آيه ۲۷ حج و غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی غدیر
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب: واگردانی دستی
 
(۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
يكى از رخدادهاى مهم پيش از غدير نزول آيات حج و در پى آن سفر [[حجةالوداع]] است:<blockquote>{{متن قرآن|وَ اَذِّنْ فِى النّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلى كُلِّ ضامِرٍ يَأْتينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَميقٍ}}؛ <ref>حج/ ۲۷.</ref>« و در ميان مردم براى حج بانگ زن تا پياده و سوار بر هر شتر باريک اندام [چابک و چالاک‏] كه از هر راه دور مى ‏آيند، به سوى تو آيند ».</blockquote>در سال نهم هجرت يعنى سال قبل از حجة الوداع، مسلمين و مشركين با هم حج به جا آوردند. در همان سال اميرالمؤمنين‌ عليه السلام از طرف پيامبرصلى الله عليه وآله به فرمان  آیه {{قرآن|وَ أَذانٌ‏ مِنَ‏ اللَّهِ‏ وَ رَسُولِهِ‏ إِلَى‏ النَّاسِ‏ يَوْمَ‏ الْحَجِّ الْأَكْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَري‏ءٌ مِنَ الْمُشْرِكينَ وَ رَسُولُهُ}}؛<ref>توبه/ ۳.</ref> «و اين اعلامى است از سوى خدا و پيامبرش به همه مردم در روز حج اكبر كه: يقيناً خدا و پيامبرش از مشركان بيزارند…» اعلام كرد: از سال آينده فقط مسلمانان حج به جا مى‌آورند و مشركين حق حضور در حج ندارند. <ref>معانی الاخبار، ص ۲۹۶؛ الصافی، ج ۲، ص ۳۲۱؛ علل الشرائع، ج‏۲، ص ۴۴۲؛ تفسیر نور الثقلین، ج ۲، ص ۱۸۴؛ کنز الدقائق، ج ۵، ص ۳۹۹؛ الميزان فى تفسير القرآن، ج‏۹، ص ۱۴۹. </ref>
{{جعبه اطلاعات آیه
| عرض =
| تصویر = آیه ۲۷ سوره حج.png
| اندازه تصویر =
| توضیح_تصویر =
| عنوان = آيه ۲۷ حج و غدیر
| سوره = حج
| آیه = ۲۷
| جزء = ۱۷
| شأن نزول =
| مکان نزول = مدینه
| موضوع = آیه‌ای درباره حجة‌الوداع و فراخوان مسلمانان برای شرکت در آن پیش از غدیر
| صوت =صوت ۲۷ حج.mp3.mp3
| توضیح صوت = ترتیل آیه ۲۷ سوره حج
}}


لذا در سال دهم هجرى براى اولين بار خانه خدا از مشركين خالى مى‌شد و حج ابراهيمى به دور از هر گونه بدعت‌هاى جاهلى تحقق مى‌يافت. اينک مردم با دقت منتظر بودند تا ببينند فرق‌هاى حج جاهلى با حج ابراهيمى چيست تا جزئيات آن را از پيامبرصلى الله عليه وآله بياموزند. با نزول آيه ۲۷ سوره حج، پيامبرصلى الله عليه وآله اعلان عمومى براى اين سفر روحانى را داد، و با ورود ماه ذى‌القعده دستور آمادگى مردم براى حركت به سوى حج را صادر فرمود.<ref>السیره النبویه، ج ۴، ص ۲۴۸.</ref>
'''آیه ۲۷ سوره حج''' آیه‌ای درباره حجة‌الوداع و فراخوان مسلمانان برای شرکت در آن پیش از غدیر.  


