آمار موضوعات و کلمات در خطبه غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه غدیر
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۰۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
در اينجا آمارهايى در موارد مختلف از خطبه غدير بيان مى‏ كنيم<ref>كلام هادى‏ عليه السلام (هاشمى دهسرخى) : ص ۱۰۶ - ۲۵۵.</ref>:
در اينجا آمارهايى در موارد مختلف از خطبه غدير بيان مى‏ كنيم<ref>كلام هادى‏ عليه السلام: ص ۱۰۶- ۲۵۵.</ref>:


=== صفات اللَّه جلّ شأنه ===
== صفات خداوند ==
همه معصومين‏ عليهم السلام قبل از هر خطابه به حمد و ستايش خداوند مى‏ پردازند. اما كمتر ديده شده است كه در مقدمه يك خطبه ۱۳۲ صفت از صفات ذات اقدس الهى بيان شده باشد:
همه معصومين‏ عليهم السلام قبل از هر خطابه به حمد و ستايش خداوند مى‏ پردازند. اما كمتر ديده شده است كه در مقدمه يك خطبه ۱۳۲ صفت از صفات ذات اقدس الهى بيان شده باشد:


علا فى توحّده: در يگانگى خود، بلند مرتبه است.
* {{متن عربی|عَلَا فِى تََوَحُّدِهِ}}: در يگانگى خود، بلند مرتبه است.
* {{متن عربی|وَ دَنَا فِي‏ تَفَرُّدِهِ}}:‏‏در عين تنهايى به آفريدگانش نزديک است.
* {{متن عربی|جَلَّ فِى سُلطَانِهِ}}: در قدرت و سلطه خود شكوهمند است.
* {{متن عربی|عَظُمَ فِى أَركانِهِ}}: در اركان آفرينش عظيم جلوه مى ‏كند.
* {{متن عربی|أَحاطَ بِكُلِّ شَى‏ءٍ عِلماً}}: علمش بر همه چيز احاطه دارد.
* {{متن عربی|هُوَ فى مَكانِهِ}}: در جايگاه خود استوار مى ‏باشد.
* {{متن عربی|قَهَرَ جَميعَ الخَلقِ بِقُدرَتِهِ}}: با قدرت خود بر همه مخلوقات سلطه دارد.
* {{متن عربی|قَهَرَ جَميعَ الخَلقِ بِبُرهانِهِ}}: با برهان خود بر همه مخلوقات سلطه دارد.
* {{متن عربی|حَمِيداً لَم يَزَل}}: هميشه مورد سپاس بوده است.
* {{متن عربی|مَحمُوداً لا يَزالُ}}: هميشه مورد سپاس خواهد بود.
* {{متن عربی|مَجيداً لا يَزُولُ}}: صاحب عظمتى فناناپذير است.
* {{متن عربی|مُبدِئاً}}: آغاز كننده است.
* {{متن عربی|مُعيداً}}: اعاده كننده است.
* {{متن عربی|كُلُّ أَمرٍ إِلَيهِ يَعُودُ}}: هر چيزى به او باز مى‏ گردد.
* {{متن عربی|بارِئُ المَسمُوكاتِ}}: به وجود آوردنده برافراشته ‏ها (افلاک و آسمان‏ ها) است.
* {{متن عربی|داحِى المَدحُوّاتِ}}: گستراننده گسترده شده‏ ها (زمين) است.


دنا فى تفرّده: در عين تنهايى به آفريدگانش نزديک است.
== صفات و فضائل پيامبر اكرم‏ صلى الله عليه و آله ==
 
جلّ فى سلطانه: در قدرت و سلطه خود شكوهمند است.
 
عظم فى اركانه: در اركان آفرينش عظيم جلوه مى‏كند.
 
احاط بكل شى‏ء علماً: علمش بر همه چيز احاطه دارد.
 
هو فى مكانه: در جايگاه خود استوار مى ‏باشد.
 
قهر جميع الخلق بقدرته: با قدرت خود بر همه مخلوقات سلطه دارد.
 
قهر جميع الخلق ببرهانه: با برهان خود بر همه مخلوقات سلطه دارد.
 
حميداً لم يزل: هميشه مورد سپاس بوده است.
 
محموداً لا يزال: هميشه مورد سپاس بوده است.
 
مجيداً لا يزول: صاحب عظمتى فناناپذير است.
 
مبدئاً: آغاز كننده است.
 
معيداً: اعاده كننده است.
 
كل امر اليه يعود: هر چيزى به او باز مى‏ گردد.
 
بارئ المسموكات: به وجود آوردنده برافراشته ‏ها (افلاک و آسمان‏ ها) است.
 
داحى المدحوّات: گستراننده گسترده شده‏ ها (زمين) است.
 
=== صفات و فضائل پيامبر اكرم‏ صلى الله عليه و آله ===
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در اين خطابه كه حدود يک ساعت به طول انجاميده است، ۴۵ صفت از فضائل و مناقب خويش را بيان مى ‏كند، تا مردم به اطاعت بيشتر پيامبرشان ترغيب شوند:
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در اين خطابه كه حدود يک ساعت به طول انجاميده است، ۴۵ صفت از فضائل و مناقب خويش را بيان مى ‏كند، تا مردم به اطاعت بيشتر پيامبرشان ترغيب شوند:


العبودية:ُ «أُقِرُّ لَهُ‏ عَلَى‏ نَفْسِي‏ بِالْعُبُودِيَّةِ»: بر بندگى ‏ام براى خدا اقرار مى ‏كنم.
'''العُبُودِيَّة:''' {{متن عربی|أُقِرُّ لَهُ‏ عَلَى‏ نَفْسِي‏ بِالْعُبُودِيَّةِ}}: بر بندگى ‏ام براى خدا اقرار مى ‏كنم.


العصمة من الناس: «قَد ضَمِنَ لي تَبارَکَ وَ تَعالى اَلعِصمَةَ مِنَ النّاسِ»: خداوند تبارک و تعالى حفاظت از شر مردم را برايم ضمانت نمود.
'''العِصمَةَ مِنَ النّاسِ:''' {{متن عربی|وَ قَد ضَمِنَ لِي تَبَارَكَ وَ تَعَالَي العِصمَةَ مِنَ النَّاسِ}}: خداوند تبارک و تعالى حفاظت از شر مردم را برايم ضمانت نمود.


الرسول: «يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ» فى على‏ عليه السلام: اى پيامبر آنچه از طرف پروردگارت درباره على ‏عليه السلام بر تو نازل شده ابلاغ كن.
'''الرَّسُولُ:''' {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ}} : اى پيامبر آنچه از طرف پروردگارت درباره على ‏عليه السلام بر تو نازل شده ابلاغ كن.


رسولِهِ: وَ هُوَ وَلِیُّکُمْ بَعْدَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ: (على‏ عليه السلام) بعد از خدا و رسولش صاحب اختيار شماست.
'''رَسُولِهِ:''' {{متن عربی|وَ هُوَ وَلِيُّكُمْ بَعْدَ اللَّهِ وَ رَسُولِه‏}}: و (على‏ عليه السلام) بعد از خدا و رسولش صاحب اختيار شماست.


رسولُهُ: «إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ»: صاحب اختيار شما خدا و رسولش هستند.
'''رَسُولُهُ''': {{متن قرآن|إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ}}: {{متن عربی|فى عَلىٍّ‏ عليه السلام}}صاحب اختيار شما خدا و رسولش هستند.


وليّكم: «إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ»: صاحب اختيار شما خدا و رسولش هستند.
'''وَلِيُّكُم:''' {{متن قرآن|إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ}}: صاحب اختيار شما خدا و رسولش هستند.


رسول ‏اللَّه: «الَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ»: كسانى كه پيامبر را اذيت مى‏ كنند عذابى دردناک در انتظارشان خواهد بود.
'''رَسُولُ ‏اللَّهِ:''' {{متن قرآن|وَالَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}: كسانى كه پيامبر را اذيت مى‏ كنند عذابى دردناک در انتظارشان خواهد بود.


رسولُهُ: «ثُمَّ مِنْ دُونِهِ رَسولُهُ وَ نَبِیُّهُ المُخَاطِبُ لَكُمْ»: بعد از خداوند رسول و پيامبرش شما را مخاطب قرار مى‏ دهند.
'''رَسُولُهُ:''' {{متن عربی|ثُمَّ مِنْ دُونِهِ رَسُولُهُ وَ نَبِيُّهُ ...الْمُخَاطِبُ لَكُم‏}}: بعد از خداوند رسول و پيامبرش شما را مخاطب قرار مى‏ دهند.


نبيه: «ثُمَّ مِنْ دُونِهِ رَسولُهُ وَ نَبِیُّهُ المُخَاطِبُ لَكُمْ»: بعد از خداوند رسول و پيامبرش شما را مخاطب قرار مى ‏دهند.
'''نَبِيُّهُ:''' :{{متن عربی|ْ ثُمَّ مِنْ دُونِهِ رَسُولُهُ وَ نَبِيُّهُ مُحَمَّدٌ الْقَائِمُ الْمُخَاطِبُ لَكُم‏}} بعد از خداوند رسول و پيامبرش شما را مخاطب قرار مى ‏دهند.


رسولَهُ: «إِلَی یَوْمِ تَلْقَوْنَ اَللَّهَ وَ رَسُولَهُ»: تا روزى كه خدا و رسولش را ملاقات كنيد.
'''رَسُولَهُ:''' {{متن عربی|إِلَى يَوْمِ تَلْقَوْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَه‏}}: تا روزى كه خدا و رسولش را ملاقات كنيد.


رسولُهُ: «اَ حَلاَلَ اِلاَّ مَا اَحَلَّهُ اللهُ وَ رَسُولُهُ»: حلالى نيست مگر آنچه خدا و رسولش حلال كرده باشند.
'''رَسُولُهُ:''' {{متن عربی|لا حَلاَلَ اِلاَّ مَا اَحَلَّهُ اللهُ وَ رَسُولُهُ}}: حلالى نيست مگر آنچه خدا و رسولش حلال كرده باشند.


===آيات بيان شده در خطبه===
== آيات بيان شده در خطبه ==
اساسى‏ ترين ادله در اثبات مسائل شرعى و اعتقادى، استفاده از آيات قرآن كريم است. پيامبر اكرم ‏صلى الله عليه و آله با طرح ۵۹ آيه، ولايت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام و ديگر مطالب بيان شده را به اثبات رسانيده است:
اساسى‏ ترين ادله در اثبات مسائل شرعى و اعتقادى، استفاده از آيات قرآن كريم است. پيامبر اكرم ‏صلى الله عليه و آله با طرح ۵۹ آيه، ولايت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام و ديگر مطالب بيان شده را به اثبات رسانيده است:


«يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ»<ref>مائده /۶۷.</ref>:
{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ}}<ref>مائده /۶۷.</ref>:


ای پیامبر! آنچه از سوی پروردگارت [درباره ولایت و رهبری علی بن أبی طالب امیرالمؤمنین (علیه السلام)] بر تو نازل شده ابلاغ کن.
ای پیامبر! آنچه از سوی پروردگارت [درباره ولایت و رهبری علی بن أبی طالب امیرالمؤمنین (علیه السلام)] بر تو نازل شده ابلاغ کن.


«إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ»<ref>مائده/۵۵.</ref>:
{{متن قرآن|إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ}}<ref>مائده/۵۵.</ref>:


سرپرست و دوست شما فقط خدا و رسول اوست و مؤمنانی [مانند علی بن ابی طالب اند] که همواره نماز را برپا می دارند و در حالی که در رکوع اند [به تهی دستان] زکات می دهند.
سرپرست و دوست شما فقط خدا و رسول اوست و مؤمنانی [مانند علی بن ابی طالب اند] که همواره نماز را برپا می دارند و در حالی که در رکوع اند [به تهی دستان] زکات می دهند.


«يَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِمْ ما لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ»<ref>فتح/۱۱.</ref>:
{{متن قرآن|يَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِمْ ما لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ}}<ref>فتح/۱۱.</ref>:


با زبان هایشان چیزی می گویند که در دل هایشان نیست.
با زبان هایشان چیزی می گویند که در دل هایشان نیست.


«تَحْسَبُونَهُ هَيِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمٌ»<ref>نور/۱۵.</ref>:
{{متن قرآن|تَحْسَبُونَهُ هَيِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمٌ}}<ref>نور/۱۵.</ref>:


و آن را [عملی] ناچیز و سبک می پنداشتید و در حالی که نزد خدا بزرگ بود.
و آن را [عملی] ناچیز و سبک می پنداشتید و در حالی که نزد خدا بزرگ بود.


«وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ»<ref>توبه/۶۱.</ref>:
{{متن قرآن|وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ وَرَحْمَةٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ}}<ref>توبه/۶۱.</ref>:


برخى از آنان كسانى هستند كه پيامبر را اذيت مى‏ كنند و مى‏ گويند او سخن ‏شنو و زودباور است بگو على ‏رغم گمان كسانى كه او را زودباور مى‏ پندارند سخن شنوى او براى شما بهتر است به خدا ايمان دارد و مؤمنان را راستگو می ‏انگارد و براى ايمان آورندگان از شما مايه رحمت است.
برخى از آنان كسانى هستند كه پيامبر را اذيت مى‏ كنند و مى‏ گويند او سخن ‏شنو و زودباور است بگو على ‏رغم گمان كسانى كه او را زودباور مى‏ پندارند سخن شنوى او براى شما بهتر است به خدا ايمان دارد و مؤمنان را راستگو می ‏انگارد و براى ايمان آورندگان از شما مايه رحمت است.


«وَ كُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ»<ref>یس/۱۲.</ref>:
{{متن قرآن|وَ كُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ}}<ref>یس/۱۲.</ref>:


و همه چیز را در کتابی روشن [که اصل همه کتاب هاست و آن لوح محفوظ است] بر شمرده‌ایم.
و همه چیز را در کتابی روشن [که اصل همه کتاب هاست و آن لوح محفوظ است] بر شمرده‌ایم.


فَتَصِلُوا نَاراً «وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجَارَةُ أُعِدَّتْ لِلْکافِرِینَ»<ref>بقره/۲۴.</ref>:
{{قرآن|فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ ۖ أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ}}<ref>بقره/۲۴.</ref>:


در آتشی گرفتار می شوید که برای کافران آماده شده است و هیزم آن انسان ها و سنگ ها می باشند.
در آتشی گرفتار می شوید که «برای کافران آماده شده است و هیزم آن انسان ها و سنگ ها می باشند».


===آیات مخصوص حضرت علی علیه السلام===
== آیات مخصوص حضرت علی علیه السلام ==
از مهم‏ترين بخش‏ هاى خطبه غدير اين دو جمله است:
از مهم‏ترين بخش‏ هاى خطبه غدير اين دو جمله است:


وَ مَا نَزَلَتْ آیَهُ رِضَا فِی الْقُرْآنِ اِلاَّ فِیهِ: هيچ آيه ‏اى در قرآن درباره خشنودى خدا نازل نشد مگر اينكه درباره حضرت على‏ عليه السلام مى ‏باشد.
* {{متن عربی|وَ مَا نَزَلَتْ آيَةُ رِضًى فِي الْقُرْآنِ إِلَّا فِيه‏}}: هيچ آيه ‏اى در قرآن درباره خشنودى خدا نازل نشد مگر اينكه درباره حضرت على‏ عليه السلام مى ‏باشد.
* {{متن عربی|وَ لَا نَزَلَتْ آيَةُ مَدْحٍ فِي الْقُرْآنِ إِلَّا فِيه‏}}: هيچ آيه ستايشى در قرآن نازل نگشته مگر آنكه درباره حضرت على‏ عليه السلام بيان شده است.


وَ لَا نَزَلَتْ آیَهُ مَدْحٍ فِی الْقُرْآنِ إِلَّا فِیهِ: هيچ آيه ستايشى در قرآن نازل نگشته مگر آنكه درباره حضرت على‏ عليه السلام بيان شده است.
در اينجا مجال پرداختن به همه آيات ستايش و خشنودى خداوند در قرآن نيست. بلكه تنها به بيان همان ۱۶ آيه ‏اى كه در خطبه غدير آمده و درباره على‏ عليه السلام مى ‏باشد اكتفا مى ‏گردد:


در اينجا مجال پرداختن به همه آيات ستايش و خشنودى خداوند در قرآن نيست. بلكه تنها به بيان همان ۱۶ آيه ‏اى كه در خطبه غدير آمده و درباره على‏ عليه السلام مى ‏باشد اكتفا مى ‏گردد:
{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ}}<ref>مائده/۶۷.</ref>: ای پیامبر! آنچه از سوی پروردگارت [درباره ولایت و رهبری علی بن أبی طالب امیرالمؤمنین (علیه السلام)] بر تو نازل شده ابلاغ کن.


«يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ»<ref>مائده/۶۷.</ref>: ای پیامبر! آنچه از سوی پروردگارت [درباره ولایت و رهبری علی بن أبی طالب امیرالمؤمنین (علیه السلام)] بر تو نازل شده ابلاغ کن.
{{متن قرآن|إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ}}<ref>مائده/۵۵.</ref>: سرپرست و دوست شما فقط خدا و رسول اوست و مؤمنانی [مانند علی بن ابی طالب اند] که همواره نماز را برپا می دارند و در حالی که در رکوع اند [به تهی دستان] زکات می دهند.


«إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ»<ref>مائده/۵۵.</ref>: سرپرست و دوست شما فقط خدا و رسول اوست و مؤمنانی [مانند علی بن ابی طالب اند] که همواره نماز را برپا می دارند و در حالی که در رکوع اند [به تهی دستان] زکات می دهند.
{{قرآن|وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ}}<ref>یس/۱۲</ref>: هر چيزى را در امام مبين گرد آورديم.


«وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ»<ref>یس/۱۲.</ref>: هر چيزى را در امام مبين گرد آورديم.
{{قرآن|وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِما تَعْمَلُون‏}}<ref>حشر/۱۸</ref>: هر كس نگاه كند و ببيند براى فرداى خود چه پيش فرستاده است. از خدا بترسيد، و با على ‏عليه السلام مخالفت نكنيد تا گام‏ هايتان بعد از ثابت شدن نلغزد، كه خدا از آنچه كه انجام مى‏ دهيد آگاه است.


«وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَد وَ اتَّقُوا اللهَ اِنَّ اللهَ خَبيرٌ‘ بِمَا تَعْمَلُونَ»<ref>حشر/۱۸.</ref>: هر كس نگاه كند و ببيند براى فرداى خود چه پيش فرستاده است. از خدا بترسيد، و با على ‏عليه السلام مخالفت نكنيد تا گام‏ هايتان بعد از ثابت شدن نلغزد، كه خدا از آنچه كه انجام مى‏ دهيد آگاه است.
{{قرآن|أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ يَا حَسْرَتَا عَلَى مَا فَرَّطْتُ فِي جَنْبِ اللَّهِ}}<ref>زمر/۵۶</ref>: تا مبادا كسى بگويد افسوس كه نسبت به هم جوار خدا كوتاهى كردم.


«أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ يَا حَسْرَتَا عَلَى مَا فَرَّطْتُ فِي جَنْبِ اللَّهِ»<ref>زمر/۵۶.</ref>: تا كسى بگويد افسوس كه نسبت به هم جوار خدا كوتاهى كردم.
{{قرآن|اَلْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ اَلْإِسْلامَ دِيناً}}<ref>مائده/۳</ref>: امروز دين شما را برايتان كامل نمودم و نعمت خود را به طور تام و تمام در اختيار شما گذاشتم و اسلام را به عنوان دينى براى شما پسنديدم.


«اَلْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ اَلْإِسْلامَ دِيناً»<ref>مائده/۳.</ref>: امروز دين شما را برايتان كامل نمودم و نعمت خود را به طور تام و تمام در اختيار شما گذاشتم و اسلام را به عنوان دينى براى شما پسنديدم.
{{قرآن|وَالْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ}}<ref>عصر/۱-۲</ref>: سوگند به عصر [ظهور پیامبر اسلام] [که] بی تردید انسان در زیان کاری بزرگی است.


«وَالْعَصْرِ، إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ»<ref>عصر/۱ و ۲.</ref>: سوگند به عصر [ظهور پیامبر اسلام] [که] بی تردید انسان در زیان کاری بزرگی است.
{{قرآن|اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ}}<ref>آل عمران/۱۰۲</ref>: از خدا آن گونه که شایسته پروای از اوست، پروا کنید، و نمیرید مگر در حالی که [در برابر او و فرمان ها و احکامش] تسلیم باشید.


«اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ»<ref>آل عمران/۱۰۲.</ref>: از خدا آن گونه که شایسته پروای از اوست، پروا کنید، و نمیرید مگر در حالی که [در برابر او و فرمان ها و احکامش] تسلیم باشید.
== اسماء اشخاص در اين خطبه ==
پيامبر‏ صلى الله عليه و آله در اين خطبه ۸ نفر را به اسم ذكر مى‏ كند، كه همه نام‏ هاغير از نام ابليس، مربوط به پيامبران و حجج الهى‏ عليهم السلام مى‏ باشد که از اولين پيامبر حضرت آدم‏ عليه السلام تا آخرين پيامبر خاتم الانبياء صلى الله عليه وآله، و از اولين حجت يعنى حضرت آدم ‏عليه السلام تا آخرين حجت يعنى قائم آل‏ محمد حضرت بقية اللَّه الاعظم‏ عليه السلام را در بر مى‏ گيرد، تا به مردم بفهماند كه اين عالم هيچ گاه خالى از حجت نخواهد بود.


===اسماء اشخاص در اين خطبه===
'''هارون‏ عليه السلام:''' {{متن عربی|الَّذِي مَحَلُّهُ مِنِّي مَحَلُّ هَارُونَ مِنْ مُوسَى}}: نسبت او به من ،همانند نسبت هارون به موسى‏ عليهما السلام است.
پيامبر اكرم‏ صلى الله عليه و آله در اين خطبه ۸ نام را به اسم ذكر مى‏ كند، كه همه نام‏ ها - غير از نام ابليس -  مربوط به پيامبران و حجج الهى‏ عليهم السلام مى‏ باشد. از اولين پيامبرصلى الله عليه وآله حضرت آدم‏ عليه السلام تا آخرين پيامبر خاتم الانبياء صلى الله عليه وآله، و از اولين حجت يعنى حضرت آدم ‏عليه السلام تا آخرين حجت يعنى قائم آل‏ محمد حضرت بقية اللَّه الاعظم‏ عليه السلام را در بر مى‏ گيرد. تا به مردم بفهماند كه اين عالم هيچ گاه خالى از حجت نخواهد بود.


هارون‏ عليه السلام: «الَّذِی مَحَلُّهُ مِنِّی مَحَلُّ هَارُونَ مِنْ مُوسَی‏ عليهما السلام» : نسبت او به من همانند نسبت هارون به موسى‏ عليهما السلام است.
'''موسى‏ عليه السلام''': {{متن عربی|الَّذِي مَحَلُّهُ مِنِّي مَحَلُّ هَارُونَ مِنْ مُوسَى}}: نسبت او به من ،همانند نسبت هارون به موسى‏ عليهما السلام است.


موسى‏ عليه السلام: «الَّذِی مَحَلُّهُ مِنِّی مَحَلُّ هَارُونَ مِنْ مُوسَی‏ عليهما السلام» : نسبت او به من همانند نسبت هارون به موسى‏ عليهما السلام است.
'''آدم‏ عليه السلام:''' {{متن عربی|إنَّ إِبْليسَ أَخْرَجَ آدَمَ مِنَ الْجَنَّةِ بِالْحَسَدِ}}: ابليس به خاطر حسادت باعث بيرون شدن آدم ‏عليه السلام از بهشت گرديد.  


آدم‏ عليه السلام: ان ابليس اخرج آدم ‏عليه السلام من الجنة بالحسد: ابليس به خاطر حسادت باعث بيرون شدن آدم ‏عليه السلام از بهشت گرديد. «فان آدم اهبط الى الارض بخطيئة واحدة»: آدم به خاطر يك اشتباه به زمين فرستاده شد.
{{متن عربی|فَإنَّ آدَمَ أُهْبِطَ إلَى اْلأَرْضِ بِخَطيئةٍ وَاحِدَة}}: آدم به خاطر يك اشتباه به زمين فرستاده شد.


ابليس: «إنّ إبلیسَ أخرَجَ آدَمَ علیه السلام مِنَ الجَنَّهِ بِالحَسَدِ»: ابليس به خاطر حسادت باعث بيرون شدن آدم‏ عليه السلام از بهشت گرديد.
'''ابليس:'''{{متن عربی|إنَّ إِبْليسَ أَخْرَجَ آدَمَ مِنَ الْجَنَّةِ بِالْحَسَدِ}}: ابليس به خاطر حسادت باعث بيرون شدن آدم‏ عليه السلام از بهشت گرديد.


المهدى ‏عليه السلام: «ثُمَّ فِی النَّسْلِ مِنْهُ إِلَی الْقَائِمِ الْمَهْدِیِّ‏ عليه السلام»: سپس در نسل او تا مهدى قائم‏ عليه السلام.
'''المهدى ‏عليه السلام:'''  {{متن عربی|ثُمَّ فِي النَّسْلِ مِنْهُ إِلَى الْقَائِمِ الْمَهْدِي‏}}''':''' سپس در نسل او تا مهدى قائم‏ عليه السلام.


«مُمَلِّکُهَا الإِمامَ المَهدِيَّ ‏عليه السلام»: آن را تحت حاكميت امام مهدى‏ عليه السلام در مى‏ آورد.
{{متن عربی|مُمَلِّكُهَا الْإِمَامَ الْمَهْدِي‏}}: آن را تحت حاكميت امام مهدى‏ عليه السلام در مى‏ آورد.


«أَلَا إِنَّ خَاتَمَ الْأَئِمَّهِ مِنَّا الْقَائِمُ الْمَهْدِیُّ عليه السلام»: بدانيد كه آخرين امام از ما مهدى قائم‏ عليه السلام است.
{{متن عربی|أَلَا إِنَّ خَاتِمَ الْأَئِمَّةِ مِنَّا الْقَائِمُ الْمَهْدِي‏}}: بدانيد كه آخرين امام از ما مهدى قائم‏ عليه السلام است.


«خَاتَمهَا الْمَهْدِي‏ عليه السلام»: آخرين ايشان مهدى‏ عليه السلام است.
{{متن عربی|خَاتَمُهَا الْمَهْدِي‏ عليه السلام}}: آخرين ايشان مهدى‏ عليه السلام است.


===نام حضرت علی علیه السلام در خطبه===
== نام حضرت علی علیه السلام در خطبه ==
مى‏ توان گفت كه اين بخش مهم‏ترين بخش خطبه است، و به صورت حيرت‏ انگيزى ۴۳ مرتبه نام حضرت على عليه السلام برده شده است. پيامبر صلى الله عليه و آله در نهايت بلاغت اين اسامى را به گونه ‏اى بيان كرده كه تكرار آن مخلّ فصاحت نگردد، و اميرالمؤمنين‏ عليه السلام را به احسن وجه و زيباترين شكل به مردم معرفى نمايد.
مى‏ توان گفت كه اين بخش مهم‏ترين بخش خطبه است، و به صورت حيرت‏ انگيزى ۴۳ مرتبه نام حضرت على عليه السلام برده شده است. پيامبر صلى الله عليه و آله در نهايت بلاغت اين اسامى را به گونه ‏اى بيان كرده كه تكرار آن مخلّ فصاحت نگردد، و اميرالمؤمنين‏ عليه السلام را به احسن وجه و زيباترين شكل به مردم معرفى نمايد.


«لِأَنَّهُ قَدْ أعْلَمَنِي أَنِّي إنْ لَمْ اُبَلِّغْ مَا اُنْزِلَ إلَىَّ فِي حَقِّ عَلِىٍّ‏ عليه السلام فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ»: خداوند به من اعلام فرمود كه اگر آنچه در حق على‏ عليه السلام بر من نازل فرموده ابلاغ نكنم رسالت او را به انجام نرسانده‏ ام.
{{متن عربی|لِأَنَّهُ قَدْ أعْلَمَنِي أَنِّي إنْ لَمْ اُبَلِّغْ مَا اُنْزِلَ إلَىَّ فِي حَقِّ عَلِىٍّ‏ عليه السلام فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ}}: خداوند به من اعلام فرمود كه اگر آنچه در حق على‏ عليه السلام بر من نازل فرموده ابلاغ نكنم رسالت او را به انجام نرسانده‏ ام.
 
«يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ» فی علی علیه السلام: اى پيامبر آنچه از طرف پروردگارت درباره على‏ عليه السلام بر تو نازل شده ابلاغ كن.
 
يَعني فِي الخِلافَةِ لِعَلِيِّ بنِ أَبي طالِبٍ‏ عليه السلام: يعنى درباره خلافت على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام.
 
إِنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام أَخِی وَ وَصِیِّی، وَ خَلِیفَتِی: على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام برادر من و وصى من و جانشين من مى ‏باشد.
 
وَ عَلِىَّ بْنَ أَبِى ‏طَالِبٍ‏ عليه السلام الَّذِي أقَامَ الصَّلَاةَ وَ آتَى الزَّكَاةَ وَ هُوَ رَاكِع: على بن ابی طالب‏ عليه السلام همان كسى است كه نماز به پا مى‏ دارد و در حال ركوع زكات مى‏ دهد.
 
لَا يَرضَى اللّهُ مِنِّى إِلّا أَن أُبَلِّغَ مَا أَنزَلَ اللّهُ إِلَىَّ فِي حَقِّ عَلِيٍّ‏ عليه السلام: خداوند از من راضى نمى‏ شود مگر آنچه را در حق على‏ عليه السلام بر من نازل كرده ابلاغ نمايم.
 
«يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ» فى حق على ‏عليه السلام: اى پيامبر! آنچه در مورد على‏ عليه السلام از پروردگارت بر تو نازل شده ابلاغ كن.
 
ثُمَّ مِنْ بَعْدِي عَلِىّ ‏عليه السلام وَلِيُّكُمْ وَ إمَامُكُمْ بِأمْرِ اللَّهِ: بعد از من و به امر خداوند، على‏ عليه السلام صاحب اختيار و امام شماست.
 
===«معاشر الناس» های خطبه===
معمولاً خطاب‏ هاى قرآن كريم با «أَيُّهَا النَّاسُ» و «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا » آمده است. اما در اين خطبه، پيامبر اكرم‏ صلى الله عليه و آله مردم را با «معاشر الناس» مورد خطاب قرار مى‏ دهد.
 
با تحقيقى كه در روايات و احاديث اسلامى انجام گرفت، مشخص شد كه حضرات معصومين ‏عليهم السلام خطاب «مَعَاشِرَ النَّاسِ» را بسيار اندک به كار برده‏ اند.


اما پيامبر صلى الله عليه و آله در اين خطبه نورانى ۵۸ مرتبه از اين عبارت خطابى استفاده كرده است. استفاده فراوان از اين عبارت در يك خطبه يک ساعته به اين خاطر بوده كه مردم به نكات مذكور پس از اين خطاب توجه بيشترى كنند، و به مطالب عنوان شده عنايت مضاعفى داشته باشند:
{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ}} {{متن عربی|في عَلي عليه السلام يعني فِي الخِلافَةِ لِعَلِيِّ بنِ أَبي طالِبٍ‏ عليه السلام}}: اى پيامبر آنچه از طرف پروردگارت درباره على‏ عليه السلام بر تو نازل شده ابلاغ كن یعنى درباره خلافت على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام.


مَعَاشِرَ النَّاسِ، مَا قَصَّرتُ فِي تَبليغِ مَا أَنزَلَ اللّهُ تَعالى إِلَىَّ: اى مردم، من در رساندن آنچه خداوند بر من نازل كرد كوتاهى نكردم.
{{متن عربی|إِنَّ عَلِي بْنَ أَبِي طَالِبٍ عليه السلام أَخِي وَ وَصيي، وَ خَلِيفَتِي}}: على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام برادر من و وصى من و جانشين من مى ‏باشد.


فاعلموا -مَعَاشِرَ النَّاسِ-  ذلِکَ فیهِ وَ افْهَمُوهُ وَ اعْلَمُوا: اى مردم، اين مطلب را درباره او بدانيد و بفهميد و آگاه باشيد.
{{متن عربی|وَ عَلِيُّ بْنَ أَبِي ‏طَالِبٍ‏ عليه السلام الَّذِي أقَامَ الصَّلَاةَ وَ آتَي الزَّكَاةَ وَ هُوَ رَاكِع}}: على بن ابی طالب‏ عليه السلام همان كسى است كه نماز به پا مى‏ دارد و در حال ركوع زكات مى‏ دهد.


مَعَاشِرَ النَّاسِ، إِنَّهُ آخِرُ مَقَامٍ أَقُومُهُ فِی هَذَا الْمَشْهَدِ: اى مردم، اين آخرين بارى است كه در چنين گردهمايى به پا مى ‏ايستم.
{{متن عربی|لَا يَرضَي اللّهُ مِنِّي إِلّا أَن أُبَلِّغَ مَا أَنزَلَ اللّهُ إِلَيَّ فِي حَقِّ عَلِيٍّ‏ عليه السلام}}: خداوند از من راضى نمى‏ شود مگر آنچه را در حق على‏ عليه السلام بر من نازل كرده ابلاغ نمايم.


مَعَاشِرَ النَّاسِ، فَضِّلُوهُ: اى مردم، او را بر ديگران برترى دهيد.
{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ}} {{متن عربی|فِي حَقِّ عَليٍّ ‏عليه السلام}}: اى پيامبر! آنچه در مورد على‏ عليه السلام از پروردگارت بر تو نازل شده ابلاغ كن.


مَعَاشِرَ النَّاسِ،  لَا تَضِلُّوا عَنْهُ: اى مردم از او روى برنگردانيد.
{{متن عربی|ثُمَّ مِنْ بَعْدی عَلِی وَلِیکُمْ وَإمامُکُمْ بِأَمْرِ الله‏ِ رَبِّکُمْ، ثُمَّ الامامَةُ فی ذُرِّیتی مِنْ وُلْدِهِ إلی یوْمٍ تَلْقَوْنَ الله‏ وَرَسُولَهُ.}}: «بعد از من و به امر خداوند، على‏ عليه السلام صاحب اختيار و امام شماست....»


مَعَاشِرَ النَّاسِ، إِنَّهُ إمَامٌ مِنَ اللَّهِ: اى مردم، او امامى از جانب خداوند است.
== مَعاشِرَ النّاس های خطبه ==
معمولاً خطاب‏ هاى قرآن كريم با{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ}}  و {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا}} آمده است. اما در اين خطبه، پيامبر اكرم‏ صلى الله عليه و آله مردم را با {{متن عربی|مَعاشِرَ النّاس}} مورد خطاب قرار مى‏ دهد. پيامبر صلى الله عليه و آله در اين خطبه نورانى ۵۸ مرتبه از اين عبارت خطابى استفاده كرده است.


مَعَاشِرَ النَّاسِ، بِي وَ اللَّهِ بَشِّرِ الْأَوَّلُونَ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ‏ عليهم السلام: اى مردم، به خدا قسم پيامبران و رسولان‏ عليهم السلام پيشين به آمدنم مژده داده ‏اند.
== «مَعَاشِرَ النَّاس» های مخصوص حضرت علی علیه السلام ==
همانگونه كه در بخش قبلى بيان شد، استفاده از {{متن عربی|مَعَاشِرَ النَّاس}} براى توجه و عنايت بيشتر مردم به مطالب مذكور بعد از خطاب است. از  ۵۸ مورد{{متن عربی|مَعَاشِرَ النَّاس}} در خطبه، ۲۸ مورد آن اختصاص به نكاتى دارد كه درباره اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام است:


مَعَاشِرَ النَّاسِ، حَبانِيَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ بِهَذِهِ الفَضِيلَةِ: اى مردم، خداوند اين فضيلت را بر من ارزانى داشته است.
{{متن عربی|فاعلموا -  مَعَاشِرَ النَّاسِ -  ذلِك فيهِ وَ افْهَمُوهُ وَ اعْلَمُوا}}: اى مردم، اين مطلب را درباره او بدانيد و بفهميد و آگاه باشيد.


===«مَعَاشِرَ النَّاسِ» های مخصوص حضرت علی علیه السلام===
{{متن عربی|مَعَاشِرَ النَّاسِ، فَضِّلُوهُ}}: اى مردم، على‏ عليه السلام را بر ديگران برترى دهيد.
همانگونه كه در بخش قبلى بيان شد، استفاده از «مَعَاشِرَ النَّاسِ» براى توجه و عنايت بيشتر مردم به مطالب مذكور بعد از خطاب است. از  ۵۸ مورد «مَعَاشِرَ النَّاسِ» در خطبه، ۲۸ مورد آن اختصاص به نكاتى دارد كه درباره اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام است:


فاعلموا -  مَعَاشِرَ النَّاسِ -  ذلك فيه و افهموه و اعلموا: اى مردم، اين مطلب را درباره او بدانيد و بفهميد و آگاه باشيد.
{{متن عربی|مَعَاشِرَ النَّاسِ، لَا تَضِلُّوا عَنْهُ}}: اى مردم، از على ‏عليه السلام روى برنگردانيد.


مَعَاشِرَ النَّاسِ، فضّلوه: اى مردم، على‏ عليه السلام را بر ديگران برترى دهيد.
{{متن عربی|مَعَاشِرَ النَّاسِ، إِنَّهُ إمَامٌ مِنَ اللَّهِ}}: اى مردم، او امامى از جانب خداوند است.


مَعَاشِرَ النَّاسِ، لا تضلّوا عنه: اى مردم، از على ‏عليه السلام روى برنگردانيد.
{{متن عربی|مَعَاشِرَ النَّاسِ، : فَضِّلُوا عَلِيّاً فَإِنَّهُ أَفْضَلُ النَّاسِ بَعْدي}}: اى مردم، على ‏عليه السلام را بر ديگران برترى دهيد كه او بعد از من برترين مردم است.


مَعَاشِرَ النَّاسِ، انه امام من اللَّه: اى مردم، او امامى از جانب خداوند است.
{{متن عربی|مَعَاشِرَ النَّاسِ، إِنَّهُ جَنْبُ اللهِ }}: اى مردم، على‏ عليه السلام هم جوار خداوند است.


