴۶ روایت پیش گفته را صحیح می‌داند.

۲ ـ . . . عن حسان الجمال قال: حملت ابا عبدالله من المدینة الی مکة فلما انتهینا الی مسجد الغدیر نظر الی میسرة المسجد فقال: ذلک موضع قدم رسول‌الله (صلّی الله علیه وآله وسلّم) حیث قال: من کنت مولاه فعلی مولاه.^[۸]

حسان جمال می‌گوید: امام صادق (علیه السلام) را از مدینه به مکه همراهی می‌کردم، وقتی به مسجد غدیر رسیدیم حضرت نگاهی به سمت چپ مسجد کرد و فرمود: آنجا جای پای رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) است جایی که فرمود: من کنت مولاه فعلی مولاه . . .

ـ . . . عن آبان، عن ابی عبدالله (علیه السلام) قال: یستحب الصلاة فی مسجد الغدیر لانّ النبی (صلّی الله علیه وآله وسلّم) أقام فیه امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ وهو موضع اظهر الله ـ عزوجل ـ فیه الحق.^[۹]

آبان از امام صادق (علیه السلام) چنین روایت می‌کند: نماز خواندن در مسجد غدیر مستحب است، زیرا که پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) در آن مکان امیرالمؤمنان (علیه السلام) را به پا داشت (و او را به عنوان جانشینی خود به مردم معرفی کرد) و آن همان جایی است که خداوند حق را ظاهر ساخت.

مسجد غدیر در کلام فقها

فقها ـ رضوان الله علیهم ـ در دو کتاب فقهی نماز و حج، به اهمیت مسجد غدیر و فضیلت خواندن نماز و دعا در آن پرداخته‌اند که به بیان برخی از آنان اشاره می‌کنیم:

شیخ طوسی (م ۴۶۰ هـ. ق)

هنگامی که انسان از مکه به سوی مدینه حرکت می‌کند وقتی به مسجد غدیر رسید، داخل مسجد شود و دو رکعت نماز بخواند.

ابن حمزه (م قرن ششم)

هرگاه کسی تصمیم به حج و زیارت خانه خدا دارد، ابتدا به مدینه رود و رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) را زیارت کند، سپس در طریق مدینه به مکه وقتی به مسجد غدیر رسید، دو رکعت نماز در آن بخواند.^[۱۰]

ابن ادریس (م ۵۹۸ هـ. ق)

هنگامی که انسان جهت زیارت پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) از مکه به سوی مدینه حرکت می‌کند، همین که به مسجد غدیر رسید، داخل آن شود و دو رکعت نماز بجا آورد.^[۱۱]

یحیی بن سعید (م ۶۹۰ هـ. ق)

هنگامی که حاجیان از مکه به سوی مدینه به جهت زیارت پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) حرکت می‌کنند، وقتی به مسجد غدیر رسیدند، داخل آن شده و در آنجا نماز بگزارند.^[۱۲]

علامه حلّی (م ۷۲۶ هـ. ق)

مسجد غدیر مکانی است شریف که در آنجا پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) علی (علیه السلام) را به عنوان امامِ مردم به جانشینی خود منصوب کرد، و شرافت او را برای همگان روشن ساخت و مقام و منزلت و قرب وی را در پیشگاه الهی بیان داشت، و در حجة الوداع از تمامی مسلمانان برای آن حضرت بیعت گرفت. پس نماز و دعای فراوان در آن مسجد مستحب است.^[۱۳]

شهید اول (م ۷۸۶ هـ. ق)

از جمله مساجد شریف، مسجد غدیر است که در نزدیکی جحفه می‌باشد، و دیوارهای آن تا به امروز باقی است، و آن مسجد مشهور و آشکار است، و غالباً راه حجاج از آن طرف می‌گذشت.

و همچنین در کتاب دروس می‌نویسد: وقتی زائر خانه خدا به سوی مدینه حرکت می‌کند و به مسجد غدیر می‌رسد، داخل مسجد شود و در آن نماز گزارد و بسیار دعا کند. این مسجد، همان مکانی است که رسول‌الله صلّی الله علیه وآله وسلّم علی امیرالمؤمنین را به جانشینی خود منصوب کرد. و دیوارهای مسجد تا امروز باقی است.^[۱۴]

حر عاملی (م ۱۱۰۴ هـ. ق)

مستحب است خواندن نماز در مسجد غدیر خم، از امام کاظم (علیه السلام) روایت شده است: در آن مسجد نماز بخوان، همانا نماز در آن فضیلت بسیار دارد و پدرم بدان امر می‌کرد.

شیخ یوسف بحرانی (م ۱۱۸۶ هـ. ق)

کسی که قصد مدینه مشرفه را کرده مستحب است از مسجد غدیر گذر کند، داخل مسجد شود و در آن نماز گزارد و زیاد دعا کند چرا که آن مسجد همان مکانی است که پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم به امامت و خلافت امیرمؤمنان علیه السلام بعد از خود تصریح کرده است.