آن حضرت مردم را براى حج ترغيب نموده فرمود: « هر كس قصد حج دارد عجله كند، چرا كه ممكن است مريض شود يا كارى برايش پيش آيد ».<ref>مسند احمد، ج ۳ ، ص ۳۳۲، ح ۱۸۳۳ و ۱۸۳۴؛  سنن ابن ماجه، ج ۴، ص ۳۹۲. </ref>
درباره ارتباط آیه ۲۷ سوره حج و غدیر چنین گفته شده است: يكى از رخدادهاى مهم پيش از [[حجةالوداع]] و غدير نزول آيات حج از جمله آیه ۲۷ سوره حج است:{{متن قرآن|وَ اَذِّنْ فِى النّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلى كُلِّ ضامِرٍ يَأْتينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَميقٍ|ترجمه=و در ميان مردم براى حج بانگ زن تا پياده و سوار بر هر شتر باريک‌اندام [چابک و چالاک‏] كه از هر راه دور مى‌‏آيند، به‌سوى تو آيند}}.  


از يک سو مناديانى را در مدينه و اطراف آن فرستاد تا تصميم حضرت براى اين سفر را به اطلاع همه برسانند و با صداى بلند اعلان كنند كه پيامبرصلى الله عليه وآله امسال قصد سفر حج دارد و هر كس بخواهد مى‌تواند همراه حضرت باشد. از سوى ديگر به مناطق دوردست از قلمرو اسلام و كسانى كه امكان نامه فرستادن به آنان بود نامه‌اى نوشتند كه پيامبرصلى الله عليه وآله قصد حج دارد، و براى هر كس امكان دارد در اين سفر حضور داشته باشد. با اين روش، خبر اين سفر تا اقصى نقاط قلمرو اسلام در آن روز رسيد. مردم نيز آماده سفر شدند و از آبادى‌هاى دور و نزديک مدينه و چادرنشينان، جمعيت بسيارى براى همراهى حضرت در اين سفر وارد مدينه شدند؛ تا اعمال حج را از نزديك ببينند و از خود حضرت بياموزند.<ref>الکافی، ج ۴ ، ص ۲۴۵؛ تهذیب الاحکام، ج ۵، ص ۴۵۴؛ الوافی، ج ۱۲، ص ۱۷۰؛ التفسیر الاصفی، ج  ۲ ، ص ۸۰۳؛ وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص ۲۱۴؛ البرهان، ج ۳، ص ۸۷۱؛ بحار الانوار، ج ۲۱، ص ۳۹۰؛ الغدیر، ج ۱، ص ۹.</ref>  
در سال نهم هجرت، سال قبل از حجة‌الوداع، مسلمانان و مشرکان با هم حج به‌جا آوردند. در همان سال اميرالمؤمنين‌ عليه السلام از طرف پيامبر صلى الله عليه و آله به فرمان آیه ۳ سوره توبه اعلام كرد: از سال آينده فقط مسلمانان حج به‌جا آورند و مشرکان حق حضور در حج را ندارند.<ref>معانی الاخبار، ص۲۹۶؛ علل الشرائع، ج‏۲، ص۴۴۲؛ الصافی، ج۲، ص۳۲۱؛ کنز الدقائق، ج۵، ص۳۹۹؛ تفسیر نور الثقلین، ج۲، ص۱۸۴؛ الميزان فى تفسير القرآن، ج‏۹، ص۱۴۹. </ref>