مَعَاشِرَ النَّاسِ، فضّلوا علياً عليه السلام فانه افضل الناس بعدى: اى مردم، على ‏عليه السلام را بر ديگران برترى دهيد كه او بعد از من برترين مردم است.
{{متن عربی|مَعَاشِرَ النَّاسِ، اِنَّ عَليّا وَ الطَّيّبينَ مِنْ وُلْدي هُمُ الثِّقْلُ الاَْصْغَرُ}}: اى مردم، على و فرزندان پاک من از نسل او عليهم السلام گنجينه كوچک هستند.


مَعَاشِرَ النَّاسِ، انه جنب اللَّه: اى مردم، على‏ عليه السلام هم جوار خداوند است.
{{متن عربی|مَعَاشِرَ النَّاسِ، هَذَا عَلِيّ (عليه السلام) أَخِي وَ وَصِيي وَ وَاعِي عِلْمِي}}: اى مردم، اين على ‏عليه السلام برادر من و وصى من و حافظ علم من است.


مَعَاشِرَ النَّاسِ، ان علياً و الطيبين من ولدى‏ عليهم السلام من صلبه هم الثقل الاصغر: اى مردم، على و فرزندان پاک من از نسل اوعليهم السلام گنجينه كوچک هستند.
{{متن عربی|مَعَاشِرَ النَّاسِ، إِنَّما أَكمَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ دينَكُمْ بِإِمامَتِهِ}}: اى مردم، خدا دين شما را با امامت على‏ عليه السلام كامل نمود.


مَعَاشِرَ النَّاسِ، هذا على‏ عليه السلام اخى و وصيى و واعى علمى: اى مردم، اين على ‏عليه السلام برادر من و وصى من و حافظ علم من است.
== صفات و فضائل حضرت علی علیه السلام ==
آشكارترين معجزه خطبه غدير همين بخش مى‏ باشد كه پيامبر صلى الله عليه و آله در اين خطبه يک ساعته، صفات و فضائل بي شمارى را از حضرت على‏ عليه السلام بيان فرموده است. البته اگر هيچ صفتى هم گفته نمى‏ شد مگر همين جمله‏ اى كه مى‏ فرمايد:


مَعَاشِرَ النَّاسِ، انما اكمل اللَّه عزوجل دينكم بامامته: اى مردم، خدا دين شما را با امامت على‏ عليه السلام كامل نمود.
{{متن عربی|مَعاشِرَالنّاسِ، إِنَّ فَضائِلَ عَليّ بْنِ أَبي طالِبٍ عِنْدَاللَّهِ عَزَّوَجَلَّ  ـ وَ قَدْ أَنْزَلَها فِى الْقُرْآنِ ـ أَكثَرُ مِنْ أَنْ أُحْصِيها فى مَقامٍ واحِدٍ، فَمَنْ أَنْبَأَكمْ بِها وَ عَرَفَها فَصَدِّقُوهُ.}} براى شناخت مولايمان اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام كافى نبود؟ در اين كلام نورانى، پيامبر اكرم ‏صلى الله عليه وآله می‏فرمايد:
 
===صفات و فضائل حضرت علی علیه السلام بیان شده در خطبه===
آشكارترين معجزه خطبه غدير همين بخش مى‏ باشد كه پيامبرصلى الله عليه وآله در اين خطبه يك ساعته، صفات و فضائل بى‏شمارى را از حضرت على‏ عليه السلام بيان فرموده است. البته اگر هيچ صفتى هم گفته نمى‏ شد مگر همين جمله‏ اى كه مى‏ فرمايد:
 
معاشر الناس، ان فضائل على بن ابى‏ طالب ‏عليه السلام عند اللَّه عزوجل -  و قد انزلها فى القرآن -  اكثر من ان احصيها فى مقام واحد. فمن انبأكم بها و عرفها فصدّقوه. همين فقره براى شناخت مولايمان اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام كافى بود. در اين كلام نورانى، پيامبر اكرم ‏صلى الله عليه وآله می‏فرمايد:


اى مردم، فضائل و ويژگى‏ هاى على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام در نزد خداوند -  كه در قرآن آمده -  بيش از آن است كه بتوانم در يک مجلس بشمارم. پس هر كس از مقامات او خبر داد و آنها را به شما شناساند او را تصديق كنيد.
اى مردم، فضائل و ويژگى‏ هاى على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام در نزد خداوند -  كه در قرآن آمده -  بيش از آن است كه بتوانم در يک مجلس بشمارم. پس هر كس از مقامات او خبر داد و آنها را به شما شناساند او را تصديق كنيد.
خط ۲۰۸: خط ۱۷۲:
در اين خطبه ۱۶۰ صفت و فضيلت از ويژگى‏ هاى حضرت على‏ عليه السلام بيان شده است.
در اين خطبه ۱۶۰ صفت و فضيلت از ويژگى‏ هاى حضرت على‏ عليه السلام بيان شده است.


البته با توجه به مفاهيم بعضى از جملات مى ‏توان ۱۸۸ صفت و بلكه بيشتر براى آن حضرت بر شمرد، ولى در اين كتاب فقط به معناى ظاهرى جملات بسنده مى ‏شود، و از گفتن مفاهيم پنهان و صفات تكرارى صرف نظر مى‏ گردد:
البته با توجه به مفاهيم بعضى از جملات مى ‏توان ۱۸۸ صفت و بلكه بيشتر براى آن حضرت بر شمرد.
 
على بن ابى‏ طالب اخى‏ عليه السلام: على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام برادر من است.
 
وصيّى: وصى من است.
 
خليفتى على امتى: جانشين من در ميان امت من است.
 
الامام من بعدى: امام بعد از من است.
 
محله منى محل هارون من موسى‏ عليهما السلام : جايگاه او نسبت به من همانند جايگاه هارون نسبت به موسى‏ عليهما السلام است.
 
وليّكم: صاحب اختيار شماست.
 
الذى اقام الصلاة: كسى كه نماز به پا مى‏ دارد.


===اوامر بیان شده در خطبه===
== اوامر بیان شده در خطبه ==
در هر خطبه‏ اى بعد از توضيحات خطيب و ارائه ادلّه، نوبت به بيان «اهداف و مقاصد» مى‏ رسد و سخنران مهم‏ترين مقاصد خود را به صورت حكم و امر مولوى بيان مى‏ كند، تا مخاطبين از دستورهايش تبعيت كنند. يا به صورت امر ارشادى بيان مى‏ كند تا ديگران را ترغيب نمايد كه سخنانش را عملى سازند.
در هر خطبه‏ اى بعد از توضيحات خطيب و ارائه ادلّه، نوبت به بيان «اهداف و مقاصد» مى‏ رسد و سخنران مهم‏ترين مقاصد خود را به صورت حكم و امر مولوى بيان مى‏ كند، تا مخاطبين از دستورهايش تبعيت كنند. يا به صورت امر ارشادى بيان مى‏ كند تا ديگران را ترغيب نمايد كه سخنانش را عملى سازند.


در اين خطبه نيز پيامبر صلى الله عليه وآله ۴۲ مرتبه درباره موضوعات مهم دستور داده است:
در اين خطبه نيز پيامبر صلى الله عليه و آله ۴۲ مرتبه درباره موضوعات مهم دستور داده است:


«بلّغ ما انزل»: آنچه را كه نازل شد ابلاغ كن.
* {{متن قرآن|بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ}}: آنچه را كه نازل شد ابلاغ كن.
* {{متن عربی|فَاعلَمُوا}}: بدانيد.
* {{متن عربی|افهَمُوهُ}}: بفهميد.
* {{متن عربی|اعلَمُوا}}: آگاه باشيد.
* {{متن عربی|فَاسمَعُوا}}: گوش بسپاريد.
* {{متن عربی|أطِيعُوا}}: اطاعت كنيد.
* {{متن عربی|انقادُوا}}: سر تسليم فرود آوريد.
* {{متن عربی|فَضِّلُوهُ}}: او (على ‏عليه السلام) را بر ديگران برترى دهيد.
* {{متن عربی|وَاقْبَلُوهُ }}: او را قبول كنيد.
* {{متن عربی|فَضِّلُوا عَلِيّاً عليه السلام}}: على ‏عليه السلام را بر ديگران برترى دهيد.
* {{متن عربی|تَدَبَّرُوا القُرآنَ}}: در قرآن بينديشيد.
* {{متن عربی|وَ افهَمُوا آياتِهِ}}: آيات قرآن را بفهميد.
* {{متن عربی|وَانْظُرُوا إِلي مُحْكماتِهِ}}: در محكمات قرآن نظر كنيد.


فاعلموا: بدانيد.
== اوامر و وظائف بیان شده درباره حضرت علی علیه السلام در خطبه ==
مهم‏ترين اهداف يک خطبه نزد خطيب دستورهايى است كه در كلام خود بيان مى‏ كند، و مهم‏ترين دستورها آن دسته از فرامينى است كه بيشتر روى آن تكيه مى ‏كند و درباره آن بحث مى ‏نمايد.


افهموه: بفهميد.
از ۴۲ فرمان بيان شده در خطبه غدير، ۲۱ فرمان آن مربوط به احترام و اطاعت از اميرالمؤمنين عليه السلام است.


اعلموا: آگاه باشيد.
== نواهی بیان شده در خطبه ==
همانگونه كه در بحث اوامر بيان شد، دستورهاى صادر شده از سوى خطيب، -  خواه به صورت امر و خواه به صورت نهى -  اساسى‏ ترين بخش يک خطبه مى ‏باشد و هدف واقعى سخنران را مى‏ رساند. در اين خطبه، حضرت رسول‏ صلى الله عليه و آله ۱۵ بار نهى فرموده است.


فاسمعوا: گوش بسپاريد.
از اين نواهى بيان شده در خطبه، ۷ مورد آن مربوط به اميرالمؤمنين‏ عليه السلام مى‏ باشد؛ پيامبر صلى الله عليه و آله نسبت به دورى  جستن از حضرت على‏ عليه السلام هشدار مى ‏دهد و مردم را از ترك نمودن راه و روش و امامت آن حضرت باز مى دارد.


اطيعوا: اطاعت كنيد.
انسان منصف و داراى قلب سليم با دقت در كلام خاتم الانبياء صلى الله عليه و آله به اين نكته پى مى ‏برد كه تمام همّ و غم آن حضرت اثبات راه و روش وصى خود مى‏ باشد. بيشترين چيزى كه حضرتش از آن نهى مى‏ فرمايد دورى جستن و كناره گرفتن از راه و روش اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام است. پس وظيفه هر مسلمان و محب رسول ‏اللَّه ‏صلى الله عليه و آله است كه از چيزهايى كه پيامبر صلى الله عليه و آله نهى فرموده آگاه گردد و از آنها اجتناب نمايد:


انقادوا: سر تسليم فرود آوريد.
{{متن عربی|مَلْعونٌ مَنْ خالَفَهُ}}: هر كس با او مخالفت كند ملعون است.


فضّلوه: او (على ‏عليه السلام) را بر ديگران برترى دهيد.
{{متن عربی|لا تَضِلُّوا عَنهُ}}: از او (على‏ عليه السلام) روى برنگردانيد.


اقبلوه: او را قبول كنيد.
{{متن عربی|لا تَنفِرُوا مِنهُ}}: و از او نگريزيد.


فضّلوا علياً عليه السلام: على ‏عليه السلام را بر ديگران برترى دهيد.
{{متن عربی|وَ لا تَستَنكِفُوا عَن وِلايَتِهِ}}: و از ولايتش سر برنتابيد.


تدّبروا القرآن: در قرآن بينديشيد.
{{متن عربی|فَاحْذَرُوا أَنْ تُخالِفوهُ}}: از مخالفت با او بپرهيزيد.


و افهموا آياته: آيات قرآن را بفهميد.
{{متن عربی|مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ، مَغْضُوبٌ مَغْضُوبٌ مَنْ رَدَّ عَلَيّ قَوْلي هذا }}: ملعون است معلون است، مغضوب است مغضوب است كسى كه اين گفته مرا رد كند.


و انظرو الى محكماته: در محكمات قرآن نظر كنيد.
{{متن عربی|وَلاتَتَّبِعوا مُتَشابِهَهُ}}: به دنبال متشابه آن (قرآن) نرويد.


===اوامر و وظائف بیان شده درباره حضرت علی علیه السلام در خطبه===
{{متن عربی|فَلا تَحسُدُوهُ}}: مبادا به او (على ‏عليه السلام) حسد ورزيد.
مهم‏ترين اهداف يک خطبه نزد خطيب دستورهايى است كه در كلام خود بيان مى‏ كند، و مهم‏ترين دستورها آن دسته از فرامينى است كه بيشتر روى آن تكيه مى ‏كند و درباره آن بحث مى ‏نمايد. از ۴۲ فرمان بيان شده در خطبه غدير، ۲۱ فرمان آن مربوط به احترام و اطاعت از اميرالمؤمنين عليه السلام است. اميد است كه بيان اين فرامين موجب تنبّه و آگاهى بيشتر گردد.


{{متن عربی|لاتَمُنُّوا عَلَيَّ بِإِسْلامِكُمْ}}: با اسلام آوردنتان بر من منت نگذاريد.


بلّغ ما انزل: آنچه را كه نازل شد (درباره على ‏عليه السلام) ابلاغ كن.
{{متن عربی|لاتَمُنُّوا عَلَي اللهِ}}: بر خدا منت نگذاريد.


فاسمعوا: گوش بسپاريد (آنچه را كه خدا درباره على ‏عليه السلام فرموده است) .
{{متن عربی|وَلا تَتَفَرَّقْ بِكُمُ السُّبُلُ عَنْ سَبيلِهِ}}: راه‏هاى گوناگون شما را از راه او منحرف نكند.


اطيعوا: اطاعت كنيد (آنچه را كه خدا درباره على‏ عليه السلام فرموده است) .
{{متن عربی|وَلاتَخَلَّفوا عَنْهُ إِلاّبَتَرُوا وَ افْتَقَرُوا}}: هيچ خاندانى حج را ترك نمى ‏كند مگر آنكه بى خير و فقير باشد.


انقادوا: سر تسليم فرود آوريد.
{{متن عربی|وَلاتَنْصَرِفُوا عَنِ الْمشَاهِدِإِلاّ بِتَوْبَةٍ }}: جز با توبه از صحنه برنگرديد.


فضّلوه: او (على‏ عليه السلام) را بر ديگران برترى دهيد.
{{متن عربی|لا تُبَدِّلُوهُ }}: اين مطالب را جا به جا نكنيد.


اقبلوه: او را قبول كنيد.
{{متن عربی|لاتُغَيِّرُوهُ}}: اين مطالب را تغيير ندهيد.


فضّلوا علياًعليه السلام: على‏ عليه السلام را بر ديگران برترى دهيد.
== ضمائر متصل بیان شده در خطبه درباره حضرت علی علیه السلام ==
همانگونه كه مى‏ دانيم ضمير در حكم «اسم عين» است، و با آوردن ضمير گويا اسم شخص برده مى‏ شود. پيامبر صلى الله عليه و آله در عين حال كه ۴۳ مرتبه نام وصى خود حضرت على‏ عليه السلام را مى ‏برد، ۹۶ مرتبه نيز ضمير متصل «ه» و ۷ مرتبه ضمير منفصل «هو» و ۱۴ بار ضمير مستتر «هو» را به حضرتش ارجاع مى ‏دهد، يعنى مجموعاً ۱۶۰ مرتبه نام وصى خود را در اين خطبه بيان مى‏ فرمايد. اهتمام بر كسى در اين حد و با اين همه تأكيد در كمتر خطبه‏ اى ديده شده است.  


فليبلّغ الحاضر الغائب: اين پيام (انتصاب على‏ عليه السلام) را حاضران به غائبان برسانند.
== ضمایر منفصل بیان شده در خطبه درباره حضرت علی علیه السلام ==
تعداد هفت ضمير منفصل و جداگانه -  يعنى او -  به حضرت امير عليه السلام ارجاع داده شده است:


و قد امرت علياًعليه السلام: من على‏ عليه السلام را فرمان دادم.
{{متن عربی|هُوَ وَلِيّكُم}}: او صاحب اختيار شماست.


انتهوا: نهى او را بپذيريد.
{{متن عربی|وَ هُوَ راكِعٌ}}: در حالى كه در ركوع است.


و صيّروا الى مراده: به سوى هدف و مقصود او گام برداريد.
{{متن عربی|هُوَ الإِمامُ المُبينُ}}: او همان امام مبين است.


فقولوا و قولوا: بگوييد (درباره على ‏عليه السلام آنچه را كه من مى ‏گويم) .
{{متن عربی|فَهُوَ الَّذی یَهْدِی إلَى الْحَقِّ}}: او است كه به سوى حق هدايت می ‏كند.


===نواهی بیان شده در خطبه===
{{متن عربی|‏ هُوَ عَلِى¨ٌّ بْنُ أَبى طالِبٍ عليه السلام}}: او على بن ابى‏ طالب ‏عليه السلام است.
همانگونه كه در بحث اوامر بيان شد، دستورهاى صادر شده از سوى خطيب، -  خواه به صورت امر و خواه به صورت نهى -  اساسى‏ ترين بخش يک خطبه مى ‏باشد و هدف واقعى سخنران را مى‏ رساند. در اين خطبه، حضرت رسول‏ صلى الله عليه وآله ۱۵ بار نهى فرموده است.


از اين نواهى بيان شده در خطبه، ۷ مورد آن مربوط به اميرالمؤمنين‏ عليه السلام مى‏ باشد؛ پيامبرصلى الله عليه وآله نسبت به دورى  جستن از حضرت على‏ عليه السلام هشدار مى ‏دهد و مردم را از ترك نمودن راه و روش و امامت آن حضرت باز مى دارد.
{{متن عربی|هُوَ ناصِرُ دِينِ اللَّهِ}}: او يارى دهنده دين خداست.


انسان منصف و داراى قلب سليم با دقت در كلام خاتم الانبياءصلى الله عليه وآله به اين نكته پى مى ‏برد كه تمام همّ و غم آن حضرت اثبات راه و روش وصى خود مى‏ باشد. بيشترين چيزى كه حضرتش از آن نهى مى‏ فرمايد دورى جستن و كناره گرفتن از راه و روش اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام است. پس وظيفه هر مسلمان و محب رسول ‏اللَّه ‏صلى الله عليه وآله است كه از چيزهايى كه پيامبرصلى الله عليه وآله نهى فرموده آگاه گردد و از آنها اجتناب نمايد:
{{متن عربی|هُوَ وَ مَن یَخلُفُ مِن ذُرِّيَتِى}}: او و جانشينان كه از نسل من هستند...


ملعون من خالفه: هر كس با او مخالفت كند ملعون است.
== ضمایر مستتر بیان شده در خطبه درباره حضرت علی علیه السلام ==
تعداد ۱۴ مرتبه ضمير مستتر به حضرت امير عليه السلام ارجاع داده شده است:


لا تضلّوا عنه: از او (على‏ عليه السلام) روى برنگردانيد.
{{متن عربی|أَقامَ الصَّلاةَ (هو) }}: (او) نماز به پا مى‏ دارد.


