آيه ۲۷ حج و غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه غدیر
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
يكى از رخدادهاى مهم پيش از غدير نزول آيات حج و در پى آن سفر [[حجةالوداع]] است:
{{متن آیه
| متن آیه = وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَىٰ كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ


{{متن قرآن|وَ اَذِّنْ فِى النّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلى كُلِّ ضامِرٍ يَأْتينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَميقٍ}}:
| ترجمه = «و در میان مردم برای حج بانگ زن تا پیاده و سوار بر هر شتر باریک اندام [چابک و چالاک] که از هر راه دور می آیند، به سوی تو آیند.»
}}
{{جعبه اطلاعات آیه
| شماره آیه = ۲۷
| سوره = حج
| تصویر =
| اندازه تصویر =
| توضیح_تصویر =
| شماره سوره = ۲۲
| جزء = ۱۷
| نزول =
| شأن نزول =
| مکان نزول = مدینه
| موضوع = اعلان عمومی برای سفر روحانی حج
}}


« و در ميان مردم براى حج بانگ زن تا پياده و سوار بر هر شتر باريک اندام [چابک و چالاک‏] كه از هر راه دور مى ‏آيند، به سوى تو آيند ».
يكى از رخدادهاى مهم پيش از غدير نزول آيات حج و در پى آن سفر [[حجةالوداع]] است:


با نزول اين آيات برنامه حج و اعلام [[ولایت]] هم زمان و با پشتيبانى آيات [[ارتباط غدیر با قرآن|قرآن]] آغاز شد. با اين دستور پيامبر صلى الله عليه و آله درباره حج اعلان عمومى داد.از يک سو مناديانى را در [[مدینه]] و اطراف آن فرستاد تا تصميم حضرت براى اين سفر را به اطلاع همه برسانند، و اعلان كنند كه هر كس بخواهد مى ‏تواند همراه حضرت باشد.از سوى ديگر به مناطق دوردست از قلمرو اسلام و كسانى كه امكان نامه فرستادن به آنان بود نامه ‏اى نوشت كه:«پيامبر صلى الله عليه و آله قصد حج دارد، و براى هر كس امكان دارد خود را براى حضور در اين سفر آماده كند».
{{متن قرآن|وَ اَذِّنْ فِى النّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلى كُلِّ ضامِرٍ يَأْتينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَميقٍ}}<ref>حج/ ۲۷.</ref>: «و در میان مردم برای حج بانگ زن تا پیاده و سوار بر هر شتر باریک اندام [چابک و چالاک] که از هر راه دور می آیند، به سوی تو آیند.»


با اين روش خبر اين سفر تا اقصى نقاط قلمرو اسلام در آن روز رسيد. مردم آماده سفر شدند، و از اطراف دور و نزديک مدينه خلق كثيرى براى همراهى حضرت در اين سفر وارد مدينه شدند تا اعمال حج را از نزديک ببينند و از خود حضرت بياموزند.<ref>بحار الانوار: ج ۲۱ ص ۴۰۳،۳۹۶،۳۹۰،۳۸۴،۳۸۳،۳۶۰ و ج ۲۸ ص ۹۵. عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۹۷،۱۶۷. الغدير: ج ۱ ص ۹ -۱۰.</ref>
در سال نهم هجرت يعنى سال قبل از حجة الوداع، مسلمين و مشركين با هم حج به جا آوردند. در همان سال اميرالمؤمنين‌ عليه السلام از طرف پيامبرصلى الله عليه وآله به فرمان  آیه {{قرآن|وَ أَذانٌ‏ مِنَ‏ اللَّهِ‏ وَ رَسُولِهِ‏ إِلَى‏ النَّاسِ‏ يَوْمَ‏ الْحَجِّ الْأَكْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَري‏ءٌ مِنَ الْمُشْرِكينَ وَ رَسُولُهُ}}؛<ref>توبه/ ۳.</ref> «و اين اعلامى است از سوى خدا و پيامبرش به همه مردم در روز حج اكبر كه: يقيناً خدا و پيامبرش از مشركان بيزارند…» اعلام كرد: از سال آينده فقط مسلمانان حج به جا مى‌آورند و مشركين حق حضور در حج ندارند. <ref>معانی الاخبار، ص ۲۹۶؛ الصافی، ج ۲، ص ۳۲۱؛ علل الشرائع، ج‏۲، ص ۴۴۲؛ تفسیر نور الثقلین، ج ۲، ص ۱۸۴؛ کنز الدقائق، ج ۵، ص ۳۹۹؛ الميزان فى تفسير القرآن، ج‏۹، ص ۱۴۹. </ref>


