آيه ۲۷ حج و غدیر

وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَىٰ كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ

«و در میان مردم برای حج بانگ زن تا پیاده و سوار بر هر شتر باریک اندام [چابک و چالاک] که از هر راه دور می آیند، به سوی تو آیند.»

آیه ۲۷ سوره حج

مشخصات آیه
سوره	سوره حج (۲۲)
آیه	۲۷
جزء	۱۷
محتوای آیه
مکان نزول	مدینه
موضوع	اعلان عمومی برای سفر روحانی حج

يكى از رخدادهاى مهم پيش از غدير نزول آيات حج و در پى آن سفر حجةالوداع است:

وَ اَذِّنْ فِى النّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلى كُلِّ ضامِرٍ يَأْتينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَميقٍ : «و در میان مردم برای حج بانگ زن تا پیاده و سوار بر هر شتر باریک اندام [چابک و چالاک] که از هر راه دور می آیند، به سوی تو آیند.»

در سال نهم هجرت يعنى سال قبل از حجة الوداع، مسلمين و مشركين با هم حج به جا آوردند. در همان سال اميرالمؤمنين‌ عليه السلام از طرف پيامبرصلى الله عليه وآله به فرمان  آیه وَ أَذانٌ‏ مِنَ‏ اللَّهِ‏ وَ رَسُولِهِ‏ إِلَى‏ النَّاسِ‏ يَوْمَ‏ الْحَجِّ الْأَكْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَري‏ءٌ مِنَ الْمُشْرِكينَ وَ رَسُولُهُ ؛ «و اين اعلامى است از سوى خدا و پيامبرش به همه مردم در روز حج اكبر كه: يقيناً خدا و پيامبرش از مشركان بيزارند…» اعلام كرد: از سال آينده فقط مسلمانان حج به جا مى‌آورند و مشركين حق حضور در حج ندارند.

لذا در سال دهم هجرى براى اولين بار خانه خدا از مشركين خالى مى‌شد و حج ابراهيمى به دور از هر گونه بدعت‌هاى جاهلى تحقق مى‌يافت. اينک مردم با دقت منتظر بودند تا ببينند فرق‌هاى حج جاهلى با حج ابراهيمى چيست تا جزئيات آن را از پيامبرصلى الله عليه وآله بياموزند. با نزول آيه ۲۷ سوره حج، پيامبرصلى الله عليه وآله اعلان عمومى براى اين سفر روحانى را داد، و با ورود ماه ذى‌القعده دستور آمادگى مردم براى حركت به سوى حج را صادر فرمود.

آن حضرت مردم را براى حج ترغيب نموده فرمود: «هر كس قصد حج دارد عجله كند، چرا كه ممكن است مريض شود يا كارى برايش پيش آيد».

از يک سو مناديانى را در مدينه و اطراف آن فرستاد تا تصميم حضرت براى اين سفر را به اطلاع همه برسانند و با صداى بلند اعلان كنند كه پيامبرصلى الله عليه وآله امسال قصد سفر حج دارد و هر كس بخواهد مى‌تواند همراه حضرت باشد. از سوى ديگر به مناطق دوردست از قلمرو اسلام و كسانى كه امكان نامه فرستادن به آنان بود نامه‌اى نوشتند كه پيامبرصلى الله عليه وآله قصد حج دارد، و براى هر كس امكان دارد در اين سفر حضور داشته باشد. با اين روش، خبر اين سفر تا اقصى نقاط قلمرو اسلام در آن روز رسيد. مردم نيز آماده سفر شدند و از آبادى‌هاى دور و نزديک مدينه و چادرنشينان، جمعيت بسيارى براى همراهى حضرت در اين سفر وارد مدينه شدند؛ تا اعمال حج را از نزديك ببينند و از خود حضرت بياموزند.