به‌دلیل دستور برائت، در سال دهم هجرى براى اولين بار خانه خدا از مشرکان خالى شد و حج ابراهيمى به دور از بدعت‌هاى جاهلى تحقق يافت. اينک مردم با دقت منتظر بودند تا ببينند فرق‌ حج جاهلى با حج ابراهيمى چيست تا جزئيات آن را از پيامبر صلى الله عليه وآله بياموزند. با نزول آيه ۲۷ سوره حج، پيامبر صلى الله عليه وآله اعلان عمومى براى اين سفر روحانى داد و با ورود ماه ذى‌القعده دستور آمادگى مردم براى حركت به‌سوى حج را صادر کرد.<ref>السیرة النبویه، ج۴، ص۲۴۸.</ref>
آن حضرت مردم را براى حج ترغيب نمود و فرمود: «هر كس قصد حج دارد عجله كند، چرا كه ممكن است مريض شود يا كارى برايش پيش آيد».<ref>مسند احمد، ج۳، ص۳۳۲، ح۱۸۳۳ و ۱۸۳۴؛ سنن ابن‌ماجه، ج۴، ص۳۹۲. </ref> از يک سو مناديانى را در مدينه و اطراف آن فرستاد تا تصميم حضرت براى اين سفر را به اطلاع همه برسانند. از سوى ديگر به مناطق دوردست از قلمرو اسلام نامه‌اى نوشتند كه پيامبر صلى الله عليه وآله قصد حج دارد و براى هر كس امكان دارد در اين سفر حضور داشته باشد. با اين روش، خبر اين سفر به همه رسید و مردم نيز آماده سفر شدند. از آبادى‌هاى دور و نزديک مدينه و چادرنشينان، جمعيت بسيارى براى همراهى حضرت در اين سفر وارد مدينه شدند تا اعمال حج را از نزديک ببينند و از خود حضرت بياموزند.<ref>الکافی، ج۴، ص۲۴۵؛ تهذیب الاحکام، ج۵، ص۴۵۴؛ الوافی، ج۱۲، ص۱۷۰؛ التفسیر الاصفی، ج۲، ص۸۰۳؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۲۱۴؛ بحارالانوار، ج۲۱، ص۳۹۰ البرهان، ج۳، ص۸۷۱؛ الغدیر، ج۱، ص۹.</ref>
== پانویس ==
== پانویس ==
<references />
{{پانویس}}