== '''ارتباط حجّ و ولایت:''' ==
لذا در سال دهم هجرى براى اولين بار خانه خدا از مشركين خالى مى‌شد و حج ابراهيمى به دور از هر گونه بدعت‌هاى جاهلى تحقق مى‌يافت. اينک مردم با دقت منتظر بودند تا ببينند فرق‌هاى حج جاهلى با حج ابراهيمى چيست تا جزئيات آن را از پيامبرصلى الله عليه وآله بياموزند. با نزول آيه ۲۷ سوره حج، پيامبرصلى الله عليه وآله اعلان عمومى براى اين سفر روحانى را داد، و با ورود ماه ذى‌القعده دستور آمادگى مردم براى حركت به سوى حج را صادر فرمود.<ref>السیره النبویه، ج ۴، ص ۲۴۸.</ref>
اینکه اعلان ولایت امیرمؤمنان علیه‌السلام و نیز نشان دادن مسیر هدایت و سعادت تا پایان عمر دنیا در حجه الوداع و پی انجام مناسک حجّ اتفاق می‌افتد، یک اقدامی دقیق و حکیمانه است که از چند جهت قابل بررسی است، نخست اینکه به وقوع پیوستن ماجرای غدیر در ضمن آخرین حج پیامبر صلی الله علیه و آله خود به خود موجب پر رنگ‌تر شدن و جلوه بیشتر واقعه غدیر بوده است، و از حذف آن از حافظه تاریخ جلوگیری می‌کرد، دیگر اینکه در مراسم حجّ حداکثر جمعیت حضور داشت، و پیامبر صلی الله علیه و آله با درایت آسمانی خود بهترین استفاده را از این ظرفیت موجود بردند، نکته مهم دیگر اینکه ابلاغ مسأله ولایت در حاشیه مراسم حج گویای این پیام است که حجّ و ولایت کاملا با هم مرتبط بوده و پیوندی ناگسستنی دارد، و به عبارتی حج با تمام عظمتی که دارد تا زمانی ارزش دارد که با ولایت اهل بیت علیهم السلام همراه باشد، در غیر این صورت طواف خانه خدا با پرستش سنگ‌ها و چوب‌های تراشیده شده تفاوتی نخواهد داشت، و روایات متعددی وجود دارد که بر این موضوع گواهی می‌دهد:


از امام باقر علیه السلام روایت شده که فرمودند: « تمَامُ الْحَجِ لِقَاءُ الْإِمَامِ » کمال حج به این است که انسان به دیدار امام معصوم نائل شود.
آن حضرت مردم را براى حج ترغيب نموده فرمود: «هر كس قصد حج دارد عجله كند، چرا كه ممكن است مريض شود يا كارى برايش پيش آيد».<ref>مسند احمد، ج ۳ ، ص ۳۳۲، ح ۱۸۳۳ و ۱۸۳۴؛  سنن ابن ماجه، ج ۴، ص ۳۹۲. </ref>


و از فضیل بن یسار نقل شده که امام باقرعلیه السلام نگاهی به مردم انداختند ‌که گرد کعبه طواف می‌کردند، فرمودند: « هَکَذَا کَانُوا یَطُوفُونَ فِی الْجَاهِلِیَّهْ إِنَّمَا أُمِرُوا أَنْ یَطُوفُوا بِهَا ثُمَّ یَنْفِرُوا إِلَیْنَا فَیُعْلِمُونَا وَلَایَتَهُمْ وَ مَوَدَّتَهُمْ وَ یَعْرِضُوا عَلَیْنَا نُصْرَتَهُمْ » در جاهلیت نیز این چنین طواف می‌کردند، مردم مأمور شده‌اند که خانه را طواف کنند و بعد به طرف ما بر گردند و ولایت ما را قبول‌ کننده و ما را یاری نمایند.  
از يک سو مناديانى را در مدينه و اطراف آن فرستاد تا تصميم حضرت براى اين سفر را به اطلاع همه برسانند و با صداى بلند اعلان كنند كه پيامبرصلى الله عليه وآله امسال قصد سفر حج دارد و هر كس بخواهد مى‌تواند همراه حضرت باشد. از سوى ديگر به مناطق دوردست از قلمرو اسلام و كسانى كه امكان نامه فرستادن به آنان بود نامه‌اى نوشتند كه پيامبرصلى الله عليه وآله قصد حج دارد، و براى هر كس امكان دارد در اين سفر حضور داشته باشد. با اين روش، خبر اين سفر تا اقصى نقاط قلمرو اسلام در آن روز رسيد. مردم نيز آماده سفر شدند و از آبادى‌هاى دور و نزديک مدينه و چادرنشينان، جمعيت بسيارى براى همراهى حضرت در اين سفر وارد مدينه شدند؛ تا اعمال حج را از نزديك ببينند و از خود حضرت بياموزند.<ref>الکافی، ج ۴ ، ص ۲۴۵؛ تهذیب الاحکام، ج ۵، ص ۴۵۴؛ الوافی، ج ۱۲، ص ۱۷۰؛ التفسیر الاصفی، ج  ۲ ، ص ۸۰۳؛ وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص ۲۱۴؛ البرهان، ج ۳، ص ۸۷۱؛ بحار الانوار، ج ۲۱، ص ۳۹۰؛ الغدیر، ج ۱، ص ۹.</ref>


