آیه ۶۷ ص و غدیر

آیه ۶۷ ص و غدیر

مشخصات آیه
نام سوره	ص
شماره آیه	۶۷
جزء	۲۳
محتوای آیه
مکان نزول	مکه
موضوع	امام علی علیه السلام خبر عظیم الهی
ترتیل آیه

آیه ۶۷ سوره ص از جمله آیات استفاده‌شده در دعایی مربوط به غدیر که در آن امام علی علیه السلام خبر عظیمی دانسته شده که مردم از آن روی بر می‌گردانند.

آیه ۶۷ سوره ص در متن دعايى كه بعد از نماز روز عيد غدير از امام صادق‏ علیه السلام وارد شده آمده است. امام علی علیه السلام در روایاتی خود را خبری عظیم خوانده که روز غدیر داده شده و دین به‌واسطه آن به کمال خود رسید: من هستم آن خبر عظيمى كه خداوند تعالى در روز غدير خم به‌وسيله آن دين را كامل كرد. من كسى هستم كه پيامبر صلى الله عليه و آله درباره‌ام فرمود: هر كس من صاحب اختيار اويم على صاحب اختيار اوست.

آیه‌ای در یک دعای غدیری

به‌گفته برخی محققان آیه ۶۷ سوره ص آیه‌ای است که در متن یکی از ادعیه مربوط به غدیر آمده است. يكى از جلوه‏‌هاى قرآنى غدير دعاها و زياراتى است كه در آنها به تبيين و تفسير آيات مربوط به واقعه غدیر پرداخته شده است. در بسيارى از دعاها و زيارات -به‌خصوص آنچه مربوط به شب و روز غدير است- ناگفته‌‏هايى از مسئله غدير به‌چشم مى‏‌خورد كه در هيچ روايت ديگرى يافت نمى‏‌شود. در مواردى شأن نزول آيات و در مواردى استشهاد به آيه‏‌هاى قرآن و در مواردى مصداق قرار دادن غدير براى آيه مزبور مطرح شده است. از جمله اين موارد آیه ۶۷ سوره ص است قُلْ هُوَ نَبَأٌ عَظِيمٌ؛ بگو: اين خبرى بزرگ است که به‌صورت معرفه و غايب با تلفیق با آیه بعدی أَنْتُمْ عَنْهُ مُعْرِضُونَ؛ [كه‌] شما از آن روى برمى‌تابيد آمده است.

به‌گزارش برخی محققان، عنوان «نَبَأٌ عَظِيمٌ» در دو جاى قرآن آمده است و هر دو به اميرالمؤمنين‏ عليه السلام تفسير شده است: يكى در آیه ۶۷ سوره ص كه در پى آن مسئله اعراض مردم از اين نبأ عظيم مطرح شده است. ديگرى در آیه ۲ سوره نبأ كه در پى آن سخن از اختلاف مردم درباره آن به‌ميان آمده است.

آیه در متن دعا

آیه ۶۷ سوره ص در متن دعايى كه بعد از نماز روز عيد غدير از امام صادق‏ علیه السلام وارد شده آمده است: «بِمَنِّكَ بِأَنَّكَ أَنْتَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ رَبُّنا، وَ إِنَّ مُحَمَّداً عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ نَبِيَّنا، وَ إِنَّ عَلِيّاً اميرَالْمُؤْمِنينَ وَلِيُّنا وَ مَوْلانا، وَ شَهِدْنا بِالْوِلايَةِ لِوَلِيِّنا وَ مَوْلانا مِنْ ذُرِّيَّةِ نَبِيِّكَ مِنْ صُلْبِ وَلِيِّنا وَ مَوْلانا عَلِىِّ بْنِ أَبى‏ طالِبٍ أَميرِالْمُؤْمِنينَ، عَبْدُكَ الَّذى أَنْعَمْتَ عَلَيْهِ وَ جَعَلْتَهُ»؛ فى أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْكَ عَلِيّاً حَكيماً «وَ جَعَلْتَهُ آيَةً لِنَبِيِّكَ، وَ آيَةً مِنْ آياتِكَ الْكُبْرى وَ»: ...النَّبَإِ الْعَظِيمِ ﴿٢﴾الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ ﴿٣﴾ ، «وَ النَّبَأَ الْعَظيمَ الَّذى هُمْ عَنْهُ مُعْرِضُونَ وَ عَنْهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ مَسْؤُولُونَ؛ خدايا به لطف تو شهادت مى‌‏دهيم كه تو خدايى و جز تو اى پروردگار ما خدايى نيست، و محمد بنده و پيامبر تو و نبى ماست، و على اميرالمؤمنين ولى و صاحب اختيار ماست؛ و شهادت مى‌دهيم به ولايت آنان كه ولى و صاحب اختيار ما از نسل پيامبرت از صلب ولى و مولاى ما على بن ابى‏‌طالب هستند. همان بنده تو كه بر او عنايت فرمودى و او را در ام الكتاب (لوح محفوظ) نزد خود سخت والا و پرحکمت قرار دادی و خبر عظيمى قرار دادى كه درباره آن اختلاف دارند و نبأ عظيمى كه از آن اعراض مى‌كنند و روز قيامت درباره او مورد سؤال قرار مى‌‏گيرند».

