آيه ۱۱ مطفّفین و غدیر

آیه ۱۱ مطففین و غدیر

مشخصات آیه
نام سوره	مطففین
شماره آیه	۱۱
جزء	۳۰
محتوای آیه
مکان نزول	مکه
موضوع	تکذیب‌کنندگان روز جزا
ترتیل آیه

آیه ۱۱ سوره مطففین از جمله آیاتی است که در ادعیه مربوط به غدیر آمده و در انکار ولایت امام علی علیه السلام به‌معنای انکار قیامت یا انکار دین تفسیر شده است.

به نقل از برخی محققان، آیه ۱۱ سوره مطففین در قسمتی از دعاى بعد از نماز روز غدير قرار گرفته است. در این آیه تکذیب به يوم الدِّينِ نسبت داده شده است. منظور از «دين» در اين موارد ولايت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام دانسته شده كه در روايات متعددى به آن تصريح شده است. به‌عنوان نتیجه‌گیری از این آیه از سوی برخی محققان چنین گفته شده است: انكار ولايت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام يا به‌معناى انكار قيامت است، كه از آن به يوم الدِّينِ تعبير شده، يا انكار «دين» است كه به دين كامل الهى معنى شده است.

آیه‌ای در متن یک دعای غدیری

به‌گفته برخی محققان آیه ۱۱ سوره مطففین آیه‌ای است که در متن یکی از ادعیه مربوط به غدیر آمده است. يكى از جلوه‏‌هاى قرآنى غدير دعاها و زياراتى است كه در آنها به تبيين و تفسير آيات مربوط به واقعه غدیر پرداخته شده است. در بسيارى از دعاها و زيارات -به‌خصوص آنچه مربوط به شب و روز غدير است- ناگفته‌‏هايى از مسئله غدير به‌چشم مى‏‌خورد كه در هيچ روايت ديگرى يافت نمى‏‌شود. در مواردى شأن نزول آيات و در مواردى استشهاد به آيه‏‌هاى قرآن و در مواردى مصداق قرار دادن غدير براى آيه مزبور مطرح شده است. از جمله اين موارد آیه ۱۱ سوره مطففین است:

الَّذِينَ يُكَذِّبُونَ بِيَوْمِ الدِّينِ ﴿١١﴾؛ [واى در آن روز بر تكذيب‌كنندگان] كه روز قيامت را تكذيب مى‏‌كنند .

آیه در متن دعا

به نقل از برخی محققان، آیه ۱۱ سوره مطففین در قسمتی از دعاى بعد از نماز روز غدير قرار گرفته است:

«فَلَكَ الْحَمْدُ عَلى ما مَنَنْتَ بِهِ عَلَيْنا مِنَ الاخْلاصِ لَكَ بِوَحْدانِيَّتِكَ، وَ جُدْتَ عَلَيْنا بِمُوالاةِ وَلِيِّكَ الْهادى مِنْ بَعْدِ نَبِيِّكَ النَّذيرِ الْمُنْذِرِ، وَ رَضيتَ لَنَا الاسْلامَ ديناً بِمَوْلانا، وَ اتْمَمْتَ عَلَيْنا نِعْمَتَكَ بِالَّذى جَدَّدْتَ لَنا عَهْدَكَ وَ ميثاقَكَ، وَ ذَكَّرْتَنا ذلِكَ وَ جَعَلْتَنا مِنْ اهْلِ الاخْلاصِ وَ التَّصْديقِ لِعَهْدِكَ وَ ميثاقِكَ وَ مِنْ اهْلِ الْوَفاءِ بِذلِكَ، وَ لَمْ تَجْعَلْنا مِنَ النّاكِثينَ وَ الْمُكَذِّبينَ الَّذينَ يُكَذِّبُونَ، الْجاحِدينَ بِيَوْمِ الدّينِ، وَ لَمْ تَجْعَلْنا مِنَ الْمُغَيِّرينَ وَ الْمُبَدِّلينَ وَ الْمُحَرِّفينَ وَ الْمُبَتِّكينَ آذانَ الانْعامَ، وَ الْمُغَيِّرينَ خَلْقَ اللَّهِ، وَ مِنَ الَّذينَ اسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ الشَّيْطانُ فَأَنْساهُمْ ذِكْرَ اللَّهِ، وَ صَدَّهُمْ عَنِ السّبيلِ وَ الصِّراطِ الْمُسْتَقيمِ ...؛ پس تو را شكر بر آنچه بر ما منت نهاده‏‌اى از اخلاص به توحيدت و بر آنچه بر ما كرم كرده‌اى، با پذيرفتن ولايت ولىّ هدايت كننده‏‌ات بعد از پيامبر ترساننده منذرت، و با مولايمان اسلام را به عنوان دين ما راضى شدى، و نعمتت را با تجديد عهد و ميثاقت بر ما تمام كردى و آن پيمان را به ياد ما آوردى، و ما را از اهل اخلاص و تصديق نسبت به عهد و ميثاقت و از اهل وفا به آن قرار دادى، و ما را از عهدشكنان و تكذيب‌كنندگان قرار ندادى كه روز قیامت را تكذيب مى‏‌كنند، و ما را از تغييردهندگان و تبديل‌كنندگان و تحريف‌كنندگان و زنده‌كنندگان اعمال جاهلیت و تغييردهندگان خلق خدا قرار ندادى، و از كسانى كه شيطان بال خود را بر آنان گسترانده و ياد خدا را از خاطر آنان برده و از راه راست مانع شده، قرار ندادى. خدايا، لعنت كن انكاركنندگان و پيمان‌شكنان و تغييردهندگان و تبديل‌كنندگان و تكذيب‌كنندگانى كه روز قيامت را تكذيب مى‏‌كنند، از اولين و آخرين».

تفسير «دین» در آیه توسط روایات

در آیه ۱۱ سوره مطففین تکذیب به يوم الدِّينِ نسبت داده شده است. منظور از «دين» در اين موارد ولايت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام دانسته شده كه در روايات متعددى به آن تصريح شده است. به‌عنوان نتیجه‌گیری از این آیه از سوی برخی محققان چنین گفته شده است: انكار ولايت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام يا به‌معناى انكار قيامت است، كه از آن به يوم الدِّينِ تعبير شده، يا انكار «دين» است كه به دين كامل الهى معنى شده است.

در متون روایی، احادیثی درباره تفسیر این آیه آمده است؛ از جمله:

• امام صادق ‏علیه السلام: «دين ولايت على بن ابى‏‌طالب است».
• امام کاظم‏ علیه السلام آيات قبل را هم مطرح كرده مى‏‌فرمايد: لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِى أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ، ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلِينَ ، اين انسانى كه در بهترين صورت خلق شده به‌خاطر بغض اميرالمؤمنين ‏عليه السلام تا اسْفَل السّافِلينَ مى‌‏رود. آنگاه از او مى‏‌پرسند: فَما يُكَذِّبُكَ بَعْدُ بِالدِّينِ «چه چيزى باعث شد كه دين را تكذيب نمايى»؟ منظور از دين ولايت على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام است.
• امام رضا علیه السلام در بيان آيه أَ رَأَيْتَ الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ ، فرمود: منظور كسى است كه ولايت على بن ابى‌‏طالب ‏عليه السلام را نمى‏‌پذيرد و آن را انكار مى‏‌كند.

منابع

• الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة؛ علی بن موسی (ابن‌طاووس)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، ۱۴۱۸ق.
• بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
• غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.