احتجاج حضرت زهرا علیها السلام با غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۲۰

از اولین مواردی که حدیث غدیر به عنوان پاسخ دندان شکن در مقابل سقیفه و غاصبین خلافت مطرح شد، توسط حضرت فاطمۀ زهرا سلام الله علیها در فاصلۀ ۷۵ روز عمر آن حضرت پس از شهادت رسول خدا صلی الله علیه و آله بود.

این در حالی بود که اهل سقیفه با تمام قوا صاحب غدیر را مورد حمله قرار داده بودند و بجز سلمان و ابوذر و مقداد، همه ایشان را تنها گذاشته بودند.

در این میان حضرت فاطمۀ زهرا سلام الله علیها با سوزی که از مظلومیّت غدیر داشتند تا مرز شهادت خود و فرزندشان حضرت محسن علیه السلام پیش رفتند و نام غدیر را تا امروز پا بر جا نگاه داشتند.

كنار قبور شهدای احد^[۱]

بعد از شهادت پیامبر صلی اللَّه علیه و آله حضرت زهرا علیهاالسلام كنار قبور شهدای اُحد و بخصوص حضرت حمزه می‌آمدند و در آنجا گریه می‌كردند.

محمود بن لبید می‌گوید:

روزی بر سر قبر حمزه آمدم و آنحضرت را در آنجا در حال گریه دیدم. كمی صبر كردم تا آرام گرفتند. سپس خدمتشان سلام نمودم و عرض كردم: من سؤالی از شما دارم كه سینه‌ام را مضطرب ساخته!

فرمودند: سؤال كن.

عرض كردم: آیا پیامبر صلی اللَّه علیه و آله قبل از شهادتشان درباره امامت علی علیه السلام كلام صریحی فرموده اند؟!!

حضرت زهرا علیهاالسلام فرمودند:

«وَا عَجَبَا أَ نَسِيتُمْ يَوْمَ غَدِيرِ خُمٍّ»؛ واعجبا، آیا روز غدیر خم را فراموش كرده‌اید؟!!

هنگام آتش زدن در خانه^[۲]

هنگامی كه اهل سقیفه بر در خانه‌ امیرالمؤمنین علیه‌السلام حمله آورده بودند و با آتش زدن دَرِ خانه می‌خواستند آن حضرت را برای بیعت اجباری ببرند، حضرت زهرا علیهاالسلام پشت در آمدند و فرمودند:

هیچ قومی بد حضورتر از شما به یاد ندارم … گویا شما نمی‌دانید پیامبر صلی اللَّه علیه و آله در روز غدیر خم چه فرمود؟!

به خدا قسم در آن روز برای علی بن ابی‌طالب علیه السلام پیمان ولایت را بست تا بدان وسیله امید شما را از آن قطع كند،«قَطَعْتُمُ اَلْأَسْبَابَ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَ نَبِيِّكُمْ» ولی شما اسباب بین خود و پیامبرتان را قطع كردید. خدا بین ما و شما در دنیا و آخرت محاكمه خواهد كرد.

برای دخترشان حضرت ام كلثوم سلام الله علیها^[۳]

در موردی دیگر حضرت ام‌كلثوم علیهاالسلام از مادرشان حضرت فاطمه‌ زهرا علیهاالسلام نقل می‌كنند كه فرمودند:«أنَسِيتُمْ قَوْلَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ و آله وَ سَلَّمَ يَوْمَ غَديرِ خُمٍّ»

آیا كلام پیامبر صلی اللَّه علیه و آله را در روز غدیر خم فراموش كرده اید كه فرمودند: «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاه‏»؟!

در روزهای آخر عمر در پاسخ به یاران سقیفه^[۴]

در روزهای آخر عمر حضرت زهرا علیهاالسلام عده‌ای از زنان مهاجر و انصار به عیادت آمدند. آن حضرت در این فرصت مطالبی درباره‌ی مسئله‌ غصب خلافت مطرح كردند و بر آنان اتمام حجت فرمودند:

زنان سخنان حضرت را برای مردان خود نقل كردند، و در پی آن عده‌ای از سرشناسان مهاجر و انصار به عنوان عذرخواهی نزد حضرت آمدند و عرض كردند:

ای سیدة النساء، اگر ابوالحسن این مطالب را برای ما می‌گفتند قبل از آنكه پیمان با اهل سقیفه را محكم كنیم و با آنان بیعت كنیم، ما هرگز بجای ایشان با دیگری بیعت نمی‌كردیم!