امام علی علیه السلام خبر بزرگ الهی

برخی محققان استفاده از آیه ۶۷ سوره ص در متن دعای بعد از نماز روز عيد غدير را چنین تحلیل کرده‌اند: ابعادى از موضوع «نَبَأٌ عَظِيمٌ» در بیان اميرالمؤمنين‏ عليه السلام آمده كه نکاتی را روشن می‌کند:

• آن حضرت ارتباط مستقيم «نَبَأٌ عَظِيمٌ» را با غدير چنين بيان فرموده است: «اَنَا النَّبَأُ الْعَظِيمُ، اَلَّذِى اَكْمَلَ اللَّهُ تَعَالَى بِهِ الدِّينَ يَوْمَ غَديرِ خُمٍّ. اَنَا الَّذِى قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَ آلِه: مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِىٌّ مَوْلاهُ؛ من هستم آن خبر عظيمى كه خداوند تعالى در روز غدير خم به‌وسيله آن دين را كامل كرد. من كسى هستم كه پيامبر صلى الله عليه و آله درباره‌ام فرمود: هر كس من صاحب اختيار اويم على صاحب اختيار اوست».
• آن حضرت در سخنى ديگر به اعراض امت‌‏ها از ولايت خود («هُم عَنْهُ مُعْرِضُونَ») اشاره كرده است: به خدا قسم، من هستم آن نبأ عظيمى كه همه امت‏‌ها -به هر زبانى كه بودند- درباره آن اختلاف كردند؛ و فضيلت من بر امت‏‌هاى گذشته -با اختلاف زبان‏‌هاى آنان-  عرضه شد، ولى به فضل من اقرار نكردند.
• در جای دیگر حضرت دامنه «نَبَأٌ عَظِيمٌ» را به قيامت می کشاند: «اَنَا النَّبَأُ الْعَظيمُ؛ اَقِفُ بَيْنَ الْجَنَّةِ وَ النّارِ وَ اَقُولُ: هَذَا لِى وَ هَذَا لَكَ؛ من خبر عظيم هستم. بين بهشت و جهنم می‌ايستم و (خطاب به آتش) می‌گويم: اين شخص مربوط به من و اين ديگرى متعلق به توست».

منابع

• بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
• البلد الأمين و الدرع الحصين؛ تقى‌الدين ابراهيم بن على عاملى كفعمى، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق.
• تفسير فرات الکوفی؛ فرات بن ابراهیم کوفی، تحقیق: محمد الکاظم، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی (مؤسسة الطبع و النشر)، ۱۴۱۰ق.
• الصراط المستقيم إلی مستحقی التقديم؛ علی بن محمد نباطی عاملی، تحقیق: محمدباقر بهبودی، تهران: مکتبة المرتضوية، ۱۳۸۴ق.
• غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
• الفضائل؛ شاذان بن جبرئیل قمی، قم: منشورات الرضی، ۱۳۶۳ش.