== فهرست منابع ==
== فهرست منابع ==
 
{{منابع}}
* '''الاصفی فی تفسیر القرآن؛''' محمدمحسن ‏فيض كاشانى، م ۱۰۹۱ ق‏، محقق: محمد رضا نعمتی، محمد حسین درایتی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
* '''الاصفی فی تفسیر القرآن؛''' محمدمحسن ‏فيض كاشانى، م ۱۰۹۱ق‏، محقق: محمدرضا نعمتی و محمدحسین درایتی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، بی‌تا.
* '''بحارالانوار؛''' محمدباقر مجلسی، م ۱۱۱۰ ق، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، دوم، ۱۴۰۳ق.
* '''بحارالانوار؛''' محمدباقر مجلسی، م ۱۱۱۰ق، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
* '''البرهان في تفسير القرآن‏؛''' سيد هاشم بن سليمان بحرانى، ‏م ۱۱۰۷ ق‏، قم:  مؤسسة البعثة، اول، ۱۳۷۴ ش.
* '''البرهان في تفسير القرآن‏؛''' سيد هاشم بن سليمان بحرانى، ‏م ۱۱۰۷ق‏، قم:  مؤسسة البعثة، ۱۳۷۴ش.
* '''تفسير الصافي؛''' محمدمحسن ‏فيض كاشانى، م ۱۰۹۱ ق‏، مصحح: حسين ‏اعلمى، تهران‏: مكتبه الصدر،دوم، ۱۴۱۵ ق‏.
* '''تفسير الصافی؛''' محمدمحسن ‏فيض كاشانى، م ۱۰۹۱ق‏، مصحح: حسين ‏اعلمى، تهران‏: مكتبه الصدر، ۱۴۱۵ق‏.
* '''تفسير نور الثقلين‏؛''' عبد على بن جمعة العروسى الحويزى، م  ۱۱۱۲ ق‏، تحقیق: هاشم‏ رسولى محلاتى، قم: اسماعيليان‏، چهارم‏، ۱۴۱۵ ق.‏
* '''تفسير كنز الدقائق و بحر الغرائب'''؛ محمد بن محمدرضا قمی مشهدی، محقق: حسین درگاهی، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامي (مؤسسة الطبع و النشر)، ۱۳۶۷ش.
* '''تهذيب الأحكام‏؛'''  محمد بن الحسن طوسى، ‏م ۴۶۰ ق‏،  تحقیق: حسن الموسوى خرسان، تهران: دار الكتب الإسلامية،چهارم، ۱۴۰۷ ق.
* '''تفسير نور الثقلين‏؛''' عبدعلى بن جمعة العروسى الحويزى، م  ۱۱۱۲ق‏، تحقیق: هاشم‏ رسولى محلاتى، قم: اسماعيليان‏، ۱۴۱۵ق.‏
* '''سنن ابن ماجه؛''' محمد بن یزید ابن ماجه ،  م ۲۷۳ ق، محقق: بشار عواد معروف، بیروت: دار الجیل، اول،  ۱۴۱۸ ق.
* '''تهذيب الأحكام‏؛'''  محمد بن الحسن طوسى، ‏م ۴۶۰ق‏،  تحقیق: حسن الموسوى خرسان، تهران: دار الكتب الإسلامية، ۱۴۰۷ق.
* '''علل الشرائع؛''' محمد بن على، ابن بابويه، م ۳۸۱ ق‏، قم: داورى‏، اول‏، ۱۳۸۵ ش.  
* '''سنن ابن ماجه؛''' محمد بن یزید ابن ماجه ،  م ۲۷۳ق، محقق: بشار عواد معروف، بیروت: دار الجیل، ۱۴۱۸ق.
* '''عيون أخبارالرضا عليه السلام؛'''  محمد بن على، ابن بابويه، م ۳۸۱ ق‏، تحقیق: مهدى لاجوردى، ‏تهران: نشر جهان‏، ‏اول ، ۱۳۷۸ ق‏.
* '''السیرة النبویة؛''' عبدالملک بن هشام، تحقیق: ابراهیم ابیاری و مصطفی سقا و عبدالحفیظ شبلی، بی‌جا: بی‌نا، ۱۳۵۵ق.
* '''الغدير في الكتاب و السنه و الادب؛''' عبدالحسين اميني، م ۱۲۸۱ ق، تحقيق: مركز الغدير للدراسات الاسلامي، قم:مركز الغدير للدراسات الاسلاميه، اول، ۱۳۷۵ ش.
* '''علل الشرائع؛''' محمد بن على بن بابويه قمی، م ۳۸۱ق‏، قم: داورى‏، ۱۳۸۵ش.  
* '''الكافي‏؛''' محمد بن يعقوب بن اسحاق‏ كلينى، م۳۲۹ ق، تحقیق: على اكبر غفارى و محمد آخوندى، تهران: دار الكتب الإسلامية، چهارم، ۱۴۰۷ ق.
* '''الغدير في الكتاب و السنه و الادب؛''' عبدالحسين اميني، م ۱۲۸۱ق، تحقيق: مركز الغدير للدراسات الاسلامي، قم: مركز الغدير للدراسات الاسلاميه، ۱۳۷۵ش.
* '''مسند احمد بن حنبل'''؛ احمد بن محمد حنبل، م ۲۴۱ ق، بیروت: مؤسسة الرسالة، اول، ۱۴۱۶ ق.
* '''الكافي‏؛''' محمد بن يعقوب بن اسحاق‏ كلينى، م ۳۲۹ق، تحقیق: على‌اكبر غفارى و محمد آخوندى، تهران: دار الكتب الإسلامية، ۱۴۰۷ق.
* '''مناقب آل أبي طالب عليهم السلام؛''' محمد بن على ابن شهر آشوب مازندرانى،  م ۵۸۸ ق‏، قم‏: علامه، اول‏‏، ۱۳۷۹ ق‏.
* '''مسند احمد بن حنبل'''؛ احمد بن محمد حنبل، م ۲۴۱ق، بیروت: مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۶ق.
* '''وسائل الشيعة؛''' محمد بن حسن‏ حر عاملى، م۱۱۰۴ ق‏، مصحح: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، قم: ‏مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، اول، ۱۴۰۹ ق‏.
* '''مناقب آل أبی‌طالب عليهم السلام؛''' محمد بن على ابن شهرآشوب مازندرانى،  م ۵۸۸ق‏، قم‏: علامه، ۱۳۷۹ق‏.
 