گرچه پیش از آن روز (غدیر) ادله و نصوص بر امامت آن حضرت از جانب پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم) بسیار نقل شده است، جز اینکه تکلیف الهی و ضرورت شرعی (در اعلان ولایت امیر مؤمنان) در آن مکان حتمی شد. و آن همه نصوص و دلایل (که پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) قبل از غدیر خم در مجالس و محافل می‌فرمود، همه آنها) مقدمه ای بود جهت آمادگیِ مردم برای چنین روزی و قبول خلافت آن حضرت.^[۱۵]

کاشف الغطا (م ۱۲۲۸ هـ. ق)

و از آن مساجد مسجد غدیر است، امام موسی بن جعفر (علیه السلام) فرمود:

صلّ فیه فانّ فیه فضلا و کان أبی یأمر بذلک

و امام صادق (علیه السلام) فرمود: نماز در مسجد غدیر مستحب است؛ زیرا پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم در آن مکان امیرمؤمنان را به جانشینی خود معرفی کرد و حق را ظاهر ساخت.

و سمت چپ مسجد افضل است چون وقتی امام صادق علیه السلام نگاه به سمت چپ مسجد کرد فرمود: این‌جای پای رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم است.^[۱۶]

صاحب جواهر (م۱۲۶۶ هـ. ق)

کسی که از مکه به مدینه بازمی‌گردد، مستحب است در مسجد غدیر خم نماز بخواند و زیاد دعا نماید، و آنجا همان محلی است که رسول خداصلّی الله علیه وآله وسلّم امیرمؤمنان علیه السلام را به جانشینی خود معرفی کرد.^[۱۷]

صاحب خلاصة الوفاء

در میان نویسندگان عامه نیز صاحب خلاصة الوفاء باخبار دارالمصطفی آورده است که : . . . مسجد بعد الجحفة و أظنّه مسجد غدیر خم.

قال الاسدی و علی ثلاثة أمیال من الجحفة یسرة عن الطریق حذاء العین مسجد لرسول الله ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و یلیها الفیضة و هی غدیر خم و هی علی أربعة أمیال من الجحفة.

از جمله مساجدی که پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم در آن نماز خواند، مسجدی است بعد از جحفه و به گمان من همان مسجد غدیر خم است . . .^[۱۸]

سید محسن امین

وهو قریب من الجحفة المسماة فی هذا الزمان رابغ بین مکة و المدینه فی مـنتصف الطریق تقریباً و هو عامر مشهور، و قد جدد عمارته بعض ملوک الهند من الشیعه فی عصر الشیخ مرتضی الانصاری.^[۱۹]

و مسجد غدیر خم در نزدیکی جحفه که در این زمان آن را رابغ میان مکه و مدینه تقریباً در وسط راه قرار داد. و این مسجد عامر و مشهور است، و بنای آنرا بعضی از پادشاهان هند از شیعیان در زمان شیخ مرتضی انصاری انجام داده است.

منابع

میقات حج تابستان ۱۳۷۴ - شماره ۱۲.

پانویس

↑ محمد جعفر طبسی.
↑ جحفه روستای بزرگی است که در راه مدینه ـ مکه، در چهار منزلی قرار دارد، معجم البلدان، ج۲، ص۱۱۱. مسافت بین مکه و جحفه حدود ۲۲۰ کیلومتر است.
↑ صحاح اللغه، ج۵، ص۱۹۱۶.
↑ جمهرة اللغه، ج۱، ص۱۰۸.
↑ النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، ج۲، ص۸۱؛ به لسان العرب، ج۴، ص۲۲۳ مراجعه شود.
↑ کیهان فرهنگی، ص۴۷، سال یازدهم مرداد ماه ۱۳۷۳.
↑ کافی، ج۴، ص۵۶۶، ح۱؛ الفقیه، ج۲، ص۳۳۵، ح۶؛ تهذیب الاحـکام ، ج۶، ص۱۸، ح۴۱.
↑ کافی، ج۴، ص۵۶۶، ح۲؛ بحارالانوار، ج۳۷، ص۱۷۲، ح۵؛ و ج۱۰۰، ص۲۲۵، ح۲۱؛ و مرحوم استرآبادی در تاویل الایات الطاهرة، ص۶۸۸ قضیه را با اندک تفاوتی از حسین جمال نقل می‌کند. به تفسیر کنز الدقائق، ج۱۰، ص۵۷۸ مراجعه شود.
↑ کافی، ج۴، ص۵۶۷، ح۳.
↑ النهایه فی مجرد الفتوی، ص۲۸۶.
↑ السرائر، ج۱، ص۶۵۱.
↑ الجامع للشرائع، ص۲۳۱.
↑ تحریر الأحکام ، ج۱، ص۱۳۱؛ تذکرة الفقهاء، ج۱، ص۴۰۳ ؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۸۸۹.
↑ الدروس الشرعیه، ج۲، ص۱۹.
↑ الحدائق الناظره، ج۱۷، ص۴۰۶.
↑ کشف الغطاء، ص۲۱۱.
↑ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۷۵.
↑ خلاصة الوفاء باخبار دارالمصطفی، ص۴۲۵.
↑ مفتاح الجنات، ج۱، ص۳۲۸.

[1] محمد جعفر طبسی.

[2] جحفه روستای بزرگی است که در راه مدینه ـ مکه، در چهار منزلی قرار دارد، معجم البلدان، ج۲، ص۱۱۱. مسافت بین مکه و جحفه حدود ۲۲۰ کیلومتر است.

[3] صحاح اللغه، ج۵، ص۱۹۱۶.

[4] جمهرة اللغه، ج۱، ص۱۰۸.

[5] النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، ج۲، ص۸۱؛ به لسان العرب، ج۴، ص۲۲۳ مراجعه شود.

[6] کیهان فرهنگی، ص۴۷، سال یازدهم مرداد ماه ۱۳۷۳.

