منطقه قُدید: تفاوت میان نسخه‌ها

←‏منابع: ابرابزار
(←‏منابع: ابرابزار)
خط ۱: خط ۱:
بررسی مکانی وجغرافیایی مسیرغدیر از دیر باز مورد تحقیق و بررسی عالمان ودانشمندان بوده وهست وکتاب ها ومقالاتی در همین زمینه تألیف گردیده،که در این مقاله به بعضی از آنها اشاره شده است.حتی مکان هایی که در مسیر غدیر خم قرار داشته وپیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در آن مکان ها توقفی کرده ویااستراحتی نموده اند و بعضاٌ وقایع مهمی در آن مکان ها رخ داده است.
بررسی مکانی وجغرافیایی مسیرغدیر از دیر باز مورد تحقیق و بررسی عالمان ودانشمندان بوده وهست وکتاب‌ها ومقالاتی در همین زمینه تألیف گردیده، که در این مقاله به بعضی از آنها اشاره شده است. حتی مکان‌هایی که در مسیر غدیر خم قرار داشته وپیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در آن مکان‌ها توقفی کرده ویااستراحتی نموده‌اند و بعضاً وقایع مهمی در آن مکان‌ها رخ داده است.


== معنای قدید ==
== معنای قدید ==
قَدِید [ق َ]بفتح القاف وکسر الدال الاولی؛ القَديد: اللحم المَمْلُوحُ المُجَفَّف في الشمس، فَعِيل بمعنى مفعول. و القَدِيدُ: الثوب الخَلَقُ أَيضاً: گوشت نمک سود،خشک شده در آفتاب را گويند كه بر وزن فعيل آمده وهمچنين به پيراهن كهنه هم گفته شده است.<ref>لسان العرب،ج‏ ۳،ص ۳۴۴. </ref>  
قَدِید [ق َ]بفتح القاف وکسر الدال الاولی؛ القَدید: اللحم المَمْلُوحُ المُجَفَّف فی الشمس، فَعِیل بمعنی مفعول. و القَدِیدُ: الثوب الخَلَقُ أَیضاً: گوشت نمک سود، خشک شده در آفتاب را گویند که بر وزن فعیل آمده وهمچنین به پیراهن کهنه هم گفته شده است.<ref>لسان العرب، ج‏ ۳، ص ۳۴۴.</ref>


قُدَید: [ق ُ دَ]بضم القاف و فتح الدال الاولی؛
قُدَید: [ق ُ دَ]بضم القاف و فتح الدال الاولی.


تصغير القدّ من قولهم قددت الجلد، أو من القد، بالكسر، و هو جلد السخلة، أو يكون تصغير القِدد من قوله تعالى: طَرائِقَ قِدَداً، و هي الفِرق؛مصغر قَدّ یا مصغر قِدّ يا مصغر قِدَد به معنی وبر وزن فِرَق.<ref>معجم البلدان،ج‏ ۴،ص ۳۱۳.</ref>
تصغیر القدّ من قولهم قددت الجلد، أو من القد، بالکسر، و هو جلد السخلة، أو یکون تصغیر القِدد من قوله تعالی: طَرائِقَ قِدَداً، و هی الفِرق؛ مصغر قَدّ یا مصغر قِدّ یا مصغر قِدَد به معنی وبر وزن فِرَق.<ref>معجم البلدان، ج‏ ۴، ص ۳۱۳.</ref>


مُسَيْحٌ صَغِيرٌ. و القُدَيْدُ: رجل. و المِقْدَادُ: اسم رجل من الصحابة؛ و القُدَيْدُ: اسم ماء بعينه.
مُسَیْحٌ صَغِیرٌ. و القُدَیْدُ: رجل. و المِقْدَادُ: اسم رجل من الصحابة؛ و القُدَیْدُ: اسم ماء بعینه.


و قُدَيدٌ: موضع و قُدَيْدٌ: فرس عَبْس بنِ جِدّان.نام مردی است.<ref>معجم البلدان،ج ۱،ص ۴۹۲؛ لسان اللسان، ج‏ ۲،ص ۳۶۰.
و قُدَیدٌ: موضع.<ref>معجم البلدان، ج ۱، ص ۴۹۲؛ لسان اللسان، ج‏ ۲، ص ۳۶۰.</ref>
</ref>


گلیم کوچک خط دار را هم قديد گويند.نام موضعی است بين مكه ومدينه و نزدیک مکه.
گلیم کوچک خط دار را هم قدید گویند. نام موضعی است بین مکه ومدینه و نزدیک مکه.