* '''المیزان فی تفسیر القرآن؛''' سید محمدحسین طباطبایی، م ۱۳۶۰ش،  بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۲ق.
* '''وسائل الشيعة؛''' محمد بن حسن‏ حر عاملى، م ۱۱۰۴ق‏، مصحح: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، قم: ‏مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، ۱۴۰۹ق‏.
{{پایان منابع}}
[[رده:قرآن و غدیر]]
[[رده:قرآن و غدیر]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۳ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۲۸

آيه ۲۷ حج و غدیر
آيه ۲۷ حج و غدیر
مشخصات آیه
نام سورهحج
شماره آیه۲۷
جزء۱۷
محتوای آیه
مکان نزولمدینه
موضوعآیه‌ای درباره حجة‌الوداع و فراخوان مسلمانان برای شرکت در آن پیش از غدیر
ترتیل آیه


آیه ۲۷ سوره حج آیه‌ای درباره حجة‌الوداع و فراخوان مسلمانان برای شرکت در آن پیش از غدیر.

درباره ارتباط آیه ۲۷ سوره حج و غدیر چنین گفته شده است: يكى از رخدادهاى مهم پيش از حجةالوداع و غدير نزول آيات حج از جمله آیه ۲۷ سوره حج است:Ra bracket.png وَ اَذِّنْ فِى النّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلى كُلِّ ضامِرٍ يَأْتينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَميقٍ؛ و در ميان مردم براى حج بانگ زن تا پياده و سوار بر هر شتر باريک‌اندام [چابک و چالاک‏] كه از هر راه دور مى‌‏آيند، به‌سوى تو آيند La bracket.png.

در سال نهم هجرت، سال قبل از حجة‌الوداع، مسلمانان و مشرکان با هم حج به‌جا آوردند. در همان سال اميرالمؤمنين‌ عليه السلام از طرف پيامبر صلى الله عليه و آله به فرمان آیه ۳ سوره توبه اعلام كرد: از سال آينده فقط مسلمانان حج به‌جا آورند و مشرکان حق حضور در حج را ندارند.[۱]

به‌دلیل دستور برائت، در سال دهم هجرى براى اولين بار خانه خدا از مشرکان خالى شد و حج ابراهيمى به دور از بدعت‌هاى جاهلى تحقق يافت. اينک مردم با دقت منتظر بودند تا ببينند فرق‌ حج جاهلى با حج ابراهيمى چيست تا جزئيات آن را از پيامبر صلى الله عليه وآله بياموزند. با نزول آيه ۲۷ سوره حج، پيامبر صلى الله عليه وآله اعلان عمومى براى اين سفر روحانى داد و با ورود ماه ذى‌القعده دستور آمادگى مردم براى حركت به‌سوى حج را صادر کرد.[۲]

آن حضرت مردم را براى حج ترغيب نمود و فرمود: «هر كس قصد حج دارد عجله كند، چرا كه ممكن است مريض شود يا كارى برايش پيش آيد».[۳] از يک سو مناديانى را در مدينه و اطراف آن فرستاد تا تصميم حضرت براى اين سفر را به اطلاع همه برسانند. از سوى ديگر به مناطق دوردست از قلمرو اسلام نامه‌اى نوشتند كه پيامبر صلى الله عليه وآله قصد حج دارد و براى هر كس امكان دارد در اين سفر حضور داشته باشد. با اين روش، خبر اين سفر به همه رسید و مردم نيز آماده سفر شدند. از آبادى‌هاى دور و نزديک مدينه و چادرنشينان، جمعيت بسيارى براى همراهى حضرت در اين سفر وارد مدينه شدند تا اعمال حج را از نزديک ببينند و از خود حضرت بياموزند.[۴]

