آيه ۱۰ تا ۱۲ انشقاق و غدیر

وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ وَرَاءَظَهْرِهِ فَسَوْفَ يَدْعُو ثُبُورًاوَيَصْلَىٰ سَعِيرًا

«و اما کسی که نامه اعمالش را از پشت سرش دهند به‌زودی با فریادی حسرت‌بار، هلاکت و نابودی خود را خواهد. و در آتش افروخته در آید.»  

آیه ۱۰ تا ۱۲ سوره انشقاق

مشخصات آیه
سوره	سوره انشقاق (۸۴)
آیه	۱۰ تا ۱۲
جزء	۳۰
محتوای آیه
مکان نزول	مکه
موضوع	حسرت کافران و منافقان در قیامت هنگام دریافت نامه اعمالشان

آیات ۱۰ تا ۱۲ سوره انشقاق در بخشی از خطبه غدیر توسط پیامبر صلى الله عليه و آله استفاده شده که ضمن آن نتیجه دشمنی با علی علیه السلام آتش دوزخ شمرده شده است.

گفته شده که پيامبر صلى الله عليه وآله فصلى از مراسم غدير و خطابه آن را به دشمنان ائمه‏ علیهم السلام اختصاص داده تا مخالفان امامت امام علی علیه السلام بدانند چه آينده‌‏اى در انتظار آنان است. در ضمن این قسمت از خطبه آیاتی از قرآن از جمله آیات ۱۰ تا ۱۲ سوره انشقاق مورد استفاده حضرت قرار گرفت.

موقعيت قرآنى اين آيه در اوايل سوره انشقاق ترسيمى از روز قيامت دانسته شده كه مردم را به دو گروه تقسيم مى‌‏كند:‌ گروه اول كسانى‏‌اند كه نامه اعمالشان به دست راستشان داده مى‏‌شود و حساب آنان آسان است و مسرور نزد دوستانشان مى‌روند و گروه دوم كسانى هستند كه نامه اعمالشان از پشت سر به آنان داده مى‏‌شود و صداى آه و افسوسشان بلند مى‏‌شود و شعله‏‌هاى آتش را بر بدن خود احساس مى‌کنند. گفته شده که دشمنان علی علیه السلام و مخالفان ولایت او توسط رسول خدا از دسته دوم تلقی شده‌اند.

بستر نزول

بستر نزول آیات ۱۰ تا ۱۲ سوره انشقاق چنین توصیف شده است: على بن ابى‏‌طالب‏ عليه السلام آن امامى است كه پيامبر صلى الله عليه و آله او را سبب امتحان امت قرار داد و گفت:

«لَوْ لا انْتَ يا عَلِىُّ لَمْ يُعْرَفِ الْمُؤْمِنُونَ بَعْدى»: «اى على، اگر تو نبودى مؤمنين بعد از من شناخته نمى ‏شدند.»

گفته شده که پيامبر صلى الله عليه وآله فصلى از مراسم غدير و خطابه آن را به دشمنان ائمه‏ علیهم السلام اختصاص داده تا مخالفان امامت امام علی علیه السلام بدانند چه آينده‌‏اى در انتظار آنان است.

در این بخش از خطبه غدیر، اقتباس از چند آيه و تضمين آياتى ديگر براى اين منظور، روى هم ۱۵ آيه، مورد استفاده قرار گرفته است. در اين آيات، از يک سو اوصاف و رفتار دشمنان اهل‏ بیت‏ علیهم السلام در دنيا مطرح شده، كه ثابت‌قدم‌نبودن آنان در ايمان، گفت‌وگوهاى نارواى آنان و متكبر‌بودنشان از جمله این اوصاف است.

از سوى ديگر در این آیات تضمین شده، جزاى اعتقاد و عملشان در دنيا و آخرت بيان شده كه سقوط ارزش اعمالشان و استحقاق آتش ابدى بدون تخفيف و مهلت و شفاعت، آن هم عذاب فوق‏‌العاده‌‏اى در پايين‏‌ترين درجه جهنم با شنيدن صداى جوشش جهنم و ديدن شعله‌هاى آتش نمونه‌‏هاى آن است.

