آیه ۶۳ هود و غدیر

آیه ۶۳ هود و غدیر

مشخصات آیه
نام سوره	هود
شماره آیه	۶۳
جزء	۱۲
محتوای آیه
مکان نزول	مکه
موضوع	زیانکاری اکثریت درباره حقیقت غدیر
ترتیل آیه ترجمه صوتی

آیه ۶۳ سوره هود آیه‌ای در یک دعای غدیری که در آن اکثریت نسبت به حقیقت غدیر زیانکار خوانده شده‌اند.

آیه ۶۳ سوره هود در متن زیارتی از امام هادى‏ عليه السلام آمده است. این زیارت زیارتی مخصوص اميرالمؤمنين‏ عليه السلام است كه امام هادی آن را در نجف و در حرم آن حضرت انشاء کرده است.

آیه ۶۳ سوره هود در این دعا از سوی برخی محققان به‌ این صورت تفسير شده است: این آیه در دعا در مورد ايمان مطرح شده و خبر زیانکاری اکثریت انسان‌ها را داده است. با آن تبليغ عظيم در غدير، آيا احتمال مى‏‌رفت حتى يک نفر مؤمن نباشد؟ پس چرا چنين شد كه اکثریت از زیانکاران شدند؟ اين موضوع تعجب‌آوری نیست، در جایی كه زحمات همه انبياء عليهم السلام با انکار روبه‌رو مى‏‌شد، رخ‌دادن این اتفاق درباره غدیر هم طبیعی می‌نماید؛ چون مردم عموماً در پى هواهاى خود حق را عمداً كنار مى‏‌گذاشتند و با باطل همراه مى‏‌شدند.

آیه‌ای در متن یک دعای غدیری

به‌گفته برخی محققان آیه ۶۳ سوره هود آیه‌ای است که در متن یکی از ادعیه مربوط به غدیر آمده است. يكى از جلوه‏‌هاى قرآنى غدير دعاها و زياراتى است كه در آنها به تبيين و تفسير آيات مربوط به واقعه غدیر پرداخته شده است. در بسيارى از دعاها و زيارات -به‌خصوص آنچه مربوط به شب و روز غدير است- ناگفته‌‏هايى از مسئله غدير به‌چشم مى‏‌خورد كه در هيچ روايت ديگرى يافت نمى‏‌شود. در مواردى شأن نزول آيات و در مواردى استشهاد به آيه‏‌هاى قرآن و در مواردى مصداق قرار دادن غدير براى آيه مزبور مطرح شده است.

از جمله اين موارد آیه ۶۳ سوره هود است که قسمت انتهایی آن مورد اشاره در دعا قرار گرفته است: فَمَا تَزِيدُونَنِي غَيْرَ تَخْسِيرٍ؛ اگر از شما فرمان برم جز به زيان من نخواهيد افزود . در کنار این آیه، آیات دیگری چون آیه ۶۷ سوره مائده، آیه ۶ سوره احزاب و آیه ۴۰ سوره هود هم در این دعا مورد استفاده قرار گرفته است.