پانویس

  1. معانی الاخبار، ص۲۹۶؛ علل الشرائع، ج‏۲، ص۴۴۲؛ الصافی، ج۲، ص۳۲۱؛ کنز الدقائق، ج۵، ص۳۹۹؛ تفسیر نور الثقلین، ج۲، ص۱۸۴؛ الميزان فى تفسير القرآن، ج‏۹، ص۱۴۹.
  2. السیرة النبویه، ج۴، ص۲۴۸.
  3. مسند احمد، ج۳، ص۳۳۲، ح۱۸۳۳ و ۱۸۳۴؛ سنن ابن‌ماجه، ج۴، ص۳۹۲.
  4. الکافی، ج۴، ص۲۴۵؛ تهذیب الاحکام، ج۵، ص۴۵۴؛ الوافی، ج۱۲، ص۱۷۰؛ التفسیر الاصفی، ج۲، ص۸۰۳؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۲۱۴؛ بحارالانوار، ج۲۱، ص۳۹۰ البرهان، ج۳، ص۸۷۱؛ الغدیر، ج۱، ص۹.

فهرست منابع

  • الاصفی فی تفسیر القرآن؛ محمدمحسن ‏فيض كاشانى، م ۱۰۹۱ق‏، محقق: محمدرضا نعمتی و محمدحسین درایتی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، بی‌تا.
  • بحارالانوار؛ محمدباقر مجلسی، م ۱۱۱۰ق، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
  • البرهان في تفسير القرآن‏؛ سيد هاشم بن سليمان بحرانى، ‏م ۱۱۰۷ق‏، قم:  مؤسسة البعثة، ۱۳۷۴ش.
  • تفسير الصافی؛ محمدمحسن ‏فيض كاشانى، م ۱۰۹۱ق‏، مصحح: حسين ‏اعلمى، تهران‏: مكتبه الصدر، ۱۴۱۵ق‏.
  • تفسير كنز الدقائق و بحر الغرائب؛ محمد بن محمدرضا قمی مشهدی، محقق: حسین درگاهی، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامي (مؤسسة الطبع و النشر)، ۱۳۶۷ش.
  • تفسير نور الثقلين‏؛ عبدعلى بن جمعة العروسى الحويزى، م  ۱۱۱۲ق‏، تحقیق: هاشم‏ رسولى محلاتى، قم: اسماعيليان‏، ۱۴۱۵ق.‏
  • تهذيب الأحكام‏؛  محمد بن الحسن طوسى، ‏م ۴۶۰ق‏،  تحقیق: حسن الموسوى خرسان، تهران: دار الكتب الإسلامية، ۱۴۰۷ق.
  • سنن ابن ماجه؛ محمد بن یزید ابن ماجه ،  م ۲۷۳ق، محقق: بشار عواد معروف، بیروت: دار الجیل، ۱۴۱۸ق.
  • السیرة النبویة؛ عبدالملک بن هشام، تحقیق: ابراهیم ابیاری و مصطفی سقا و عبدالحفیظ شبلی، بی‌جا: بی‌نا، ۱۳۵۵ق.
  • علل الشرائع؛ محمد بن على بن بابويه قمی، م ۳۸۱ق‏، قم: داورى‏، ۱۳۸۵ش.
  • الغدير في الكتاب و السنه و الادب؛ عبدالحسين اميني، م ۱۲۸۱ق، تحقيق: مركز الغدير للدراسات الاسلامي، قم: مركز الغدير للدراسات الاسلاميه، ۱۳۷۵ش.
  • الكافي‏؛ محمد بن يعقوب بن اسحاق‏ كلينى، م ۳۲۹ق، تحقیق: على‌اكبر غفارى و محمد آخوندى، تهران: دار الكتب الإسلامية، ۱۴۰۷ق.
  • مسند احمد بن حنبل؛ احمد بن محمد حنبل، م ۲۴۱ق، بیروت: مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۶ق.
  • مناقب آل أبی‌طالب عليهم السلام؛ محمد بن على ابن شهرآشوب مازندرانى،  م ۵۸۸ق‏، قم‏: علامه، ۱۳۷۹ق‏.
  • المیزان فی تفسیر القرآن؛ سید محمدحسین طباطبایی، م ۱۳۶۰ش، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۲ق.
  • وسائل الشيعة؛ محمد بن حسن‏ حر عاملى، م ۱۱۰۴ق‏، مصحح: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، قم: ‏مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، ۱۴۰۹ق‏.