از ابی حمزه ثمالی نیز چنین نقل شده است که نزد امام باقر رفتم در حالی ‌که ایشان بر دری که روبروی مسجد است نشسته بودند و به مردمی که در حال طواف بودند می ­نگریست.  
عقبة بن بشیر، از امام محمد باقرعلیه السلام یا امام صادق علیه السلام روایت کرد که فرمود: خداوند عزّوجلّ به ابراهیم علیه السلام امر فرمود تا کعبه را بنا نهد و ستون‌های آن را برافرازد و مناسک آن‌ها را به مردم نشان دهد. ابراهیم و اسماعیل هر روز، یک بخش از دیوار را بنا نهادند تا اینکه به محل قرار دادن حجرالأسود رسیدند. امام باقر علیه السلام فرمود: آن گاه کوه ابو قُبیس، ابراهیم را مخاطب قرار داده و گفت: ودیعتی از تو، نزد من است. پس به ابراهیم حجر الأسود را داد و او آن را در مکانش قرار داد. سپس ابراهیم مردم را به حج فراخواند. پس فرمود: ای مردم! من ابراهیم خلیل الله هستم و خداوند شما را فرمان می‌دهد که به حج این خانه بیایید، پس مردم به حج رفتند و هر کسی که تا روز قیامت، به حج رود، امر او را اجابت نموده است و اوّلین کسانی که این فرمان را اجابت نمودند، مردمی از اهل یمن بودند».<ref>تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۶۳۰؛ الکافی، ج۴، ص۲۰۵</ref>


سپس فرمودند: ای ابا حمزه، اینان به چه چیز فرمان داده شده ­اند؟
== پانویس ==
 
{{پانویس}}
گفت: ندانستم که چه پاسخی دهم؟
 
امام فرمودند: « إِنَّمَا أُمِرُوا أَنْ یَطُوفُوا بِهَذِهِ الْأَحْجَارِ ثُمَّ یَأْتُونَا فَیُعْلِمُونَا وَلَایَتَهُمْ » اینان دستور داده شده­اند که پیرامون این سنگ ها بگردند، سپس نزد ما آیند و دوستی و اخلاص خویش را به ما اعلام کنند.
 
در روایتی نیز از امام صادق علیه‌السلام می‌خوانیم که فرمودند: « إِذَا حَجَ أَحَدُکُمْ فَلْیَخْتِمْ حَجَّهُ بِزِیَارَتِنَا لِأَنَّ ذَلِکَ مِنْ تَمَامِ الْحَجِّ » هرگاه یکی از شما حج به‌جا آورد حجّش را با زیارت ما پایان دهد؛ چراکه این زیارت، حج را به کمال می‌رساند.
 
در روایت دیگر نیز از آن حضرت می‌خوانیم: « نَحْنُ کَعْبَهْ اللَّهِ وَ نَحْنُ قِبْلَهْ اللَّهِ » ما اهل‌بیت کعبه و قبله‌ خداوند هستیم. 