لا تنفروا منه: و از او نگريزيد.
{{متن عربی|آتَى الزَّكاةَ (هو) }}: (او) زكات مى‏ دهد.


و لا تستنكفوا عن ولايته: و از ولايتش سر برنتابيد.
{{متن عربی|يَهدِى إِلى الحَقِّ (هو) }}: (او) به سوى حق هدايت مى ‏كند.


فاحذروا ان تخالفوه: از مخالفت با او بپرهيزيد.
{{متن عربی|يَعمَلُ بِهِ (هو) }}: (او) به حق عمل مى‏ نمايد.


ملعون ملعون، مغضوب مغضوب من ردّ علىّ قولى: ملعون است معلون است، مغضوب است مغضوب است كسى كه اين گفته مرا رد كند.
{{متن عربی|يُزهِقُ الباطِلَ (هو) }}: (او) باطل را از ميان بر مى‏ دارد.


لا تتبعوا متشابهه: به دنبال متشابه آن (قرآن) نرويد.
{{متن عربی|يَنهَى عَنهُ (هو) }}: (او) از باطل باز مى‏ دارد.


فلا تحسدوه: مبادا به او (على ‏عليه السلام) حسد ورزيد.
{{متن عربی|فَدى رَسُولَ اللّه‏ِ بِنَفْسِهِ (هو)}}: (او) جان خود را فداى رسول‏ خداصلى الله عليه وآله كرد.


لا تمنّوا علىّ باسلامكم: با اسلام آوردنتان بر من منت نگذاريد.
{{متن عربی|كانَ مَعَ الرَّسُولِ‏ صلى الله عليه وآله (هو) }}: (او) با رسول‏ خداصلى الله عليه وآله بود.


لا تمنّوا على اللَّه: بر خدا منت نگذاريد.
{{متن عربی|أَن يَنامَ فِى مَضجَعِى (هو) }}: (او) در بستر من بخوابد.


و لا تتفرّق بكم السبل عن سبيله: راه‏هاى گوناگون شما را از راه او منحرف نكند.
{{متن عربی|فَفَعَلَ فادِیاً لی بِنَفْسِهِ(هو) }}: (او) در حالى كه جانش را فداى من مى‏ كرد در بستر من آرميد.


و لا تخلّفوا عنه الا بتروا و افتقروا: هيچ خاندانى حج را ترك نمى ‏كند مگر آنكه بى خير و فقير باشد.
{{متن عربی|إلاّ عَلِیٌّ الَّذی آمَنَ }}: مگر على ‏عليه السلام كه ايمان آورد .


لا تنصرفوا عن المشاهد الا بتوبة: جز با توبه از صحنه برنگرديد.
{{متن عربی|وَرَضِیَ بِالْحَقِّ وَالصَّبْرِ}}: و به درستى و شكيبايى خشنود شد.


لا تبدّلوه: اين مطالب را جا به جا نكنيد.
{{متن عربی|وَهذا عَلِیٌّ یُفْهِمُکُمْ بَعْدی}}: بعد از من اين على ‏عليه السلام است كه به شما مى‏ فهماند.


لا تغيّروه: اين مطالب را تغيير ندهيد.
{{متن عربی|وَعَلِى¨ٌّ علیه السلام قَدْ بایَعَنى}}: على ‏عليه السلام با من بيعت كرده است.


===ضمائر متصل بیان شده در خطبه درباره حضرت علی علیه السلام===
== قسم های بیان شده در خطبه ==
همانگونه كه مى‏ دانيم ضمير در حكم «اسم عين» است، و با آوردن ضمير گويا اسم شخص برده مى‏ شود. پيامبرصلى الله عليه وآله در عين حال كه ۴۳ مرتبه نام وصى خود حضرت على‏ عليه السلام را مى ‏برد، ۹۶ مرتبه نيز ضمير متصل «ه» و ۷ مرتبه ضمير منفصل «هو» و ۱۴ بار ضمير مستتر «هو» را به حضرتش ارجاع مى ‏دهد، يعنى مجموعاً ۱۵۶ مرتبه نام وصى خود را در اين خطبه بيان مى‏ فرمايد.
محققان بر اين باور هستند كه قسم در زمانى استفاده مى‏ شود كه مطلب مورد نظر گوينده مطلب مهمى باشد، يا در مورد آن مطلب مهم انكارى از سوى مقابل ديده شود. از اين رو براى دلگرم نمودن طرف مقابل يا اتمام حجت با او از قسم استفاده مى‏ شود.


اهتمام بر كسى در اين حد و با اين همه تأكيد در كمتر خطبه‏ اى ديده شده است. در اينجا ابتدا به ضمائر متصل پرداخته مى‏ شود، و در بخش‏ هاى بعدى ديگر ضمائر بيان مى گردد:
حال بايد ببینيم كه پيامبرصلى الله عليه وآله كه هيچ كار بيهوده‏ اى انجام نمى ‏دهد، هفت قسمى كه در این خطبه به زبان آورده‏ اند را در كجا و براى چه مطالب مهمى استفاده كرده ‏اند:


الذى محله منى محل هارون من موسى ‏عليهما السلام : نسبت او به من همانند نسبت هارون به موسى‏ عليهما السلام است.
{{متن عربی|وَاللّه‏ِ فی أُمُورِهِمْ قَدْ تَکَرَّمْتُ}}: به خدا قسم در امور مربوط به آنها با بزرگوارى رفتار كرده ‏ام.


لكثره ملازمته: همراهى فراوان او (على‏ عليه السلام) با من.
{{متن عربی|بی ـ وَاللّه‏ِ ـ بَشَّرَ الأَوَّلُونَ مِنَ النَّبِیّینَ وَالْمُرْسَلینَ}}: به خدا قسم پيامبران و رسولان پيشين‏ عليهم السلام به آمدنم مژده داده ‏اند.


اقبالى عليه: توجه من به او.
{{متن عربی|وَأَنَا ـ وَاللّه‏ِ ـ خاتَمُ الأَنبِیاءِ وَالْمُرْسَلینَ}}: به خدا قسم من خاتم پيامبران و رسولان ‏عليهم السلام هستم.


هواه: تمايل او.
{{متن عربی|وَفی عَلِیٍّ ـ وَاللّه‏ِ ـ نَزَلَتْ سُورَةُ الْعَصْرِ}}: به خدا قسم سوره والعصر درباره على‏ عليه السلام نازل شده است.


قبوله منّى: پذيرش او از من.
{{متن قرآن|وَالْعَصْرِ، إنَّ الإِنْسانَ لَفی خُسْرٍ }}: قسم به عصر. كه انسان در زيان است.


فاعلموا... ذلك فيه: اين مطلب را درباره او بدانيد.
{{متن عربی|بِاللّه‏ِ ما عَنى بِهذِهِ الآیَةِ إلاّ قَوْماً مِنْ أَصْحابی أَعْرِفُهُمْ بِأَسْمائِهِمْ وَأَنْسابِهِمْ، وَقَدْ أُمِرْتُ بِالصَّفْحِ عَنْهُمْ}}: به خدا قسم مقصود اين آيه جز گروهى از اصحاب خودم نيست، كه آنان را به اسم و نسبشان مى ‏شناسم، و مأمورم بر آنان پرده‏ پوشى كنم.


قد نصبه لكم ولياً: او را صاحب اختيار شما قرار داده است.
{{متن عربی|فِیَّ نَزَلَتْ وَفیهِمْ وَاللّه‏ِ نَزَلَتْ، وَلَهُمْ عَمَّتْ، وَإیّاهُمْ خَصَّتْ}}: به خدا قسم اين سوره درباره من و درباره آنان (امامان‏ عليهم السلام) نازل شده است و شامل همه آنان مى‏ شود و به آنان اختصاص دارد.


فرض طاعته: اطاعتش را واجب نموده است.
== قسم های مخصوص حضرت علی علیه السلام ==
پيامبر اكرم ‏صلى الله عليه وآله به سبب اهميت موضوع ولايت، سه مرتبه از قسم استفاده نموده ‏اند:


ماض حكمه: حكم او (على‏ عليه السلام) قاطع است.
{{متن عربی|وَ فی عَلِیٍّ ـ وَاللّه‏ِ ـ نَزَلَتْ سُورَةُ الْعَصْرِ}}: به خدا قسم سوره عصر درباره على‏ عليه السلام نازل شده است.


جاز قوله: كلامش بسنده است.
{{متن قرآن|وَالْعَصْرِ، إنَّ الإِنْسانَ لَفی خُسْرٍ}} {{متن عربی|إلاّ عَلِیٌّ الَّذی آمَنَ وَرَضِیَ بِالْحَقِّ وَالصَّبْرِ}}: «قسم به عصر. كه انسان در زيان است»، مگر على‏ عليه السلام كه ايمان آورد و به حق و شكيبايى خشنود شد.


نافذ امره: امرش نافذ است.
{{متن عربی|فِیَّ نَزَلَتْ وَفیهِمْ وَاللّه‏ِ نَزَلَتْ، وَلَهُمْ عَمَّتْ، وَإیّاهُمْ خَصَّتْ}}: به خدا قسم اين سوره درباره من و آنان (امامان‏ عليهم السلام) نازل شده است و شامل همه آنان مى ‏شود و به آنان اختصاص دارد.


ملعون من خالفه: هر كس با او مخالفت كند ملعون است.
== خصوصیات دوستان حضرت علی علیه السلام ==
يكى از راه‏ هاى شناساندن يک فرد، معرفى دوستان وى مى ‏باشد. اگر بر فرض محال پيامبر صلى الله عليه و آله درباره حضرت على‏ عليه السلام نكته ‏اى نمى ‏فرمود و به توصيف و مدح دوستان و دوستداران آن حضرت بسنده مى‏ كرد، در شناساندن اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام كافى بود، و دلالت مى‏ كرد كه آن حضرت احترام خاص و ويژه ‏اى نزد پيامبر صلى الله عليه و آله دارد.


مرحوم من تبعه: هر كس تابع او باشد مورد رحمت الهى است.
اين مسئله براى شناخت مدعيان نزديک بودن به سنت نبوى نيز كافى است همان كسانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله درباره دوستان آنها چيزى نفرموده، بلكه مذمت نيز فرموده است:


و صدّقه: هر كس تصديقش كند.
{{متن عربی|مَرْحُومٌ مَنْ تَبِعَهُ وَصَدَّقَهُ}}: هر كس تابع او باشد و تصديقش كند مورد رحمت الهى قرار مى‏ گيرد.


غفر اللَّه له: خدا او را آمرزيده است.
{{متن عربی|وَلا یُوالی عَلِیّا إلاّ تَقِیٌّ}}: جز فرد پرهيزگار كسى با على‏ عليه السلام دوستى نمى ‏كند.


===ضمایر منفصل بیان شده در خطبه درباره حضرت علی علیه السلام===
{{متن عربی|وَلا یُؤمِنُ بِهِ إلاّ مُؤمِنٌ مُخْلِصٌ}}: جز مؤمن مخلص كسى به او ايمان نمى‏ آورد.
تعداد هفت ضمير منفصل و جداگانه -  يعنى او -  به حضرت امير عليه السلام ارجاع داده شده است:


هو وليكم: او صاحب اختيار شماست.
{{متن عربی|أَلا إنَّ أوْلِیاءَهُمُ الَّذینَ ذَکَرَهُمُ اللّه‏ُ فی کِتابِهِ، فَقالَ عَزَّ وَجَلَّ}}: {{متن قرآن|لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللّه‏ِ وَالْیَومِ الآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حادَّ اللّه‏َ وَرَسُولَهُ وَلَوْ کانُوا آبائَهُمْ أَوْ أَبْنائَهُمْ أَوْ إخْوانَهُمْ أَوْ عَشیرَتَهُمْ}}: بدانيد كه دوستان اهل‏بيت‏ عليهم السلام كسانى هستند كه خداوند در كتابش آنان را ياد كرده و فرموده است: هيچ گروهى را نمى‏ يابى كه به خدا و روز قيامت ايمان آورده باشند و در عين حال با كسانى كه با خدا و رسولش ضدّيت دارند دوستى نمايند اگر چه پدران و فرزندان و برادران و اقوامشان باشند.


و هو راكع: در حالى كه در ركوع است.
{{متن قرآن|أُولَٰئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ}}: آنان كسانى هستند كه ايمان در قلوبشان نوشته شده است.


هو االامام المبين: او همان امام مبين است.
{{متن قرآن|أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ }}: خدا آنان را با روحى از خود تأييد فرموده است.


فهو الذى يهدى الى الحق: او است كه به سوى حق هدايت می ‏كند.
{{متن قرآن|وَیُدْخِلُهُمْ جَنّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الأَنْهارُ}}: به بهشتى واردشان مى‏ كند كه از پايين آن نهرها جارى است.


هو على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام: او على بن ابى‏ طالب ‏عليه السلام است.
{{متن قرآن|رَضِیَ اللّه‏ُ عَنْهُمْ }}: خدا از آنان راضى است.


هو ناصر دين اللَّه: او يارى دهنده دين خداست.
{{متن قرآن|وَرَضُوا عَنْهُ}}: آنان از خدا راضى هستند.


هو و من تخلّف من ذريتى: او و جانشينان كه از نسل من هستند.
{{متن قرآن|أُولَٰئِكَ حِزْبُ اللَّهِ ۚ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}: آنان حزب خدا مى ‏باشند. بدانيد كه حزب خدا رستگار است.


===ضمایر مستتر بیان شده در خطبه درباره حضرت علی علیه السلام===
{{متن عربی|أَلا إنَّ أَوْلِیاءَهُمُ الْمُؤْمِنُونَ الَّذینَ وَصَفَهُمُ اللّه‏ُ عَزَّ وَجَلَّ فَقالَ}}: {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا وَلَمْ يَلْبِسُوا إِيمَانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولَٰئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَهُمْ مُهْتَدُونَ}}: بدانيد كه دوستان آنان (اهل‏بيت‏ عليهم السلام) كسانى هستند كه خداوند عزوجل آنان را توصيف كرده و فرموده است: «كسانى كه ايمان آوردند و ايمانشان را به تاريكى نيالودند».
تعداد ۱۴ مرتبه ضمير مستتر به حضرت اميرعليه السلام ارجاع داده شده است:


اقام الصلاة (هو) : (او) نماز به پا مى‏ دارد.
== خصوصیات دشمنان حضرت علی علیه السلام ==
همچنين يكى از راه ‏هاى شناخت يک فرد، شناخت دشمنان آن فرد است. بايد ديد چه كسانى دشمن او هستند، و چه كسانى دشمنان آن شخص را مذمت كرده‏ اند، و چرا دشمنان او را مذمت كرده ‏اند؟ در اين خطبه، ۱۲ مرتبه دشمنان حضرت على‏ عليه السلام مذمت شده‏ اند و مذمت كننده كسى نيست جز پيامبر صلى الله عليه و آله و اين گواهى است بر اين كه صراط على‏ عليه السلام حق است:


آتى الزكاة (هو) : (او) زكات مى‏ دهد.
{{متن عربی|مَلعُونٌ مَن خالَفَهُ}}: هر كس با او مخالفت كند ملعون است.


يهدى الى الحق (هو) : (او) به سوى حق هدايت مى ‏كند.
{{متن عربی|مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ، مَغْضُوبٌ مَغْضُوبٌ مَنْ رَدَّ عَلَیَّ قَوْلی هَذا وَ لَم يُوافِقهُ}}: معلون است ملعون، مغضوب است مغضوب است كسى كه اين گفته مرا رد كند و با آن موافقت ننمايد.


يعمل به (هو) : (او) به حق عمل مى‏ نمايد.
{{متن عربی|أَلا وَإنَّهُ لا یُبْغِضُ عَلِیّاً إلاّ شَقِیٌّ}}: آگاه باشيد كه جز فرد بدبخت كسى با على‏ عليه السلام دشمنى نمى ‏كند.


يزهق الباطل (هو) : (او) باطل را از ميان بر مى‏ دارد.
{{متن عربی|أَلا إنَّ أَعْداءَهُمْ هُمُ السُّفَهاءُ الْغاوُونَ إخْوانُ الشَّیاطینِ}}: بدانيد كه دشمنان ايشان سفيهان گمراه و برادران شياطين هستند.


ينهى عنه (هو) : (او) از باطل باز مى‏ دارد.
{{متن قرآن|يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلَىٰ بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا}}: سخنان پوچى را براى فريفتن به يكديگر مى ‏رسانند.


فدى رسول‏ اللَّه‏ صلى الله عليه وآله بنفسه (هو)( : (او) جان خود را فداى رسول‏ خداصلى الله عليه وآله كرد.
{{متن عربی|أَلا إنَّ أَعْداءَهُمُ الَّذینَ یَصْلَوْنَ سَعیرا}}: بدانيد كه دشمنان ايشان كسانى هستند كه وارد شعله ‏هاى آتش مى ‏شوند.


كان مع الرسول‏ صلى الله عليه وآله (هو) : (او) با رسول‏ خداصلى الله عليه وآله بود.
{{متن عربی|أَلا إنَّ أَعْداءَهُمُ الَّذینَ یَسْمَعُونَ لِجَهَنَّمَ شَهیقاً وَهِیَ تَفُورُ}}: بدانيد كه دشمنان ايشان كسانى هستند كه در حال جوش و خروش جهنم صداى وحشتناک آن را مى‏ شنوند.


ينام فى مضجعى (هو) : (او) در بستر من بخوابد.
{{متن عربی|وَیَرَوْنَ لَها زَفیراً}}: شعله ‏هاى جهنم را مى‏ بينند.


ففعل فادياً لى بنفسه (هو) : (او) در حالى كه جانش را فداى من مى‏ كرد در بستر من آرميد.
{{متن عربی|أَلا إنَّ أَعْداءَهُمُ الَّذینَ قالَ اللّه‏ُ فیهِمْ}}: {{متن قرآن|کُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها حَتّى إذَا ادّارَکُوا فیها جَمیعاً قالَتْ أُخْریهُمْ لِأُولَاهُمْ رَبَّنا هؤُلاءِ أَضَلُّونا فَآتِهِمْ عَذاباً ضِعْفاً مِنَ النّارِ قالَ لِکُلٍّ ضِعْفٌ وَلکِنْ لاتَعْلَمُونَ}}:


الا علياًعليه السلام، الذى آمن و رضى: مگر على ‏عليه السلام كه ايمان آورد و به درستى و شكيبايى خشنود شد.
بدانيد كه دشمنان ايشان كسانى هستند كه خدا درباره آنان فرموده است: هر گروهى كه داخل جهنم مى ‏شود همتاى خود را لعنت مى‏ كند تا اينكه همه آنان در آنجا به هم مى‏ پيوندند پيروان درباره پيشوايان مى گويند پروردگارا اينان ما را گمراه كردند پس بر آنان عذابى دو چندان از آتش نازل كن خداوند مى ‏فرمايد عذاب همه شما دو چندان است ولى شما نمى‏ دانيد.