متن و ترجمه آیات

گفته شده که آيات تضمين‌شده در كلام پيامبر صلى الله عليه و آله ۱۵ آيه است؛ از جمله اين آيات آيه ۱۰ تا ۱۲ سوره انشقاق است:

وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ وَرَاءَ ظَهْرِهِ ﴿١٠﴾فَسَوْفَ يَدْعُو ثُبُورًا ﴿١١﴾ وَيَصْلَىٰ سَعِيرًا ﴿١٢)؛؛ و اما کسی که نامه اعمالش را از پشت سرش دهند به‌زودی با فریادی حسرت‌بار، هلاکت و نابودی خود را خواهد و در آتش افروخته در آید

در روایتی این آیات چنین تفسیر شده‌اند:«عَنْ عَلِیٍّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ: وَ إِذَا أَرَادَ بِعَبْدٍ شَرّاً حَاسَبَهُ عَلَی رُءُوسِ النَّاسِ وَ بَکَتَهُ وَ أَعْطَاهُ کِتَابَهُ بِشِمَالِهِ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ» وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ وَراءَ ظَهْرِهِ فَسَوْفَ یَدْعُوا ثُبُوراً وَ یَصْلی سَعِیراً إِنَّهُ کانَ فِی أَهْلِهِ مَسْرُوراً «قُلْتُ أَیُّ أَهْلٍ قَالَ أَهْلُهُ فِی الدُّنْیَا.»: علی گوید: شنیدم امام صادق علیه السلام فرمود: وقتی خدا برای بنده‌اش شرّ و بدی بخواهد او را در ملأعام محاسبه و با حجّتش ذلیل می‌سازد و نامه‌ عملش را به دست چپش می‌دهد و این است: وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ وَراءَ ظَهْرِهِ فَسَوْفَ یَدْعُوا ثُبُوراً وَ یَصْلی سَعِیراً إِنَّهُ کانَ فِی أَهْلِهِ مَسْرُوراً پرسیدم: «نزد کدام اهلش بر می‌گردد»؟ فرمود: «به‌سوی اهلش در دنیا».

آیات در متن خطبه غدير

موقعیت آیات ۱۰ تا ۱۲ سوره انشقاق در خطبه غدیر چنین ترسیم شده است: خطبه غدير از اواسط آن گذشته و پيامبر صلى الله عليه و آله در حال بيان آينده دوستان و دشمنان على‏ عليه السلام است. پس از بیان پنج قسمت كه درباره دوستان آن حضرت است، نوبت به دشمنان مى‏‌رسد و در اولين قسمت با اقتباس از آیات قرآن در سوره انشقاق يكى از نتايج دشمنى با على ‏عليه السلام را بيان مى‌‏نمايد. در اين عبارت كلمه «يَصْلَىٰ» كه در آيه مفرد است در كلام حضرت براى تطابق با كلمه «اعْداء» به‌صورت جمع «يَصْلَوْنَ» آمده است:

«الا انَّ اعْداءَهُمُ الَّذينَ يَصْلَوْنَ سَعيراً»؛ «بدانيد دشمنان ائمه كسانى‌‏اند كه شعله‏‌هاى آتش را بر تن خود خواهند يافت.»

موقعيت قرآنى

موقعيت قرآنى اين آيه در اوايل سوره انشقاق ترسيمى از روز قيامت دانسته شده كه مردم را به دو گروه تقسيم مى‌‏كند:‌ گروه اول كسانى‏‌اند كه نامه اعمالشان به دست راستشان داده مى‏‌شود و حساب آنان آسان است و مسرور نزد دوستانشان مى‌روند.

گروه دوم در مقابل گروه اول دانسته شده‌اند و كسانى هستند كه نامه اعمالشان از پشت سر به آنان داده مى‏‌شود و صداى آه و افسوسشان بلند مى‏‌شود و شعله‏‌هاى آتش را بر بدن خود احساس مى‌کنند.

تحليل اعتقادى

دريافتى كه از تركيب آيات ۱۰ تا ۱۲ سوره انشقاق با كلام پيامبر صلى الله عليه و آله انجام شده تطبيق دشمنان امامان‏ عليهم السلام با كسانى است كه نامه اعمالشان از پشت سر به آنان داده مى‏‌شود. گفته شده که در روزى كه به دور از هياهو‌هاى دنيا و با از میان رفتن قدرت‏‌های دنیوی نوبت آن است كه حضرت حىّ قيوم حكم نهايى آحاد بشر را به آنان ابلاغ کند، اين نامه‏‌هاى اعمال است كه پرده از حقيقت‌ها بر مى‌‏دارد. در آن لحظات كه همه در انتظارى بهت‏‌آور به سر مى‌‏برند، همه دست راست خود را مى‌نگرند كه شايد پرونده خود را از آن سو دريافت كنند.

به گفته برخی محققان، در آن هنگامه وقتى نامه اعمال دشمنان على‏ عليه السلام را از پشت سر به‌دست آنان مى‏‌دهند، گويى سرب داغ بر فرق آنان ريخته مى‏‌شود و فرياد «واى بر من، ويلى ويلى» آنان بلند مى‏‌شود. در آن هنگام، مأموران عذاب الهى آنان را روانه جهنم مى‏‌كنند تا مگر داغى كه بر دل على ‏عليه السلام و يارانش در دنيا گذاشتند با قرار‌گرفتن در ميان شعله‏‌هاى آتش بر قلبشان رسوخ كند و جگرشان را داغ زند.