قُدَیدمورد نظردر اين مقاله:بضَمِّ القاف ،مُصغَر شده است که مکانی است در نزدیکی کُراع الغَمیم و در محدوده جحفه وغدیر خم قرار گرفته است.
قُدَیدمورد نظردر این مقاله:بضَمِّ القاف، مُصغَر شده است که مکانی است در نزدیکی کُراع الغَمیم و در محدوده جحفه وغدیر خم قرار گرفته است.


== وقایع اتفاق افتاده در قدید ==
با بررسی تاریخی وجغرافی مسیر غدیربه منطقه ای برخورد می‌کنیم به نام قُدید که این مکان در مسیر مکه به سوی جحفه درمیان راه غدیر قرار گرفته، روز هفدهم ذی الحجة کاروان پیامبرصلی الله علیه وآله به «وادی قُدَید» رسید که تا غدیر کمتر از یک روز دیگر فاصله داشت. آبادی «قُدید» در آغاز وادی، قرار داشت و «غدیر خم» در انتهای همین وادی بود. با ورود به‌آبادی کاروان توقف کرد و مردم برای استراحت از راهی که شبانه طی شده بود پیاده شدند.


==وقایع اتفاق افتاده در قدید==
=== دعاهای مستجاب در قدید ===
با بررسی تاریخی وجغرافی مسیر  غدیربه منطقه ای برخورد می کنیم به نام قُدید که این مکان در مسیر مکه به سوی جحفه درمیان راه غدیر قرار گرفته ،روز هفدهم ذی الحجة کاروان پیامبرصلی الله علیه وآله به «وادی قُدَید» رسید که تا غدیر کمتر از یک روز دیگر فاصله داشت. آبادی «قُدید» در آغاز وادی، قرار داشت و «غدیر خم» در انتهای همین وادی بود. با ورود به آبادی کاروان توقف کرد و مردم برای استراحت از راهی که شبانه طی شده بود پیاده شدند.
 
===دعاهای مستجاب در قدید===
با نزول کاروان در قدید و فرا رسیدن هنگام نماز، صف‌ها آماده شد پیامبرصلی الله علیه وآله پس از نماز صدای خود را بلند کرد به گونه‌ای که همه بشنوند:<blockquote>{{متن عربی|اللَّهُمَّ هَبْ لِعَلِيٍّ الْمَوَدَّةَ فِي صُدُورِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْهَيْبَةَ وَ الْعَظَمَةَ فِي صُدُورِ الْمُنَافِقِين‏}}</blockquote>
با نزول کاروان در قدید و فرا رسیدن هنگام نماز، صف‌ها آماده شد پیامبرصلی الله علیه وآله پس از نماز صدای خود را بلند کرد به گونه‌ای که همه بشنوند:<blockquote>{{متن عربی|اللَّهُمَّ هَبْ لِعَلِيٍّ الْمَوَدَّةَ فِي صُدُورِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْهَيْبَةَ وَ الْعَظَمَةَ فِي صُدُورِ الْمُنَافِقِين‏}}</blockquote>
:«خدایا، به علی محبت در سینه مؤمنین و هیبت و عظمت در سینه منافقین عنایت فرما».<ref>بحارالانوار، ج ۳۵، ص ۳۵۴؛ تفسيرالبرهان، ج ۳، ص۸۶؛ تفسير عياشي، ج۲، ص۱۴۲.</ref>
: «خدایا، به علی محبت در سینه مؤمنین و هیبت و عظمت در سینه منافقین عنایت فرما».<ref>بحارالانوار، ج ۳۵، ص ۳۵۴؛ تفسیرالبرهان، ج ۳، ص۸۶؛ تفسیر عیاشی، ج۲، ص۱۴۲.</ref>
  آنگاه علی‌علیه السلام را فرا خواند و در حضور مردم فرمود: یا علی، دستان خویش را به سوی آسمان بلند کن و دعا کن تا من آمین بگویم. یا علی، بگو:<blockquote>{{متن عربی|اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِي عِنْدَكَ عَهْداً وَ اجْعَلْ لِي عِنْدَكَ وُدًّا وَ اجْعَلْ لِي فِي صُدُورِ الْمُؤْمِنِينَ مَوَدَّة}}</blockquote>«خدایا برای من نزد خود عهد وپیمانی قرار ده،وبرای من در پیشگاهت دوستی ومودت قرار ده،وبرایم در سینه مومنین محبتی قرار ده.»<ref>تفسیر فرات کوفی،ص ۲۴۸.</ref>
آنگاه علی‌علیه السلام را فرا خواند و در حضور مردم فرمود: یا علی، دستان خویش را به سوی آسمان بلند کن و دعا کن تا من آمین بگویم. یا علی، بگو:<blockquote>{{متن عربی|اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِي عِنْدَكَ عَهْداً وَ اجْعَلْ لِي عِنْدَكَ وُدًّا وَ اجْعَلْ لِي فِي صُدُورِ الْمُؤْمِنِينَ مَوَدَّة}}</blockquote>«خدایا برای من نزد خود عهد وپیمانی قرار ده، وبرای من در پیشگاهت دوستی ومودت قرار ده، وبرایم در سینه مؤمنین محبتی قرار ده.»<ref>تفسیر فرات کوفی، ص ۲۴۸.</ref>