حضرت فرمودند:

«إِلَيْكُمْ عَنِّي فَلَا عُذْرَ بَعْدَ تَعْذِيرِكُمْ وَ لَا أَمْرَ بَعْدَ تَقْصِيرِكُم‏»؛ «از من دور شوید، كه عذری از شما پذیرفته نیست بعد از آنكه عذرهایتان خواسته شده است. بعد از كوتاهی شما جایی برای امر و نهی باقی نمانده است.»

و در روایتی فرمودند: «...فَمَا جَعَلَ اَللَّهُ لِأَحَدٍ بَعْدَ غَدِيرِ خُمٍّ مِنْ حُجَّةٍ وَ لاَ عُذْرٍ»^[۵]؛ بعد از روز غدیر خم خداوند هیچ دلیل و عذری (در برابر ولایت)برای احدی باقی نگذاشته است.

و به روایتی فرمودند: «...وَ هَلْ تَرَكَ أَبِي يَوْمَ غَدِيرِ خُمٍّ لِأَحَدٍ عُذْرا»^[۶]؛ آیا پدرم در روز غدیر خم برای احدی عذری باقی گذاشتند؟!

پانویس

↑ اثبات الهداة، ج ۲، ص ۱۱۲؛ بحارالانوار، ج ۳۶، ص ۳۵۲؛ کفایة الاثر، ج ۱، ص ۱۹۹، ح ۲۲۴.
↑ الاحتجاج ج ۱، ص ۸۰؛ بحارالانوار، ج ۲۸، ص ۲۰۴؛ غرر الأخبار، ص۲۸۱؛الموسوعةالکبری، ج ۱۰، ص ۳۶۱.
↑ الغدیر، ج ۱، ص ۱۹۷؛ نظم درر السمطين، ج ۱، ص ۱۸۹.
↑ بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۱۶۱؛ الخصال، ص ۱۷۳؛ دلائل الامامة، ص ۳۸.
↑ دلائل الامامة، ص۱۱۲.
↑ الخصال، ج‏۱، ص ۱۷۳.

فهرست منابع

إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات‏؛ محمد بن حسن‏ حر عاملى، م۱۱۰۴ ق‏، بيروت: ‏ اعلمى‏، اول‏، ۱۴۲۵ ق‏.
الإحتجاج على أهل اللجاج؛ احمد بن على‏ طبرسى، م ۵۸۸ ق‏، تحقیق: محمد باقر خرسان، مشهد: نشر مرتضی، اول، ۱۴۰۳ ق.
بحارالانوار؛ محمدباقر مجلسی، م ۱۱۱۰ ق، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، دوم، ۱۴۰۳ق.
الخصال‏؛ محمد بن على ابن بابويه، م ‏۳۸۱ ق‏، مصحح: على اكبر غفارى، قم: ‏جامعه مدرسين‏، اول، ‏۱۳۶۲ ش‏.
دلائل الإمامة؛ محمد بن جرير بن رستم طبرى آملى صغير، ‏م قرن ۵، مصحح: قسم الدراسات الإسلامية مؤسسة البعثة، قم‏: بعثت، ‏۱۴۱۳ ق‏.
غرر الأخبار؛ حسن بن محمد ديلمى، م۸۴۱ ق‏، مصحح: اسماعيل‏ ضيغم،قم: دليل ما، اول‏، ۱۴۲۷ ق‏.
كفاية الأثر في النصّ على الأئمة الإثني عشر؛ على بن محمد خزاز رازى، م قرن ۴، مصحح: عبد اللطيف‏ حسينى كوه كمرى، قم‏: بيدار، ۱۴۰۱ ق‏.
الموسوعة الكبرى عن فاطمة الزهراء؛ اسماعیل انصاری زنجانی، م ۱۳۸۸ش، قم: دلیل ما،‌اول، ۱۴۲۸ ق.
نظم درر السمطين؛ محمد بن یوسف زرندی حنفی، م ۷۵۰ق، دار إحياء التراث العربی، ۱۴۲۵ ق.

[1] اثبات الهداة، ج ۲، ص ۱۱۲؛ بحارالانوار، ج ۳۶، ص ۳۵۲؛ کفایة الاثر، ج ۱، ص ۱۹۹، ح ۲۲۴.

[2] الاحتجاج ج ۱، ص ۸۰؛ بحارالانوار، ج ۲۸، ص ۲۰۴؛ غرر الأخبار، ص۲۸۱؛الموسوعةالکبری، ج ۱۰، ص ۳۶۱.