[7] کافی، ج۴، ص۵۶۶، ح۱؛ الفقیه، ج۲، ص۳۳۵، ح۶؛ تهذیب الاحـکام ، ج۶، ص۱۸، ح۴۱.

[8] کافی، ج۴، ص۵۶۶، ح۲؛ بحارالانوار، ج۳۷، ص۱۷۲، ح۵؛ و ج۱۰۰، ص۲۲۵، ح۲۱؛ و مرحوم استرآبادی در تاویل الایات الطاهرة، ص۶۸۸ قضیه را با اندک تفاوتی از حسین جمال نقل می‌کند. به تفسیر کنز الدقائق، ج۱۰، ص۵۷۸ مراجعه شود.

[9] کافی، ج۴، ص۵۶۷، ح۳.

[10] النهایه فی مجرد الفتوی، ص۲۸۶.

[11] السرائر، ج۱، ص۶۵۱.

[12] الجامع للشرائع، ص۲۳۱.

[13] تحریر الأحکام ، ج۱، ص۱۳۱؛ تذکرة الفقهاء، ج۱، ص۴۰۳ ؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۸۸۹.

[14] الدروس الشرعیه، ج۲، ص۱۹.

[15] الحدائق الناظره، ج۱۷، ص۴۰۶.

[16] کشف الغطاء، ص۲۱۱.

[17] جواهر الکلام، ج۲۰، ص۷۵.

[18] خلاصة الوفاء باخبار دارالمصطفی، ص۴۲۵.