== پانویس ==
== فهرست منابع ==
<references />
{{منابع}}
* '''الاصفی فی تفسیر القرآن؛''' محمدمحسن ‏فيض كاشانى، م ۱۰۹۱ ق‏، محقق: محمد رضا نعمتی، محمد حسین درایتی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
* '''بحارالانوار؛''' محمدباقر مجلسی، م ۱۱۱۰ ق، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، دوم، ۱۴۰۳ق.
* '''البرهان في تفسير القرآن‏؛''' سيد هاشم بن سليمان بحرانى، ‏م ۱۱۰۷ ق‏، قم:  مؤسسة البعثة، اول، ۱۳۷۴ ش.
* '''تفسير الصافي؛''' محمدمحسن ‏فيض كاشانى، م ۱۰۹۱ ق‏، مصحح: حسين ‏اعلمى، تهران‏: مكتبه الصدر،دوم، ۱۴۱۵ ق‏.
* '''تفسير نور الثقلين‏؛''' عبد على بن جمعة العروسى الحويزى، م  ۱۱۱۲ ق‏، تحقیق: هاشم‏ رسولى محلاتى، قم: اسماعيليان‏، چهارم‏، ۱۴۱۵ ق.‏
* '''تهذيب الأحكام‏؛'''  محمد بن الحسن طوسى، ‏م ۴۶۰ ق‏،  تحقیق: حسن الموسوى خرسان، ‏ تهران: دار الكتب الإسلامية،چهارم، ۱۴۰۷ ق.
* '''سنن ابن ماجه؛''' محمد بن یزید ابن ماجه ،  م ۲۷۳ ق، محقق: بشار عواد معروف، بیروت: دار الجیل، اول،  ۱۴۱۸ ق.
* '''علل الشرائع؛''' محمد بن على، ابن بابويه، م ۳۸۱ ق‏، قم: داورى‏، اول‏، ۱۳۸۵ ش.
* '''عيون أخبارالرضا عليه السلام؛'''  محمد بن على، ابن بابويه، م ۳۸۱ ق‏، تحقیق: مهدى لاجوردى، ‏تهران: نشر جهان‏، ‏اول ، ۱۳۷۸ ق‏.
* '''الغدير في الكتاب و السنه و الادب؛''' عبدالحسين اميني، م ۱۲۸۱ ق، تحقيق: مركز الغدير للدراسات الاسلامي، قم:مركز الغدير للدراسات الاسلاميه، اول، ۱۳۷۵ ش.
* '''الكافي‏؛''' محمد بن يعقوب بن اسحاق‏ كلينى، م۳۲۹ ق، تحقیق: على اكبر غفارى و محمد آخوندى، تهران: دار الكتب الإسلامية، چهارم، ۱۴۰۷ ق.
* '''مسند احمد بن حنبل'''؛ احمد بن محمد حنبل، م ۲۴۱ ق، بیروت: مؤسسة الرسالة، اول، ۱۴۱۶ ق.
* '''مناقب آل أبي طالب عليهم السلام؛''' محمد بن على ابن شهر آشوب مازندرانى،  م ۵۸۸ ق‏، قم‏: علامه، اول‏‏، ۱۳۷۹ ق‏.
* '''وسائل الشيعة؛''' محمد بن حسن‏ حر عاملى، م۱۱۰۴ ق‏، مصحح: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، قم: ‏مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، اول، ۱۴۰۹ ق‏.
{{پایان منابع}}
[[رده:قرآن و غدیر]]
[[رده:قرآن و غدیر]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۱

Ra bracket.png وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَىٰ كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ La bracket.png

«و در میان مردم برای حج بانگ زن تا پیاده و سوار بر هر شتر باریک اندام [چابک و چالاک] که از هر راه دور می آیند، به سوی تو آیند.»


آیه ۲۷ سوره حج
مشخصات آیه
سورهسوره حج (۲۲)
آیه۲۷
جزء۱۷
محتوای آیه
مکان نزولمدینه
موضوعاعلان عمومی برای سفر روحانی حج


يكى از رخدادهاى مهم پيش از غدير نزول آيات حج و در پى آن سفر حجةالوداع است:

Ra bracket.png وَ اَذِّنْ فِى النّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلى كُلِّ ضامِرٍ يَأْتينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَميقٍ La bracket.png[۱]: «و در میان مردم برای حج بانگ زن تا پیاده و سوار بر هر شتر باریک اندام [چابک و چالاک] که از هر راه دور می آیند، به سوی تو آیند.»