[3] الغدیر، ج ۱، ص ۱۹۷؛ نظم درر السمطين، ج ۱، ص ۱۸۹.

[4] بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۱۶۱؛ الخصال، ص ۱۷۳؛ دلائل الامامة، ص ۳۸.

[5] دلائل الامامة، ص۱۱۲.

[6] الخصال، ج‏۱، ص ۱۷۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-.فاطمة عليها السلام ـ لَمّا مُنِعَت فَدَكَ وخاطَبَتِ الأَنصارَ ، فَقا: وهَل تَرَكَ أبي يَومَ غَديرِ خُمٍّ لِأَحَدٍ عُذرا ؟ [1]
+از اولین مواردی که حدیث غدیر به عنوان پاسخ دندان شکن در مقابل سقیفه و غاصبین خلافت مطرح شد، توسط حضرت فاطمۀ زهرا سلام الله علیها در فاصلۀ ۷۵ روز عمر آن حضرت پس از شهادت رسول خدا صلی الله علیه و آله بود.
-.عنها عليها السلام : أنَسيتُم قَولَ رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يَومَ غَديرِ خُمٍّ : مَن كُنتُ مَولاهُ فَعَلِيٌّ مَولاهُ ؟ [2] [3]
+این در حالی بود که اهل سقیفه با تمام قوا صاحب غدیر را مورد حمله قرار داده بودند و بجز سلمان و ابوذر و مقداد، همه ایشان را تنها گذاشته بودند.
-.عنها عليها السلام ـ خِطابا لِقَومٍ وَقَفوا خَلفَ بابِ بَيتِها لِأَخ:لا عَهدَ لي بِقَومٍ أَسوَأَ مَحضَرا مِنكُم ! تَرَكتُم رَسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله جِنازَةً بَينَ أيدينا ، وقَطَعتُم أمرَكُم فيما بَينَكُم ، ولَم تُؤَمِّرونا ولَم تَرَوا لَنا حَقّا ، كَأَنَّكُم لَم تَعلَموا ما قالَ يَومَ غَديرِ خُمٍّ ، وَاللّه ِ لَقَد عَقَدَ لَهُ يَومَئِذٍ الوَلاءَ لِيَقطَعَ مِنكُم بِذلِكَ مِنهَا الرَّجاءَ ، ولكِنَّكُم قَطَعتُمُ الأَسبابَ بَينَكُم وبَينَ نَبِيِّكُم ، وَاللّه ُ حَسيبٌ بَينَنا وبَينَكُم فِي الدُّنيا وَالآخِرَةِ . [4]
+در این میان حضرت فاطمۀ زهرا سلام الله علیها با سوزی که از مظلومیّت غدیر داشتند تا مرز شهادت خود و فرزندشان حضرت محسن علیه السلام پیش رفتند و نام غدیر را تا امروز پا بر جا نگاه داشتند.
-راجع : الغدير : ج 1 ص 196 (احتجاج الصدّيقة فاطمة بنت رسول اللّه ) .
+== كنار قبور شهدای احد<ref>اثبات الهداة، ج ۲، ص ۱۱۲؛ بحارالانوار، ج ۳۶، ص ۳۵۲؛ کفایة الاثر، ج ۱، ص ۱۹۹، ح ۲۲۴. </ref> ==
+بعد از شهادت پیامبر صلی اللَّه علیه و آله حضرت زهرا علیهاالسلام كنار قبور شهدای اُحد و بخصوص حضرت حمزه می‌آمدند و در آنجا گریه می‌كردند.
-[1] الخصال : ص 173 .
+محمود بن لبید می‌گوید:
-[2] يعرف هذا الحديث بالحديث المسلسل بالفواطم ، لوقوع ستّ من الفواطم في سلسلة سنده .
+روزی بر سر قبر حمزه آمدم و آنحضرت را در آنجا در حال گریه دیدم. كمی صبر كردم تا آرام گرفتند. سپس خدمتشان سلام نمودم و عرض كردم: من سؤالی از شما دارم كه سینه‌ام را مضطرب ساخته!
-[3] جامع الأحاديث للقمّي : ص 273 عن اُمّ كلثوم بنت فاطمة عليها السلام .
+فرمودند: سؤال كن.
-[4] الاحتجاج : ج 1 ص 202 ح 37 ، الأمالي للمفيد : ص 50 ح 9 وليس فيه ذيله من «كأنكم لم تعلموا ...» ، بحار الأنوار : ج 28 ص 204 ح 3 .
+عرض كردم: آیا پیامبر صلی اللَّه علیه و آله قبل از شهادتشان درباره امامت علی علیه السلام كلام صریحی فرموده اند؟!!