امیرالمؤمنین‌علیه السلام دعای پیامبرصلی الله علیه وآله را تکرار کرد و آن حضرت آمین گفت.همچنین پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: یا علی، هر دعایی برای خود دوست داری بنما تا آمین بگویم. امیرالمؤمنین‌علیه السلام هم سه بار این دعا را تکرار کرد:<blockquote>{{متن عربی|اللَّهُمَّ ثَبِّتْ‏ مَوَدَّتِي‏ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ}} </blockquote>
امیرالمؤمنین‌علیه السلام دعای پیامبرصلی الله علیه وآله را تکرار کرد و آن حضرت آمین گفت. همچنین پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: یا علی، هر دعایی برای خود دوست داری بنما تا آمین بگویم. امیرالمؤمنین‌علیه السلام هم سه بار این دعا را تکرار کرد:<blockquote>{{متن عربی|اللَّهُمَّ ثَبِّتْ مَوَدَّتِي فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ}} </blockquote>
:«خدایا، مودت و محبت مرا تا روز قیامت در قلوب مردان و زنان مؤمن ثابت و پایدار فرما»، و پیامبرصلی الله علیه وآله آمین گفت.<ref>تفسير فرات كوفي،ص۲۵۲.</ref>
: «خدایا، مودت و محبت مرا تا روز قیامت در قلوب مردان و زنان مؤمن ثابت و پایدار فرما»، و پیامبرصلی الله علیه وآله آمین گفت.<ref>تفسیر فرات کوفی، ص۲۵۲.</ref>
پس از دعای امیرالمؤمنین‌علیه السلام و آمین پیامبرصلی الله علیه وآله در حضور مردم،اين آیات نازل شد:<blockquote>{{قرآن|إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَٰنُ وُدًّا ﴿٩٦﴾فَإِنَّمَا يَسَّرْنَاهُ بِلِسَانِكَ لِتُبَشِّرَ بِهِ الْمُتَّقِينَ وَتُنْذِرَ بِهِ قَوْمًا لُدًّا ﴿٩٧﴾}}</blockquote>
پس از دعای امیرالمؤمنین‌علیه السلام و آمین پیامبرصلی الله علیه وآله در حضور مردم، این آیات نازل شد:<blockquote>{{قرآن|إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمٰنُ وُدًّا ﴿۹۶﴾فَإِنَّمَا یَسَّرْنَاهُ بِلِسَانِکَ لِتُبَشِّرَ بِهِ الْمُتَّقِینَ وَتُنْذِرَ بِهِ قَوْمًا لُدًّا ﴿۹۷﴾}}</blockquote>


«کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام می‌دهند به زودی خداوند برای آنان مودّت قرار می‌دهد. ما آن را بر زبان تو آسان نمودیم تا متقین را بشارت دهی و قومی که در خصومت شدید هستند بترسانی».<ref>مریم/۹۶و۹۷.</ref>
«کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام می‌دهند به زودی خداوند برای آنان مودّت قرار می‌دهد. ما آن را بر زبان تو آسان نمودیم تا متقین را بشارت دهی و قومی که در خصومت شدید هستند بترسانی».<ref>مریم/۹۶و۹۷.</ref>