در سال نهم هجرت يعنى سال قبل از حجة الوداع، مسلمين و مشركين با هم حج به جا آوردند. در همان سال اميرالمؤمنين‌ عليه السلام از طرف پيامبرصلى الله عليه وآله به فرمان  آیه Ra bracket.png وَ أَذانٌ‏ مِنَ‏ اللَّهِ‏ وَ رَسُولِهِ‏ إِلَى‏ النَّاسِ‏ يَوْمَ‏ الْحَجِّ الْأَكْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَري‏ءٌ مِنَ الْمُشْرِكينَ وَ رَسُولُهُ La bracket.png؛[۲] «و اين اعلامى است از سوى خدا و پيامبرش به همه مردم در روز حج اكبر كه: يقيناً خدا و پيامبرش از مشركان بيزارند…» اعلام كرد: از سال آينده فقط مسلمانان حج به جا مى‌آورند و مشركين حق حضور در حج ندارند. [۳]

لذا در سال دهم هجرى براى اولين بار خانه خدا از مشركين خالى مى‌شد و حج ابراهيمى به دور از هر گونه بدعت‌هاى جاهلى تحقق مى‌يافت. اينک مردم با دقت منتظر بودند تا ببينند فرق‌هاى حج جاهلى با حج ابراهيمى چيست تا جزئيات آن را از پيامبرصلى الله عليه وآله بياموزند. با نزول آيه ۲۷ سوره حج، پيامبرصلى الله عليه وآله اعلان عمومى براى اين سفر روحانى را داد، و با ورود ماه ذى‌القعده دستور آمادگى مردم براى حركت به سوى حج را صادر فرمود.[۴]

آن حضرت مردم را براى حج ترغيب نموده فرمود: «هر كس قصد حج دارد عجله كند، چرا كه ممكن است مريض شود يا كارى برايش پيش آيد».[۵]

از يک سو مناديانى را در مدينه و اطراف آن فرستاد تا تصميم حضرت براى اين سفر را به اطلاع همه برسانند و با صداى بلند اعلان كنند كه پيامبرصلى الله عليه وآله امسال قصد سفر حج دارد و هر كس بخواهد مى‌تواند همراه حضرت باشد. از سوى ديگر به مناطق دوردست از قلمرو اسلام و كسانى كه امكان نامه فرستادن به آنان بود نامه‌اى نوشتند كه پيامبرصلى الله عليه وآله قصد حج دارد، و براى هر كس امكان دارد در اين سفر حضور داشته باشد. با اين روش، خبر اين سفر تا اقصى نقاط قلمرو اسلام در آن روز رسيد. مردم نيز آماده سفر شدند و از آبادى‌هاى دور و نزديک مدينه و چادرنشينان، جمعيت بسيارى براى همراهى حضرت در اين سفر وارد مدينه شدند؛ تا اعمال حج را از نزديك ببينند و از خود حضرت بياموزند.[۶]

عقبة بن بشیر، از امام محمد باقرعلیه السلام یا امام صادق علیه السلام روایت کرد که فرمود: خداوند عزّوجلّ به ابراهیم علیه السلام امر فرمود تا کعبه را بنا نهد و ستون‌های آن را برافرازد و مناسک آن‌ها را به مردم نشان دهد. ابراهیم و اسماعیل هر روز، یک بخش از دیوار را بنا نهادند تا اینکه به محل قرار دادن حجرالأسود رسیدند. امام باقر علیه السلام فرمود: آن گاه کوه ابو قُبیس، ابراهیم را مخاطب قرار داده و گفت: ودیعتی از تو، نزد من است. پس به ابراهیم حجر الأسود را داد و او آن را در مکانش قرار داد. سپس ابراهیم مردم را به حج فراخواند. پس فرمود: ای مردم! من ابراهیم خلیل الله هستم و خداوند شما را فرمان می‌دهد که به حج این خانه بیایید، پس مردم به حج رفتند و هر کسی که تا روز قیامت، به حج رود، امر او را اجابت نموده است و اوّلین کسانی که این فرمان را اجابت نمودند، مردمی از اهل یمن بودند».[۷]