عقبة بن بشیر، از امام محمد باقرعلیه السلام یا امام صادق علیه السلام روایت کرد که فرمود: خداوند عزّوجلّ به ابراهیم علیه السلام امر فرمود تا کعبه را بنا نهد و ستون‌های آن را برافرازد و مناسک آن‌ها را به مردم نشان دهد. ابراهیم و اسماعیل هر روز، یک بخش از دیوار را بنا نهادند تا اینکه به محل قرار دادن حجرالأسود رسیدند. امام باقر علیه السلام فرمود: آن گاه کوه ابو قُبیس، ابراهیم را مخاطب قرار داده و گفت: ودیعتی از تو، نزد من است. پس به ابراهیم حجر الأسود را داد و او آن را در مکانش قرار داد. سپس ابراهیم مردم را به حج فراخواند. پس فرمود: ای مردم! من ابراهیم خلیل الله هستم و خداوند شما را فرمان می‌دهد که به حج این خانه بیایید، پس مردم به حج رفتند و هر کسی که تا روز قیامت، به حج رود، امر او را اجابت نموده است و اوّلین کسانی که این فرمان را اجابت نمودند، مردمی از اهل یمن بودند».

فهرست منابع

• الاصفی فی تفسیر القرآن؛ محمدمحسن ‏فيض كاشانى، م ۱۰۹۱ ق‏، محقق: محمد رضا نعمتی، محمد حسین درایتی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
• بحارالانوار؛ محمدباقر مجلسی، م ۱۱۱۰ ق، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، دوم، ۱۴۰۳ق.
• البرهان في تفسير القرآن‏؛ سيد هاشم بن سليمان بحرانى، ‏م ۱۱۰۷ ق‏، قم:  مؤسسة البعثة، اول، ۱۳۷۴ ش.
• تفسير الصافي؛ محمدمحسن ‏فيض كاشانى، م ۱۰۹۱ ق‏، مصحح: حسين ‏اعلمى، تهران‏: مكتبه الصدر،دوم، ۱۴۱۵ ق‏.
• تفسير نور الثقلين‏؛ عبد على بن جمعة العروسى الحويزى، م  ۱۱۱۲ ق‏، تحقیق: هاشم‏ رسولى محلاتى، قم: اسماعيليان‏، چهارم‏، ۱۴۱۵ ق.‏
• تهذيب الأحكام‏؛  محمد بن الحسن طوسى، ‏م ۴۶۰ ق‏،  تحقیق: حسن الموسوى خرسان، ‏ تهران: دار الكتب الإسلامية،چهارم، ۱۴۰۷ ق.
• سنن ابن ماجه؛ محمد بن یزید ابن ماجه ،  م ۲۷۳ ق، محقق: بشار عواد معروف، بیروت: دار الجیل، اول،  ۱۴۱۸ ق.
• علل الشرائع؛ محمد بن على، ابن بابويه، م ۳۸۱ ق‏، قم: داورى‏، اول‏، ۱۳۸۵ ش.
• عيون أخبارالرضا عليه السلام؛  محمد بن على، ابن بابويه، م ۳۸۱ ق‏، تحقیق: مهدى لاجوردى، ‏تهران: نشر جهان‏، ‏اول ، ۱۳۷۸ ق‏.
• الغدير في الكتاب و السنه و الادب؛ عبدالحسين اميني، م ۱۲۸۱ ق، تحقيق: مركز الغدير للدراسات الاسلامي، قم:مركز الغدير للدراسات الاسلاميه، اول، ۱۳۷۵ ش.
• الكافي‏؛ محمد بن يعقوب بن اسحاق‏ كلينى، م۳۲۹ ق، تحقیق: على اكبر غفارى و محمد آخوندى، تهران: دار الكتب الإسلامية، چهارم، ۱۴۰۷ ق.
• مسند احمد بن حنبل؛ احمد بن محمد حنبل، م ۲۴۱ ق، بیروت: مؤسسة الرسالة، اول، ۱۴۱۶ ق.
• مناقب آل أبي طالب عليهم السلام؛ محمد بن على ابن شهر آشوب مازندرانى،  م ۵۸۸ ق‏، قم‏: علامه، اول‏‏، ۱۳۷۹ ق‏.
• وسائل الشيعة؛ محمد بن حسن‏ حر عاملى، م۱۱۰۴ ق‏، مصحح: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، قم: ‏مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، اول، ۱۴۰۹ ق‏.