هذا على‏ عليه السلام يفهمكم بعدى: بعد از من اين على ‏عليه السلام است كه به شما مى‏ فهماند.
== مواردى كه از «أَلا» تنبيهيه استفاده شده است ==
كلمه {{متن عربی|أَلا}} يا همان كلمه تنبيه يا استفتاح -  كه به معناى آگاه باشيد است -  در مواردى استفاده مى‏ شود كه گوينده قصد دارد به شنونده گوشزد كند كه در صدد بيان سخن مهمى است و مطلب بعد از{{متن عربی|أَلا}}نكته‏ اى قابل توجه و حائز اهميت است.


على‏ عليه السلام قد بايعنى: على ‏عليه السلام با من بيعت كرده است.
پس يک مسلمان بايد ببيند پيامبر صلى الله عليه و آله در ۵۷ موردى كه در اين خطبه از {{متن عربی|أَلا}} استفاده كرده چه مطالبى را بيان فرموده است، تا به آن مطالب مهم توجه بيشترى داشته باشد:


===همه قسم های بیان شده در خطبه===
{{متن عربی|أَلا لَهُ الْحَمْدُ مِنّی أَبَدَ الآبِدینَ وَ دَهْرَ الدّاهِرینَ وَ عَلى کُلِّ حالٍ}}: تا ابديت و تا پايان روزگار و در همه حال حمد و سپاس من نثار او باد.
محققان بر اين باور هستند كه قسم در زمانى استفاده مى‏ شود كه مطلب مورد نظر گوينده مطلب مهمى باشد، يا در مورد آن مطلب مهم انكارى از سوى مقابل ديده شود. از اين رو براى دلگرم نمودن طرف مقابل يا اتمام حجت با او از قسم استفاده مى‏ شود.


حال بايد ببینيم كه پيامبرصلى الله عليه وآله كه هيچ كار بيهوده‏ اى انجام نمى ‏دهد، هفت قسمى كه در خطبه ايشان به زبان آورده‏ اند را در كجا و براى چه مطالب مهمى استفاده كرده ‏اند:
{{متن عربی|أَلا إنَّ جَبْرَئیلَ خَبَّرَنی عَنِ اللّه‏ِ تَعالى بِذلِکَ وَیَقُولُ: مَنْ عادى عَلِیّا وَلَمْ یَتَوَلَّهُ فَعَلَیْهِ لَعْنَتی وَغَضَبی}}: بدانيد كه جبرئيل اين خبر را از جانب خدا برايم آورده است و می گويد: هر كس با على‏ عليه السلام دشمنى كند و ولايت او را نپذيرد لعنت و غضب من بر او باد.


و اللَّه فى امورهم قد تكرّمت: به خدا قسم در امور مربوط به آنها با بزرگوارى رفتار كرده ‏ام.
{{متن عربی|أَلا إنَّهُمْ أُمَناءُ اللّه‏ِ فی خَلْقِهِ وَحُکّامُهُ فی أَرْضِهِ}}: بدانيد كه آنان امين خدا بين مردم و حاكمان او در زمين هستند.


بى - و اللَّه -  بشّر الاولون من النبيين و المرسلين: به خدا قسم پيامبران و رسولان پيشين‏ عليهم السلام به آمدنم مژده داده ‏اند.
{{متن عربی|أَلا وَقَدْ أَدَّیْتُ}}: بدانيد كه من وظيفه خود را ادا نمودم.


انا - و اللَّه -  خاتم الانبياء و المرسلين‏ عليهم السلام: به خدا قسم من خاتم پيامبران و رسولان ‏عليهم السلام هستم.
{{متن عربی|أَلا وَقَدْ بَلَّغْتُ}}: بدانيد كه من ابلاغ كردم.


فى على‏ عليه السلام -و اللَّه- نزلت سورة العصر: به خدا قسم سوره والعصر درباره على‏ عليه السلام نازل شده است.
{{متن عربی|أَلا وَقَدْ أَسْمَعْتُ}}: بدانيد كه من به گوش‏ها رساندم.


«و العصر . ان الانسان لفى خسر» : قسم به عصر. كه انسان در زيان است.
{{متن عربی|أَلا وَقَدْ أَوْضَحْتُ}}: بدانيد كه من توضيح دادم.


باللَّه ما عنى بهذه الآية الا قوماً من اصحابى، اعرفهم باسمائهم و انسابهم، و قد امرت بالصفح عنهم: به خدا قسم مقصود اين آيه جز گروهى از اصحاب خودم نيست، كه آنان را به اسم و نسبشان مى ‏شناسم، و مأمورم بر آنان پرده‏ پوشى كنم.
{{متن عربی|ألا وَإنَّ اللّه‏َ عَزَّ وَجَلَّ قالَ، وَأَنَا قُلْتُ عَنِ اللّه‏ِ عَزَّ وَجَلَّ}}: بدانيد كه اينها را خداى عزوجل فرمود و من از جانب خدا گفتم.


فىّ نزلت و فيهم - و اللَّه -  نزلت و لهم عمت و ايّاهم خصّت: به خدا قسم اين سوره درباره من و درباره آنان (امامان‏ عليهم السلام) نازل شده است و شامل همه آنان مى‏ شود و به آنان اختصاص دارد.
{{متن عربی|أَلا إِنَّهُ لا «أَمیرَالْمُؤْمِنینَ» غَیْرَ أَخى هذا}}: بدانيد كه جز اين برادرم كسى اميرالمؤمنين نيست.


===قسم های مخصوص حضرت علی علیه السلام===
{{متن عربی|أَلا لا تَحِلُّ إِمْرَةُ الْمُؤْمِنینَ بَعْدى لِأَحَدٍ غَیْرِهِ}}: بدانيد كه بعد از من عنوان اميرالمؤمنين براى احدى جز او جايز نيست.
پيامبر اكرم ‏صلى الله عليه وآله به سبب اهميت موضوع ولايت، سه مرتبه از قسم استفاده نموده ‏اند:
 
فى على‏ عليه السلام -و اللَّه-  نزلت سورة العصر: به خدا قسم سوره والعصر درباره على‏ عليه السلام نازل شده است.
 
«والعصر . ان الانسان لفى خسر» ، الا علياً عليه السلام الذى آمن و رضى بالحق و الصبر: «قسم به عصر. كه انسان در زيان است» ، مگر على‏ عليه السلام كه ايمان آورد و به حق و شكيبايى خشنود شد.
 
فىّ نزلت و فيهم - واللَّه -  نزلت و لهم عمت و اياهم خصّت: به خدا قسم اين سوره درباره من و آنان (امامان‏ عليهم السلام) نازل شده است و شامل همه آنان مى ‏شود و به آنان اختصاص دارد.
 
===خصوصیات دوستان حضرت علی علیه السلام===
يكى از راه‏ هاى شناساندن يک فرد معرفى دوستان وى مى ‏باشد. اگر بر فرض محال پيامبرصلى الله عليه وآله درباره حضرت على‏ عليه السلام نكته ‏اى نمى ‏فرمود و به توصيف و مدح دوستان و دوستداران آن حضرت بسنده مى‏ كرد، در شناساندن اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام كافى بود، و دلالت مى‏ كرد كه آن حضرت احترام خاص و ويژه ‏اى نزد پيامبرصلى الله عليه وآله دارد. اين مسئله براى شناخت مدعيان نزديک بودن به سنت نبوى نيز كافى است. همان كسانى كه پيامبرصلى الله عليه وآله درباره دوستان آنها چيزى نفرموده، بلكه مذمت نيز فرموده است:
 
مرحوم من تبعه و صدّقه: هر كس تابع او باشد و تصديقش كند مورد رحمت الهى قرار مى‏ گيرد.
 
لا يوالى علياًعليه السلام الا تقى: جز فرد پرهيزگار كسى با على‏ عليه السلام دوستى نمى ‏كند.
 
لا يؤمن به الا مؤمن مخلص: جز مؤمن مخلص كسى به او ايمان نمى‏ آورد.
 
الا انّ اوليائهم الذين ذكرهم اللَّه فى كتابه فقال عزوجل: «لا تجد قوماً يؤمنون باللَّه و اليوم الآخر يوادّون من حادّ اللَّه و رسوله و لو كانوا آبائهم او ابنائهم او اخوانهم او عشيرتهم»: بدانيد كه دوستان اهل‏بيت‏ عليهم السلام كسانى هستند كه خداوند در كتابش آنان را ياد كرده و فرموده است: هيچ گروهى را نمى‏يابى كه به خدا و روز قيامت ايمان آورده باشند و در عين حال با كسانى كه با خدا و رسولش ضدّيت دارند دوستى نمايند اگر چه پدران و فرزندان و برادران و اقوامشان باشند.
 
اولئك كتب فى قلوبهم الايمان: آنان كسانى هستند كه ايمان در قلوبشان نوشته شده است.
 
ايّدهم بروح منه: خدا آنان را با روحى از خود تأييد فرموده است.
 
يدخلهم جنّات تجرى من تحتها الانهار: به بهشتى واردشان مى‏ كند كه از پايين آن نهرها جارى است.
 
رضى اللَّه عنهم: خدا از آنان راضى است.
 
رضوا عنه: آنان از خدا راضى هستند.
 
اولئك حزب اللَّه. الا ان حزب اللَّه هم المفلحون: آنان حزب خدا مى ‏باشند. بدانيد كه حزب خدا رستگار است.
 
الا ان اوليائهم المؤمنون الذين وصفهم اللَّه عزوجل فقال: «الذين آمنوا و لم يلبسوا ايمانهم بظلم» : بدانيد كه دوستان آنان (اهل‏بيت‏ عليهم السلام) كسانى هستند كه خداوند عزوجل آنان را توصيف كرده و فرموده است: «كسانى كه ايمان آوردند و ايمانشان را به تاريكى نيالودند».


===خصوصیات دشمنان حضرت علی علیه السلام===
{{متن عربی|ألا فَمَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِیٌّ مَوْلاهُ}}: بدانيد كه هر كس من مولاى اويم اين على‏ عليه السلام مولاى او است.
همچنين يكى از راه ‏هاى شناخت يک فرد، شناخت دشمنان آن فرد است. بايد ديد چه كسانى دشمن او هستند، و چه كسانى دشمنان آن شخص را مذمت كرده‏ اند، و چرا دشمنان او را مذمت كرده ‏اند. در اين خطبه، ۱۲ مرتبه دشمنان حضرت على‏ عليه السلام مذمت شده‏ اند.


و مذمت كننده كسى نيست جز پيامبرصلى الله عليه وآله. اين گواهى است بر اين كه صراط على‏ عليه السلام حق است:
{{متن عربی|ألا وَإنَّهُ لا یُبْغِضُ عَلِیّاً إلاّ شَقِیٌّ}}: آگاه باشيد كه جز فرد بدبخت كسى با على‏ عليه السلام دشمنى نمى‏ كند.


ملعون من خالفه: هر كس با او مخالفت كند ملعون است.
{{متن عربی|أَلا وَإنَّ عَلِیّا هُوَ الْمَوْصُوفُ بِالصَّبْرِ وَالشُّکْرِ}}: بدانيد كه على‏ عليه السلام همان كسى است كه به صبر و شكر ستوده شده است.


ملعون ملعون، مغضوب مغضوب من ردّ علىّ قولى هذا و لم يوافقه: معلون است ملعون، مغضوب است مغضوب است كسى كه اين گفته مرا رد كند و با آن موافقت ننمايد.
== نفرين‏ ها ==
پيامبر صلى الله عليه و آله كه رحمة للعالمين است و بسيار كم پيش آمده كسى را نفرين نمايد، به خاطر اهميت ولايت و براى گوشزد به آثار بد مخالفت با ولايت حدود ۱۲ بار در اين خطبه مخالفان و دور شوندگان از ولايت را نفرين مى‏ نمايد، تا به كسانى كه از راه ولايت و امامت فاصله مى‏ گيرند هشدار كافى را داده باشد:


الا و انه يبغض علياًعليه السلام الا شقىّ: آگاه باشيد كه جز فرد بدبخت كسى با على‏ عليه السلام دشمنى نمى ‏كند.
{{متن عربی|مَلعُونٌ مَن خالَفَهُ}}: هر كس با او مخالفت كند ملعون است.


الا ان اعدائهم هم السفهاء الغاوون، اخوان الشياطين: بدانيد كه دشمنان ايشان سفيهان گمراه و برادران شياطين هستند.
{{متن عربی|مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ، مَغْضُوبٌ مَغْضُوبٌ مَنْ رَدَّ عَلَیَّ قَوْلی هَذا وَ لَم يُوافِقهُ}}: ملعون است ملعون است، مغضوب است مغضوب است كسى كه اين گفته مرا رد كند و با آن موافقت ننمايد.


يوحى بعضهم الى بعض زخرف القول غروراً: سخنان پوچى را براى فريفتن به يكديگر مى ‏رسانند.
{{متن عربی|مَنْ عادى عَلِیّاً وَلَمْ یَتَوَلَّهُ فَعَلَیْهِ لَعْنَتی وَغَضَبی}}: هر كس با على‏ عليه السلام دشمنى كند و ولايت او را نپذيرد لعنت و غضب من بر او باد.


الا ان اعدائهم الذين يصلون سعيراً: بدانيد كه دشمنان ايشان كسانى هستند كه وارد شعله ‏هاى آتش مى ‏شوند.
{{متن عربی|اللّهُمَّ ... عادِ مَنْ عاداهُ}}: خدايا... هر كس با او دشمنى كند دشمن بدار.


الا ان اعدائهم الذين يسمعون لجهنم شهيقاً و هى تفور: بدانيد كه دشمنان ايشان كسانى هستند كه در حال جوش و خروش جهنم صداى وحشتناک آن را مى‏ شنوند.
{{متن عربی|وَاخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ}}: هر كس را كه تنهايش مى‏ گذارد تنها گذار.


و يرون لها زفيراً: شعله ‏هاى جهنم را مى‏ بينند.
{{متن عربی|وَالْعَنْ مَنْ أَنْکَرَهُ}}: هر كس انكارش مى‏ كند او خود دور ساز.


الا ان اعدائهم الذين قال اللَّه فيهم: «كلّما دخلت امة لعنت اختها حتى اذا ادّاركوا فيها جميعاً قالت اخراهم لاولاهم ربنا هؤلاء اضلّونا فآتهم عذاباً ضعفاً من النار قال لكل ضعف و لكن لا تعلمون» : بدانيد كه دشمنان ايشان كسانى هستند كه خدا درباره آنان فرموده است: هر گروهى كه داخل جهنم مى ‏شود همتاى خود را لعنت مى‏ كند تا اينكه همه آنان در آنجا به هم مى‏ پيوندند پيروان درباره پيشوايان مى گويند پروردگارا اينان ما را گمراه كردند پس بر آنان عذابى دو چندان از آتش نازل كن خداوند مى ‏فرمايد عذاب همه شما دو چندان است ولى شما نمى‏ دانيد.
{{متن عربی|وَاغْضِبْ عَلى مَنْ جَحَدَ حَقَّهُ}}: هر كس حقش را ناديده مى‏ گيرد مورد خشم خود قرار ده.


===مواردى كه از «الا» تنبيهيه استفاده شده است===
{{متن عربی|نَلْعَنَهُمْ کَما لَعَنّا أَصْحابَ السَّبْتِ}}: آنان را همانند اصحاب سبت (يهوديانى كه با خدا نيرنگ كردند) لعنت مى‏ كنيم.
كلمه «الا» يا همان كلمه تنبيه يا استفتاح -  كه به معناى آگاه باشيد است -  در مواردى استفاده مى‏ شود كه گوينده قصد دارد به شنونده گوشزد كند كه در صدد بيان سخن مهمى است و مطلب بعد از «الا» نكته‏ اى قابل توجه و حائز اهميت است.


پس يک مسلمان بايد ببيند پيامبرصلى الله عليه وآله در ۵۷ موردى كه در اين خطبه از «الا» استفاده كرده چه مطالبى را بيان فرموده است، تا به آن مطالب مهم توجه بيشترى داشته باشد:
{{متن عربی|ألا لَعَنَ اللّه‏ُ الْغاصِبینَ الْمُغْتَصِبینَ}}: خدا زورگيران و تجاوزگران را لعنت كند.


الا له الحمد منّى ابد الآبدين و دهر الداهرين و على كل حال: تا ابديت و تا پايان روزگار و در همه حال حمد و سپاس من نثار او باد.
{{متن عربی|فَسُحْقاً لِأَصْحابِ السَّعیرِ}}: رحمت خدا از دوزخيان دور باد.


الا ان جبرئيل خبّرنى عن اللَّه تعالى بذلك و يقول: من عادى علياًعليه السلام و لم يتولّه فعليه لعنتى و غضبى: بدانيد كه جبرئيل اين خبر را از جانب خدا برايم آورده است و مى‏گويد: هر كس با على‏ عليه السلام دشمنى كند و ولايت او را نپذيرد لعنت و غضب من بر او باد.
== دعاها درباره حضرت على‏ عليه السلام در خطبه ==
در اين خطبه، پيامبر صلى الله عليه و آله ۵ مرتبه براى دوستان و محبان حضرت على‏ عليه السلام دعا فرموده‏ اند.


الا انهم امناء اللَّه فى خلقه و حكّامه فى ارضه: بدانيد كه آنان امين خدا بين مردم و حاكمان او در زمين هستند.
دعا براى دوستان و محبان حضرت على‏ عليه السلام اين نكته مهم را در بر دارد كه پيامبر رحمت و مهربانى در اثناء خطبه يا در پايان خطبه، اكثر دعاهاى خود را معطوف به موضوع ولايت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام نموده‏ اند مى ‏توان نتيجه گرفت كه هدايت تمام مسلمين در همين دعاست، و سرّ هدايت در {{متن عربی|صِراطُ عَلىٍّ‏ عليه السلام حَّقٌ}} نهفته است.
 
الا و قد ادّيت: بدانيد كه من وظيفه خود را ادا نمودم.
 
الا و قد بلّغت: بدانيد كه من ابلاغ كردم.
 
الا و قد اسمعت: بدانيد كه من به گوش‏ها رساندم.
 
الا و قد اوضحت: بدانيد كه من توضيح دادم.
 
الا و ان اللَّه عزوجل قال و انا قلت عن اللَّه عزوجل: بدانيد كه اينها را خداى عزوجل فرمود و من از جانب خدا گفتم.
 
الا انه لا اميرالمؤمنين غير اخى هذا: بدانيد كه جز اين برادرم كسى اميرالمؤمنين نيست.
 
الا لا تحلّ امره المؤمنين بعدى لاحد غيره: بدانيد كه بعد از من عنوان اميرالمؤمنين براى احدى جز او جايز نيست.
 
الا من كنت مولاه فهذا على ‏عليه السلام مولاه: بدانيد كه هر كس من مولاى اويم اين على‏ عليه السلام مولاى او است.
 
الا و انه لا يبغض علياًعليه السلام الا شقىّ: آگاه باشيد كه جز فرد بدبخت كسى با على‏ عليه السلام دشمنى نمى‏ كند.
 
الا و ان علياًعليه السلام هو الموصوف بالصبر و الشكر: بدانيد كه على‏ عليه السلام همان كسى است كه به صبر و شكر ستوده شده است.
 