آیه در متن زيارت

متن زیارتی که آیه ۶۳ سوره هود در آن آمده چنین گزارش شده است: امام هادى‏ عليه السلام در قسمتی از زيارت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام، كه خود در نجف و در حرم آن حضرت انشا کرده، چنين فرموده است: «انَّ اللَّهَ تَعالَى اسْتَجابَ لِنَبِيِّهِ صلَّى اللَّه عليه و آله فيكَ دَعْوَتَهُ، ثُمَّ امَرَهُ بِاظْهارِ ما اوْلاكَ لِامَّتِهِ اعْلاءً لِشَأْنِكَ وَ اعْلاناً لِبُرْهانِكَ وَ دَحْضاً لِلاباطيلِ وَ قَطْعاً لِلْمَعاذيرِ. فَلَمّا اشْفَقَ مِنْ فِتْنَةِ الْفاسِقينَ وَ اتَّقى فيكَ الْمُنافِقينَ اوْحى الَيْهِ رَبُّ الْعالَمينَ»: يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ . «فَوَضَعَ عَلى نَفْسِهِ اوْزارَ الْمَسيرِ وَ نَهَضَ فى رَمْضاءِ الْهَجيرِ فَخَطَبَ وَ اسْمَعَ وَ نادى فَابْلَغَ، ثُمَّ سَأَلَهُمْ اجْمَعَ فَقالَ: هَلْ بَلَّغْتُ؟» «فَقالُوا: اللّهُمَّ بَلى فَقالَ: اللَّهُمَّ اشْهَدْ. ثُمَّ قالَ: الَسْتُ اوْلى بِالْمُؤْمِنينَ مِنْ انْفُسِهِمْ؟ فَقالُوا: بَلى فَأَخَذَ بِيَدِكَ وَ قالَ:» «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ، اللَّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ». فَما آمَنَ بِما انْزَلَ اللَّهُ فيكَ عَلى نَبِيِّهِ الاّ قَليلٌ وَ لا زادَ اكْثَرَهُمْ غَيْرَ تَخْسيرٍ؛ خداوند تعالى دعاى پيامبرش‏ صلى الله عليه و آله را درباره تو مستجاب كرد، و به او دستور داد تا ولايت تو را بر امت اظهار كند تا مقام تو را بلند مرتبه و دليل تو را اعلام كرده باشد، و سخنان باطل را كوبيده و عذرهاى بيجا را ريشه‌كن كرده باشد. آنگاه كه از فتنه فاسقان احساس خطر كرد و از منافقان درباره تو ترسيد، پروردگار جهان به او چنين وحى كرد: «اى پيامبر، برسان آنچه از پروردگارت بر تو نازل شده، و اگر نرسانى رسالت او را نرسانده‌‏اى، و خداوند تو را از شر مردم حفظ مى‏‌كند». پيامبر صلى الله عليه و آله سختىِ سفر را متحمل شد و در شدت حرارت ظهر بپاخاست و خطبه‌اى ايراد كرد و شنوانيد و ندا كرد و رسانيد. سپس از همه آنها پرسيد: آيا رسانيدم؟ گفتند: آرى به خدا قسم. عرض كرد: خدايا شاهد باش. سپس پرسيد: آيا من نسبت به مؤمنين از خودشان صاحب اختيارتر نبوده‌‏ام؟ گفتند: آرى. پس دست على‏ عليه السلام را گرفت و فرمود: هر كس من صاحب اختيار او بوده‏‌ام اين على صاحب اختيار اوست. خدايا دوست بدار هر كس او را دوست بدارد و دشمن بدار هر كس او را دشمن بدارد، و يارى كن هر كس او را يارى كند و خوار كن هر كس او را خوار كند. ولى به آنچه خداوند درباره تو بر پيامبرش نازل كرد جز عده كمى ايمان نياوردند و اكثرشان جز زيان‌كارى براى خود زياد نكردند».

تحلیل اعتقادى آیه در دعا: چرا مؤمنين كم‌‏اند؟

آیه ۶۳ سوره هود در این دعا از سوی برخی محققان به‌ این صورت تفسير شده است: این آیه در دعا در مورد ايمان مطرح شده و خبر زیانکاری اکثریت انسان‌ها را داده است. با آن تبليغ عظيم در غدير، آيا احتمال مى‏‌رفت حتى يک نفر مؤمن نباشد؟ پس چرا چنين شد كه اکثریت از زیانکاران شدند؟ اين موضوع تعجب‌آوری نیست، در جایی كه زحمات همه انبياء عليهم السلام با انکار روبه‌رو مى‏‌شد، رخ‌دادن این اتفاق درباره غدیر هم طبیعی می‌نماید؛ چون مردم عموماً در پى هواهاى خود حق را عمداً كنار مى‏‌گذاشتند و با باطل همراه مى‏‌شدند. در این قسمت، با اشاره به این آيه و آیه ۴۰ سوره هود اين گذشته مكرر امت‏‌ها درباره مسلمانان نيز بيان شده است.

در این آيه از زيانكارى اكثريت و در آيه ديگر سخن از کمی مؤمنان به ميان آمده است: زيانكارى اكثريت با عبارت «اكثرشان جز زيان براى خود نيفزودند» و کمی مؤمنان با عبارت: «به آنچه خداوند درباره تو بر پيامبرش نازل كرد، جز عده كمى ايمان نياوردند». اين دو حقیقتی است كه بايد تحليل‌كنندگان غدير از آن غافل نباشند و بدانند زیانکاری اکثریت و كمى مؤمنان به حقانيت غدير ضررى نمى‌‏زند و اين مخالفان غديرند كه به خود ضرر زده‌‏اند.

منابع

• عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال؛ عبدالله بن نورالله‏ بحرانى اصفهانى‏، تحقیق: محمدباقر موحد ابطحى اصفهانى‏، قم: مؤسسة الإمام المهدى علیه السلام، ۱۳۸۲ش.
• غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.