[19] مفتاح الجنات، ج۱، ص۳۲۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-== ‌‌‌مـسجد‌ غدیر <ref>محمد جعفر طبسی.</ref> ==
+== غدیر و خم در لغت<ref>محمد جعفر طبسی.</ref> ==
+غدیر در لغت برکه آب را گویند و نیز زمین پستی که آب باران و سیلاب‌ها در آن جمع شود و تا تابستان باقی نماند.
-=== غدیر و خم در لغت ===
+جمع آن، غُدُر (دو حرف اوّل مضموم)، غُدْر (به ضم اول و سکون دوّم) اغدرة و غدران است.
-غدیر در لغت برکه آب‌ را‌ گویند‌ و نـیز زمـین پسـتی که آب باران و سیلاب ها در آن جمع شود و تا تابستان باقی نماند‌ .
-جمع آن ، غُدُر ( دو حرف اوّل مضموم ) ، غُدْر ( بـه ضم اول و سکون دوّم‌ ) اغدرة و غدران است .
+جوهری گوید: خُم غدیر معروفی است که بین مکه و مدینه، در جحفه<ref>جحفه روستای بزرگی است که در راه مدینه ـ مکه، در چهار منزلی قرار دارد، معجم البلدان، ج۲، ص۱۱۱. مسافت بین مکه و جحفه حدود ۲۲۰ کیلومتر است.</ref> می‌باشد.<ref>صحاح اللغه، ج۵، ص۱۹۱۶.</ref>
-جوهری‌ گوید‌ : خُم غدیر معروفی است کـه بین مکه و مدینه ، در جـحفه<ref>جحفه روستای بزرگی است که در راه مدینه ـ مکه ، در چهار منزلی قرار دارد ، معجم البلدان ، ج۲ ، ص۱۱۱ . مسافت بین‌ مکه‌ و جحفه حدود ۲۲۰ کیلومتر است .</ref> مـی باشد .<ref>صحاح اللغـه ، ج۵ ، ص۱۹۱۶.</ref>
+ابن درید (م ۳۲۱ هـ. ق) گوید: خُم غدیر معروفی است و آن همان مکانی است که رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم در آنجا به ایراد خطبه پرداخت و امیرمؤمنان علی بن ابی طالب علیه السلام را برتری داد.<ref>جمهرة اللغه، ج۱، ص۱۰۸.</ref>
-ابن درید ( متوفای ۳۲۱ هـ . ق . ) گوید : خُم غدیر معروفی است و آن همان مکانی است که رسول خدا ( صلّی الله‌ علیه وآله وسلّم ) در آنجا به ایراد خطبه پرداخت و امیرمؤمنان علی بن ابی طالب ( علیه السـلام ) را برتری داد .<ref>جـمهرة اللغه ، ج۱ ، ص۱۰۸.</ref>
+ابن اثیر (متوفای ۶۰۶) آورده است: غدیر خم جایی است میان مکه و مدینه که آب چشمه ای در آن می‌ریزد و در آن مسجدی است برای پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم.<ref>النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، ج۲، ص۸۱؛ به لسان العرب، ج۴، ص۲۲۳ مراجعه شود.</ref>
-ابن اثیر ( متوفای ۶۰۶ ) آورده است : غدیر خم جایی است میان مکه و مدینه‌ که‌ آب چشمه ای در آن می ریزد و در آن مسجدی است برای پیامبر ( صلّی الله علیه وآله وسلّم ) .<ref>النهایه فی غریب الحدیث و الأثر ، ج۲ ، ص۸۱ ؛ به لسان العرب ، ج۴ ، ص۲۲۳ مراجعه شود .</ref>
+ابن منظور نیز در لسان العرب آورده است که: غدیر محلّ معروفی است میان مکّه و مدینه، در جحفه، و آن غدیر خم است.
-ابن منظور نیز در لسان العرب آورده است که : غـدیر مـحلّ معروفی‌ است‌ میان مکّه و مدینه ، در جحفه ، و آن غدیر خم است .
+و سرانجام بکری در معجم می‌نویسد:
-و سرانجام بکری در معجم می‌ نویسد‌ : غدیر‌ خم در سه مایلی جحفه‌ ، در‌ سمت‌ چپ ، ابتدای دره جحفه جایی که دره الضرار بـه پایـان می رسد واقع شده . البته مراد سمت چپ کسی است که‌ از‌ مدینه‌ به سوی مکه در حرکت باشد . در آنجا‌ مسجدی‌ است با نام مسجد غدیر و آن در مکانی بنا شده که پیـامبر ( صـلّی الله عـلیه وآله وسلّم ) امیرمؤمنان علی‌ ( علیه‌ السـلام‌ ) را بـه عـنوان جانشین خود به مردم معرفی کرد .<ref>کیهان‌ فرهنگی‌ ، ص۴۷ ، سال یازدهم مرداد ماه ۱۳۷۳.</ref>
+غدیر خم در سه مایلی جحفه، در سمت چپ، ابتدای دره جحفه جایی که دره الضرار به پایان می‌رسد واقع شده. البته مراد سمت چپ کسی است که از مدینه به سوی مکه در حرکت باشد. در آنجا مسجدی است با نام مسجد غدیر و آن در مکانی بنا شده که پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم امیرمؤمنان علی علیه السلام را به عنوان جانشین خود به مردم معرفی کرد.<ref>کیهان فرهنگی، ص۴۷، سال یازدهم مرداد ماه ۱۳۷۳.</ref>
-به‌ گفته شهید اوّل ( شهادت ۷۸۶ هـ . ق . ) دیوارهایش تا زمان ایشان پابرجا و نمایان بوده است .
+به گفته شهید اوّل (شهادت ۷۸۶ هـ. ق) دیوارهایش تا زمان ایشان پابرجا و نمایان بوده است.
-و ما ایـنک مـسجد غـدیر‌ را‌ از‌ دو دیدگاه ؛ روایات اهل بیت ( علیهم السلام ) و فقها مورد بـررسی قـرار می‌ دهیم‌ :