===نفرين‏ ها===
پيامبرصلى الله عليه وآله كه رحمة للعالمين است و بسيار كم پيش آمده كسى را نفرين نمايد، به خاطر اهميت ولايت و براى گوشزد به آثار بد مخالفت با ولايت حدود ۱۲ بار در اين خطبه مخالفان و دور شوندگان از ولايت را نفرين مى‏ نمايد، تا به كسانى كه از راه ولايت و امامت فاصله مى‏ گيرند هشدار كافى را داده باشد:
 
ملعون من خالفه: هر كس با او مخالفت كند ملعون است.
 
ملعون ملعون، مغضوب مغضوب من ردّ علىّ قولى هذا و لم يوافقه: ملعون است ملعون است، مغضوب است مغضوب است كسى كه اين گفته مرا رد كند و با آن موافقت ننمايد.
 
من عادى علياًعليه السلام و لم يتولّه فعليه لعنتى و غضبى: هر كس با على‏ عليه السلام دشمنى كند و ولايت او را نپذيرد لعنت و غضب من بر او باد.
 
اللهم... عاد من عاداه: خدايا... هر كس با او دشمنى كند دشمن بدار.
 
و اخذل من خذله: هر كس را كه تنهايش مى‏ گذارد تنها گذار.
 
و العن من انكره: هر كس انكارش مى‏ كند او خود دور ساز.
 
و اغضب على من جحد حقه: هر كس حقش را ناديده مى‏ گيرد مورد خشم خود قرار ده.
 
نلعنهم كما لعنّا اصحاب السبت: آنان را همانند اصحاب سبت (يهوديانى كه با خدا نيرنگ كردند) لعنت مى‏ كنيم.
 
الا لعن اللَّه الغاصبين المغتصبين: خدا زورگيران و تجاوزگران را لعنت كند.
 
فسُحقاً لاصحاب السعير: رحمت خدا از دوزخيان دور باد.
 
===دعاها درباره حضرت على‏ عليه السلام در خطبه===
در اين خطبه، پيامبرصلى الله عليه وآله ۵ مرتبه براى دوستان و محبان حضرت على‏ عليه السلام دعا فرموده‏ اند. دعا براى دوستان و محبان حضرت على‏ عليه السلام اين نكته مهم را در بر دارد كه پيامبر رحمت و مهربانى در اثناء خطبه يا در پايان خطبه، اكثر دعاهاى خود را معطوف به موضوع ولايت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام نموده‏ اند. مى ‏توان نتيجه گرفت كه هدايت تمام مسلمين در همين دعاست، و سرّ هدايت در «صراط على‏ عليه السلام حق» نهفته است.


پس همه مسلمانان بايد با پيامبر صلح و دوستى و مهربانى هم صدا شوند و اين گونه دعا كنند:
پس همه مسلمانان بايد با پيامبر صلح و دوستى و مهربانى هم صدا شوند و اين گونه دعا كنند:


اللهم وال من والاه: خداوندا دوستداران او (على‏ عليه السلام) را دوست بدار.
{{متن عربی|اللّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ}}: خداوندا دوستداران او (على‏ عليه السلام) را دوست بدار.


و انصر من نصره: به هر كس كه يارى‏اش مى كند يارى رسان.
{{متن عربی|وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ}}: به هر كس كه يارى ‏اش مى كند يارى رسان.


اللهم اغفر للمؤمنين بما ادّيت و امرت: خدايا به خاطر آنچه كه به انجام رساندم و فرمان دادم مؤمنان را بيامرز.
{{متن عربی|اللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ بِما أَدَّیْتُ وَأَمَرْتُ }}: خدايا به خاطر آنچه كه به انجام رساندم و فرمان دادم مؤمنان را بيامرز.


===موضوعات بیان شده درباره حضرت علی علیه السلام در خطبه غدیر===
== موضوعات بیان شده درباره حضرت علی علیه السلام در خطبه غدیر ==
آيات خطبه درباره اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۱۶ آيه.
آيات خطبه درباره اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۱۶ آيه.


اسامى اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۴۳ مرتبه.
اسامى اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۴۳ مرتبه.


«معاشر الناس» درباره حضرت: ۲۸ مرتبه
{{متن عربی|معاشر الناس}}درباره حضرت: ۲۸ مرتبه


فضائل اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۱۶۰ مرتبه.
فضائل اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۱۶۰ مرتبه.
خط ۵۶۷: خط ۴۵۶:
خصوصيات دشمنان اميرالمؤمنين ‏عليه السلام: ۱۲ مرتبه.
خصوصيات دشمنان اميرالمؤمنين ‏عليه السلام: ۱۲ مرتبه.


«الا» ها در مورد اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۳۰ مورد.
{{متن عربی|الا}} ها در مورد اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۳۰ مورد.


نفرين به دشمنان اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۱۲ مرتبه.
نفرين به دشمنان اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۱۲ مرتبه.


دعاها در حق اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۴ مرتبه.
دعاها درباره اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۵ مرتبه.


جمع تمام نكات بيان شده درباره اميرالمؤمنين ‏عليه السلام: ۴۷۴ نكته.
جمع تمام نكات بيان شده درباره اميرالمؤمنين ‏عليه السلام: ۴۷۴ نكته.


===سخن آخر===
== سخن آخر ==
در جمع ‏بندى خطبه شكوهمند غدير و به دست آوردن آمار كلى آن، معلوم مى‏ شود كه پيامبر مكرم اسلام‏ صلى الله عليه وآله در اين كلام نورانى حداقل ۴۷۴ مرتبه به صورت‏ هاى مختلف درباره وجود مقدس حضرت اميرالمؤمنين على بن ابى‏ طالب ‏عليه السلام صحبت نموده، و اهميت مسئله جانشينى و امامت اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام را مكرر بيان فرموده است.
در جمع ‏بندى خطبه شكوهمند غدير و به دست آوردن آمار كلى آن، معلوم مى‏ شود كه پيامبر مكرم اسلام‏ صلى الله عليه و آله در اين كلام نورانى حداقل ۴۷۴ مرتبه به صورت‏ هاى مختلف درباره وجود مقدس اميرالمؤمنين على بن ابى‏ طالب ‏عليه السلام صحبت نموده، و اهميت مسئله جانشينى و امامت اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام را مكرر بيان فرموده است.
 
==منبع==
كلام هادى‏ عليه السلام؛ تألیف: هاشمى دهسرخی.


== پانویس ==
==پانویس==
{{پانویس}}
[[رده:خطابه غدیر]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۰۲

در اينجا آمارهايى در موارد مختلف از خطبه غدير بيان مى‏ كنيم[۱]:

صفات خداوند

همه معصومين‏ عليهم السلام قبل از هر خطابه به حمد و ستايش خداوند مى‏ پردازند. اما كمتر ديده شده است كه در مقدمه يك خطبه ۱۳۲ صفت از صفات ذات اقدس الهى بيان شده باشد:

  • «عَلَا فِى تََوَحُّدِهِ»: در يگانگى خود، بلند مرتبه است.
  • «وَ دَنَا فِي‏ تَفَرُّدِهِ»:‏‏در عين تنهايى به آفريدگانش نزديک است.
  • «جَلَّ فِى سُلطَانِهِ»: در قدرت و سلطه خود شكوهمند است.
  • «عَظُمَ فِى أَركانِهِ»: در اركان آفرينش عظيم جلوه مى ‏كند.
  • «أَحاطَ بِكُلِّ شَى‏ءٍ عِلماً»: علمش بر همه چيز احاطه دارد.
  • «هُوَ فى مَكانِهِ»: در جايگاه خود استوار مى ‏باشد.
  • «قَهَرَ جَميعَ الخَلقِ بِقُدرَتِهِ»: با قدرت خود بر همه مخلوقات سلطه دارد.
  • «قَهَرَ جَميعَ الخَلقِ بِبُرهانِهِ»: با برهان خود بر همه مخلوقات سلطه دارد.
  • «حَمِيداً لَم يَزَل»: هميشه مورد سپاس بوده است.
  • «مَحمُوداً لا يَزالُ»: هميشه مورد سپاس خواهد بود.
  • «مَجيداً لا يَزُولُ»: صاحب عظمتى فناناپذير است.
  • «مُبدِئاً»: آغاز كننده است.
  • «مُعيداً»: اعاده كننده است.
  • «كُلُّ أَمرٍ إِلَيهِ يَعُودُ»: هر چيزى به او باز مى‏ گردد.
  • «بارِئُ المَسمُوكاتِ»: به وجود آوردنده برافراشته ‏ها (افلاک و آسمان‏ ها) است.
  • «داحِى المَدحُوّاتِ»: گستراننده گسترده شده‏ ها (زمين) است.

صفات و فضائل پيامبر اكرم‏ صلى الله عليه و آله

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در اين خطابه كه حدود يک ساعت به طول انجاميده است، ۴۵ صفت از فضائل و مناقب خويش را بيان مى ‏كند، تا مردم به اطاعت بيشتر پيامبرشان ترغيب شوند:

العُبُودِيَّة: «أُقِرُّ لَهُ‏ عَلَى‏ نَفْسِي‏ بِالْعُبُودِيَّةِ»: بر بندگى ‏ام براى خدا اقرار مى ‏كنم.

العِصمَةَ مِنَ النّاسِ: «وَ قَد ضَمِنَ لِي تَبَارَكَ وَ تَعَالَي العِصمَةَ مِنَ النَّاسِ»: خداوند تبارک و تعالى حفاظت از شر مردم را برايم ضمانت نمود.

الرَّسُولُ: Ra bracket.png يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ La bracket.png : اى پيامبر آنچه از طرف پروردگارت درباره على ‏عليه السلام بر تو نازل شده ابلاغ كن.

رَسُولِهِ: «وَ هُوَ وَلِيُّكُمْ بَعْدَ اللَّهِ وَ رَسُولِه‏»: و (على‏ عليه السلام) بعد از خدا و رسولش صاحب اختيار شماست.

رَسُولُهُ: Ra bracket.png إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ La bracket.png: «فى عَلىٍّ‏ عليه السلام»صاحب اختيار شما خدا و رسولش هستند.

وَلِيُّكُم: Ra bracket.png إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ La bracket.png: صاحب اختيار شما خدا و رسولش هستند.

رَسُولُ ‏اللَّهِ: Ra bracket.png وَالَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ La bracket.png: كسانى كه پيامبر را اذيت مى‏ كنند عذابى دردناک در انتظارشان خواهد بود.

رَسُولُهُ: «ثُمَّ مِنْ دُونِهِ رَسُولُهُ وَ نَبِيُّهُ ...الْمُخَاطِبُ لَكُم‏»: بعد از خداوند رسول و پيامبرش شما را مخاطب قرار مى‏ دهند.

نَبِيُّهُ: :«ْ ثُمَّ مِنْ دُونِهِ رَسُولُهُ وَ نَبِيُّهُ مُحَمَّدٌ الْقَائِمُ الْمُخَاطِبُ لَكُم‏» بعد از خداوند رسول و پيامبرش شما را مخاطب قرار مى ‏دهند.

رَسُولَهُ: «إِلَى يَوْمِ تَلْقَوْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَه‏»: تا روزى كه خدا و رسولش را ملاقات كنيد.

رَسُولُهُ: «لا حَلاَلَ اِلاَّ مَا اَحَلَّهُ اللهُ وَ رَسُولُهُ»: حلالى نيست مگر آنچه خدا و رسولش حلال كرده باشند.

آيات بيان شده در خطبه

اساسى‏ ترين ادله در اثبات مسائل شرعى و اعتقادى، استفاده از آيات قرآن كريم است. پيامبر اكرم ‏صلى الله عليه و آله با طرح ۵۹ آيه، ولايت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام و ديگر مطالب بيان شده را به اثبات رسانيده است:

Ra bracket.png يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ La bracket.png[۲]:

ای پیامبر! آنچه از سوی پروردگارت [درباره ولایت و رهبری علی بن أبی طالب امیرالمؤمنین (علیه السلام)] بر تو نازل شده ابلاغ کن.

Ra bracket.png إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ La bracket.png[۳]:

سرپرست و دوست شما فقط خدا و رسول اوست و مؤمنانی [مانند علی بن ابی طالب اند] که همواره نماز را برپا می دارند و در حالی که در رکوع اند [به تهی دستان] زکات می دهند.

Ra bracket.png يَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِمْ ما لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ La bracket.png[۴]:

با زبان هایشان چیزی می گویند که در دل هایشان نیست.

Ra bracket.png تَحْسَبُونَهُ هَيِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمٌ La bracket.png[۵]:

و آن را [عملی] ناچیز و سبک می پنداشتید و در حالی که نزد خدا بزرگ بود.

Ra bracket.png وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ وَرَحْمَةٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ La bracket.png[۶]:

برخى از آنان كسانى هستند كه پيامبر را اذيت مى‏ كنند و مى‏ گويند او سخن ‏شنو و زودباور است بگو على ‏رغم گمان كسانى كه او را زودباور مى‏ پندارند سخن شنوى او براى شما بهتر است به خدا ايمان دارد و مؤمنان را راستگو می ‏انگارد و براى ايمان آورندگان از شما مايه رحمت است.

Ra bracket.png وَ كُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ La bracket.png[۷]:

و همه چیز را در کتابی روشن [که اصل همه کتاب هاست و آن لوح محفوظ است] بر شمرده‌ایم.

Ra bracket.png فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ ۖ أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ La bracket.png[۸]:

در آتشی گرفتار می شوید که «برای کافران آماده شده است و هیزم آن انسان ها و سنگ ها می باشند».

آیات مخصوص حضرت علی علیه السلام

از مهم‏ترين بخش‏ هاى خطبه غدير اين دو جمله است:

  • «وَ مَا نَزَلَتْ آيَةُ رِضًى فِي الْقُرْآنِ إِلَّا فِيه‏»: هيچ آيه ‏اى در قرآن درباره خشنودى خدا نازل نشد مگر اينكه درباره حضرت على‏ عليه السلام مى ‏باشد.
  • «وَ لَا نَزَلَتْ آيَةُ مَدْحٍ فِي الْقُرْآنِ إِلَّا فِيه‏»: هيچ آيه ستايشى در قرآن نازل نگشته مگر آنكه درباره حضرت على‏ عليه السلام بيان شده است.

در اينجا مجال پرداختن به همه آيات ستايش و خشنودى خداوند در قرآن نيست. بلكه تنها به بيان همان ۱۶ آيه ‏اى كه در خطبه غدير آمده و درباره على‏ عليه السلام مى ‏باشد اكتفا مى ‏گردد:

Ra bracket.png يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ La bracket.png[۹]: ای پیامبر! آنچه از سوی پروردگارت [درباره ولایت و رهبری علی بن أبی طالب امیرالمؤمنین (علیه السلام)] بر تو نازل شده ابلاغ کن.

Ra bracket.png إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ La bracket.png[۱۰]: سرپرست و دوست شما فقط خدا و رسول اوست و مؤمنانی [مانند علی بن ابی طالب اند] که همواره نماز را برپا می دارند و در حالی که در رکوع اند [به تهی دستان] زکات می دهند.

Ra bracket.png وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ La bracket.png[۱۱]: هر چيزى را در امام مبين گرد آورديم.

Ra bracket.png وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِما تَعْمَلُون‏ La bracket.png[۱۲]: هر كس نگاه كند و ببيند براى فرداى خود چه پيش فرستاده است. از خدا بترسيد، و با على ‏عليه السلام مخالفت نكنيد تا گام‏ هايتان بعد از ثابت شدن نلغزد، كه خدا از آنچه كه انجام مى‏ دهيد آگاه است.

Ra bracket.png أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ يَا حَسْرَتَا عَلَى مَا فَرَّطْتُ فِي جَنْبِ اللَّهِ La bracket.png[۱۳]: تا مبادا كسى بگويد افسوس كه نسبت به هم جوار خدا كوتاهى كردم.

Ra bracket.png اَلْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ اَلْإِسْلامَ دِيناً La bracket.png[۱۴]: امروز دين شما را برايتان كامل نمودم و نعمت خود را به طور تام و تمام در اختيار شما گذاشتم و اسلام را به عنوان دينى براى شما پسنديدم.

Ra bracket.png وَالْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ La bracket.png[۱۵]: سوگند به عصر [ظهور پیامبر اسلام] [که] بی تردید انسان در زیان کاری بزرگی است.

Ra bracket.png اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ La bracket.png[۱۶]: از خدا آن گونه که شایسته پروای از اوست، پروا کنید، و نمیرید مگر در حالی که [در برابر او و فرمان ها و احکامش] تسلیم باشید.

اسماء اشخاص در اين خطبه

پيامبر‏ صلى الله عليه و آله در اين خطبه ۸ نفر را به اسم ذكر مى‏ كند، كه همه نام‏ هاغير از نام ابليس، مربوط به پيامبران و حجج الهى‏ عليهم السلام مى‏ باشد که از اولين پيامبر حضرت آدم‏ عليه السلام تا آخرين پيامبر خاتم الانبياء صلى الله عليه وآله، و از اولين حجت يعنى حضرت آدم ‏عليه السلام تا آخرين حجت يعنى قائم آل‏ محمد حضرت بقية اللَّه الاعظم‏ عليه السلام را در بر مى‏ گيرد، تا به مردم بفهماند كه اين عالم هيچ گاه خالى از حجت نخواهد بود.

هارون‏ عليه السلام: «الَّذِي مَحَلُّهُ مِنِّي مَحَلُّ هَارُونَ مِنْ مُوسَى»: نسبت او به من ،همانند نسبت هارون به موسى‏ عليهما السلام است.

موسى‏ عليه السلام: «الَّذِي مَحَلُّهُ مِنِّي مَحَلُّ هَارُونَ مِنْ مُوسَى»: نسبت او به من ،همانند نسبت هارون به موسى‏ عليهما السلام است.

آدم‏ عليه السلام: «إنَّ إِبْليسَ أَخْرَجَ آدَمَ مِنَ الْجَنَّةِ بِالْحَسَدِ»: ابليس به خاطر حسادت باعث بيرون شدن آدم ‏عليه السلام از بهشت گرديد.

«فَإنَّ آدَمَ أُهْبِطَ إلَى اْلأَرْضِ بِخَطيئةٍ وَاحِدَة»: آدم به خاطر يك اشتباه به زمين فرستاده شد.

ابليس:«إنَّ إِبْليسَ أَخْرَجَ آدَمَ مِنَ الْجَنَّةِ بِالْحَسَدِ»: ابليس به خاطر حسادت باعث بيرون شدن آدم‏ عليه السلام از بهشت گرديد.

المهدى ‏عليه السلام: «ثُمَّ فِي النَّسْلِ مِنْهُ إِلَى الْقَائِمِ الْمَهْدِي‏»: سپس در نسل او تا مهدى قائم‏ عليه السلام.

«مُمَلِّكُهَا الْإِمَامَ الْمَهْدِي‏»: آن را تحت حاكميت امام مهدى‏ عليه السلام در مى‏ آورد.

«أَلَا إِنَّ خَاتِمَ الْأَئِمَّةِ مِنَّا الْقَائِمُ الْمَهْدِي‏»: بدانيد كه آخرين امام از ما مهدى قائم‏ عليه السلام است.