-.فاطمه عليها السلام ـ چون از فَدَكْ باز داشته شد، با انصار گفتگو كرد: آيا پدرم در روز غدير خم، عذرى براى كسى باقى نهاد؟!
+حضرت زهرا علیهاالسلام فرمودند:<blockquote>{{متن عربی|وَا عَجَبَا أَ نَسِيتُمْ يَوْمَ غَدِيرِ خُمٍّ}}؛
-.فاطمه عليها السلام : آيا گفته پيامبر خدا در روز غدير خم را فراموش كرديد كه گفت : «هر كه من مولاى اويم، پس على مولاى اوست؟!».
+واعجبا، آیا روز غدیر خم را فراموش كرده‌اید؟!!</blockquote>
-.فاطمه عليها السلام ـ خطاب به گروهى كه براى بيعت گرفتن از امير مؤمنان: تا كنون با قومى بدتر از شما روبه رو نشده ام! جنازه پيامبر خدا را در برابر ما رها كرديد و [ خلافت را ]ميان خودتان بُريديد و دوختيد. نه ما را به اميرى پذيرفتيد و نه حقّ ما را ارج نهاديد. گويى نمى دانيد [ پيامبر صلى الله عليه و آله ]در روز غدير خم چه فرمود. به خدا سوگند، در آن روز، ولايت را براى او استوار داشت تا طمع شما را از آن ببُرد ؛ امّا شما رشته هاى ميان خود و پيامبرتان را گسستيد و خداوند، داور ميان ما و شما در دنيا و آخرت است.
+== هنگام آتش زدن در خانه<ref>الاحتجاج ج ۱، ص ۸۰؛ بحارالانوار، ج ۲۸، ص ۲۰۴؛ غرر الأخبار، ص۲۸۱؛الموسوعةالکبری، ج ۱۰، ص ۳۶۱. </ref> ==
+هنگامی كه اهل سقیفه بر در خانه‌ امیرالمؤمنین علیه‌السلام حمله آورده بودند و با آتش زدن دَرِ خانه می‌خواستند آن حضرت را برای بیعت اجباری ببرند، حضرت زهرا علیهاالسلام پشت در آمدند و فرمودند:
+هیچ قومی بد حضورتر از شما به یاد ندارم … گویا شما نمی‌دانید پیامبر صلی اللَّه علیه و آله در روز غدیر خم چه فرمود؟!
-دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ نويسنده : محمد محمدي ري شهري   جلد : 2 صفحه : 321
+به خدا قسم در آن روز برای علی بن ابی‌طالب علیه السلام پیمان ولایت را بست تا بدان وسیله امید شما را از آن قطع كند،{{متن عربی|قَطَعْتُمُ اَلْأَسْبَابَ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَ نَبِيِّكُمْ}} ولی شما اسباب بین خود و پیامبرتان را قطع كردید. خدا بین ما و شما در دنیا و آخرت محاكمه خواهد كرد.
+== برای دخترشان حضرت ام كلثوم سلام الله علیها<ref>الغدیر، ج ۱، ص ۱۹۷؛ نظم درر السمطين، ج ۱، ص ۱۸۹.</ref> ==
+در موردی دیگر حضرت ام‌كلثوم علیهاالسلام از مادرشان حضرت فاطمه‌ زهرا علیهاالسلام نقل می‌كنند كه فرمودند:{{متن عربی|أنَسِيتُمْ قَوْلَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ و آله وَ سَلَّمَ يَوْمَ غَديرِ خُمٍّ}}
+آیا كلام پیامبر صلی اللَّه علیه و آله را در روز غدیر خم فراموش كرده اید كه فرمودند: {{متن عربی|مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاه‏}}؟!
+== در روزهای آخر عمر در پاسخ به یاران سقیفه<ref>بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۱۶۱؛ الخصال، ص ۱۷۳؛ دلائل الامامة، ص ۳۸.</ref> ==