+و ما اینک مسجد غدیر را از دو دیدگاه؛ روایات اهل بیت (علیهم السلام) و فقها مورد بررسی قرار می‌دهیم:
-=== مسجد غدیر در روایات ===
+== مسجد غدیر در روایات ==
-شیخ کلینی ( رحمه الله ) ( متوفای ۳۲۹ هـ . ق . ) در کتاب شریف کافی فصلی‌ با‌ عنوان‌ مسجد غدیر خـم آورده و چـنین گـفته است :
+شیخ کلینی (رحمه الله) (متوفای ۳۲۹ هـ. ق) در کتاب شریف کافی فصلی با عنوان مسجد غدیر خم آورده و چنین گفته است:
-ـ . . . عن عبدالرحمن بن الحجاج ، قال‌ : سألت‌ ابا‌ ابراهیم ( عـلیه السلام ) عن الصلاة فی مسجد غدیر خم بالنهار و انا مسافر ، فقال : صلّ‌ فیه‌ فانّ‌ فیه فضلا و قد کـان أبـی یـأمر بذلک . <ref>کافی‌ ، ج۴ ، ص۵۶۶‌ ، ح۱ ؛ الفقیه ، ج۲ ، ص۳۳۵ ، ح۶ ؛ تهذیب الاحـکام ، ج۶ ، ص۱۸ ، ح۴۱.</ref>
+۱ ـ . . . عن عبدالرحمن بن الحجاج، قال: سألت ابا ابراهیم (علیه السلام) عن الصلاة فی مسجد غدیر خم بالنهار و انا مسافر، فقال: صلّ فیه فانّ فیه فضلا و قد کان أبی یأمر بذلک.<ref>کافی، ج۴، ص۵۶۶، ح۱؛ الفقیه، ج۲، ص۳۳۵، ح۶؛ تهذیب الاحـکام ، ج۶، ص۱۸، ح۴۱.</ref>
-عبدالرحمن بن حجاج می گوید : روز بود‌ و من‌ مسافر بودم از حـضرت مـوسی بن جعفر ( علیه السلام ) درباره خواندن نماز در‌ مسجد‌ غدیر‌ خم پرسیدم . در پاسخ فرمود : در آن مسجد نماز بـگزار ، زیـرا نـماز در آن‌ فضیلت‌ بسیار دارد و پدرم همیشه به آن سفارش می کرد .
+عبدالرحمن بن حجاج می‌گوید: روز بود و من مسافر بودم از حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) درباره خواندن نماز در مسجد غدیر خم پرسیدم. در پاسخ فرمود: در آن مسجد نماز بگزار، زیرا نماز در آن فضیلت بسیار دارد و پدرم همیشه به آن سفارش می‌کرد.
-علامه مجلسی ( متوفای ۱۱۱۰‌ هــ‌ . ق . ) در‌ کـتاب مـلاذ الاخیار ، ج۹ ، ص۴۶ روایت پیش گفته را صحیح می داند .
+علامه مجلسی (متوفای ۱۱۱۰ هـ. ق) در کتاب ملاذ الاخیار، ج۹، ص۴۶ روایت پیش گفته را صحیح می‌داند.
-۲ ـ . . . عن حسان الجمال قال : حملت‌ ابا‌ عبدالله مـن المـدینة الی مـکة فلما انتهینا الی مسجد الغدیر نظر الی‌ میسرة‌ المسجد‌ فقال : ذلک موضع قدم رسول الله ( صلّی الله عـلیه وآله وسـلّم ) حیث قال : من کنت‌ مولاه‌ فعلی‌ مولاه . <ref>کـافی ، ج۴ ، ص۵۶۶ ، ح۲ ؛ بحارالانوار ، ج۳۷ ، ص۱۷۲ ، ح۵ ؛ و ج۱۰۰ ، ص۲۲۵‌ ، ح۲۱‌ ؛ و مرحوم استرآبادی در تاویل الایات‌ الطاهرة‌ ، ص۶۸۸ قضیه‌ را‌ با‌ اندک تفاوتی از حسین جـمال نـقل‌ مـی‌ کند . به تفسیر کنز الدقائق ، ج۱۰ ، ص۵۷۸ مراجعه شود .</ref>
+۲ ـ . . . عن حسان الجمال قال: حملت ابا عبدالله من المدینة الی مکة فلما انتهینا الی مسجد الغدیر نظر الی میسرة المسجد فقال: ذلک موضع قدم رسول‌الله (صلّی الله علیه وآله وسلّم) حیث قال: من کنت مولاه فعلی مولاه.<ref>کافی، ج۴، ص۵۶۶، ح۲؛ بحارالانوار، ج۳۷، ص۱۷۲، ح۵؛ و ج۱۰۰، ص۲۲۵، ح۲۱؛ و مرحوم استرآبادی در تاویل الایات الطاهرة، ص۶۸۸ قضیه را با اندک تفاوتی از حسین جمال نقل می‌کند. به تفسیر کنز الدقائق، ج۱۰، ص۵۷۸ مراجعه شود.</ref>
-حسان جمال می گوید : امام صـادق ( عـلیه السـلام ) را از مدینه‌ به‌ مکه همراهی می کردم ، وقتی به مسجد غدیر رسیدیم حضرت نگاهی بـه سـمت چپ مسجد کرد‌ و فرمود‌ : آنجا جای پای رسول خدا ( صلّی الله علیه وآله وسلّم ) است جـایی‌ کـه‌ فـرمود : من کنت مولاه فعلی مولاه . . .
+حسان جمال می‌گوید: امام صادق (علیه السلام) را از مدینه به مکه همراهی می‌کردم، وقتی به مسجد غدیر رسیدیم حضرت نگاهی به سمت چپ مسجد کرد و فرمود: آنجا جای پای رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) است جایی که فرمود: من کنت مولاه فعلی مولاه . . .
-ـ . . . عن ابان‌ ، عن‌ ابی عبدالله ( علیه السلام ) قـال : یـستحب‌ الصـلاة فی مسجد الغدیر‌ لانّ‌ النبی ( صلّی الله علیه وآله‌ وسلّم‌ ) أقام فیه امـیرالمؤمنین ـ عـلیه السلام ـ وهو موضع اظهر الله ـ عزوجل ـ فیه الحق .<ref>کافی ، ج۴ ، ص۵۶۷ ، ح۳.</ref>
+ـ . . . عن آبان، عن ابی عبدالله (علیه السلام) قال: یستحب الصلاة فی مسجد الغدیر لانّ النبی (صلّی الله علیه وآله وسلّم) أقام فیه امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ وهو موضع اظهر الله ـ عزوجل ـ فیه الحق.<ref>کافی، ج۴، ص۵۶۷، ح۳.</ref>