«خَاتَمُهَا الْمَهْدِي‏ عليه السلام»: آخرين ايشان مهدى‏ عليه السلام است.

نام حضرت علی علیه السلام در خطبه

مى‏ توان گفت كه اين بخش مهم‏ترين بخش خطبه است، و به صورت حيرت‏ انگيزى ۴۳ مرتبه نام حضرت على عليه السلام برده شده است. پيامبر صلى الله عليه و آله در نهايت بلاغت اين اسامى را به گونه ‏اى بيان كرده كه تكرار آن مخلّ فصاحت نگردد، و اميرالمؤمنين‏ عليه السلام را به احسن وجه و زيباترين شكل به مردم معرفى نمايد.

«لِأَنَّهُ قَدْ أعْلَمَنِي أَنِّي إنْ لَمْ اُبَلِّغْ مَا اُنْزِلَ إلَىَّ فِي حَقِّ عَلِىٍّ‏ عليه السلام فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ»: خداوند به من اعلام فرمود كه اگر آنچه در حق على‏ عليه السلام بر من نازل فرموده ابلاغ نكنم رسالت او را به انجام نرسانده‏ ام.

Ra bracket.png يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ La bracket.png «في عَلي عليه السلام يعني فِي الخِلافَةِ لِعَلِيِّ بنِ أَبي طالِبٍ‏ عليه السلام»: اى پيامبر آنچه از طرف پروردگارت درباره على‏ عليه السلام بر تو نازل شده ابلاغ كن یعنى درباره خلافت على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام.

«إِنَّ عَلِي بْنَ أَبِي طَالِبٍ عليه السلام أَخِي وَ وَصيي، وَ خَلِيفَتِي»: على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام برادر من و وصى من و جانشين من مى ‏باشد.

«وَ عَلِيُّ بْنَ أَبِي ‏طَالِبٍ‏ عليه السلام الَّذِي أقَامَ الصَّلَاةَ وَ آتَي الزَّكَاةَ وَ هُوَ رَاكِع»: على بن ابی طالب‏ عليه السلام همان كسى است كه نماز به پا مى‏ دارد و در حال ركوع زكات مى‏ دهد.

«لَا يَرضَي اللّهُ مِنِّي إِلّا أَن أُبَلِّغَ مَا أَنزَلَ اللّهُ إِلَيَّ فِي حَقِّ عَلِيٍّ‏ عليه السلام»: خداوند از من راضى نمى‏ شود مگر آنچه را در حق على‏ عليه السلام بر من نازل كرده ابلاغ نمايم.

Ra bracket.png يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ La bracket.png «فِي حَقِّ عَليٍّ ‏عليه السلام»: اى پيامبر! آنچه در مورد على‏ عليه السلام از پروردگارت بر تو نازل شده ابلاغ كن.

«ثُمَّ مِنْ بَعْدی عَلِی وَلِیکُمْ وَإمامُکُمْ بِأَمْرِ الله‏ِ رَبِّکُمْ، ثُمَّ الامامَةُ فی ذُرِّیتی مِنْ وُلْدِهِ إلی یوْمٍ تَلْقَوْنَ الله‏ وَرَسُولَهُ.»: «بعد از من و به امر خداوند، على‏ عليه السلام صاحب اختيار و امام شماست....»

مَعاشِرَ النّاس های خطبه

معمولاً خطاب‏ هاى قرآن كريم باRa bracket.png يَا أَيُّهَا النَّاسُ La bracket.png و Ra bracket.png يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا La bracket.png آمده است. اما در اين خطبه، پيامبر اكرم‏ صلى الله عليه و آله مردم را با «مَعاشِرَ النّاس» مورد خطاب قرار مى‏ دهد. پيامبر صلى الله عليه و آله در اين خطبه نورانى ۵۸ مرتبه از اين عبارت خطابى استفاده كرده است.

«مَعَاشِرَ النَّاس» های مخصوص حضرت علی علیه السلام

همانگونه كه در بخش قبلى بيان شد، استفاده از «مَعَاشِرَ النَّاس» براى توجه و عنايت بيشتر مردم به مطالب مذكور بعد از خطاب است. از  ۵۸ مورد«مَعَاشِرَ النَّاس» در خطبه، ۲۸ مورد آن اختصاص به نكاتى دارد كه درباره اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام است:

«فاعلموا -  مَعَاشِرَ النَّاسِ -  ذلِك فيهِ وَ افْهَمُوهُ وَ اعْلَمُوا»: اى مردم، اين مطلب را درباره او بدانيد و بفهميد و آگاه باشيد.

«مَعَاشِرَ النَّاسِ، فَضِّلُوهُ»: اى مردم، على‏ عليه السلام را بر ديگران برترى دهيد.

«مَعَاشِرَ النَّاسِ، لَا تَضِلُّوا عَنْهُ»: اى مردم، از على ‏عليه السلام روى برنگردانيد.

«مَعَاشِرَ النَّاسِ، إِنَّهُ إمَامٌ مِنَ اللَّهِ»: اى مردم، او امامى از جانب خداوند است.

«مَعَاشِرَ النَّاسِ، : فَضِّلُوا عَلِيّاً فَإِنَّهُ أَفْضَلُ النَّاسِ بَعْدي»: اى مردم، على ‏عليه السلام را بر ديگران برترى دهيد كه او بعد از من برترين مردم است.

«مَعَاشِرَ النَّاسِ، إِنَّهُ جَنْبُ اللهِ »: اى مردم، على‏ عليه السلام هم جوار خداوند است.

«مَعَاشِرَ النَّاسِ، اِنَّ عَليّا وَ الطَّيّبينَ مِنْ وُلْدي هُمُ الثِّقْلُ الاَْصْغَرُ»: اى مردم، على و فرزندان پاک من از نسل او عليهم السلام گنجينه كوچک هستند.

«مَعَاشِرَ النَّاسِ، هَذَا عَلِيّ (عليه السلام) أَخِي وَ وَصِيي وَ وَاعِي عِلْمِي»: اى مردم، اين على ‏عليه السلام برادر من و وصى من و حافظ علم من است.

«مَعَاشِرَ النَّاسِ، إِنَّما أَكمَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ دينَكُمْ بِإِمامَتِهِ»: اى مردم، خدا دين شما را با امامت على‏ عليه السلام كامل نمود.

صفات و فضائل حضرت علی علیه السلام

آشكارترين معجزه خطبه غدير همين بخش مى‏ باشد كه پيامبر صلى الله عليه و آله در اين خطبه يک ساعته، صفات و فضائل بي شمارى را از حضرت على‏ عليه السلام بيان فرموده است. البته اگر هيچ صفتى هم گفته نمى‏ شد مگر همين جمله‏ اى كه مى‏ فرمايد:

«مَعاشِرَالنّاسِ، إِنَّ فَضائِلَ عَليّ بْنِ أَبي طالِبٍ عِنْدَاللَّهِ عَزَّوَجَلَّ  ـ وَ قَدْ أَنْزَلَها فِى الْقُرْآنِ ـ أَكثَرُ مِنْ أَنْ أُحْصِيها فى مَقامٍ واحِدٍ، فَمَنْ أَنْبَأَكمْ بِها وَ عَرَفَها فَصَدِّقُوهُ.» براى شناخت مولايمان اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام كافى نبود؟ در اين كلام نورانى، پيامبر اكرم ‏صلى الله عليه وآله می‏فرمايد:

اى مردم، فضائل و ويژگى‏ هاى على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام در نزد خداوند -  كه در قرآن آمده -  بيش از آن است كه بتوانم در يک مجلس بشمارم. پس هر كس از مقامات او خبر داد و آنها را به شما شناساند او را تصديق كنيد.

در اين خطبه ۱۶۰ صفت و فضيلت از ويژگى‏ هاى حضرت على‏ عليه السلام بيان شده است.

البته با توجه به مفاهيم بعضى از جملات مى ‏توان ۱۸۸ صفت و بلكه بيشتر براى آن حضرت بر شمرد.

اوامر بیان شده در خطبه

در هر خطبه‏ اى بعد از توضيحات خطيب و ارائه ادلّه، نوبت به بيان «اهداف و مقاصد» مى‏ رسد و سخنران مهم‏ترين مقاصد خود را به صورت حكم و امر مولوى بيان مى‏ كند، تا مخاطبين از دستورهايش تبعيت كنند. يا به صورت امر ارشادى بيان مى‏ كند تا ديگران را ترغيب نمايد كه سخنانش را عملى سازند.

در اين خطبه نيز پيامبر صلى الله عليه و آله ۴۲ مرتبه درباره موضوعات مهم دستور داده است:

  • Ra bracket.png بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ La bracket.png: آنچه را كه نازل شد ابلاغ كن.
  • «فَاعلَمُوا»: بدانيد.
  • «افهَمُوهُ»: بفهميد.
  • «اعلَمُوا»: آگاه باشيد.
  • «فَاسمَعُوا»: گوش بسپاريد.
  • «أطِيعُوا»: اطاعت كنيد.
  • «انقادُوا»: سر تسليم فرود آوريد.
  • «فَضِّلُوهُ»: او (على ‏عليه السلام) را بر ديگران برترى دهيد.
  • «وَاقْبَلُوهُ »: او را قبول كنيد.
  • «فَضِّلُوا عَلِيّاً عليه السلام»: على ‏عليه السلام را بر ديگران برترى دهيد.
  • «تَدَبَّرُوا القُرآنَ»: در قرآن بينديشيد.
  • «وَ افهَمُوا آياتِهِ»: آيات قرآن را بفهميد.
  • «وَانْظُرُوا إِلي مُحْكماتِهِ»: در محكمات قرآن نظر كنيد.

اوامر و وظائف بیان شده درباره حضرت علی علیه السلام در خطبه

مهم‏ترين اهداف يک خطبه نزد خطيب دستورهايى است كه در كلام خود بيان مى‏ كند، و مهم‏ترين دستورها آن دسته از فرامينى است كه بيشتر روى آن تكيه مى ‏كند و درباره آن بحث مى ‏نمايد.

از ۴۲ فرمان بيان شده در خطبه غدير، ۲۱ فرمان آن مربوط به احترام و اطاعت از اميرالمؤمنين عليه السلام است.

نواهی بیان شده در خطبه

همانگونه كه در بحث اوامر بيان شد، دستورهاى صادر شده از سوى خطيب، -  خواه به صورت امر و خواه به صورت نهى -  اساسى‏ ترين بخش يک خطبه مى ‏باشد و هدف واقعى سخنران را مى‏ رساند. در اين خطبه، حضرت رسول‏ صلى الله عليه و آله ۱۵ بار نهى فرموده است.

از اين نواهى بيان شده در خطبه، ۷ مورد آن مربوط به اميرالمؤمنين‏ عليه السلام مى‏ باشد؛ پيامبر صلى الله عليه و آله نسبت به دورى  جستن از حضرت على‏ عليه السلام هشدار مى ‏دهد و مردم را از ترك نمودن راه و روش و امامت آن حضرت باز مى دارد.

انسان منصف و داراى قلب سليم با دقت در كلام خاتم الانبياء صلى الله عليه و آله به اين نكته پى مى ‏برد كه تمام همّ و غم آن حضرت اثبات راه و روش وصى خود مى‏ باشد. بيشترين چيزى كه حضرتش از آن نهى مى‏ فرمايد دورى جستن و كناره گرفتن از راه و روش اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام است. پس وظيفه هر مسلمان و محب رسول ‏اللَّه ‏صلى الله عليه و آله است كه از چيزهايى كه پيامبر صلى الله عليه و آله نهى فرموده آگاه گردد و از آنها اجتناب نمايد:

«مَلْعونٌ مَنْ خالَفَهُ»: هر كس با او مخالفت كند ملعون است.

«لا تَضِلُّوا عَنهُ»: از او (على‏ عليه السلام) روى برنگردانيد.

«لا تَنفِرُوا مِنهُ»: و از او نگريزيد.

«وَ لا تَستَنكِفُوا عَن وِلايَتِهِ»: و از ولايتش سر برنتابيد.

«فَاحْذَرُوا أَنْ تُخالِفوهُ»: از مخالفت با او بپرهيزيد.

«مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ، مَغْضُوبٌ مَغْضُوبٌ مَنْ رَدَّ عَلَيّ قَوْلي هذا »: ملعون است معلون است، مغضوب است مغضوب است كسى كه اين گفته مرا رد كند.

«وَلاتَتَّبِعوا مُتَشابِهَهُ»: به دنبال متشابه آن (قرآن) نرويد.

«فَلا تَحسُدُوهُ»: مبادا به او (على ‏عليه السلام) حسد ورزيد.

«لاتَمُنُّوا عَلَيَّ بِإِسْلامِكُمْ»: با اسلام آوردنتان بر من منت نگذاريد.

«لاتَمُنُّوا عَلَي اللهِ»: بر خدا منت نگذاريد.

«وَلا تَتَفَرَّقْ بِكُمُ السُّبُلُ عَنْ سَبيلِهِ»: راه‏هاى گوناگون شما را از راه او منحرف نكند.

«وَلاتَخَلَّفوا عَنْهُ إِلاّبَتَرُوا وَ افْتَقَرُوا»: هيچ خاندانى حج را ترك نمى ‏كند مگر آنكه بى خير و فقير باشد.

«وَلاتَنْصَرِفُوا عَنِ الْمشَاهِدِإِلاّ بِتَوْبَةٍ »: جز با توبه از صحنه برنگرديد.

«لا تُبَدِّلُوهُ »: اين مطالب را جا به جا نكنيد.

«لاتُغَيِّرُوهُ»: اين مطالب را تغيير ندهيد.

ضمائر متصل بیان شده در خطبه درباره حضرت علی علیه السلام

همانگونه كه مى‏ دانيم ضمير در حكم «اسم عين» است، و با آوردن ضمير گويا اسم شخص برده مى‏ شود. پيامبر صلى الله عليه و آله در عين حال كه ۴۳ مرتبه نام وصى خود حضرت على‏ عليه السلام را مى ‏برد، ۹۶ مرتبه نيز ضمير متصل «ه» و ۷ مرتبه ضمير منفصل «هو» و ۱۴ بار ضمير مستتر «هو» را به حضرتش ارجاع مى ‏دهد، يعنى مجموعاً ۱۶۰ مرتبه نام وصى خود را در اين خطبه بيان مى‏ فرمايد. اهتمام بر كسى در اين حد و با اين همه تأكيد در كمتر خطبه‏ اى ديده شده است.

ضمایر منفصل بیان شده در خطبه درباره حضرت علی علیه السلام

تعداد هفت ضمير منفصل و جداگانه -  يعنى او -  به حضرت امير عليه السلام ارجاع داده شده است:

«هُوَ وَلِيّكُم»: او صاحب اختيار شماست.

«وَ هُوَ راكِعٌ»: در حالى كه در ركوع است.

«هُوَ الإِمامُ المُبينُ»: او همان امام مبين است.

«فَهُوَ الَّذی یَهْدِی إلَى الْحَقِّ»: او است كه به سوى حق هدايت می ‏كند.

«‏ هُوَ عَلِى¨ٌّ بْنُ أَبى طالِبٍ عليه السلام»: او على بن ابى‏ طالب ‏عليه السلام است.

«هُوَ ناصِرُ دِينِ اللَّهِ»: او يارى دهنده دين خداست.

«هُوَ وَ مَن یَخلُفُ مِن ذُرِّيَتِى»: او و جانشينان كه از نسل من هستند...

ضمایر مستتر بیان شده در خطبه درباره حضرت علی علیه السلام

تعداد ۱۴ مرتبه ضمير مستتر به حضرت امير عليه السلام ارجاع داده شده است:

«أَقامَ الصَّلاةَ (هو) »: (او) نماز به پا مى‏ دارد.

«آتَى الزَّكاةَ (هو) »: (او) زكات مى‏ دهد.

«يَهدِى إِلى الحَقِّ (هو) »: (او) به سوى حق هدايت مى ‏كند.

«يَعمَلُ بِهِ (هو) »: (او) به حق عمل مى‏ نمايد.

«يُزهِقُ الباطِلَ (هو) »: (او) باطل را از ميان بر مى‏ دارد.

«يَنهَى عَنهُ (هو) »: (او) از باطل باز مى‏ دارد.

«فَدى رَسُولَ اللّه‏ِ بِنَفْسِهِ (هو)»: (او) جان خود را فداى رسول‏ خداصلى الله عليه وآله كرد.

«كانَ مَعَ الرَّسُولِ‏ صلى الله عليه وآله (هو) »: (او) با رسول‏ خداصلى الله عليه وآله بود.

«أَن يَنامَ فِى مَضجَعِى (هو) »: (او) در بستر من بخوابد.

«فَفَعَلَ فادِیاً لی بِنَفْسِهِ(هو) »: (او) در حالى كه جانش را فداى من مى‏ كرد در بستر من آرميد.

«إلاّ عَلِیٌّ الَّذی آمَنَ »: مگر على ‏عليه السلام كه ايمان آورد .

«وَرَضِیَ بِالْحَقِّ وَالصَّبْرِ»: و به درستى و شكيبايى خشنود شد.

«وَهذا عَلِیٌّ یُفْهِمُکُمْ بَعْدی»: بعد از من اين على ‏عليه السلام است كه به شما مى‏ فهماند.

«وَعَلِى¨ٌّ علیه السلام قَدْ بایَعَنى»: على ‏عليه السلام با من بيعت كرده است.

قسم های بیان شده در خطبه

محققان بر اين باور هستند كه قسم در زمانى استفاده مى‏ شود كه مطلب مورد نظر گوينده مطلب مهمى باشد، يا در مورد آن مطلب مهم انكارى از سوى مقابل ديده شود. از اين رو براى دلگرم نمودن طرف مقابل يا اتمام حجت با او از قسم استفاده مى‏ شود.

حال بايد ببینيم كه پيامبرصلى الله عليه وآله كه هيچ كار بيهوده‏ اى انجام نمى ‏دهد، هفت قسمى كه در این خطبه به زبان آورده‏ اند را در كجا و براى چه مطالب مهمى استفاده كرده ‏اند:

«وَاللّه‏ِ فی أُمُورِهِمْ قَدْ تَکَرَّمْتُ»: به خدا قسم در امور مربوط به آنها با بزرگوارى رفتار كرده ‏ام.

«بی ـ وَاللّه‏ِ ـ بَشَّرَ الأَوَّلُونَ مِنَ النَّبِیّینَ وَالْمُرْسَلینَ»: به خدا قسم پيامبران و رسولان پيشين‏ عليهم السلام به آمدنم مژده داده ‏اند.

«وَأَنَا ـ وَاللّه‏ِ ـ خاتَمُ الأَنبِیاءِ وَالْمُرْسَلینَ»: به خدا قسم من خاتم پيامبران و رسولان ‏عليهم السلام هستم.

«وَفی عَلِیٍّ ـ وَاللّه‏ِ ـ نَزَلَتْ سُورَةُ الْعَصْرِ»: به خدا قسم سوره والعصر درباره على‏ عليه السلام نازل شده است.

Ra bracket.png وَالْعَصْرِ، إنَّ الإِنْسانَ لَفی خُسْرٍ  La bracket.png: قسم به عصر. كه انسان در زيان است.