  نزول این آیات به معنای استجابت دعای پیامبر و امیرالمؤمنین‌ علیهما السلام بود، که مردم از سرعت استجابت این دعا تعجب کردند.پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: «یا علی، خداوند آیه‌ای از کتابش درباره تو نازل کرده و برای تو در قلب هر مؤمنی محبت قرار داده است». سپس فرمود:<blockquote>{{متن عربی|الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ قُلُوبَ الْمُؤْمِنِينَ تَتُوقُ‏ إِلَيْكَ‏ بِالْمَوَدَّة|ترجمه=شکر خدایی را که قلوب مؤمنین را با محبت مشتاق تو قرار داد}}</blockquote>
نزول این آیات به معنای استجابت دعای پیامبر و امیرالمؤمنین علیهما السلام بود، که مردم از سرعت استجابت این دعا تعجب کردند. پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: «یا علی، خداوند آیه‌ای از کتابش درباره تو نازل کرده و برای تو در قلب هر مؤمنی محبت قرار داده است». سپس فرمود:<blockquote>{{متن عربی|الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ قُلُوبَ الْمُؤْمِنِينَ تَتُوقُ إِلَيْكَ بِالْمَوَدَّة|ترجمه=شکر خدایی را که قلوب مؤمنین را با محبت مشتاق تو قرار داد}}</blockquote>
:و آنگاه فرمود: «هیچ مؤمنی را نمی‌بینی مگر آنکه در قلب او محبت علی‌علیه السلام است».<ref>شواهد التنزيل، ج ۱، ص ۴۷۷.</ref>
:و آنگاه فرمود: «هیچ مؤمنی را نمی‌بینی مگر آنکه در قلب او محبت علی‌علیه السلام است».<ref>شواهد التنزیل، ج ۱، ص ۴۷۷.</ref>
در همین موقعیت پیامبرصلی الله علیه وآله به امیرالمؤمنین فرمود:<blockquote>{{متن عربی|يَا عَلِيُّ إِنِّي سَأَلْتُ رَبِّي أَنْ يُوَالِيَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ فَفَعَلَ وَ سَأَلْتُ رَبِّي أَنْ يُوَاخِيَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ فَفَعَلَ وَ سَأَلْتُ رَبِّي أَنْ يَجْعَلَكَ وَصِيِّي فَفَعَل‏.|ترجمه=«من از پروردگارم خواستم که بین من و تو ولایت قرار دهد، و خدا پذیرفت؛ و از او خواستم بین من و تو برادری قرار دهد، و او پذیرفت؛ و از او خواستم تو را جانشین من قرار دهد، و او پذیرفت.}}<ref>الكافی،ج ۸،ص ۳۷۸؛ تفسير عياشي، ج ۲، ص ۱۴۱.</ref></blockquote>
در همین موقعیت پیامبرصلی الله علیه وآله به امیرالمؤمنین فرمود:<blockquote>{{متن عربی|يَا عَلِيُّ إِنِّي سَأَلْتُ رَبِّي أَنْ يُوَالِيَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ فَفَعَلَ وَ سَأَلْتُ رَبِّي أَنْ يُوَاخِيَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ فَفَعَلَ وَ سَأَلْتُ رَبِّي أَنْ يَجْعَلَكَ وَصِيِّي فَفَعَل‏.|ترجمه= «من از پروردگارم خواستم که بین من و تو ولایت قرار دهد، و خدا پذیرفت؛ و از او خواستم بین من و تو برادری قرار دهد، و او پذیرفت؛ و از او خواستم تو را جانشین من قرار دهد، و او پذیرفت.}}<ref>الکافی، ج ۸، ص ۳۷۸؛ تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۱۴۱.</ref></blockquote>
:
:
این مراسم دعا و آمین و استجابت فوری الهی با نزول آیه در حضور مردم و تفاصیلی که ذکر شد، یک مقطع استثنایی در زندگانی پیامبرصلی الله علیه وآله به شمار می‌آمد که همه را مبهوت و متعجب کرد و در آستانه غدیر مقام عظیم علی بن ابی‌طالب‌علیه السلام را در پیشگاه خداوند روشن ساخت.
این مراسم دعا و آمین و استجابت فوری الهی با نزول آیه در حضور مردم و تفاصیلی که ذکر شد، یک مقطع استثنایی در زندگانی پیامبرصلی الله علیه وآله به‌شمار می‌آمد که همه را مبهوت و متعجب کرد و در آستانه غدیر مقام عظیم علی بن ابی‌طالب‌علیه السلام را در پیشگاه خداوند روشن ساخت.