-ابان‌ از‌ امام صادق ( علیه السلام ) چنین‌ روایت‌ می‌ کـند : نـماز خواندن‌ در‌ مسجد غدیر مستحب است‌ ، زیرا‌ که پیامبر ( صلّی الله علیه وآله وسلّم ) در آن مـکان امـیرالمؤمنان ( علیه السلام ) را‌ به‌ پا داشت ( و او را به عنوان‌ جـانشینی‌ خـود بـه‌ مردم‌ معرفی‌ کرد ) و آن همان جایی‌ است کـه خـداوند حق را ظاهر ساخت .
+آبان از امام صادق (علیه السلام) چنین روایت می‌کند: نماز خواندن در مسجد غدیر مستحب است، زیرا که پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) در آن مکان امیرالمؤمنان (علیه السلام) را به پا داشت (و او را به عنوان جانشینی خود به مردم معرفی کرد) و آن همان جایی است که خداوند حق را ظاهر ساخت.
-=== مسجد غدیر در کلام فقها ===
+== مسجد غدیر در کلام فقها ==
-فقها ـ رضوان الله‌ علیهم‌ ـ در دو کتاب فـقهی نـماز و حج‌ ، به‌ اهمیت‌ مسجد‌ غـدیر‌ و فـضیلت خواندن نـماز‌ و دعـا‌ در آن پرداخـته اند که به بیان برخی از آنـان اشـاره می کنیم :
+فقها ـ رضوان الله علیهم ـ در دو کتاب فقهی نماز و حج، به اهمیت مسجد غدیر و فضیلت خواندن نماز و دعا در آن پرداخته‌اند که به بیان برخی از آنان اشاره می‌کنیم:
-۱ ـ شیخ طوسی ( متوفای‌ ۴۶۰‌ هـ‌ . ق . ) می گوید : هنگامی که انسان از مـکه‌ بـه‌ سوی‌ مدینه‌ حرکت‌ می‌ کند وقـتی به مسجد غدیر رسـید ، داخـل مسجد شود و دو رکعت نماز بـخواند .
+=== شیخ طوسی (م ۴۶۰ هـ. ق) ===
+هنگامی که انسان از مکه به سوی مدینه حرکت می‌کند وقتی به مسجد غدیر رسید، داخل مسجد شود و دو رکعت نماز بخواند.
-ـ ابـن حمزه ( متوفای قرن ششم هـ . ق . ) : هرگاه کسی تصمیم به حج و زیارت خانه خـدا‌ دارد ، ابـتدا به مدینه رود و رسول خدا ( صـلّی الله عـلیه وآله وسـلّم ) را زیارت کند ، سـپس در طـریق مدینه به مکه وقـتی بـه مسجد غدیر رسید ، دو رکعت نماز در‌ آن‌ بخواند .<ref>النهایه فی مجرد‌ الفتوی‌ ، ص۲۸۶.</ref>
+=== ابن حمزه (م قرن ششم) ===
+هرگاه کسی تصمیم به حج و زیارت خانه خدا دارد، ابتدا به مدینه رود و رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) را زیارت کند، سپس در طریق مدینه به مکه وقتی به مسجد غدیر رسید، دو رکعت نماز در آن بخواند.<ref>النهایه فی مجرد الفتوی، ص۲۸۶.</ref>
-۳ ـ ابن ادریس ( متوفای ۵۹۸ هـ . ق . ) می نویسد : هـنگامی کـه انسان جهت زیارت پیامبر ( صلّی الله عـلیه وآله وسـلّم ) از مکه بـه سـوی مـدینه حرکت می کند ، هـمین که به‌ مسجد‌ غدیر رسید ، داخل آن شود و دو رکعت نماز بجا آورد.<ref>السرائر ، ج۱ ، ص۶۵۱.</ref>
+=== ابن ادریس (م ۵۹۸ هـ. ق) ===
+هنگامی که انسان جهت زیارت پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) از مکه به سوی مدینه حرکت می‌کند، همین که به مسجد غدیر رسید، داخل آن شود و دو رکعت نماز بجا آورد.<ref>السرائر، ج۱، ص۶۵۱.</ref>
-۴ ـ یحیی بن سعید ( متوفای ۶۹۰ هـ . ق . ) گـوید : هـنگامی که حاجیان از مکه به‌ سوی‌ مـدینه بـه جـهت زیـارت پیـامبر‌ ( صلّی‌ الله علیه وآله وسـلّم ) حـرکت می کنند ، وقتی به مسجد غدیر رسیدند ، داخل آن شده و در آنجا نماز بگزارند . <ref>الجامع للشرائع ، ص۲۳۱.</ref>
+=== یحیی بن سعید (م ۶۹۰ هـ. ق) ===
+هنگامی که حاجیان از مکه به سوی مدینه به جهت زیارت پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) حرکت می‌کنند، وقتی به مسجد غدیر رسیدند، داخل آن شده و در آنجا نماز بگزارند.<ref>الجامع للشرائع، ص۲۳۱.</ref>
-۵ ـ علامه حلّی ( متوفای ۷۲۶ هــ‌ . ق . ) : مـسجد‌ غـدیر مکانی است شریف‌ که‌ در آنجا پیامبر ( صـلّی الله عـلیه وآله وسـلّم ) عـلی ( عـلیه السـلام ) را به عنوان امامِ مردم به جانشینی خود منصوب کرد ، و شرافت او را برای همگان روشن ساخت و مقام و منزلت‌ و قرب‌ وی را در پیشگاه الهی بیان داشت ، و در حجة الوداع از تمامی مسلمانان برای آن حضرت بـیعت گرفت . پس نماز و دعای فراوان در آن مسجد مستحب است .<ref>تحریر الأحکام ، ج۱ ، ص۱۳۱ ؛ تذکرة الفقهاء ، ج۱ ، ص۴۰۳ ؛ منتهی‌ المطلب‌ ، ج۲ ، ص۸۸۹‌.</ref>
+=== علامه حلّی (م ۷۲۶ هـ. ق) ===
