آيه ۴۱ حج و غدیر

الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ ۗ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ

«همانان که اگر آنان را در زمین قدرت و تمکّن دهیم، نماز را برپا می دارند، و زکات می پردازند، و مردم را به کارهای پسندیده وا می دارند و از کارهای زشت بازمی دارند؛ و عاقبت همه کارها فقط در اختیار خداست.»

آیه ۴۱ سوره حج

مشخصات آیه
سوره	سوره حج (۲۲)
آیه	۴۱
جزء	۱۷
محتوای آیه
مکان نزول	مدینه
موضوع	بهره برداری صحیح از قدرت و امکانات توسط مؤمنان

   پيش از آنكه سخن پيامبر صلى الله عليه و آله در خطبه غدير به آخرين بخش خود برسد، بخش دهم خطابه اختصاص به حلال و حرام و واجبات و محرمات يافت، و مقصود حضرت معرفى كسانى بود كه مردم بايد در آينده ‏هاى نزديک و دور در احكامشان به آنان مراجعه كنند.

حضرت بعد از حج، نماز و زکات را دو بار مطرح كرد: يک بار با اشاره به آيه ۴۳ سوره بقره وَ اَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرّاكِعينَ و بار ديگر با اشاره به آيه ۴۱ سوره حج الَّذينَ اِنْ مَكَّنّاهُمْ فِى الاَرْضِ اَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ اَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ .

پيرو آن نكته اصلى را به ميان آورد كه اگر زمان طويلى بر شما گذشت و كوتاهى نموديد يا فراموش كرديد على صاحب اختيار شماست و براى شما بيان مى‏ كند.

آنگاه ادامه اين مسير را نشان داده فرمود:

«او و آنان كه از نسل من به خلافت مى ‏رسند از آنچه سؤال كنيد به شما خبر مى‏ دهند و آنچه را نمى ‏دانيد برايتان بيان مى‏ كنند».

«مَعاشِرَ النّاسِ، اَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ كَما اَمَرَكُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ، فَاِنْ طالَ عَلَيْكُمُ الاَْمَدُ فَقَصَّرْتُمْ اَوْ نَسيتُمْ فَعَلِىٌّ وَلِيُّكُمْ وَ مُبَيِّنٌ لَكُمْ؛ الَّذى نَصَبَهُ اللَّهُ عزَّ وَ جَلَّ لَكُمْ بَعْدى اَمينَ خَلْقِهِ. اِنَّهُ مِنّى وَ اَنَا مِنْهُ، وَ هُوَ وَ مَنْ يَخْلُفُ مِنْ ذُرِّيَّتى يُخْبِرُونَكُمْ بِما تَسْاَلُونَ عَنْهُ وَ يُبَيِّنُونَ لَكُمْ ما لا تَعْلَمُونَ»:

اى مردم، نماز را به پا داريد و زكات را بپردازيد همانطور كه خداوند عز و جل به شما فرمان داده است و اگر زمان طويلى بر شما گذشت و كوتاهى نموديد يا فراموش كرديد، على صاحب اختيار شماست و براى شما بيان مى ‏كند، او كه خداوند عز و جل بعد از من به عنوان امين بر خلقش او را منصوب نموده است.

او از من است و من از اويم. او و آنان كه از نسل من ‏اند از آنچه سؤال كنيد به شما خبر مى ‏دهند و آنچه را نمى ‏دانيد براى شما بيان مى ‏كنند.

از حضرت زهرا روایت است که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: آیه‌ی الَّذينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ للهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ در مورد ما اهل‌بیت (علیهم السلام) نازل شده است.

عیسی‌بن‌داود از امام کاظم علیه السلام نقل کرده که حضرت فرمود: «روزی در مسجد نزد پدرم امام صادق علیه السلام بودم که مردی نزد او آمد و در مقابل ایشان ایستاد و عرض‌کرد: «ای فرزند رسول‌خدا! آیه‌ای در قرآن مرا درمانده کرده است، تفسیر آن را از جابربن یزید پرسیدم، او مرا به محضر شما راهنمایی کرد».

پدرم فرمود: «آن آیه کدام است»؟ آن مرد گفت: «آیه‌ی الَّذینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ... پدرم فرمود: «آری! این آیه درباره‌ی ما اهل‌بیت (علیهم السلام) نازل شده است و جریانش چنین است:

فلانی و فلانی و گروهی که با آن‌دو بودند که پدرم نام آن‌ها را ذکر کرد، خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله آمده و پرسیدند: «خلافت بعد از شما به چه کسی خواهد رسید؟ به خدا سوگند! اگر به یکی از خویشاوندان شما برسد ما از خویشان تو بر جان خویش بیمناکیم؛ و اگر به کسی غیر از آن‌ها برسد، چه‌بسا کسی غیر از آن‌ها نسبت به ما نزدیک‌تر و مهربان‌تر باشد»!

رسول‌خدا صلی الله علیه و آله از شنیدن این سخن بسیار ناراحت شد و فرمود:

«به خدا سوگند! اگر به خدا و فرستاده‌اش ایمان داشتید، هرگز آنان را دشمن نمی‌پنداشتید؛ زیرا که دشمنی با آن‌ها دشمنی با من و دشمنی با من، کفر ورزیدن به خداوند است. شما [با این سخنتان] از مرگم به من خبر دادید! به خدا سوگند! اگر خداوند به آن‌ها در زمین قدرت دهد، نماز را در وقتش به پای خواهند داشت و زکات را در جای خودش به مصرف رسانده و امر به معروف و نهی از منکر خواهند نمود؛ خداوند کسانی‌که با من و اهل‌بیتم دشمنی نمایند را خوار و ذلیل خواهد کرد». در این هنگام خداوند عزّوجلّ این آیه را نازل فرمود: الَّذینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ با این‌حال، آن‌گروه فرمایش پیامبر صلی الله علیه و آله را نپذیرفتند؛ خداوند سبحان نیز این آیات را نازل فرمود: وَ إِنْ یُکَذِّبُوکَ فَقَدْ کَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَ عادٌ وَ ثَمُودُ وَ قَوْمُ إِبْراهِیمَ وَ قَوْمُ لُوطٍ وَ أَصْحابُ مَدْیَنَ وَ کُذِّبَ مُوسی فَأَمْلَیْتُ لِلْکافِرِینَ ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَکَیْفَ کانَ نَکِیرِ.

از امام باقر علیه السلام نقل‌شده که در مورد آیه‌ی: الَّذینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ فرمود: «این آیه اختصاص به آل‌محمّد صلی الله علیه و آله تا آخرین امام، و حضرت‌مهدی علیه السلام و یارانش دارد؛ همان کسانی‌که خداوند آن‌ها را مالک شرق و غرب زمین خواهد نمود و دین را به‌وسیله‌ی او آشکار کند و بدعت‌ها و ناحقّ را به‌وسیله‌ی او و یارانش از میان بردارد؛ آنچنان‌که بی‌خِردان، حقّ را نابود کرده‌اند؛ و [عدالت آنگونه گسترش یابد که] اثری از ظلم باقی نمی‌ماند؛ و آن‌ها امر به معروف و نهی از منکر می کنند».