===خنثی شدن توطئه منافقین در قُدید===
=== خنثی شدن توطئه منافقین در قُدید ===
زمان استراحت در «قُدید» به پایان رسید و کاروان آماده حرکت به سوی غدیر شد. منافقین در آن لحظات با نزدیک شدن غدیر به تکاپوی عجیبی افتادند و برای اجرای نقشه‌های خود وارد عمل شدند. با اینکه پیامبرصلی الله علیه وآله از مکه اعلام عمومی داده بود که همه باید در غدیر برای برنامه مهمی توقف کنند، ولی در «قدید» آن منافقین عده‌ای را نیز اغفال کردند و با هم نزد حضرت آمدند و اجازه خواستند که از کاروان جدا شوند و از شرکت در مراسم معاف باشند تا زودتر به خانه‌هایشان برسند!!
زمان استراحت در «قُدید» به پایان رسید و کاروان آماده حرکت به سوی غدیر شد. منافقین در آن لحظات با نزدیک شدن غدیر به تکاپوی عجیبی افتادند و برای اجرای نقشه‌های خود وارد عمل شدند. با اینکه پیامبرصلی الله علیه وآله از مکه اعلام عمومی داده بود که همه باید در غدیر برای برنامه مهمی توقف کنند، ولی در «قدید» آن منافقین عده‌ای را نیز اغفال کردند و با هم نزد حضرت آمدند و اجازه خواستند که از کاروان جدا شوند و از شرکت در مراسم معاف باشند تا زودتر به خانه‌هایشان برسند!!


پیداست که منظور از این حرکت عدم حضورشان در غدیر بود تا بتوانند نتایج بعدی را بگیرند، به خصوص آنکه سخنگوی این گروه ابوبکر بود!!
پیداست که منظور از این حرکت عدم حضورشان در غدیر بود تا بتوانند نتایج بعدی را بگیرند، به خصوص آنکه سخنگوی این گروه ابوبکر بود!!


پیامبرصلی الله علیه وآله با مشاهده حرکت مرموز این گروه فرمود: «چه شده که از پیامبرتان گریزانید به حدی که اگر سمتی از درختی به سوی من باشد شما همان سویش را مبغوض‌تر می‌دارید»؟! اینجا بود که اغفال شدگان به گریه درآمدند و از این کار خود شرمنده شدند. ابوبکر که نقشه را بر آب می‌دید خود را جلو انداخت و گفت: «کسی که از این پس از تو اجازه بگیرد سفیه است»!<ref>مسنداحمدابن حنبل،ج۴،ص۱۶.مسند طیالسی،ص۱۸۲.مجمع الزوائد،ج۱۰،ص۴۰۸.</ref>
پیامبرصلی الله علیه وآله با مشاهده حرکت مرموز این گروه فرمود: «چه شده که از پیامبرتان گریزانید به حدی که اگر سمتی از درختی به سوی من باشد شما همان سویش را مبغوض‌تر می‌دارید» ؟! اینجا بود که اغفال شدگان به گریه درآمدند و از این کار خود شرمنده شدند. ابوبکر که نقشه را بر آب می‌دید خود را جلو انداخت و گفت: «کسی که از این پس از تو اجازه بگیرد سفیه است»!<ref>مسنداحمدابن حنبل، ج۴، ص۱۶. مسند طیالسی، ص۱۸۲. مجمع الزوائد، ج۱۰، ص۴۰۸.</ref>


با شکست این توطئه، بارها را برای غدیر بستند و آن روز را تا شب به سمت غدیر پیش آمدند، بدون آنکه احدی جرئت جدا شدن از کاروان را داشته باشد. در شب هیجدهم ماه ذی الحجة  کاروان مسیر شبانه خود را به سوی غدیر می‌پیماید.  
با شکست این توطئه، بارها را برای غدیر بستند و آن روز را تا شب به سمت غدیر پیش آمدند، بدون آنکه احدی جرئت جدا شدن از کاروان را داشته باشد. در شب هیجدهم ماه ذی الحجة کاروان مسیر شبانه خود را به سوی غدیر می‌پیماید.