+مسجد غدیر مکانی است شریف که در آنجا پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) علی (علیه السلام) را به عنوان امامِ مردم به جانشینی خود منصوب کرد، و شرافت او را برای همگان روشن ساخت و مقام و منزلت و قرب وی را در پیشگاه الهی بیان داشت، و در حجة الوداع از تمامی مسلمانان برای آن حضرت بیعت گرفت. پس نماز و دعای فراوان در آن مسجد مستحب است.<ref>تحریر الأحکام ، ج۱، ص۱۳۱؛ تذکرة الفقهاء، ج۱، ص۴۰۳ ؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۸۸۹.</ref>
-۶ ـ شهید اول ( شهادت : ۷۸۶‌ هـ . ق . ) : از جمله مساجد شریف ، مسجد غدیر است که در نزدیکی‌ جـحفه‌ مـی‌ باشد ، و دیوار های آن تا به امروز باقی است ، و آن مسجد مشهور و آشکار است ، و غالباً راه حجاج از ‌‌آن‌ طرف می گذشت .
+=== شهید اول (م ۷۸۶ هـ. ق) ===
+از جمله مساجد شریف، مسجد غدیر است که در نزدیکی جحفه می‌باشد، و دیوارهای آن تا به امروز باقی است، و آن مسجد مشهور و آشکار است، و غالباً راه حجاج از آن طرف می‌گذشت.
-و همچنین در کتاب دروس می نویسد : وقتی زائر خانه خدا‌ به‌ سوی‌ مدینه حرکت مـی کـند و به مسجد غدیر می رسد ، داخل مسجد شود و در آن نماز‌ گزارد و بسیار دعا کند . این مسجد ، همان مکانی است که رسول الله ( صلّی‌ الله علیه وآله وسـلّم‌ ) عـلی‌ امیرالمؤمنین را به جانشینی خود مـنصوب کـرد . و دیوارهای مسجد تا امروز باقی است .<ref>الدروس الشرعیه ، ج۲ ، ص۱۹.</ref>
+و همچنین در کتاب دروس می‌نویسد: وقتی زائر خانه خدا به سوی مدینه حرکت می‌کند و به مسجد غدیر می‌رسد، داخل مسجد شود و در آن نماز گزارد و بسیار دعا کند. این مسجد، همان مکانی است که رسول‌الله صلّی الله علیه وآله وسلّم علی امیرالمؤمنین را به جانشینی خود منصوب کرد. و دیوارهای مسجد تا امروز باقی است.<ref>الدروس الشرعیه، ج۲، ص۱۹.</ref>
-۷ ـ مرحوم حر عاملی ( متوفای ۱۱۰۴ هـ . ق . ) می نویسد : مستحب است خواندن نماز در مسجد غدیر خم ، از امام‌ کاظم ( علیه السـلام ) روایـت شده است : در آن مسجد نـماز بـخوان ، همانا نماز در آن فضیلت بسیار دارد و پدرم بدان امر می کرد .
+=== حر عاملی (م ۱۱۰۴ هـ. ق) ===
+مستحب است خواندن نماز در مسجد غدیر خم، از امام کاظم (علیه السلام) روایت شده است: در آن مسجد نماز بخوان، همانا نماز در آن فضیلت بسیار دارد و پدرم بدان امر می‌کرد.
-۸ ـ شیخ یوسف بحرانی ( متوفای ۱۱۸۶ هـ . ق . ) می نویسد‌ : کسی‌ که قصد مدینه مشرفه را کرده مستحب است از مسجد غدیر گذر کند ، داخل مسجد شـود و در آن نـماز گزارد و زیاد دعا کند چرا که آن مسجد همان مکانی است‌ که‌ پیامبر اکرم ( صلّی الله علیه وآله وسلّم ) به امامت و خلافت امیرمؤمنان ( علیه السلام ) بعد از خود تصریح کرده است .
+=== شیخ یوسف بحرانی (م ۱۱۸۶ هـ. ق) ===
+کسی که قصد مدینه مشرفه را کرده مستحب است از مسجد غدیر گذر کند، داخل مسجد شود و در آن نماز گزارد و زیاد دعا کند چرا که آن مسجد همان مکانی است که پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم به امامت و خلافت امیرمؤمنان علیه السلام بعد از خود تصریح کرده است.
-گرچه پیش از آن روز ( غـدیر ) ادله و نـصوص بر امـامت‌ آن‌ حضرت از جانب پیامبر اکرم ( صلّی الله علیه وآله وسلّم ) بسیار نقل شده است ، جز اینکه تکلیف الهی و ضـرورت شرعی ( در اعلان ولایت امیر مؤمنان ) در آن مکان حتمی‌ شد‌ . و آن‌ همه نـصوص و دلایـل ( کـه پیامبر‌ ( صلّی‌ الله‌ علیه وآله وسلّم ) قبل از غدیر خم در مجالس و محافل می فرمود ، همه آنها ) مقدمه ای بود جـهت ‌ ‌آمـادگیِ مردم برای‌ چنین‌ روزی‌ و قبول خلافت آن حضرت . <ref>الحدائق الناظره‌ ، ج۱۷‌ ، ص۴۰۶‌.</ref>
+گرچه پیش از آن روز (غدیر) ادله و نصوص بر امامت آن حضرت از جانب پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم) بسیار نقل شده است، جز اینکه تکلیف الهی و ضرورت شرعی (در اعلان ولایت امیر مؤمنان) در آن مکان حتمی شد. و آن همه نصوص و دلایل (که پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) قبل از غدیر خم در مجالس و محافل می‌فرمود، همه آنها) مقدمه ای بود جهت آمادگیِ مردم برای چنین روزی و قبول خلافت آن حضرت.<ref>الحدائق الناظره، ج۱۷، ص۴۰۶.</ref>
-۹ ـ مرحوم کاشف الغطا ( متوفای‌ ۱۲۲۸‌ هـ . ق . ) : و از آن مـساجد مـسجد غـدیر است .
+=== کاشف الغطا (م ۱۲۲۸ هـ. ق) ===
+و از آن مساجد مسجد غدیر است، امام موسی بن جعفر (علیه السلام) فرمود:
-امام موسی بن جعفر ( علیه السلام ) فرمود : صلّ فیه فانّ فیه فضلا‌ و کان‌ أبـی‌ یأمر بذلک و امام صادق ( علیه السلام ) فرمود : نماز در مسجد‌ غدیر مستحب است ؛ زیـرا پیامبر اکرم ( صلّی الله عـلیه وآله وسـلّم ) در آن مکان امیرمؤمنان را به جانشینی‌ خود‌ معرفی‌ کرد و حق را ظاهر ساخت .
+صلّ فیه فانّ فیه فضلا و کان أبی یأمر بذلک
-و سمت چپ مسجد افضل است چون‌ وقتی‌ امام صادق ( علیه السلام ) نگاه به سمت چپ مسجد کرد فرمود : این جای پای رسـول خدا‌ ( صلّی‌ الله‌ علیه وآله وسلّم ) است .<ref>کشف الغطاء ، ص۲۱۱.</ref>
+و امام صادق (علیه السلام) فرمود: نماز در مسجد غدیر مستحب است؛ زیرا پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم در آن مکان امیرمؤمنان را به جانشینی خود معرفی کرد و حق را ظاهر ساخت.
-۱۰ ـ مرحوم صاحب جواهر ( متوفای ۱۲۶۶ هـ . ق . ) می نویسد : کسی‌ کـه‌ از مـکه به مدینه بازمی گردد ، مستحب است در مسجد غدیر خم نماز‌ بخواند‌ و زیاد‌ دعا نماید ، و آنجا همان محلی است که رسول خدا ( صلّی الله علیه وآله وسلّم‌ ) امیرمؤمنان‌ ( علیه السلام ) را به جانشینی خـود مـعرفی کرد .<ref>جواهر الکلام ، ج۲۰‌ ، ص۷۵.</ref>
+و سمت چپ مسجد افضل است چون وقتی امام صادق علیه السلام نگاه به سمت چپ مسجد کرد فرمود: این‌جای پای رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم است.<ref>کشف الغطاء، ص۲۱۱.</ref>
-در میان نویسندگان عامه نیز‌ صاحب‌ خلاصة‌ الوفاء باخبار دارالمصطفی آورده است که : . . . مسجد بعد الجحفة و أظنّه مسجد غدیر خم . قال الاسدی‌ و علی‌ ثلاثة أمیال من الجحفة یسرة عن الطـریق حـذاء العین مسجد لرسول الله‌ ـ صلی‌ الله‌ علیه و  آله و سلم ـ و یلیها الفیضة و هی غدیر خم و هی علی أربعة أمیال من الجحفة .
+=== صاحب جواهر (م۱۲۶۶ هـ. ق) ===
+کسی که از مکه به مدینه بازمی‌گردد، مستحب است در مسجد غدیر خم نماز بخواند و زیاد دعا نماید، و آنجا همان محلی است که رسول خداصلّی الله علیه وآله وسلّم امیرمؤمنان علیه السلام را به جانشینی خود معرفی کرد.<ref>جواهر الکلام، ج۲۰، ص۷۵.</ref>
-از‌ جمله‌ مساجدی‌ که پیامبر ( صلّی الله علیه وآله وسلّم ) در آن نماز خواند ، مـسجدی‌ اسـت‌ بـعد از جحفه و به گمان من هـمان مـسجد غـدیر خم است . . . <ref>خلاصة الوفاء باخبار‌ دارالمصطفی‌ ، ص۴۲۵.</ref>
+=== صاحب خلاصة الوفاء ===
+در میان نویسندگان عامه نیز صاحب خلاصة الوفاء باخبار دارالمصطفی آورده است که : . . . مسجد بعد الجحفة و أظنّه مسجد غدیر خم.
-۱۱ ـ مرحوم سید محسن امین‌ می‌ گوید : وهو قریب من الجحفة المسماة فی هذا الزمان رابغ بین مکة‌ و المدینه‌ فـی مـنتصف الطـریق تقریباً و هو عامر مشهور‌ ، و قد‌ جدد‌ عمارته بـعض مـلوک الهند من الشیعه فی‌ عصر‌ الشیخ مرتضی الانصاری .<ref>مـفتاح الجـنات ، ج۱ ، ص۳۲۸.</ref>
+قال الاسدی و علی ثلاثة أمیال من الجحفة یسرة عن الطریق حذاء العین مسجد لرسول الله ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و یلیها الفیضة و هی غدیر خم و هی علی أربعة أمیال من الجحفة.
-و مسجد غدیر خم در نزدیکی جحفه که در این زمان‌ آن‌ را رابغ مـیان مـکه و مـدینه‌ تقریباً‌ در وسط‌ راه‌ قرار‌ داد . و این مسجد عامر و مشهور است‌ ، و بـنای‌ آنرا بعضی از پادشاهان هند از شیعیان در زمان شیخ مرتضی انصاری‌ انجام‌ داده است .
+از جمله مساجدی که پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم در آن نماز خواند، مسجدی است بعد از جحفه و به گمان من همان مسجد غدیر خم است . . .<ref>خلاصة الوفاء باخبار دارالمصطفی، ص۴۲۵.</ref>
-== منبع ==
+=== سید محسن امین ===
+وهو قریب من الجحفة المسماة فی هذا الزمان رابغ بین مکة و المدینه فی مـنتصف الطریق تقریباً و هو عامر مشهور، و قد جدد عمارته بعض ملوک الهند من الشیعه فی عصر الشیخ مرتضی الانصاری.<ref>مفتاح الجنات، ج۱، ص۳۲۸.</ref>
+و مسجد غدیر خم در نزدیکی جحفه که در این زمان آن را رابغ میان مکه و مدینه تقریباً در وسط راه قرار داد. و این مسجد عامر و مشهور است، و بنای آنرا بعضی از پادشاهان هند از شیعیان در زمان شیخ مرتضی انصاری انجام داده است.
+== منابع ==
 میقات حج تابستان ۱۳۷۴ - شماره ۱۲.
 == پانویس ==