«بِاللّه‏ِ ما عَنى بِهذِهِ الآیَةِ إلاّ قَوْماً مِنْ أَصْحابی أَعْرِفُهُمْ بِأَسْمائِهِمْ وَأَنْسابِهِمْ، وَقَدْ أُمِرْتُ بِالصَّفْحِ عَنْهُمْ»: به خدا قسم مقصود اين آيه جز گروهى از اصحاب خودم نيست، كه آنان را به اسم و نسبشان مى ‏شناسم، و مأمورم بر آنان پرده‏ پوشى كنم.

«فِیَّ نَزَلَتْ وَفیهِمْ وَاللّه‏ِ نَزَلَتْ، وَلَهُمْ عَمَّتْ، وَإیّاهُمْ خَصَّتْ»: به خدا قسم اين سوره درباره من و درباره آنان (امامان‏ عليهم السلام) نازل شده است و شامل همه آنان مى‏ شود و به آنان اختصاص دارد.

قسم های مخصوص حضرت علی علیه السلام

پيامبر اكرم ‏صلى الله عليه وآله به سبب اهميت موضوع ولايت، سه مرتبه از قسم استفاده نموده ‏اند:

«وَ فی عَلِیٍّ ـ وَاللّه‏ِ ـ نَزَلَتْ سُورَةُ الْعَصْرِ»: به خدا قسم سوره عصر درباره على‏ عليه السلام نازل شده است.

Ra bracket.png وَالْعَصْرِ، إنَّ الإِنْسانَ لَفی خُسْرٍ La bracket.png «إلاّ عَلِیٌّ الَّذی آمَنَ وَرَضِیَ بِالْحَقِّ وَالصَّبْرِ»: «قسم به عصر. كه انسان در زيان است»، مگر على‏ عليه السلام كه ايمان آورد و به حق و شكيبايى خشنود شد.

«فِیَّ نَزَلَتْ وَفیهِمْ وَاللّه‏ِ نَزَلَتْ، وَلَهُمْ عَمَّتْ، وَإیّاهُمْ خَصَّتْ»: به خدا قسم اين سوره درباره من و آنان (امامان‏ عليهم السلام) نازل شده است و شامل همه آنان مى ‏شود و به آنان اختصاص دارد.

خصوصیات دوستان حضرت علی علیه السلام

يكى از راه‏ هاى شناساندن يک فرد، معرفى دوستان وى مى ‏باشد. اگر بر فرض محال پيامبر صلى الله عليه و آله درباره حضرت على‏ عليه السلام نكته ‏اى نمى ‏فرمود و به توصيف و مدح دوستان و دوستداران آن حضرت بسنده مى‏ كرد، در شناساندن اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام كافى بود، و دلالت مى‏ كرد كه آن حضرت احترام خاص و ويژه ‏اى نزد پيامبر صلى الله عليه و آله دارد.

اين مسئله براى شناخت مدعيان نزديک بودن به سنت نبوى نيز كافى است همان كسانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله درباره دوستان آنها چيزى نفرموده، بلكه مذمت نيز فرموده است:

«مَرْحُومٌ مَنْ تَبِعَهُ وَصَدَّقَهُ»: هر كس تابع او باشد و تصديقش كند مورد رحمت الهى قرار مى‏ گيرد.

«وَلا یُوالی عَلِیّا إلاّ تَقِیٌّ»: جز فرد پرهيزگار كسى با على‏ عليه السلام دوستى نمى ‏كند.

«وَلا یُؤمِنُ بِهِ إلاّ مُؤمِنٌ مُخْلِصٌ»: جز مؤمن مخلص كسى به او ايمان نمى‏ آورد.

«أَلا إنَّ أوْلِیاءَهُمُ الَّذینَ ذَکَرَهُمُ اللّه‏ُ فی کِتابِهِ، فَقالَ عَزَّ وَجَلَّ»: Ra bracket.png لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللّه‏ِ وَالْیَومِ الآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حادَّ اللّه‏َ وَرَسُولَهُ وَلَوْ کانُوا آبائَهُمْ أَوْ أَبْنائَهُمْ أَوْ إخْوانَهُمْ أَوْ عَشیرَتَهُمْ La bracket.png: بدانيد كه دوستان اهل‏بيت‏ عليهم السلام كسانى هستند كه خداوند در كتابش آنان را ياد كرده و فرموده است: هيچ گروهى را نمى‏ يابى كه به خدا و روز قيامت ايمان آورده باشند و در عين حال با كسانى كه با خدا و رسولش ضدّيت دارند دوستى نمايند اگر چه پدران و فرزندان و برادران و اقوامشان باشند.

Ra bracket.png أُولَٰئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ La bracket.png: آنان كسانى هستند كه ايمان در قلوبشان نوشته شده است.

Ra bracket.png أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ  La bracket.png: خدا آنان را با روحى از خود تأييد فرموده است.

Ra bracket.png وَیُدْخِلُهُمْ جَنّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الأَنْهارُ La bracket.png: به بهشتى واردشان مى‏ كند كه از پايين آن نهرها جارى است.

Ra bracket.png رَضِیَ اللّه‏ُ عَنْهُمْ  La bracket.png: خدا از آنان راضى است.

Ra bracket.png وَرَضُوا عَنْهُ La bracket.png: آنان از خدا راضى هستند.

Ra bracket.png أُولَٰئِكَ حِزْبُ اللَّهِ ۚ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ La bracket.png: آنان حزب خدا مى ‏باشند. بدانيد كه حزب خدا رستگار است.

«أَلا إنَّ أَوْلِیاءَهُمُ الْمُؤْمِنُونَ الَّذینَ وَصَفَهُمُ اللّه‏ُ عَزَّ وَجَلَّ فَقالَ»: Ra bracket.png الَّذِينَ آمَنُوا وَلَمْ يَلْبِسُوا إِيمَانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولَٰئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَهُمْ مُهْتَدُونَ La bracket.png: بدانيد كه دوستان آنان (اهل‏بيت‏ عليهم السلام) كسانى هستند كه خداوند عزوجل آنان را توصيف كرده و فرموده است: «كسانى كه ايمان آوردند و ايمانشان را به تاريكى نيالودند».

خصوصیات دشمنان حضرت علی علیه السلام

همچنين يكى از راه ‏هاى شناخت يک فرد، شناخت دشمنان آن فرد است. بايد ديد چه كسانى دشمن او هستند، و چه كسانى دشمنان آن شخص را مذمت كرده‏ اند، و چرا دشمنان او را مذمت كرده ‏اند؟ در اين خطبه، ۱۲ مرتبه دشمنان حضرت على‏ عليه السلام مذمت شده‏ اند و مذمت كننده كسى نيست جز پيامبر صلى الله عليه و آله و اين گواهى است بر اين كه صراط على‏ عليه السلام حق است:

«مَلعُونٌ مَن خالَفَهُ»: هر كس با او مخالفت كند ملعون است.

«مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ، مَغْضُوبٌ مَغْضُوبٌ مَنْ رَدَّ عَلَیَّ قَوْلی هَذا وَ لَم يُوافِقهُ»: معلون است ملعون، مغضوب است مغضوب است كسى كه اين گفته مرا رد كند و با آن موافقت ننمايد.

«أَلا وَإنَّهُ لا یُبْغِضُ عَلِیّاً إلاّ شَقِیٌّ»: آگاه باشيد كه جز فرد بدبخت كسى با على‏ عليه السلام دشمنى نمى ‏كند.

«أَلا إنَّ أَعْداءَهُمْ هُمُ السُّفَهاءُ الْغاوُونَ إخْوانُ الشَّیاطینِ»: بدانيد كه دشمنان ايشان سفيهان گمراه و برادران شياطين هستند.

Ra bracket.png يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلَىٰ بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا La bracket.png: سخنان پوچى را براى فريفتن به يكديگر مى ‏رسانند.

«أَلا إنَّ أَعْداءَهُمُ الَّذینَ یَصْلَوْنَ سَعیرا»: بدانيد كه دشمنان ايشان كسانى هستند كه وارد شعله ‏هاى آتش مى ‏شوند.

«أَلا إنَّ أَعْداءَهُمُ الَّذینَ یَسْمَعُونَ لِجَهَنَّمَ شَهیقاً وَهِیَ تَفُورُ»: بدانيد كه دشمنان ايشان كسانى هستند كه در حال جوش و خروش جهنم صداى وحشتناک آن را مى‏ شنوند.

«وَیَرَوْنَ لَها زَفیراً»: شعله ‏هاى جهنم را مى‏ بينند.

«أَلا إنَّ أَعْداءَهُمُ الَّذینَ قالَ اللّه‏ُ فیهِمْ»: Ra bracket.png کُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها حَتّى إذَا ادّارَکُوا فیها جَمیعاً قالَتْ أُخْریهُمْ لِأُولَاهُمْ رَبَّنا هؤُلاءِ أَضَلُّونا فَآتِهِمْ عَذاباً ضِعْفاً مِنَ النّارِ قالَ لِکُلٍّ ضِعْفٌ وَلکِنْ لاتَعْلَمُونَ La bracket.png:

بدانيد كه دشمنان ايشان كسانى هستند كه خدا درباره آنان فرموده است: هر گروهى كه داخل جهنم مى ‏شود همتاى خود را لعنت مى‏ كند تا اينكه همه آنان در آنجا به هم مى‏ پيوندند پيروان درباره پيشوايان مى گويند پروردگارا اينان ما را گمراه كردند پس بر آنان عذابى دو چندان از آتش نازل كن خداوند مى ‏فرمايد عذاب همه شما دو چندان است ولى شما نمى‏ دانيد.

مواردى كه از «أَلا» تنبيهيه استفاده شده است

كلمه «أَلا» يا همان كلمه تنبيه يا استفتاح -  كه به معناى آگاه باشيد است -  در مواردى استفاده مى‏ شود كه گوينده قصد دارد به شنونده گوشزد كند كه در صدد بيان سخن مهمى است و مطلب بعد از«أَلا»نكته‏ اى قابل توجه و حائز اهميت است.

پس يک مسلمان بايد ببيند پيامبر صلى الله عليه و آله در ۵۷ موردى كه در اين خطبه از «أَلا» استفاده كرده چه مطالبى را بيان فرموده است، تا به آن مطالب مهم توجه بيشترى داشته باشد:

«أَلا لَهُ الْحَمْدُ مِنّی أَبَدَ الآبِدینَ وَ دَهْرَ الدّاهِرینَ وَ عَلى کُلِّ حالٍ»: تا ابديت و تا پايان روزگار و در همه حال حمد و سپاس من نثار او باد.

«أَلا إنَّ جَبْرَئیلَ خَبَّرَنی عَنِ اللّه‏ِ تَعالى بِذلِکَ وَیَقُولُ: مَنْ عادى عَلِیّا وَلَمْ یَتَوَلَّهُ فَعَلَیْهِ لَعْنَتی وَغَضَبی»: بدانيد كه جبرئيل اين خبر را از جانب خدا برايم آورده است و می گويد: هر كس با على‏ عليه السلام دشمنى كند و ولايت او را نپذيرد لعنت و غضب من بر او باد.

«أَلا إنَّهُمْ أُمَناءُ اللّه‏ِ فی خَلْقِهِ وَحُکّامُهُ فی أَرْضِهِ»: بدانيد كه آنان امين خدا بين مردم و حاكمان او در زمين هستند.

«أَلا وَقَدْ أَدَّیْتُ»: بدانيد كه من وظيفه خود را ادا نمودم.

«أَلا وَقَدْ بَلَّغْتُ»: بدانيد كه من ابلاغ كردم.

«أَلا وَقَدْ أَسْمَعْتُ»: بدانيد كه من به گوش‏ها رساندم.

«أَلا وَقَدْ أَوْضَحْتُ»: بدانيد كه من توضيح دادم.

«ألا وَإنَّ اللّه‏َ عَزَّ وَجَلَّ قالَ، وَأَنَا قُلْتُ عَنِ اللّه‏ِ عَزَّ وَجَلَّ»: بدانيد كه اينها را خداى عزوجل فرمود و من از جانب خدا گفتم.

«أَلا إِنَّهُ لا «أَمیرَالْمُؤْمِنینَ» غَیْرَ أَخى هذا»: بدانيد كه جز اين برادرم كسى اميرالمؤمنين نيست.

«أَلا لا تَحِلُّ إِمْرَةُ الْمُؤْمِنینَ بَعْدى لِأَحَدٍ غَیْرِهِ»: بدانيد كه بعد از من عنوان اميرالمؤمنين براى احدى جز او جايز نيست.

«ألا فَمَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِیٌّ مَوْلاهُ»: بدانيد كه هر كس من مولاى اويم اين على‏ عليه السلام مولاى او است.

«ألا وَإنَّهُ لا یُبْغِضُ عَلِیّاً إلاّ شَقِیٌّ»: آگاه باشيد كه جز فرد بدبخت كسى با على‏ عليه السلام دشمنى نمى‏ كند.

«أَلا وَإنَّ عَلِیّا هُوَ الْمَوْصُوفُ بِالصَّبْرِ وَالشُّکْرِ»: بدانيد كه على‏ عليه السلام همان كسى است كه به صبر و شكر ستوده شده است.

نفرين‏ ها

پيامبر صلى الله عليه و آله كه رحمة للعالمين است و بسيار كم پيش آمده كسى را نفرين نمايد، به خاطر اهميت ولايت و براى گوشزد به آثار بد مخالفت با ولايت حدود ۱۲ بار در اين خطبه مخالفان و دور شوندگان از ولايت را نفرين مى‏ نمايد، تا به كسانى كه از راه ولايت و امامت فاصله مى‏ گيرند هشدار كافى را داده باشد:

«مَلعُونٌ مَن خالَفَهُ»: هر كس با او مخالفت كند ملعون است.

«مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ، مَغْضُوبٌ مَغْضُوبٌ مَنْ رَدَّ عَلَیَّ قَوْلی هَذا وَ لَم يُوافِقهُ»: ملعون است ملعون است، مغضوب است مغضوب است كسى كه اين گفته مرا رد كند و با آن موافقت ننمايد.

«مَنْ عادى عَلِیّاً وَلَمْ یَتَوَلَّهُ فَعَلَیْهِ لَعْنَتی وَغَضَبی»: هر كس با على‏ عليه السلام دشمنى كند و ولايت او را نپذيرد لعنت و غضب من بر او باد.

«اللّهُمَّ ... عادِ مَنْ عاداهُ»: خدايا... هر كس با او دشمنى كند دشمن بدار.

«وَاخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ»: هر كس را كه تنهايش مى‏ گذارد تنها گذار.

«وَالْعَنْ مَنْ أَنْکَرَهُ»: هر كس انكارش مى‏ كند او خود دور ساز.

«وَاغْضِبْ عَلى مَنْ جَحَدَ حَقَّهُ»: هر كس حقش را ناديده مى‏ گيرد مورد خشم خود قرار ده.

«نَلْعَنَهُمْ کَما لَعَنّا أَصْحابَ السَّبْتِ»: آنان را همانند اصحاب سبت (يهوديانى كه با خدا نيرنگ كردند) لعنت مى‏ كنيم.

«ألا لَعَنَ اللّه‏ُ الْغاصِبینَ الْمُغْتَصِبینَ»: خدا زورگيران و تجاوزگران را لعنت كند.

«فَسُحْقاً لِأَصْحابِ السَّعیرِ»: رحمت خدا از دوزخيان دور باد.

دعاها درباره حضرت على‏ عليه السلام در خطبه

در اين خطبه، پيامبر صلى الله عليه و آله ۵ مرتبه براى دوستان و محبان حضرت على‏ عليه السلام دعا فرموده‏ اند.

دعا براى دوستان و محبان حضرت على‏ عليه السلام اين نكته مهم را در بر دارد كه پيامبر رحمت و مهربانى در اثناء خطبه يا در پايان خطبه، اكثر دعاهاى خود را معطوف به موضوع ولايت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام نموده‏ اند مى ‏توان نتيجه گرفت كه هدايت تمام مسلمين در همين دعاست، و سرّ هدايت در «صِراطُ عَلىٍّ‏ عليه السلام حَّقٌ» نهفته است.

پس همه مسلمانان بايد با پيامبر صلح و دوستى و مهربانى هم صدا شوند و اين گونه دعا كنند:

«اللّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ»: خداوندا دوستداران او (على‏ عليه السلام) را دوست بدار.

«وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ»: به هر كس كه يارى ‏اش مى كند يارى رسان.

«اللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ بِما أَدَّیْتُ وَأَمَرْتُ »: خدايا به خاطر آنچه كه به انجام رساندم و فرمان دادم مؤمنان را بيامرز.

موضوعات بیان شده درباره حضرت علی علیه السلام در خطبه غدیر

آيات خطبه درباره اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۱۶ آيه.

اسامى اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۴۳ مرتبه.

«معاشر الناس»درباره حضرت: ۲۸ مرتبه

فضائل اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۱۶۰ مرتبه.

اوامر درباره اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۲۱ مرتبه.

نواهى درباره اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۷ مرتبه.

ضمائر متصل ارجاع شده به اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۹۶ ضمير.

ضمائر منفصل ارجاع شده به اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۷ ضمير.

ضمائر مستتر ارجاع شده به اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۱۴ ضمير.

قسم‏ هاى مربوط به اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۳ مورد.

خصوصيات دوستان اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۲۱ مرتبه.

خصوصيات دشمنان اميرالمؤمنين ‏عليه السلام: ۱۲ مرتبه.

«الا» ها در مورد اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۳۰ مورد.

نفرين به دشمنان اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۱۲ مرتبه.

دعاها درباره اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ۵ مرتبه.

جمع تمام نكات بيان شده درباره اميرالمؤمنين ‏عليه السلام: ۴۷۴ نكته.

سخن آخر

در جمع ‏بندى خطبه شكوهمند غدير و به دست آوردن آمار كلى آن، معلوم مى‏ شود كه پيامبر مكرم اسلام‏ صلى الله عليه و آله در اين كلام نورانى حداقل ۴۷۴ مرتبه به صورت‏ هاى مختلف درباره وجود مقدس اميرالمؤمنين على بن ابى‏ طالب ‏عليه السلام صحبت نموده، و اهميت مسئله جانشينى و امامت اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام را مكرر بيان فرموده است.

منبع

كلام هادى‏ عليه السلام؛ تألیف: هاشمى دهسرخی.

پانویس

  1. ↑ كلام هادى‏ عليه السلام: ص ۱۰۶- ۲۵۵.
  2. ↑ مائده /۶۷.
  3. ↑ مائده/۵۵.
  4. ↑ فتح/۱۱.
  5. ↑ نور/۱۵.
  6. ↑ توبه/۶۱.
  7. ↑ یس/۱۲.
  8. ↑ بقره/۲۴.
  9. ↑ مائده/۶۷.
  10. ↑ مائده/۵۵.
  11. ↑ یس/۱۲
  12. ↑ حشر/۱۸
  13. ↑ زمر/۵۶
  14. ↑ مائده/۳
  15. ↑ عصر/۱-۲
  16. ↑ آل عمران/۱۰۲
برگرفته از «https://wikighadir.com/index.php?title=آمار_موضوعات_و_کلمات_در_خطبه_غدیر&oldid=26767»