پانویس

  1. ↑ حج/ ۲۷.
  2. ↑ توبه/ ۳.
  3. ↑ معانی الاخبار، ص ۲۹۶؛ الصافی، ج ۲، ص ۳۲۱؛ علل الشرائع، ج‏۲، ص ۴۴۲؛ تفسیر نور الثقلین، ج ۲، ص ۱۸۴؛ کنز الدقائق، ج ۵، ص ۳۹۹؛ الميزان فى تفسير القرآن، ج‏۹، ص ۱۴۹.
  4. ↑ السیره النبویه، ج ۴، ص ۲۴۸.
  5. ↑ مسند احمد، ج ۳ ، ص ۳۳۲، ح ۱۸۳۳ و ۱۸۳۴؛  سنن ابن ماجه، ج ۴، ص ۳۹۲.
  6. ↑ الکافی، ج ۴ ، ص ۲۴۵؛ تهذیب الاحکام، ج ۵، ص ۴۵۴؛ الوافی، ج ۱۲، ص ۱۷۰؛ التفسیر الاصفی، ج  ۲ ، ص ۸۰۳؛ وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص ۲۱۴؛ البرهان، ج ۳، ص ۸۷۱؛ بحار الانوار، ج ۲۱، ص ۳۹۰؛ الغدیر، ج ۱، ص ۹.
  7. ↑ تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۶۳۰؛ الکافی، ج۴، ص۲۰۵

فهرست منابع

  • الاصفی فی تفسیر القرآن؛ محمدمحسن ‏فيض كاشانى، م ۱۰۹۱ ق‏، محقق: محمد رضا نعمتی، محمد حسین درایتی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  • بحارالانوار؛ محمدباقر مجلسی، م ۱۱۱۰ ق، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، دوم، ۱۴۰۳ق.
  • البرهان في تفسير القرآن‏؛ سيد هاشم بن سليمان بحرانى، ‏م ۱۱۰۷ ق‏، قم:  مؤسسة البعثة، اول، ۱۳۷۴ ش.
  • تفسير الصافي؛ محمدمحسن ‏فيض كاشانى، م ۱۰۹۱ ق‏، مصحح: حسين ‏اعلمى، تهران‏: مكتبه الصدر،دوم، ۱۴۱۵ ق‏.
  • تفسير نور الثقلين‏؛ عبد على بن جمعة العروسى الحويزى، م  ۱۱۱۲ ق‏، تحقیق: هاشم‏ رسولى محلاتى، قم: اسماعيليان‏، چهارم‏، ۱۴۱۵ ق.‏
  • تهذيب الأحكام‏؛  محمد بن الحسن طوسى، ‏م ۴۶۰ ق‏،  تحقیق: حسن الموسوى خرسان، ‏ تهران: دار الكتب الإسلامية،چهارم، ۱۴۰۷ ق.
  • سنن ابن ماجه؛ محمد بن یزید ابن ماجه ،  م ۲۷۳ ق، محقق: بشار عواد معروف، بیروت: دار الجیل، اول،  ۱۴۱۸ ق.
  • علل الشرائع؛ محمد بن على، ابن بابويه، م ۳۸۱ ق‏، قم: داورى‏، اول‏، ۱۳۸۵ ش.
  • عيون أخبارالرضا عليه السلام؛  محمد بن على، ابن بابويه، م ۳۸۱ ق‏، تحقیق: مهدى لاجوردى، ‏تهران: نشر جهان‏، ‏اول ، ۱۳۷۸ ق‏.
  • الغدير في الكتاب و السنه و الادب؛ عبدالحسين اميني، م ۱۲۸۱ ق، تحقيق: مركز الغدير للدراسات الاسلامي، قم:مركز الغدير للدراسات الاسلاميه، اول، ۱۳۷۵ ش.
  • الكافي‏؛ محمد بن يعقوب بن اسحاق‏ كلينى، م۳۲۹ ق، تحقیق: على اكبر غفارى و محمد آخوندى، تهران: دار الكتب الإسلامية، چهارم، ۱۴۰۷ ق.
  • مسند احمد بن حنبل؛ احمد بن محمد حنبل، م ۲۴۱ ق، بیروت: مؤسسة الرسالة، اول، ۱۴۱۶ ق.
  • مناقب آل أبي طالب عليهم السلام؛ محمد بن على ابن شهر آشوب مازندرانى،  م ۵۸۸ ق‏، قم‏: علامه، اول‏‏، ۱۳۷۹ ق‏.
  • وسائل الشيعة؛ محمد بن حسن‏ حر عاملى، م۱۱۰۴ ق‏، مصحح: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، قم: ‏مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، اول، ۱۴۰۹ ق‏.
برگرفته از «https://wikighadir.com/index.php?title=آيه_۲۷_حج_و_غدیر&oldid=28700»