==پانويس==
== پانویس ==
<references />
{{پانویس|۲}}


==منابع==  
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
*<small>'''بحارالانوار؛'''محمدباقر مجلسی، م ۱۱۱۰ ق، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، دوم، ۱۴۰۳ق.</small>
* <small>'''بحارالانوار؛''' محمدباقر مجلسی، م ۱۱۱۰ ق، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، دوم، ۱۴۰۳ق.</small>
* <small>'''البرهان فی تفسیر القرآن؛'''هاشم الحسینی البحرانی، ‏م ۱۱۰۷ ق‏، قم: مؤسسة البعثة، اول، ۱۳۷۴ ش.</small>
* <small>'''البرهان فی تفسیر القرآن؛''' هاشم الحسینی البحرانی، ‏م ۱۱۰۷ ق‏، قم: مؤسسة البعثة، اول، ۱۳۷۴ ش.</small>
* <small>'''تفسیر العیّاشی؛'''محمد بن مسعود عیاشی، م ۳۲۰ ق‏، تحقیق:هاشم رسولی محلاتی، تهران: ‏المطبعة العلمیة، اول، ۱۳۸۰ ق‏.</small>
* <small>'''تفسیر العیّاشی؛''' محمد بن مسعود عیاشی، م ۳۲۰ ق‏، تحقیق:هاشم رسولی محلاتی، تهران: ‏المطبعة العلمیة، اول، ۱۳۸۰ ق‏.</small>
* <small>'''تفسیر فرات الکوفی‏؛'''فرات بن ابراهیم کوفی، م ۳۰۷ ق‏، تحقیق: محمد کاظم، تهران: مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی‏، اول، ۱۴۱۰ ق.</small>
* <small>'''تفسیر فرات الکوفی‏؛''' فرات بن ابراهیم کوفی، م ۳۰۷ ق‏، تحقیق: محمد کاظم، تهران: مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی‏، اول، ۱۴۱۰ ق.</small>
* <small>'''شواهد التنزیل لقواعد التفضیل؛'''عبید الله بن عبدالله حسکانی، م ۴۹۰ ق‏، مصحح: محمدباقر محمودی، تهران‏: التابعة لوزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة، اول، ۱۴۱۱ق.</small>
* <small>'''شواهد التنزیل لقواعد التفضیل؛''' عبید الله بن عبدالله حسکانی، م ۴۹۰ ق‏، مصحح: محمدباقر محمودی، تهران‏: التابعة لوزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة، اول، ۱۴۱۱ق.</small>
* <small>'''الکافی‏؛'''محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینی، م۳۲۹ ق، تحقیق: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ ق.</small>
* <small>'''الکافی‏؛'''محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینی، م۳۲۹ ق، تحقیق: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ ق.</small>
* <small>'''لسان العرب؛''' محمد بن مکرم بن علی، أبو الفضل، جمال الدین ابن منظور الأنصاری، م۷۱۱ق، بیروت:دار صادر، الثالثة، ۱۴۱۴ق.</small>
* <small>'''لسان العرب؛''' محمد بن مکرم بن علی، أبو الفضل، جمال الدین ابن منظور الأنصاری، م۷۱۱ق، بیروت:دار صادر، الثالثة، ۱۴۱۴ق.</small>
* <small>'''لسان اللسان؛'''عبدالله علی مهنا، معاصر، بیروت:دار الکتب العلمیة، اول.</small>
* <small>'''لسان اللسان؛'''عبدالله علی مهنا، بیروت:دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۳ ق.</small>
* <small>'''مجمع الزوائد ومنبع الفوائد؛'''علی ابن ابی بکر بن سلیمان الهیثمی، م ۸۰۷ ق، تحقیق:محمد عبد القادر احمد عطا، بیروت:دار الکتب العلمیه، اول، ۱۴۲۲ق/۲۰۰۱م.</small>
* <small>'''مجمع الزوائد ومنبع الفوائد؛'''علی ابن ابی بکر بن سلیمان الهیثمی، م ۸۰۷ ق، تحقیق:محمد عبد القادر احمد عطا، بیروت:دار الکتب العلمیه، اول، ۱۴۲۲ق/۲۰۰۱م.</small>
* <small>'''مسند ابی داود الطَیالسی؛'''سلیمان ابن داود بن الجارود، م۲۰۴ق، تحقیق:محمد ابن عبدالمحسن ترکی، مصر-جیزه:مرکز البحوث والدراسات العربیه والاسلامیه بدار هجر، اول، ۱۴۱۹ق/۱۹۹۹م.</small>
* <small>'''مسند ابی داود الطَیالسی؛'''سلیمان ابن داود بن الجارود، م۲۰۴ق، تحقیق:محمد ابن عبدالمحسن ترکی، مصر-جیزه:مرکز البحوث والدراسات العربیه والاسلامیه بدار هجر، اول، ۱۴۱۹ق/۱۹۹۹م.</small>