+در روزهای آخر عمر حضرت زهرا علیهاالسلام عده‌ای از زنان مهاجر و انصار به عیادت آمدند. آن حضرت در این فرصت مطالبی درباره‌ی مسئله‌ غصب خلافت مطرح كردند و بر آنان اتمام حجت فرمودند:
+زنان سخنان حضرت را برای مردان خود نقل كردند، و در پی آن عده‌ای از سرشناسان مهاجر و انصار به عنوان عذرخواهی نزد حضرت آمدند و عرض كردند:
+ای سیدة النساء، اگر ابوالحسن این مطالب را برای ما می‌گفتند قبل از آنكه پیمان با اهل سقیفه را محكم كنیم و با آنان بیعت كنیم، ما هرگز بجای ایشان با دیگری بیعت نمی‌كردیم!
+حضرت فرمودند:<blockquote>{{متن عربی|إِلَيْكُمْ عَنِّي فَلَا عُذْرَ بَعْدَ تَعْذِيرِكُمْ وَ لَا أَمْرَ بَعْدَ تَقْصِيرِكُم‏}}؛
+«از من دور شوید، كه عذری از شما پذیرفته نیست بعد از آنكه عذرهایتان خواسته شده است. بعد از كوتاهی شما جایی برای امر و نهی باقی نمانده است.» </blockquote>و در روایتی فرمودند: {{متن عربی|...فَمَا جَعَلَ اَللَّهُ لِأَحَدٍ بَعْدَ غَدِيرِ خُمٍّ مِنْ حُجَّةٍ وَ لاَ عُذْرٍ}}<ref>دلائل الامامة، ص۱۱۲.</ref>؛ بعد از روز غدیر خم خداوند هیچ دلیل و عذری (در برابر ولایت)برای احدی باقی نگذاشته است.
+و به روایتی فرمودند: {{متن عربی|...وَ هَلْ تَرَكَ أَبِي يَوْمَ غَدِيرِ خُمٍّ لِأَحَدٍ عُذْرا}}<ref>  الخصال، ج‏۱، ص ۱۷۳.</ref>؛ آیا پدرم در روز غدیر خم برای احدی عذری باقی گذاشتند؟!
+== پانویس ==
+[[رده:احتجاج معصومین علیهم السلام با غدیر]]
+[[رده:احتجاج زنان با غدیر]]
+[[رده:احتجاج معصومین علیهم السلام با غدیر‏ ]]
+<references />
+== فهرست منابع ==
+{{منابع}}
+* '''إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات'''‏؛ محمد بن حسن‏ حر عاملى، م۱۱۰۴ ق‏، بيروت: ‏ اعلمى‏، اول‏، ۱۴۲۵ ق‏.
+*
+* '''الإحتجاج على أهل اللجاج'''؛ احمد بن على‏ طبرسى، م ۵۸۸ ق‏، تحقیق: محمد باقر خرسان، مشهد: نشر مرتضی، اول، ۱۴۰۳ ق.
+*
+* '''بحارالانوار'''؛  محمدباقر مجلسی، م ۱۱۱۰ ق، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، دوم، ۱۴۰۳ق.
+*
+* '''الخصال'''‏؛ محمد بن على ابن بابويه، م ‏۳۸۱ ق‏، مصحح: على اكبر غفارى، قم: ‏جامعه مدرسين‏، اول، ‏۱۳۶۲ ش‏.
+*
+* '''دلائل الإمامة'''؛ محمد بن جرير بن رستم طبرى آملى صغير، ‏م قرن ۵، مصحح: قسم الدراسات الإسلامية مؤسسة البعثة، قم‏: بعثت، ‏۱۴۱۳ ق‏.
+*
+* '''غرر الأخبار'''؛ حسن بن محمد ديلمى، م۸۴۱ ق‏، مصحح: اسماعيل‏ ضيغم،قم: دليل ما، اول‏، ۱۴۲۷ ق‏.
+*
+* '''كفاية الأثر في النصّ على الأئمة الإثني عشر'''؛ على بن محمد خزاز رازى، م قرن ۴، مصحح: عبد اللطيف‏ حسينى كوه كمرى، قم‏: بيدار، ۱۴۰۱ ق‏.
+*
+* '''الموسوعة الكبرى عن فاطمة الزهراء'''؛ اسماعیل انصاری زنجانی، م ۱۳۸۸ش، قم: دلیل ما،‌اول، ۱۴۲۸ ق.
+*
+* '''نظم درر السمطين'''؛ محمد بن یوسف زرندی حنفی، م ۷۵۰ق، دار إحياء التراث العربی، ۱۴۲۵ ق.
+{{پایان منابع}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۲۰

كنار قبور شهدای احد[۱]

هنگام آتش زدن در خانه[۲]

برای دخترشان حضرت ام كلثوم سلام الله علیها[۳]

در روزهای آخر عمر در پاسخ به یاران سقیفه[۴]